Μάθημα Θρησκευτικῶν: O γόρδιος δεσμὸς τοῦ ἰσότιμου μαθήματος

Μάθημα Θρησκευτικών: O γόρδιος δεσμός του ισότιμου μαθήματος

του Ιωάννη Τάτση, Θεολόγου

Το ζήτημα των απαλλαγών από το μάθημα των Θρησκευτικών ταλάνισε τα προηγούμενα χρόνια την εκπαιδευτική κοινότητα και κυρίως τον θεολογικό κόσμο της χώρας. Το θέμα πήρε μεγάλες διαστάσεις εξαιτίας όχι τόσο της πάγιας θέσης της Ένωσης Αθέων, που ζητά επιτακτικά και μέσω της δικαστικής οδού απροϋπόθετες απαλλαγές για όλους τους μαθητές, όσο γιατί μια ομάδα «εκσυγχρονιστών» θεολόγων πίστεψε ότι μπορεί να χρησιμοποιήσει τις απαλλαγές ως εργαλείο για τη μετάλλαξη του ορθόδοξου χριστιανικού μαθήματος των Θρησκευτικών και τη μετατροπή του σε θρησκειολογικό. Το επιχείρημα των θεολόγων αυτών ήταν ότι με την αλλαγή αυτή θα μπορούσε να υπάρξει ένα «μάθημα Θρησκευτικών για όλους» τους μαθητές ανεξαρτήτως θρησκεύματος και οι απαλλαγές θα έπαυαν να υπάρχουν.

Σε διαφορετική περίπτωση, ισχυρίζονταν οι «εκσυγχρονιστές» θεολόγοι, το ορθόδοξο μάθημα θα μετατρεπόταν αναγκαστικά σε προαιρετικό και θα υπήρχε ραγδαία αύξηση του αριθμού των απαλλαγών. Για την ανατροπή όλου αυτού του κλίματος χρειάστηκαν πολλοί, επίμονοι και επίπονοι αγώνες της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων, της πλειονότητας των διδασκόντων το μάθημα εκπαιδευτικών, Μητροπολιτών και απλών πιστών, αγώνες που στέφθηκαν με επιτυχία και ολοκληρώθηκαν με την έκδοση σειράς αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ). Οι αποφάσεις αυτές του ΣτΕ υποχρέωσαν την Πολιτεία να αποσύρει τα «νέα» Προγράμματα Σπουδών και τους Φακέλους Μαθήματος και τους «εκσυγχρονιστές» θεολόγους να παραδεχτούν άλλοτε άμεσα και άλλοτε έμμεσα την ήττα τους, επικρίνοντας αυτή τη φορά όχι μόνο τους παραδοσιακούς θεολόγους για τις απόψεις τους αλλά και τους ανώτατους δικαστές για τις αποφάσεις τους!

Με τις αποφάσεις του ΣτΕ ξεκαθαρίστηκε ότι το μάθημα των Θρησκευτικών στα ελληνικά σχολεία πρέπει να είναι ορθόδοξο χριστιανικό, απαλλαγμένο από θρησκειολογική σύγχυση και ότι δικαίωμα απαλλαγής έχουν μόνο οι άθεοι, αλλόθρησκοι και ετερόδοξοι μαθητές, με την υποβολή σχετικής αίτησης, στην οποία πρέπει να γίνεται επίκληση λόγων θρησκευτικής συνείδησης. Για τους μαθητές αυτούς οι αποφάσεις του ΣτΕ προβλέπουν ότι όσοι «απαλλάσσονται από τη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών, και προκειμένου να αποτραπεί η δημιουργία “ελεύθερης ώρας” και, εντεύθεν, ο κίνδυνος απομακρύνσεως των μαθητών από το ανωτέρω, συνταγματικώς επιβαλλόμενο, μάθημα χωρίς αποχρώντα λόγο, η Πολιτεία οφείλει να προβλέψει τη διδασκαλία ισότιμου μαθήματος, συναφούς κατά την αντίληψή της περιεχομένου (π.χ. μαθήματος ηθικής), εφόσον βεβαίως συγκεντρώνεται ικανός αριθμός μαθητών, κατά την αντίληψη πάντοτε της Πολιτείας». Περαιτέρω μάλιστα το ΣτΕ έθεσε ως χρονικό όριο για την δημιουργία και εφαρμογή του ισότιμου μαθήματος το τέλος του σχολικού έτους 2022-2023. Καθώς το χρονικό όριο παρήλθε και το ισότιμο μάθημα δεν ετοιμάστηκε ούτε εφαρμόστηκε στα σχολεία υπήρξαν δύο νέες προσφυγές στο ΣτΕ εναντίον του Υπουργείου Παιδείας για την παράλειψή του να φτιάξει ισότιμο μάθημα. Η συζήτηση των προσφυγών αυτών στο ΣτΕ έγινε τον περασμένο Ιούνιο του 2024 και αναμένεται η απόφαση. Όπως μας πληροφορεί ο δικηγόρος των προσφευγόντων, το Υπουργείο Παιδείας έστειλε στο ΣτΕ τις απόψεις του επί του θέματος, αναφέροντας ότι δεν είναι ακόμη έτοιμο το ισότιμο μάθημα.

