Ἡ μυστηριακή ζωή.α΄ μέρος

ΤΑ ΑΣΚΗΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΝΟΡΙΑΣ

Γ΄. ΕΚΚΛΗΣΙΑ – ΕΝΟΡΙΑ : ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΑΓΙΟΤΗΤΟΣ

Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Ἡ μυστηριακή ζωή

Ἅγιον Βάπτισμα καί Ἅγιον Χρῖσμα, Ἱερά ἐξομολόγηση καί Θεία Εὐχαριστία. Αὐτά τά τέσσερα Ἅγια Μυστήρια εἶναι τά ἀπαραίτητα γιά τήν θεραπεία-ἀποκατάσταση-σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Συνδυασμένα μέ τήν ἀσκητική-ἡσυχαστική ζωή ὁδηγοῦν τόν ἄνθρωπο εἰς “ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ”⁸.

Τό νόημα καί ἡ ἔννοια τῶν Μυστηρίων

Μέ τήν πτώση, ὁ ἄνθρωπος ἔχασε τήν ἄκτιστη καί θεοποιό Θεία Χάρη πού εἶχε λάβει μέ τό ἐμφύσημα τοῦ Θεοῦ κατά τήν Δημιουργία. Ὁ Θεός Λόγος, μέ τήν ἐνανθρώπησή Του καί διά τῶν Ἁγίων Μυστηρίων πού τελοῦνται ἐντός τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, μᾶς ξαναδίνει αὐτήν τήν ἄκτιστη θεοποιό Δωρεά. Ὁ ἄνθρωπος διά τῆς Θείας Χάρης ἀνακαινίζεται καί θεώνεται. Ἡ ἀνθρώπινη φύση, ἡ ὁποία μετά τό προπατορικό ἁμάρτημα «ἐξαγριώθηκε» καί ἔγινε «ἀκανθώδης» ὅπως τά ἄγρια δέντρα, ἐξημερώνεται διά τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ, ὁ Ὁποῖος τήν προσλαμβάνει στήν ὑπόστασή Του καί τήν θεώνει.

Αὐτό τό ἐξημερωτικό καί ἀναγεννητικό ἔργο πραγματοποιεῖται στόν κάθε ἄνθρωπο μέ τόν τρόπο πού ὅρισε καί παρέδωσε ὁ Χριστός στούς Ἁγίους Ἀποστόλους. Ἐξακολουθεῖ δέ νά πραγματοποιεῖται καί νά τελεσιουργεῖται μέ τά Ἅγια Μυστήρια , μέ τήν ἰδιαίτερη γιά τό καθένα ἱεροτελεστία. Τά θεῖα Μυστήρια εἶναι οἱ θεοσύστατες τελετές τῆς Ἐκκλησίας πού μεταδίδουν μέ αἰσθητά σημεῖα στά μέλη Της τήν ἀόρατη Θεία Χάρη.

Οἱ θεοσύστατες αὐτές τελετές σύμφωνα μέ τόν ἱερό Χρυσόστομο ὀνομάστηκαν Μυστήρια γιά δύο λόγους:

α) Διότι, «ἕτερα ὁρῶμεν καί ἕτερα πιστεύομεν»⁹, δηλαδή «ἄλλα βλέπουμε καί ἄλλα πιστεύουμε». Γιά παράδειγμα, κάτω ἀπό τά ταπεινά εἴδη τῶν Τιμίων Δώρων, τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου κρύβεται ἡ θεωμένη καί πλήρης Πνεύματος Ἁγίου ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ. Ἡ Θεία Χάρη, στήν Ὁποία μετέχουμε, «ὁρᾶται ἀοράτως»¹⁰ καί νοεῖται «ἀπερινοήτως»¹¹.

