ΚΥΡΙΑΚΗ Θ΄ΜΑΤΘΑΙΟΥ[:Α΄Κορ.3,9-17]
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ
[Μέρος τρίτο: υπομνηματισμός των εδαφίων Α΄Κορ.3,14-18]
Από όλα λοιπόν όσα λέχτηκαν είναι φανερό ότι η κόλαση είναι αιώνια· επειδή όμως μερικοί νομίζουν ότι ο λόγος του Παύλου λέγει το αντίθετο, εμπρός, αφού φέρουμε στο μέσο το θέμα, ας το εξετάσουμε και αυτό. Αφού δηλαδή είπε: «εἴ τινος τὸ ἔργον μενεῖ ὃ ἐπῳκοδόμησε, μισθὸν λήψεται· εἴ τινος τὸ ἔργον κατακαήσεται, ζημιωθήσεται (:εάν το έργο που έκανε κάποιος κτίζοντας στο αιώνιο θεμέλιο, δηλαδή τον Χριστό, αντέξει και δεν καεί από την φωτιά της Θείας Κρίσεως, αυτός θα πάρει μισθό· εάν το έργο κάποιου άλλου κατακαεί και δεν αντέξει στη φωτιά της Θείας Κρίσεως, αυτός θα ζημιωθεί, διότι οι κόποι του δεν θα ανταμειφθούν)», πρόσθεσε, «αὐτὸς δὲ σωθήσεται, οὕτως δὲ ὡς διὰ πυρός(:και ο ίδιος θα σωθεί μόλις και μετά βίας· θα σωθεί δηλαδή σαν εκείνον που περνά μέσα από τις φλόγες τις φωτιάς και διατρέχει μεγάλο κίνδυνο. Έτσι και αυτός θα σωθεί, αν τελικά αντέξει στην φωτιά της Θείας Κρίσεως)»[Α΄Κορ.3,14-15].
Τι θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε γι' αυτό; Προηγουμένως είχε πει: «εἰ δέ τις ἐποικοδομεῖ ἐπὶ τὸν θεμέλιον τοῦτον χρυσόν, ἄργυρον, λίθους τιμίους, ξύλα, χόρτον, καλάμην ἑκάστου τὸ ἔργον φανερὸν γενήσεται· ἡ γὰρ ἡμέρα δηλώσει· ὅτι ἐν πυρὶ ἀποκαλύπτεται· καὶ ἑκάστου τὸ ἔργον ὁποῖόν ἐστι τὸ πῦρ δοκιμάσει (:εγώ λοιπόν θεμελίωσα καλά. Εάν όμως κανείς χτίζει πάνω στο θεμέλιο αυτό με υλικά σαν το χρυσάφι ή το ασήμι ή τους πολύτιμους λίθους, ή, αντιθέτως, με σανίδια ή άχυρα ή καλάμια, του κάθε κτίστη το έργο θα γίνει φανερό· διότι η ημέρα της Κρίσεως θα το σκεπάσει και θα το φανερώσει. Και θα το ξεσκεπάσει, διότι η ημέρα εκείνη θα αποκαλυφτεί μαζί με την ενέργεια της θείας δικαιοσύνης, που είναι δραστική σαν φωτιά. Και ο Θεός θα ζυγίσει με ακρίβεια για να αποκαλύψει ποιο είναι το έργο του καθενός, και θα φανερώσει την πραγματική του αξία σαν τη φωτιά που κατακαίει κάθε εύφλεκτο υλικό)»[Α΄Κορ. 3,12-13].
Καταρχάς ας εξετάσουμε ποιο είναι το θεμέλιο και ποιος ο χρυσός, ποιοι οι πολύτιμοι λίθοι, ποια η χόρτος και ποια η καλάμη. Το μεν θεμέλιο ο ίδιος σαφώς δήλωσε ότι είναι ο Χριστός με το να πει: «θεμέλιον γὰρ ἄλλον οὐδεὶς δύναται θεῖναι παρὰ τὸν κείμενον, ὅς ἐστιν ᾿Ιησοῦς Χριστός (:αυτός δεν έχει πλέον δουλειά με το θεμέλιο· διότι κανένας δεν μπορεί να βάλλει άλλο θεμέλιο λίθο εκτός από εκείνον που βρίσκεται τώρα αμετακίνητος και άσειστος στην βάση της οικοδομής. Και ο θεμέλιος αυτός λίθος είναι ο Ιησούς Χριστός)»[Α΄Κορ.3,11].