Να σημειωθεί ότι μετά την ακύρωση των προγραμμάτων σπουδών που είχαν εκπονήσει οι «εκσυγχρονιστές» θεολόγοι, πολλοί εξ αυτών σε ημερίδες και συνέδρια, ισχυρίστηκαν ότι πλέον θα πρέπει να επικεντρώσουν την προσοχή τους στο ισότιμο μάθημα και παρουσιάστηκαν πρόθυμοι να εργαστούν για αυτό και για το περιεχόμενό του. Τέτοια εργασία όμως δεν έγινε ή δεν ολοκληρώθηκε μέχρι στιγμής τουλάχιστον, καθώς το Υπουργείο δεν φαίνεται να βιάζεται για κάτι τέτοιο.

Ασφαλώς όσοι με ειλικρίνεια προσεγγίζουν το ζήτημα του ισότιμου μαθήματος βρίσκονται ενώπιον πολλών ερωτημάτων. Ποιο θα είναι το περιεχόμενό του; Θα είναι μάθημα ηθικής, τι είδους ηθικής ή φιλοσοφίας; Πόσα σχολικά βιβλία ισότιμου μαθήματος θα συνταχθούν, με δεδομένο ότι το μάθημα των Θρησκευτικών διδάσκεται σε δέκα συνολικά τάξεις (τέσσερις στην Πρωτοβάθμια και έξι στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση); Ποιος θα διδάσκει αυτό το μάθημα; Αν υποθέσουμε ότι η διδασκαλία του θα ανατεθεί στους Θεολόγους, πώς θα διασφαλιστεί η παράλληλη διδασκαλία του ορθόδοξου και του ισότιμου μαθήματος, που απαιτεί την ταυτόχρονη παρουσία δύο τουλάχιστον θεολόγων στο ίδιο σχολείο; Ποιος θα χρηματοδοτήσει την εκπόνηση προγραμμάτων σπουδών και σχολικών βιβλίων του ισότιμου μαθήματος; Υπάρχουν και άλλα πολλά σχετικά ερωτήματα.

Το σημείο των αποφάσεων του ΣτΕ που μέχρι στιγμής δεν έχει ιδιαίτερα αναδειχθεί και με το παρόν άρθρο επιδιώκουμε να θέσουμε για προβληματισμό, είναι ότι η υποχρέωση της Πολιτείας να θεσπίσει ισότιμο μάθημα συνοδεύεται από την διατύπωση του ΣτΕ «εφόσον βεβαίως συγκεντρώνεται ικανός αριθμός μαθητών, κατά την αντίληψη πάντοτε της Πολιτείας». Μέχρι στιγμής η Πολιτεία δεν έχει προβεί σε καμία απόφαση σχετικά με το ποιος θεωρείται κατά την αντίληψή της ικανός αριθμός μαθητών, που θα απαιτεί την διδασκαλία ισότιμου μαθήματος σε ένα σχολείο. Ίσως σε αυτή τη σημαντική λεπτομέρεια κρύβεται η λύση του γόρδιου δεσμού του ισότιμου μαθήματος. Μέσω του πληροφοριακού συστήματος Myschool, στο οποίο αποτυπώνεται πλήρως η εικόνα όλων των σχολικών μονάδων, το Υπουργείο μπορεί με μία απλή κίνηση να δει σε πόσα σχολεία οι απαλλασσόμενοι από το μάθημα των Θρησκευτικών μαθητές είναι για παράδειγμα περισσότεροι από πέντε ή έξι. Και επιπλέον, σε πόσες τάξεις οι απαλλασσόμενοι μαθητές αποτελούν ικανό αριθμό, καθώς το ισότιμο μάθημα θα προσφέρεται στους απαλλασσόμενους μαθητές προφανώς ανά τάξη και όχι ένα κοινό μάθημα για τους απαλλασσόμενους από τα Θρησκευτικά μαθητές όλων των τάξεων, πράγμα που ούτε παιδαγωγικά είναι ορθό ούτε πρακτικά μπορεί να λειτουργήσει εντός του ωρολογίου προγράμματος του σχολείου. Σε πόσες λοιπόν τάξεις ελληνικών σχολείων υπάρχει ικανός αριθμός μαθητών που απαλλάσσονται από τα Θρησκευτικά ώστε να απαιτείται η διδασκαλία σε αυτούς ισότιμου μαθήματος; Για τον καθορισμό του αριθμού των μαθητών που θα θεωρείται ικανός, το ΣτΕ αφήνει το Υπουργείο να αποφασίσει κατά την αντίληψή του.