β) Διότι δέν ἐπιτρεπόταν νά τά παρακολουθοῦν οἱ ἄπιστοι ἤ οἱ εἰδωλολάτρες, ἀλλά μόνον οἱ πιστοί. Δέν δίδονται τά Ἅγια Μυστήρια τῆς πίστεως σέ ἀνθρώπους πού ζοῦν βίο ἀσεβῆ ἤ πού μπορεῖ νά τά καταπατήσουν (Ματθ. ζ', 6). Καί, φυσικά, τά ἀνωτέρω εἶναι τελείως διαφορετικά ἀπό τά ἀρχαῖα εἰδωλολατρικά μυστήρια ἤ ἀπό τά δῆθεν μυστήρια πού ὑπάρχουν σέ σύγχρονες θρησκεῖες ἤ αἱρέσεις¹².

Μέ τήν ἀνθρώπινη λογική δέν μποροῦμε νά κατανοήσουμε τά Μυστήρια πού πηγάζουν ἀπό τό «Μυστήριον τοῦ Χριστοῦ» καί τῆς Ἐνανθρωπήσεώς Του. «Οὐ φέρει τό Μυστήριον ἔρευναν»· τό Μυστήριο δέν ἐρευνᾶται, ἀλλά προσκυνεῖται. Δέν μποροῦμε νά κατανοήσουμε τό «πῶς» πραγματοποιοῦνται τά Μυστήρια λ.χ. πῶς γίνεται ἡ μεταβολή τῶν Τιμίων Δώρων σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ. Τό μόνο πού γνωρίζουμε εἶναι ὅτι τά Μυστήρια πραγματοποιοῦνται «διά Πνεύματος Ἁγίου»¹³, διά τῶν ἀκτίστων ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ. Αὐτές φανερώνονται μέσα ἀπό τά Ἅγια Μυστήρια, καί σ’ αὐτές μετέχουμε ὅταν ὑπάρχουν οἱ ἀνάλογες προϋποθέσεις, δηλαδή ἡ ἐν Χριστῷ ταπείνωση καί ἀγάπη. Μέ τήν συμμετοχή μας στά Ἅγια Μυστήρια καθαριζόμαστε, ἁγιαζόμαστε, φωτιζόμαστε καί θεωνόμαστε. Εἶναι ἀδύνατον νά ζήσουμε χριστιανικά καί νά σωθοῦμε χωρίς Αὐτά.

Ὁ Ἅγιος Νικόλαος ὁ Καβάσιλας στό σύγγραμμά του «Περὶ τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς» μᾶς διδάσκει ὅτι ἡ ἐν Χριστῷ ζωὴ πραγματοποιεῖται μὲ τὰ Ἱερὰ Μυστήρια τοῦ Βαπτίσματος, τοῦ Χρίσματος καὶ τῆς Θείας Κοινωνίας. Μ’ αὐτὰ ὁ ἄνθρωπος γεννιέται, μορφοποιεῖται καὶ συνάπτεται μὲ τὸν Σωτῆρα του. Εἰδικά, μὲ τὸ πρῶτο Μυστήριο, τό Ἅγιο Βάπτισμα ὁ ἄνθρωπος εἰσάγεται στὴν ἐν Χριστῷ ζωή. Τὸ Ἅγιο Χρῖσμα, στὴ συνέχεια, προσφέρει τὴν κατάλληλη ἐνέργεια γι’ αὐτὴν τὴν ζωή. Τέλος, ἡ θεία Εὐχαριστία συντηρεῖ καὶ διατηρεῖ τὴν ἐν Χριστῷ ζωή. Καὶ τὰ τρία δημιουργοῦν σχέση υἱοθεσίας καὶ φιλίας μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων καὶ τοῦ Θεοῦ, καταργώντας μιά γιὰ πάντα τὴν δουλικὴ σχέση. Μὲ τὴν συμμετοχὴ σ’ αὐτὰ ἐξευτελίζεται ὁ διάβολος κι ἐγκαινιάζεται ἀγαπητικὴ σχέση μὲ τὸν Χριστὸ¹⁴.