Η οικοδομή νομίζω ότι είναι οι πράξεις. Αν και βέβαια μερικοί λένε ότι και αυτό το ίδιο έχει λεχθεί περί διδασκάλων και μαθητών και περί διεφθαρμένων αιρέσεων, αλλά ο λόγος αυτός δεν γίνεται δεκτός· διότι, εάν αυτό είναι έτσι, πώς το μεν έργο χάνεται, ο οικοδομών όμως θα σωθεί, έστω και ως δια πυρός; Διότι ο αίτιος μάλλον θα έπρεπε να τιμωρηθεί· τώρα όμως θα συμβεί να τιμωρείται περισσότερο το έργο της οικοδομήσεως. Δηλαδή εάν μεν ο διδάσκαλος έχει γίνει ο αίτιος του κακού, είναι άξιος να τιμωρηθεί αυστηρά· πώς λοιπόν θα σωθεί; Εάν πάλι δεν είναι αίτιος, αλλά παρά τον δικό του δύστροπο χαρακτήρα, οι μαθητές του έχουν γίνει τέτοιοι, καθόλου δεν είναι άξιος να τιμωρηθεί, αλλά ούτε και να υποστεί καμία ζημία αυτός που έκανε καλή οικοδομή. Πώς λοιπόν λέγει ότι «θα υποστεί ζημίες»; Άρα είναι φανερό ότι ομιλεί περί πράξεων.
Επειδή δηλαδή πρόκειται στη συνέχεια να στραφεί προς τον πόρνο, κάνει ένα προοίμιο αρκετά πιο πριν· διότι γνωρίζει, καθώς ομιλεί περί άλλου θέματος, να προετοιμάζει για άλλο θέμα, για το οποίο πρόκειται να ομιλήσει· πράγματι, λοιπόν, επιτιμώντας τους πιστούς για το ότι δεν κρατούν τους εαυτούς τους στα άριστα προετοίμασε τον λόγο περί των μυστηρίων.
Ότι επείγεται τώρα να ασχοληθεί με τον πόρνο αποδεικνύεται από το ότι, αφού μίλησε περί του θεμελίου, πρόσθεσε: «Οὐκ οἴδατε ὅτι ναὸς Θεοῦ ἐστε καὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ οἰκεῖ ἐν ὑμῖν; εἴ τις τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ Θεός· ὁ γὰρ ναὸς τοῦ Θεοῦ ἅγιός ἐστιν, οἵτινές ἐστε ὑμεῖς (:είπα αρκετά για τους κτίστες. Ας έρθω τώρα και σε αυτούς που αντί να κτίζουν, καταστρέφουν την οικοδομή. Δεν γνωρίζετε από την πείρα της χριστιανικής ζωής σας ότι είστε ναός του Θεού και ότι το Πνεύμα του Θεού κατοικεί μέσα σας; Εάν λοιπόν κανείς με την πλανεμένη διδασκαλία του και τους φατριασμούς του καταστρέφει τον ναό του Θεού, θα τον καταστρέψει αυτόν ο Θεός. Και θα τον καταστρέψει διότι ο ναός του Θεού είναι άγιος. Είναι αφιερωμένος στον Θεό και είναι δικό Του κτήμα. Είναι ιερός και απαραβίαστος. Και τέτοιος ναός, ναός του Θεού άγιος, είστε εσείς)»[Α΄Κορ.3,16-17] Αυτά