Σε άλλες πάντως περιπτώσεις, όπως στη συγκρότηση τμήματος Ομάδας Προσανατολισμού Γενικού Λυκείου, σε δυσπρόσιτες μάλιστα σχολικές μονάδες, ο ελάχιστος απαιτούμενος αριθμός μαθητών είναι έξι (6). Η κατά παρέκκλιση της διάταξης αυτής έγκριση λειτουργίας τμημάτων με αριθμό μαθητών μικρότερο από αυτόν γίνεται λόγω της άμεσης σύνδεσης της λειτουργίας των τμημάτων αυτών με τις πανελλαδικές εξετάσεις και της ανάγκης ισότιμης συμμετοχής σε αυτές όλων των μαθητών.

Θα είχε πάντως ενδιαφέρον το Υπουργείο Παιδείας πριν προχωρήσει στην οργάνωση του ισότιμου μαθήματος να καθορίσει τον αριθμό των μαθητών που θα κρίνει ως ικανό για την ανάγκη παροχής ενός τέτοιου μαθήματος, αφού φυσικά εξετάσει τον αριθμό των απαλλαγμένων από τα Θρησκευτικά μαθητών ανά τάξη των ελληνικών σχολείων.

Μολονότι οι αποφάσεις του ΣτΕ δεν αναφέρουν ξεκάθαρα τον τρόπο απασχόλησης των μαθητών που απαλλάσσονται από τα Θρησκευτικά, όταν αυτοί είναι πολύ λίγοι αριθμητικά, όπως συμβαίνει άλλωστε στην συντριπτική πλειονότητα των σχολείων στα οποία υπάρχουν απαλλαγές, για τη μεταβατική περίοδο που είχε τεθεί μέχρι την εφαρμογή του ισότιμου μαθήματος το ΣτΕ έκρινε ότι «η ρύθμιση, σύμφωνα με την οποία ο Διευθυντής ή η Διευθύντρια της σχολικής μονάδας σε συνεργασία με τον Σύλλογο των διδασκόντων αποφασίζουν κατά περίπτωση για τον τρόπο που απασχολούνται υποχρεωτικά οι απαλλασσόμενοι/ες μαθητές/τριες (ενδεικτικά διαφορετικό διδακτικό αντικείμενο σε άλλο τμήμα της ίδιας τάξης ή ερευνητική δημιουργική δραστηριότητα), είναι συνταγματικώς ανεκτή, ως μεταβατική, μέχρι την οριστική ρύθμιση του θέματος εντός ευλόγου χρόνου».

Ίσως τελικά αυτό που κυρίως προέχει είναι μία πιο σαφής ρύθμιση από το Υπουργείο για τον τρόπο απασχόλησης του μικρού αριθμού μαθητών που νομίμως λαμβάνουν απαλλαγή από τα Θρησκευτικά, μία ρύθμιση που θα βοηθήσει τους Διευθυντές των σχολείων και τους Συλλόγους διδασκόντων στις σχετικές αποφάσεις τους. Η μελέτη κάποιων βιβλίων ηθικής ή φιλοσοφίας ή θρησκευτικής λογοτεχνίας, υπό την επίβλεψη κάποιου εκπαιδευτικού κατά τις ώρες του μαθήματος των Θρησκευτικών, μπορεί να είναι ένα είδος απασχόλησης των απαλλασσόμενων μαθητών, τώρα μάλιστα που το Υπουργείο ανακάλυψε πόσο σημαντική είναι η σύνδεση των μαθητών με την μελέτη έντυπων εξωσχολικών βιβλίων.

(Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες που κυκλοφόρησαν μετά τη σύνταξη του άρθρου αυτού η Πολιτεία καθόρισε στους 10 τον «ικανό αριθμό μαθητών» και την Ηθική ως το «ισότιμο μάθημα»)

Ορθόδοξος Τύπος, 02/08/2024

Θρησκευτικά

https://aktines.blogspot.com/2024/08/o.html