Εἰδικότερα:

Μετέχοντας στὸ Ἅγιο Βάπτισμα, ὁ πιστὸς εἰσάγεται στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ πολιτογραφεῖται στὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

«Τὸ βάπτισμα» μᾶς διδάσκει ὁ Ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας, ὁ Ὁποῖος ἔζησε ἡσυχαστικά μέσα στόν κόσμο «εἶναι ἀρχὴ βίου καὶ βάση καὶ θεμέλιο ζωῆς. Γι’ αὐτὸ καὶ θεωρεῖται ἡ ὀνομαστήρια ἡμέρα τῶν πιστῶν. Καθὼς εἶναι φώτισμα, μᾶς φέρνει σὲ ἄμεση ἐπικοινωνία μὲ τὸ Φῶς.

Βυθιζόμενος καί ἀναδυόμενος ἀπὸ τὴν κολυμβήθρα, ὁ ἄνθρωπος γεννιέται ἀληθινὰ καὶ γίνεται παιδὶ τοῦ Θεοῦ: τοῦ Πατέρα ποὺ συμφιλιώθηκε, τοῦ Υἱοῦ ποὺ συμφιλίωσε καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ποὺ προσφέρθηκε ὡς δῶρο, ὅταν συμφιλιωθήκαμε»¹⁵.

Μὲ τὸ Ἅγιο Βάπτισμα ὁ πιστὸς γεννιέται στὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ καὶ ἀρχίζει νὰ ὑπάρχει πραγματικὰ, ἀφοῦ συνδέεται μὲ τὸν ὄντως Ὄντα, ποὺ εἶναι μόνον ὁ Θεός.

Μὲ τὴν συμμετοχὴ στὸ Ἅγιο Χρῖσμα ὁ πιστὸς δέχεται τὴν ἐνέργεια ποὺ χρειάζεται γιὰ νὰ ζήσει τὴν ἐν Χριστῷ ζωή, φωτίζεται καὶ θεώνεται.

«Τὸ Ἅγιο Μύρο» διδάσκει ὁ Ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας «εἶναι ἡ κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ποὺ χαρίζει στὸν κάθε βαπτιζόμενο πίστη, προσευχή, ἀγάπη, σωφροσύνη, ταπεινοφροσύνη, δικαιοσύνη, φιλανθρωπία καὶ, γενικὰ, κάθε εἴδους ἀρετὴ»¹⁶.

Μὲ τὸ Ἅγιο Χρῖσμα-Μύρο ὁ πιστὸς λαμβάνει τὴν ἐνέργεια ποὺ χρειάζεται γιὰ νὰ κινηθεῖ καὶ νὰ ζήσει «ἐν Χριστῷ». Τὸ Ἅγιο Χρῖσμα-Μύρο καθιστᾶ τὸν πιστὸ «δυνάμει» θεὸν. Θεόν κατὰ Χάριν καί ὄχι κατά φύσιν.

Μὲ τὴν Θεία Εὐχαριστία ὁ πιστὸς τρέφεται, καθαρίζεται, φωτίζεται, θεώνεται καὶ παραμένει ἐντός της Ἐκκλησίας, πού εἶναι τὸ Μυστηριακὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ.

«Ἡ βρώση τοῦ Σώματος καὶ ἡ πόση τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ» γράφει ὁ Ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας «ἐνοικίζει τοὺς ἀνθρώπους στὸν Χριστὸ καὶ τὸν Χριστὸ στοὺς ἀνθρώπους. Ὑπάρχει μεγαλύτερη μακαριότητα; Αὐτὴ ἡ ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Χριστὸ ἔχει διπλὸ ἀποτέλεσμα: ἄφεση ἁμαρτιῶν καὶ κληρονομία τῆς Οὐράνιας Βασιλείας. Εἶναι, ἐξάλλου, χαρακτηριστικὸ ὅτι τὸ μυστήριο τῆς Μετάνοιας δὲν ἐνεργοποιεῖται, ἂν δὲν ὑπάρξει συμμετοχὴ στὸ μυστικὸ τραπέζι τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος φωτίζεται, καθαρίζεται κι ἐνισχύεται στὸν ἀγῶνα του κατὰ τοῦ πονηροῦ καὶ τῶν παθῶν. Αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ λόγος τῆς συνεχοῦς συμμετοχῆς στὸ Μυστήριο τῶν Μυστηρίων»¹⁷.