τα έλεγε διαταράσσοντας από τη στιγμή αυτήν με τον φόβο την ψυχή του πόρνου. «Εἰ δέ τις ἐποικοδομεῖ ἐπὶ τὸν θεμέλιον τοῦτον χρυσόν, ἄργυρον, λίθους τιμίους, ξύλα, χόρτον, καλάμην(:εάν όμως κανείς χτίζει πάνω στο θεμέλιο αυτό με υλικά σαν το χρυσάφι ή το ασήμι ή τους πολύτιμους λίθους,ή, αντιθέτως, με σανίδια ή άχυρα ή καλάμια)»[Α΄Κορ.3,12]· δηλαδή μετά την πίστη, χρειάζεται οικοδόμηση· για τον λόγο αυτόν και αλλού λέει: «Ὥστε παρακαλεῖτε ἀλλήλους ἐν τοῖς λόγοις τούτοις(:αφού λοιπόν τα πιστεύετε και τα ξέρετε αυτά για τους πεθαμένους, να παρηγορείτε ο ένας τον άλλο με τους λόγους αυτούς της ελπίδας που σας γράφω)» [Α΄Θεσ. 4,18· πρβλ. Α΄Κορ.5,11: «νῦν δὲ ἔγραψα ὑμῖν μὴ συναμίγνυσθαι ἐάν τις ἀδελφὸς ὀνομαζόμενος ᾖ πόρνος ἢ πλεονέκτης ἢ εἰδωλολάτρης ἢ λοίδορος ἢ μέθυσος ἢ ἅρπαξ, τῷ τοιούτῳ μηδὲ συνεσθίειν(:τώρα όμως σας έγραψα να μην συναναστρέφεστε με κάποιον που, ενώ φέρει το όνομα μόνο του αδελφού, στην πραγματικότητα όμως είναι πόρνος ή πλεονέκτης ή ειδωλολάτρης ή υβριστής ή κακόγλωσσος, ή μέθυσος ή άρπαγας. Με τέτοιον χριστιανό δεν πρέπει ούτε να τρώτε μαζί του)»]· καθόσον και ο τεχνίτης και ο μαθητευόμενος συνεισφέρουν στην οικοδόμηση· για τον λόγο αυτόν λέγει: «Καθένας να προσέχει πώς χτίζει».
Εάν αυτά είχαν λεχθεί περί πίστεως, δεν θα υπήρχε λόγος να λεχθούν, διότι στην πίστη πρέπει όλοι να είναι ίσοι, επειδή μια είναι η πίστη· στην αρετή του βίου δεν είναι δυνατόν να είναι όλοι ίδιοι. Η πίστη δηλαδή δεν είναι δυνατόν σε άλλον να είναι μικρότερη, και σε άλλον καλύτερη, αλλά είναι η ίδια σε όλους που αληθινά πιστεύουν· στη ζωή όμως είναι δυνατόν άλλοι μεν να είναι περισσότερο φιλόπονοι, άλλοι πάλι ραθυμότεροι· και οι μεν πρώτοι είναι επόμενο να ζουν ορθότερο βίο, ενώ οι δεύτεροι να είναι υποδεέστεροι· και είναι επόμενο άλλοι μεν να έχουν κατορθώσει τα μεγαλύτερα, άλλοι δε τα μικρότερα· άλλοι μεν να έχουν κάνει τα μεγαλύτερα σφάλματα, άλλοι δε τα ελαφρότερα. Για τον λόγο αυτόν είπε: «χρυσόν, ἄργυρον, λίθους τιμίους, ξύλα, χόρτον, καλάμην (:με υλικά σαν το χρυσάφι ή το ασήμι ή τους πολύτιμους λίθους, ή, αντιθέτως, με σανίδια ή άχυρα ή καλάμια)».
«Ἑκάστου τὸ ἔργον φανερὸν γενήσεται(:το έργο του καθενός θα γίνει φανερό)». Εδώ εννοεί την πράξη. «Εἴ τινος τὸ ἔργον μενεῖ ὃ ἐπῳκοδόμησε, μισθὸν λήψεται. εἴ τινος τὸ ἔργον κατακαήσεται, ζημιωθήσεται, αὐτὸς δὲ σωθήσεται, οὕτως δὲ ὡς διὰ πυρός(:εάν το έργο που έκανε κάποιος κτίζοντας στο αιώνιο θεμέλιο, δηλαδή τον Χριστό, αντέξει και δεν καεί από την φωτιά της Θείας Κρίσεως, αυτός θα πάρει μισθό· εάν το έργο κάποιου άλλου κατακαεί και δεν αντέξει στη φωτιά της Θείας Κρίσεως, αυτός θα ζημιωθεί, διότι οι κόποι του δεν θα ανταμειφθούν. Και ο ίδιος θα σωθεί μόλις και μετά βίας· θα σωθεί δηλαδή σαν εκείνον που περνά μέσα από τις φλόγες τις φωτιάς και διατρέχει μεγάλο κίνδυνο. Έτσι και αυτός θα σωθεί, αν τελικά αντέξει στην φωτιά της Θείας Κρίσεως)»[Α΄Κορ.3,13]. Και βέβαια, εάν αυτό λεγόταν για μαθητές και διδασκάλους, ούτε θα έπρεπε να τιμωρηθούν οι διδάσκαλοι, εάν οι μαθητές δεν τον είχαν ακούσει. Για τον λόγο αυτόν λοιπόν λέει: «Καθένας θα λάβει τον μισθό του ανάλογα με τον κόπο του· όχι ανάλογα με το αποτέλεσμα, αλλά ανάλογα με τον κόπο». Σε τι ευθύνονται οι διδάσκαλοι, εάν δεν έδιναν προσοχή αυτοί που άκουγαν; Άρα και από εδώ φαίνεται ότι ο λόγος είναι για έργα.
Η σημασία αυτού που λέει, είναι η εξής: Εάν κάποιος διάγει κακό βίο, αλλά έχει ορθή πίστη, δεν θα τον βοηθήσει η πίστη του να μην τιμωρηθεί, εφόσον το έργο κατακαίεται. Το δε «κατακαήσεται» σημαίνει ότι δεν θα αντέξει τη δύναμη του πυρός. Αλλά όπως ακριβώς, εάν κάποιος έχοντας χρυσά όπλα, διέλθει ποταμό πυρός, εξέρχεται από αυτόν λαμπρότερος, εάν όμως διερχόταν αυτόν έχοντας χορτάρι, όχι μόνο δεν ωφελεί σε τίποτε, αλλά και τον εαυτό του καταστρέφει, έτσι συμβαίνει και με τα έργα. Δεν το λέγει δηλαδή αυτό σαν να διαλεγόταν για πραγματικά πρόσωπα και για κατακαιόμενους, αλλά επειδή ήθελε να αυξήσει περισσότερο τον φόβο και να αποδείξει ότι εκείνος που ζει στην κακία δεν έχει καμία ασφάλεια· και για τον λόγο αυτόν έλεγε «θα υποστεί ζημίες». Να μια τιμωρία. «Αὐτὸς δὲ σωθήσεται, οὕτως δὲ ὡς διὰ πυρός(:Και ο ίδιος θα σωθεί μόλις και μετά βίας· θα σωθεί δηλαδή σαν εκείνον που περνά μέσα από τις φλόγες τις φωτιάς και διατρέχει μεγάλο κίνδυνο. Έτσι και αυτός θα σωθεί, αν τελικά αντέξει στην φωτιά της Θείας Κρίσεως)». Να και η δεύτερη. Αυτό που λέγει, σημαίνει το εξής: Δεν θα χαθεί και ο ίδιος έτσι όπως τα έργα, εκμηδενιζόμενος, αλλά θα μείνει μέσα στο πυρ. Το πράγμα, λέγει, χρειάζεται βέβαια σωτηρία, και για τον λόγο αυτόν πρόσθεσε: «οὕτως δὲ ὡς διὰ πυρός (:όπως σώζεται κανείς από το πυρ)»· διότι, ως γνωστό, συνηθίζουμε να λέμε για τις ύλες που δεν κατακαίονται και δεν αποτεφρώνονται αμέσως, ότι διατηρούνται στο πυρ.