 

  Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο:«Τά ἀσκητικά τῆς Ἐνορίας» (Ἱερομονάχου Σάββα Ἁγιορείτου) πού ἤδη κυκλοφορεῖ.

8 Ἐφ. 4, 13.

9 Joannes Chrysostomus Scr. Eccl., In epistulam i ad Corinthios (homiliae 1–44) (2062: 156); MPG 61. P.G. 61, pg 55, ln 45 (πρόγραμμα Diogenes): «Καὶ ἄλλως δὲ μυστήριον καλεῖται, ὅτι οὐχ ἅπερ ὁρῶμεν πιστεύομεν, ἀλλ' ἕτερα ὁρῶμεν, καὶ ἕτερα πιστεύομεν».

10 Τῶν θείων ὕμνων οἱ ἔρωτες τοῦ Ἁγίου καί μεγάλου πατρός ἡμῶν Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου, Ἠγουμένου καί Πρεσβυτέρου γεγονότος Μονῆς τοῦ Ἁγίου Μάμαντος τῆς Ξηροποτάμου,. (25)ΚΓ'. Περί τῆς ἀκαταλήπτου καί ἀπεριγράπτου Θεότητος ἀκριβής θεολογία˙ καί ὅτι ἀπερίγραπτος οὖσα ἡ θεία φύσις οὔτε ἐντός οὔτε ἐκτός ἐστι τοῦ παντός, ἀλλά καί ἐντός καί ἐκτός ὡς τῶν ὅλων αἰτία˙ καί ὅτι μόνον κατά νοῦν τῷ ἀνθρώπῳ ληπτόν ἀλήπτως τό Θεῖον ὡς τοῖς ὀφθαλμοῖς αἱ τοῦ ἡλίου ἀκτῖνες. http://www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/ theologia_zoi/themata.asp?cat=patr&contents=contents_Pat_Symeon_3.asp&main=kat018&file=sym_3.8.htm, «Καθορᾶται γάρ ἀξίοις˙ οὐχ ὁρᾶται δέ ὁ πλήρης, ἀλλ᾿ ὁρᾶται ἀοράτως, ὡς ἀκτίς ἡλίου μόνη, καί ληπτός αὐτοῖς τυγχάνει, ἄληπτος ὤν κατ᾿ οὐσίαν».

11 Βλ. Ἁγιορειτικὸς Τόμος, PG 151, 1229Β.

12 Πρβλ. πρ. Κουγιουμτζόγλου Γεωργ., Τὰ Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μας, Ἀπὸ τὸ βιβλίο «Λατρευτικὸ Ἐγχειρίδιο», http://www.pigizois.com/orthod_latria/mistiria_ekklisias.htm -->

13 Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, Ἔκθεσις ἀκριβής τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, ἔκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 2007, Κεφάλαιο 86, σελ. 368, Περὶ τῶν ἁγίων καὶ Ἀχράντων του Κυρίου Μυστηρίων.

14 Ἁγίου Νικολάου τοῦ Καβάσιλα, «Περί τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς», Λόγος Α΄, http://orthodoxia.forumup.gr/about288-orthodoxia.html, http://www.oocities.org/lelefty/apofthegmata.htm

15 Ὅ.π.Λόγος Β΄(περίληψη).

16 Ὅ.π.Λόγος Γ΄(περίληψη).