Μη νομίσεις όμως, επειδή άκουσες τη λέξη «πῦρ», ότι αυτοί που κατακαίονται οδηγούνται στην ανυπαρξία. Εάν όμως ονομάζει σωτηρία και την τιμωρία αυτού του είδους, μην απορείς, διότι συνηθίζει να χρησιμοποιεί εύηχες λέξεις για όσα ηχούν κακώς και για τα καλά τις αντίθετες λέξεις· όπως π.χ. η λέξη «αιχμαλωσία» θεωρείται ότι σημαίνει κάτι το κακό, αλλά ο Παύλος την χρησιμοποιεί για καλό, λέγοντας: «λογισμοὺς καθαιροῦντες καὶ πᾶν ὕψωμα ἐπαιρόμενον κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ, καὶ αἰχμαλωτίζοντες πᾶν νόημα εἰς τὴν ὑπακοὴν τοῦ Χριστοῦ(: αιχμαλωτίζουμε κάθε σκέψη ώστε να υπακούει στον Χριστό)» [Β΄Κορ. 10,5]. Και πάλι χρησιμοποιεί εύηχες λέξεις για κακά πράγματα, λέγοντας: «ἵνα ὥσπερ ἐβασίλευσεν ἡ ἁμαρτία ἐν τῷ θανάτῳ, οὕτω καὶ ἡ χάρις βασιλεύσῃ διὰ δικαιοσύνης εἰς ζωὴν αἰώνιον διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν» [Ρωμ.5,21], αν και η λέξη «βασιλεία» είναι εύηχη λέξη. Έτσι και εδώ· με τον να πει «θα σωθεί», δεν έκανε υπαινιγμό για τίποτε άλλο, παρά για το μέγεθος της τιμωρίας, σαν να έλεγε ότι ο αμαρτωλός αυτός θα τιμωρείται συνεχώς.
Στη συνέχεια προσθέτει σαν συμπέρασμα τα εξής: «Οὐκ οἴδατε ὅτι ναὸς Θεοῦ ἐστε καὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ οἰκεῖ ἐν ὑμῖν; (:είπα αρκετά για τους κτίστες. Ας έρθω τώρα και σε αυτούς που αντί να κτίζουν, καταστρέφουν την οικοδομή. Δεν γνωρίζετε από την πείρα της χριστιανικής ζωής σας ότι είστε ναός του Θεού και ότι το Πνεύμα του Θεού κατοικεί μέσα σας;)»[Α΄Κορ.3,16]. Επειδή δηλαδή στην προηγούμενη ομιλία ομίλησε για εκείνους που διαιρούν την Εκκλησία, μέμφεται στη συνέχεια και τον πόρνο, ουδέποτε βέβαια ονομαστικά, αλλά αόριστα υπαινίσσεται τον διεφθαρμένο βίο του και διαχωρίζει το αμάρτημα από τη δωρεά, η οποία του είχε ήδη δοθεί.
Κατόπιν αποτρέπει και τους άλλους από όσα ακριβώς είχαν ήδη πράξει· διότι πάντοτε κάνει αυτό, λαμβάνοντας ως αφορμή όσα πρόκειται να συμβούν ή έχουν ήδη συμβεί, είτε λυπηρά, είτα αγαθά. Από μεν τα μέλλοντα λέγει: «ἡ γὰρ ἡμέρα δηλώσει· ὅτι ἐν πυρὶ ἀποκαλύπτεται(:διότι η ημέρα της Κρίσεως θα το σκεπάσει και θα το φανερώσει. Και θα το ξεσκεπάσει, διότι η ημέρα εκείνη θα αποκαλυφτεί μαζί με την ενέργεια της θείας δικαιοσύνης, που είναι δραστική σαν φωτιά)»[Α΄Κορ.3,13], ενώ από όσα έχουν συμβεί λέγει: «Οὐκ οἴδατε ὅτι ναὸς Θεοῦ ἐστε καὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ οἰκεῖ ἐν ὑμῖν; εἴ τις τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ Θεός (:είπα αρκετά για τους κτίστες. Ας έρθω τώρα και σε αυτούς που αντί να κτίζουν, καταστρέφουν την οικοδομή. Δεν γνωρίζετε από την πείρα της χριστιανικής ζωής σας ότι είστε ναός του Θεού και ότι το Πνεύμα του Θεού κατοικεί μέσα σας; εάν λοιπόν κανείς με την πλανεμένη διδασκαλία του και τους φατριασμούς του καταστρέφει τον ναό του Θεού, θα τον καταστρέψει αυτόν ο Θεός)»[Α΄Κορ.3,16-17].
Βλέπεις τη σφοδρότητα του λόγου; Αλλά όσο είναι άγνωστο το πρόσωπο του κατηγορουμένου, δεν είναι τόσο βαρύς ο λόγος, διότι όλοι συμμετέχουν στον φόβο, που προέρχεται από την επιτίμηση. «Φθερεῖ τοῦτον ὁ Θεός», δηλαδή θα τον καταστρέψει. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ο Παύλος καταριέται να τον καταστρέψει ο Θεός έναν τέτοιον άνθρωπο, αλλά ότι προφητεύει. «Ὁ γὰρ ναὸς τοῦ Θεοῦ ἅγιός ἐστιν, οἵτινές ἐστε ὑμεῖς(:και θα τον καταστρέψει διότι ο ναός του Θεού είναι άγιος. Είναι αφιερωμένος στον Θεό και είναι δικό Του κτήμα. Είναι ιερός και απαραβίαστος. Και τέτοιος ναός, ναός του Θεού άγιος, είστε εσείς)», ενώ ο πόρνος είναι βέβηλος. Κατόπιν για να μη φανεί ότι απευθύνεται προς εκείνον, αφού είπε: «Διότι ο ναός του Θεού είναι άγιος», πρόσθεσε: «Και αυτός ο ναός είστε εσείς».
«Μηδεὶς ἑαυτὸν ἐξαπατάτω· εἴ τις δοκεῖ σοφὸς εἶναι ἐν ὑμῖν ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ, μωρὸς γενέσθω, ἵνα γένηται σοφός(:ας μην εξαπατά κανείς τον εαυτό του νομίζοντας ότι δεν θα τον φθείρει ο Θεός όταν αυτός φθείρει τον ναό του Θεού με τα σχίσματά του. Και επειδή τα κόμματα αυτά γίνονται από την ιδέα ότι ο αρχηγός του ενός είναι καλύτερος από τον αρχηγό του άλλου, σας προσθέτω ότι, αν κανείς μεταξύ σας νομίζει ότι είναι σοφός επειδή έχει την σοφία του κόσμου που βρίσκεται μακριά από τον Θεό, αυτός ας γίνει μωρός με το να αποδεχθεί το κήρυγμα που ο κόσμος το θεωρεί κουταμάρα· και ας σταματήσει να έχει εμπιστοσύνη στη σοφία του και την κρίση του, για να γίνει πραγματικά σοφός)» [Α΄Κορ.3,18]. Και αυτό το λέγει για εκείνον[:τον πόρνο της Κορίνθου που τους σκανδάλιζε με τη συμβίωσή του με τη γυναίκα του πατέρα του], διότι νόμιζε ότι δήθεν είναι κάτι και υπερηφανευόταν για τη σοφία του.
Και για να μη φανεί ότι επί πολύ αποτείνεται προς αυτόν, χωρίς να είναι ο κύριος σκοπός του, αφού τον έβαλε σε αγωνία και τον παρέδωσε στον φόβο, πάλι φέρει τον λόγο στο κοινό αμάρτημα και λέγει: «Εάν κάποιος μεταξύ σας νομίζει ότι είναι είναι σοφός κατά την κρίση του κόσμου αυτού, ας γίνει μωρός, για να γίνει σοφός»[Α΄Κορ.3,18]. Και το κάνει αυτό στη συνέχεια με πολλή παρρησία, διότι πράγματι τους αντιμετώπισε επιτυχώς· διότι και αν ακόμη κάποιος είναι πλούσιος ή έχει ευγενή καταγωγή, είναι ο ευτελέστερος των ευτελών, όταν κυριευτεί από την αμαρτία. Δηλαδή, όπως ακριβώς αν κάποιος είναι βασιλιάς και γίνει δούλος βαρβάρων, είναι ο δυστυχέστερος από όλους, έτσι συμβαίνει και με την αμαρτία· η αμαρτία δηλαδή είναι βάρβαρη και δεν γνωρίζει να ευσπλαχνίζεται την ψυχή, την οποία κατέλαβε μία φορά, αλλά την τυραννάει έως ότου να καταστρέψει αυτούς που τη δέχονται.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
· Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στην πρώτη προς Κορινθίους επιστολήν, ομιλία Θ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 2015, τόμος 18, σελίδες 242- 259.
· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
· Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016
· http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου