Σκέφτηκα, μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, νά ποῦμε λίγα λόγια γιά τά πάθη. Γιατί, ὅπως λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες, εἶναι ἴσως τό πιό ἀναγκαῖο. Λέει στό Γεροντικό γιά κάποιον Γέροντα, ὁ ὁποῖος δεχότανε ἐπισκέπτες καί ρωτοῦσε τούς μαθητές του τί εἴδους ἐπισκέπτες εἶναι αὐτοί. Καί σέ μιά περίπτωση ρώτησε τούς ἴδιους τούς ἐπισκέπτες τί θέλετε νά ποῦμε, καί αὐτοί ἄρχισαν νά τοῦ λένε γιά ἀγγέλους, γιά οὐράνιες καταστάσεις καί ὁ Γέροντας δέν ἔλεγε τίποτα, δέν μιλοῦσε. Καί μετά αὐτοί ἄρχισαν νά δυσανασχετοῦν καί τό εἶπαν στούς μαθητές, «πήγαμε στόν Γέροντα καί δέν μᾶς εἶπε τίποτα». Καί τούς εἴπανε οἱ μαθητές ὅτι ὁ Γέροντας δέν μιλάει γι’ αὐτά! Ἄν τόν ρωτήσετε γιά πράγματα πού ἔχουν σχέση μέ τά πάθη, πῶς κόβονται τά πάθη μας, γι’ αὐτά μιλάει! Ὁπότε στή δεύτερη συνάντηση ἄρχισαν νά τόν ρωτᾶνε γι’ αὐτά τά θέματα καί ὁ Γέροντας τούς εἶπε πολλά καί ψυχωφέλημα.
Έπειδή εἴμαστε λοιπόν, ἔτσι ἄνθρωποι ἀρχάριοι καί ἐμπαθεῖς, ἀξίζει νά μελετοῦμε αὐτό τό θέμα, πῶς θεραπεύεται ἡ ψυχή μας σύμφωνα μέ τούς Ἅγιους Πατέρες, ἀφοῦ γνωρίσουμε κατ’ ἀρχάς τί εἶναι τά πάθη πάλι σύμφωνα μέ τούς Ἅγιους Πατέρες. Πῶς, ἄς ποῦμε, τρέφονται, πῶς ἐκδηλώνονται. Γιατί, ὅπως ἔλεγε καί ὁ μακαριστός ὁ π. Ἰωάννης ὁ Ρωμανίδης, οὐσιαστικά ἡ Θεολογία εἶναι μία θετική ἐπιστήμη, ἡ ὁποία ἔχει σχέση μέ τήν ἰατρική. Εἶναι οὐσιαστικά ἰατρική τῆς ψυχῆς: πῶς ὁ ἄνθρωπος καθαρίζεται ἀπό τίς ἀσθένειες τίς πνευματικές, φωτίζεται καί θεώνεται. Καί ἡ Ἐκκλησία οὐσιαστικά εἶναι ἕνα μεγάλο ψυχιατρεῖο, τό μόνο ἀληθινό ψυχιατρεῖο, ὁ χῶρος ὅπου γίνεται ἡ ἀληθινή θεραπεία τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος, γιατί ψυχή καί σῶμα εἶναι ἀλληλένδετα. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος μᾶς μίλησε γιά τό πῶς ἀπαλλάσσεται ὁ ἄνθρωπος ἀπό τά πάθη, τά ὁποῖα εἶναι οὐσιαστικά δαιμονικές ἐνέργειες. Ἤ, ὅπως μᾶς λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες, πίσω ἀπό τό κάθε πάθος, τό ὁποῖος εἶναι μία κακή ἕξη τῆς ψυχῆς, μία κακή συνήθεια -θά ποῦμε στή συνέχεια πιό ἀναλυτικά- κρύβεται καί ἀπό ἕνας δαίμονας. Καί κάποτε ὁ Κύριος εἶπε στούς Ἀποστόλους, ὅτι «αὐτό τό γένος τῶν δαιμόνων οὐκ ἐκπορεύεται εἰ μή ἐν προσευχῇ καί νηστείᾳ»[1]. Αὐτό τό γένος τῶν δαιμόνων, γενικά ὅλοι οἱ δαίμονες, δέν φεύγουν ἀπ’ τόν ἄνθρωπο, δέν ἀπαλλάσσεται ὁ ἄνθρωπος δηλαδή ἀπό τίς δαιμονικές ἐνέργειες, παρά μέσω αὐτῶν τῶν δύο, μέσω τῆς προσευχῆς καί τῆς νηστείας. Εἶναι πυλῶνες θά λέγαμε θεραπευτικοί αὐτά τά δύο πράγματα. Εἶναι μιά θεραπευτική ἀρχή αὐτή. Δηλαδή ὁ ἄνθρωπος μέ τήν προσευχή καί τήν νηστεία, γενικότερα μέ τήν ἐγκράτεια καί μέ τήν ἀναφορά στόν Θεό, μέ τήν ταπεινή ἀναφορά στόν Θεό -γιατί ἄν κανείς θέλει νά ἔχει ταπείνωση, θά πρέπει νά ἔχει καί προσευχή- θεραπεύονται οἱ δυό βασικές κατηγορίες στίς ὁποῖες διακρίνονται τά πάθη.
Τά πάθη διακρίνονται σέ σωματικά καί ψυχικά. Τά μέν σωματικά πάθη, ὅπως λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες, θεραπεύονται μέ τήν κακοπάθεια, θά μᾶς πεῖ ὁ Ἅγιος Μάξιμος (καί οἱ Ἅγιοι Πατέρες τό λένε αὐτό). Μές τήν κακοπάθεια εἶναι ἡ νηστεία, ἡ ἀγρυπνία, γενικά αὐτό πού λέμε ἡ κατά Χριστόν ἄσκηση. Μέ τήν κατά Χριστόν ἄσκηση ταπεινώνεται τό σῶμα καί ἀπαλλάσσεται ὁ ἄνθρωπος ἀπό τά σωματικά, τά σαρκικά πάθη. Καί τά ψυχικά πάθη πάλι θεραπεύονται μέ τήν ταπείνωση, ἡ ὁποία ἄρρηκτα συνδέεται μέ τήν προσευχή. Ἕνας πού ἔχει ταπείνωση, καταφεύγει στόν Θεό. Δέν ἐμπιστεύεται τόν ἑαυτό του, δέν βασίζεται στόν ἑαυτό του, ἀλλά στή Θεία Χάρη, στή βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Καί τρίτον εἶναι νά προσεύχεσαι συνεχῶς. Ἄν κάνει ὁ ἄνθρωπος αὐτά τά τρία πράγματα, εἶναι στόν σωστό δρόμο γιά ν’ ἀποκτήσει τήν ταπείνωση, ἡ ὁποία εἶναι ἀναγκαία προϋπόθεση γιά νά θεραπευτοῦμε ἀπό τόν θυμό, τήν ὀργή, ὅλα αὐτά πού ἔτσι συνδέονται ἄρρηκτα μέ τήν ψυχή.
Μιά ἄλλη θεραπευτική ἀρχή, εἶναι πάλι ἀπ’ τήν Παλαιά Διαθήκη, τό νά μήν τρέφουμε τά πάθη. Εἶναι ἀπό τόν Ἰώβ. Λέει, ὁ μυρμηκολέων πεθαίνει, ὅταν δέν βρίσκει πιά τροφή (τό λέμε στήν καθομιλουμένη, στήν μετάφραση), «μυρμηκολέων ὤλετο παρά τό μή ἔχειν τροφήν»[2]. Ὁ μυρμηκολέων εἶναι ὁ διάβολος, ὁ ὁποῖος ἐμφανίζει τήν ἁμαρτία στήν ἀρχή σάν ἕνα μυρμηγκάκι. Λέει στόν ἄνθρωπο, δέν εἶναι τίποτα νά κάνεις μιά ἁμαρτία.. ὅπως χύνεις ἕνα ποτήρι νερό κάτω.. Ὅταν τήν κάνεις, μετά γίνεται λιοντάρι γιά νά σέ ἀπελπίσει. Σοῦ χυμάει καί σοῦ λέει, τί εἶναι αὐτό πού ἔκανες, πῶς τό ἔκανες, δέν ὑπάρχει ἐλπίδα γιά σένα, παράτησέ τα ὅλα, «ζῆσε τήν ζωή σου καί τελεύτα»[3], ὅπως ἔλεγε καί ἡ γυναίκα τοῦ Ἰώβ στόν ἴδιο.
- Πῶς τώρα πεθαίνει ὁ μυρμηκολέων;
Ὅταν δέν τοῦ δίνεις τροφή. Ὅπως στήν στρατιωτική τέχνη, ὅταν ἕνας στρατιώτης θέλει νά καταλάβει μιά πόλη πού πολιορκεῖ, τί κάνει; Φροντίζει νά κόψει τόν ἀνεφοδιασμό τῆς πόλης. Ἐκτός πού χρησιμοποιεῖ τά ὅπλα, κόβει τό νερό καί τήν τροφή. Ὁπότε ἀναγκάζονται αὐτοί πού εἶναι μέσα στήν πόλη νά παραδοθοῦν λόγω πείνας καί λόγω δίψας. Ἔτσι, ἄς ποῦμε, ὅταν κανείς δέν τρέφει τά πάθη, καί τά πάθη τρέφονται κυρίως μέσω τῶν αἰσθήσεων καί τῶν ἐρεθισμάτων πού ἔχουμε ἀπό τίς αἰσθήσεις καί ἀπό τήν μνήμη ἀκόμα, καί γενικῶς γιά κάθε πάθος ὑπάρχουν κάποια πράγματα τά ὁποῖα τά τρέφουν, τά βοηθοῦν ν’ ἀναπτυχθοῦν, ἄν κανείς δέν κόψει αὐτά, αὐτούς τούς παράγοντες, τό πάθος αὐξάνεται, κραταιοῦται καί δέν ὑπάρχει περίπτωση νά τό κόψει. Ὑπάρχει αὐτό, πού λένε οἱ Πατέρες πάλι, ὁ ἀρραβώνας. Δέν κάνεις γάμο, κάνεις ἀρραβώνα. Δέν κάνεις τήν πλήρη ἄς ποῦμε πράξη, πλήρη ἁμαρτία, κάνεις κάποιες ἄλλες προκαταρκτικές θά λέγαμε ἁμαρτίες καί προετοιμάζεις τήν ἁμαρτία. Ὅπως, ὅταν κάποιος θέλει ν’ ἀνατινάξει ἄς ποῦμε κτίριο, τό ζώνει μέ ἐκρηκτικά, κ.λ.π. κάνει μιά ὁλόκληρη ἄς ποῦμε ἐγκατάσταση καί μετά πυροδοτεῖ τόν μηχανισμό καί τό ἀνατινάζει. Ἔτσι γίνεται καί στόν ἄνθρωπο. Δέν φτάνει ἔτσι νά κάνει τήν ἁμαρτία ξαφνικά, τυχαῖα. Ἔχει κάνει μιά ὁλόκληρη προεργασία πού λέγεται ἀρραβώνας.
Κάποτε, λέει, πῆγε ἕνας μοναχός στόν ἀββά Ποιμένα, διακριτικότατο Γέροντα, καί τοῦ εἶπε, γιατί δέν φεύγουν τά πάθη; Ἐνῶ τά βλέπω, δέν μπορῶ νά τά διώξω! Καί τοῦ εἶπε πολύ σοφά καί ἁπλά ὁ Γέροντας -αὐτή εἶναι ἡ μεγάλη σοφία τῶν ἁγίων, μέ λίγα λόγια σοῦ λένε πάρα πολλά- δῶσ΄ τους τόν ἀρραβώνα καί ἀναχωροῦν τά πάθη. Δηλαδή, πῶς ὅταν ἀρραβωνιάζεσαι, δίνεις τό δαχτυλίδι καί δεσμεύεσαι μέ τό πρόσωπο αὐτό. Δίνεις πίσω τό δαχτυλίδι καί ἐλευθερώνεσαι ἀπό τόν ἀρραβώνα καί φυσικά καί ἀπό τόν γάμο! Ἔ, ἔτσι εἶναι καί τά πάθη! Δηλαδή τί τοῦ εἶπε ἁπλά ὁ Γέροντας; Μήν κάνεις τά πρίν, γιά νά μή φτάνεις ποτέ νά ὁλοκληρώνεις καί κάνεις τό πάθος. Κόψε τά προκαταρκτικά. Στήν ἰατρική λέγονται αὐτά ἐκλυτικοί παράγοντες. Ἕνα νόσημα γιά νά φανερωθεῖ, κάποιοι παράγοντες τό ἐκλύουν, τό φανερώνουν, γίνονται αἰτία νά φανερωθεῖ. Καί κάποιοι εἶναι οἱ προδιαθεσικοί παράγοντες πού λέμε, πού προδιαθέτεις καί ὁδηγεῖς τόν ὀργανισμό σου σέ μία ἀσθένεια. Δέν προσέχεις. Ἕνας πού καπνίζει, ἕνας πού πίνει, ἕνας πού ξενυχτάει, ὅλα αὐτά εἶναι προδιαθεσικοί παράγοντες γιά νά φτάσει νά ἔχει ἔμφραγμα καί ὅλα αὐτά τά καρδιαγγειακά, ἐγκεφαλικά.. Μέ τήν ἐγκράτεια περιορίζεις τόν ὕπνο, περιορίζεις τό φαγητό, ὅσο μπορεῖς βεβαίως, χωρίς νά γίνεσαι σωματοκτόνος, νά μήν ἄς ποῦμε ξεπεράσεις τά ὅρια καί βλαφτεῖ τό σῶμα ἀνεπανόρθωτα, μέ αὐτόν τόν περιορισμό τῆς τροφῆς τοῦ μυρμηκολέοντα.. Κατεξοχήν τά σαρκικά πάθη.
Κάθε πάθος βέβαια ἔχει τή δική του ἀντιμετώπιση καί τή δική του θεραπευτική. Ἄς ποῦμε τό πάθος τοῦ θυμοῦ πῶς ἀντιμετωπίζεται; Μᾶς λένε οἱ Ἅγιοι, ἕνα βασικό πού θέλει νά κάνει κανείς, ἄν θέλει νά μή θυμώνει εἶναι νά μή μιλάει ὅταν ἀρχίζει νά θυμώνει. Ὅταν κανείς ἀρχίζει νά χάνει τόν ἔλεγχο τοῦ ἑαυτοῦ του καί ἀρχίζει νά ὀργίζεται, τό αἰσθάνεται. Συγκλονίζεται ὅλος ὁ ὀργανισμός, καί τό σῶμα του. Μπορεῖ νά ἀρχίσει νά κοκκινίζει, νά τρέμει λίγο τό σῶμα.. Τό καταλαβαίνεις, ἄν λίγο προσέχεις τόν ἑαυτό σου. Ἐκείνη τήν στιγμή, λένε οἱ Ἅγιοι, ἄν θέλεις νά θεραπευτεῖς ἀπ’ αὐτό τό πάθος τό φοβερό, δέν θά πρέπει νά μιλήσεις. Θά πρέπει νά σταματήσεις τήν διαδικασία αὐτή. Ἄν μιλήσεις, αὐτό λειτουργεῖ ὡς τροφή. Αὐξάνεται ὁ θυμός καί μετά χάνεις τελείως τόν ἔλεγχο. Ἐάν δέν μιλήσεις, τήν πρώτη φορά θά δυσκολευτεῖς βέβαια ἀρκετά, τήν δεύτερη θά εἶναι πιό εὔκολα, τήν τρίτη πιό εὔκολα.. καί σιγά-σιγά θά φτάσεις σέ μιά κατάσταση πού δέν θά θυμώνεις. Ἐννοεῖται, ὅμως, ὅτι δέν ἀρκεῖ μόνο νά μή μιλήσεις. Γιατί, ἄν δέν μιλήσεις καί τό κλείσεις μέσα σου, αὐτό εἶναι χειρότερο. Συσσωρεύεις μέσα σου τόν θυμό καί αὐτό γίνεται μνησικακία, κι αὐτό κάποια στιγμή, ξεχειλίζει τό ποτήρι ὅπως λέμε, καί ὁ ἄνθρωπος κάνει ἔκρηξη. Μέ μιά ἐλάχιστη ἀφορμή ξεσπάει πάρα πολύ φοβερά. Καί λέει ὁ ἄλλος, μά καλά, μία κουβέντα τοῦ εἶπα καί ἔγινε θηρίο.. Ναί, γιατί ἔχει μέσα του ἀποθηκευμένη ὀργή, συσσωρευμένη ὀργή, ὅπως γίνεται καί μέ τήν ραδιενέργεια. Ἀθροίζεται στόν ὀργανισμό καί κάποια στιγμή ὁ ἄνθρωπος παθαίνει καρκίνο κ.λ.π.
Λοιπόν, δέν πρέπει νά κλειστεῖ μέσα. Ὁπότε, τό ἑπόμενο στάδιο, λένε οἱ ἅγιοι, ἐκτός πού δέν θά μιλήσεις, νά σταματήσεις τήν διαδικασία τῆς συσσώρευσης τῆς ὀργῆς μέσα σου μέ τήν προσευχή. Ν’ ἀρχίσεις νά προσεύχεσαι καρδιακά εἰ δυνατόν, τό Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με, ὥστε αὐτό πού πάει νά ἀποθηκευτεῖ μέσα σου νά σβηστεῖ, νά μήν ὑπάρξει μνησικακία, νά μήν δημιουργηθεῖ μνησικακία στήν ψυχή. Ὁπότε νά εἶναι καθαρή καί ἡ ψυχή καί τό σῶμα. Μιά, δυό, τρεῖς φορές, σιγά-σιγά μαθαίνεις σ’ αὐτόν τόν τρόπο καί μ’ αὐτόν τόν τρόπο πολεμᾶς τόν θυμό. Λένε οἱ ἅγιοι, ὅτι μοιάζει ὁ θυμός μέ ἕνα φίδι πού εἶναι κλεισμένο σ’ ἕνα μπουκάλι καί τό πῶμα κλειστό. Ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν μιλάει, εἶναι σάν τό μπουκάλι πού εἶναι κλειστό. Τό φίδι ὑπάρχει μέσα βέβαια, ἀλλά κάποια στιγμή ἐξαντλεῖται τό ὀξυγόνο καί ψοφάει. Ἄν ἀνοίξεις τό πῶμα, δίνεις καινούριο ὀξυγόνο στό φίδι κι αὐτό δέν ψοφάει ποτέ μετά. Ἔτσι εἶναι μέ τόν θυμό. Ὅσο μιλάει κανείς δηλαδή, τόσο τρέφει τό φίδι. Χίλια δίκια νά ἔχει κανείς, δέν πρέπει νά μιλήσει, ὅταν εἶναι ταραγμένος.
Ὁ μυρμηκολέων λοιπόν πεθαίνει, ὅταν δέν τοῦ δίνεις τροφή. Τό φίδι πεθαίνει, ὅταν δέν τοῦ δώσεις ὀξυγόνο. Ὁ θυμός, εἴπαμε πῶς τοῦ δίνουμε ὀξυγόνο. Τά σαρκικά πάθη τρέφονται μέσω τῶν αἰσθήσεων, κυρίως μέσω τῆς ὁράσεως. Ὅταν κανείς δέν προσέχει τά μάτια, καί δυστυχῶς στήν ἐποχή μας εἶναι πάρα πολύ διαδεδομένη ἡ ὀφθαλμοπορνεία, μέσω τοῦ διαδικτύου, τοῦ κινηματογράφου κ.λ.π., τρέφει τά πάθη συνεχῶς. Δέν μπορεῖ νά κόψει τά πάθη, ὅταν δέν προσέχει τίς αἰσθήσεις καί μάλιστα τά μάτια. Καί φυσικά τρέφεται καί μέ τό πάθος πού προηγεῖται τῆς πορνείας, πού εἶναι ἡ γαστριμαργία. Ἄν κανείς δέν προσέχει στό φαγητό, ἀφήνεται στίς ὀρέξεις του τίς σαρκικές, ἱκανοποιεῖ τήν λαιμαργία του καί τήν γαστριμαργία του, δέν ἔχει ὅρια, δέν ἔχει νηστεία, δέν ἔχει φραγμό.. νηστεία καί στήν ποιότητα, ὅπως λέει ἡ Ἐκκλησία μας, νά τηρεῖ τίς καθιερωμένες νηστεῖες, ἀλλά καί στήν ποιότητα. Γι’ αὐτό θά μᾶς ποῦνε οἱ ἅγιοι, ὅτι ἡ νηστεία εἶναι συνεχής. Δέν εἶναι μόνο τίς Σαρακοστές ἤ τίς καθιερωμένες μέρες, Τετάρτη-Παρασκευή πρέπει νά κάνουμε ἀλάδωτο, ἀλλά εἶναι ὅλο τόν χρόνο στήν ποσότητα τοῦ φαγητοῦ. Βέβαια ὄχι μόνο ἡ νηστεία ἀλλά εὐρύτερα ἡ ἐγκράτεια καί στόν ὕπνο καί στή σωματική ἀνάπαυση.. Εἶναι ἡ λεγόμενη περιεκτική ἐγκράτεια, ὅπως μᾶς λένε οἱ Ἅγιοι, ἡ ὁποία ἀκριβῶς βοηθάει στό νά κατασταλοῦν τά σαρκικά πάθη καί νά ταπεινωθεῖ τό σῶμα. Ἀλλά μετά, ἐπειδή τό σῶμα εἶναι ἀλληλένδετο, εἶναι συνδεδεμένο μέ τήν ψυχή, ταπεινουμένου τοῦ σώματος συνταπεινώνεται καί ἡ ψυχή, ὅπως μᾶς λέει σοφά ὁ Ἅγιος, ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος. Ὁπότε ἡ νηστεία βοηθάει στό νά ταπεινωθεῖ καί ἡ ψυχή, καί γενικότερα ἡ ἐγκράτεια. Καί λειτουργεῖ ἑπομένως θεραπευτικά καί γιά τά ψυχικά πάθη. Ἡ νηστεία βοηθάει λοιπόν νά κόψεις καί τά ψυχικά πάθη, ὄχι μόνο τά σωματικά. Γιατί ταπεινώνεται ὁ ἄνθρωπος, ἑλκύει τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, ὁπότε θεραπεύονται καί τά ψυχικά πάθη.
Ρίζες, λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, τῶν παθῶν καί πρωταίτιες εἶναι ἡ φιληδονία, ἡ φιλοδοξία καί ἡ φιλαργυρία, ἀπό τίς ὁποῖες γεννιέται κάθε κακό. Πρωταρχικό πάθος, ὅλοι οἱ Πατέρες μᾶς τό λένε αὐτό, εἶναι ἡ φιλαυτία. Καί ἀπό αὐτό τό πάθος γεννιόνται αὐτές οἱ τρεῖς ρίζες, μεγάλες ρίζες, ἡ φιληδονία, ἡ φιλοδοξία καί ἡ φιλαργυρία. Καί ἀπό αὐτά μετά γεννιοῦνται ὅλα τά πάθη. Δέν ἁμαρτάνει ποτέ ὁ ἄνθρωπος, ἄν πρωτύτερα δέν ὑπερισχύσουν καί δέν τόν κυριεύσουν οἱ δυνατοί γίγαντες πού ἀναφέρει ὁ ἀσκητής Μᾶρκος, δηλαδή ἡ λήθη, ἡ ραθυμία καί ἡ ἄγνοια. Αὐτοί εἶναι οἱ τρεῖς μεγάλοι γίγαντες τῶν παθῶν. Καί ὅλα τά πάθη καί οἱ ἁμαρτίες ξεκινοῦν ἀπ’ αὐτά τά τρία, ραθυμία-ἀμέλεια γιά τή σωτηρία, γιά τά πνευματικά μας∙ ἡ λήθη, ξεχνάει κανείς τόν Θεό, καί ἡ ἄγνοια, πού γίνεται τελείως ξένος στόν Θεό. Καί αὐτά τά τρία φοβερά πάθη τά γεννάει ἡ ἡδονή, ἡ καλοπέραση καί ἡ ἀγάπη τῆς δόξας τῶν ἀνθρώπων καί τοῦ περισπασμοῦ. Αὐτό πού εἶπα προηγουμένως, ἡ ἀγάπη γιά τήν ἡδονή, φιληδονία, ἡ ἀγάπη γιά τήν δόξα τῶν ἀνθρώπων, ἡ φιλοδοξία καί ἡ φιλαργυρία, πού συνδέεται πάλι μ’ ὅλα αὐτά.
Πρωταίτια ὅλων αὐτῶν καί κακή μητέρα εἶναι ἡ φιλαυτία, δηλαδή ἡ παράλογη ἀγάπη τοῦ σώματος, ἡ ἄλογη ἀγάπη τοῦ σώματος, νά μήν ἀρρωστήσω, νά μήν κουραστῶ, νά μήν ἱδρώσω, νά μήν πονέσω.. καί ἡ ἐμπαθής προσκόλληση σ’ αὐτό, στό σῶμα. Πρωταρχικό κακό λοιπόν ἡ φιλαυτία. Ἀπό κεῖ γεννιόνται ἡ ἀγάπη γιά τίς ἡδονές, γιά τήν δόξα τῶν ἀνθρώπων, γιά τήν καλοπέραση, τήν ἄνεση ὅπως λέμε σήμερα, τήν εὐμάρεια, καί ἐπίσης ἡ ἀγάπη γιά τόν περισπασμό, νά χαζεύουμε.. τό ὁποῖο κι αὐτό κατεξοχήν γίνεται σήμερα μέ τό διαδίκτυο.. χαζεύει ὁ ἄνθρωπος, περνάει τίς ὧρες, τό ὁποῖο εἶναι ὀλέθριο! Κι ἀπό κεῖ γεννιόνται μετά οἱ τρεῖς γίγαντες: ἡ ραθυμία, ἡ λήθη, ἡ ἄγνοια∙ καί μετά ὅλα τά πάθη.
Μᾶς εἶπε τίς ρίζες ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός καί τώρα θά μᾶς πεῖ καί τήν θεραπεία, πῶς καταργῶνται. Βέβαια ὅλα αὐτά εἶναι πολύ συνοπτικά καί μποροῦμε νά μιλᾶμε μέρες.. ἀλλά καλό εἶναι νά ἔχουμε ἕναν σκελετό.
Ἡ κατάργηση τῶν ὀκτώ παθῶν. Γιατί πάλι οἱ Πατέρες μετά μᾶς μιλᾶνε γιά τά βασικά ὀκτώ πάθη, τούς βασικούς ὀκτώ λογισμούς τῆς κακίας πού εἶναι: ἡ γαστριμαργία, ἡ πορνεία, ἡ φιλαργυρία, ἡ ὀργή, ἡ λύπη, -εἶναι πάθος ἡ λύπη, φοβερό πάθος, αὐτό πού σήμερα τό λένε κατάθλιψη- εἶναι ἡ ἀκηδία, αὐτό πού λέμε βαρεμάρα, θανάσιμο πάθος κι αὐτό… εἶναι οἱ ὀκτώ θανάσιμοι λογισμοί, τά ὀκτώ θανάσιμα πάθη, καί ἡ κενοδοξία, ἡ ἀλαζονεία καί ἡ ὑπερηφάνεια. Μαζί πᾶνε αὐτά, ἀλαζονεία, ὑπερηφάνεια καί κενοδοξία. Μερικοί ἀντί γιά ὀκτώ λένε ἑφτά, γιατί βάζουν μαζί κενοδοξία-ὑπερηφάνεια. Ἄλλοι τά διακρίνουν καί λένε ὅτι εἶναι ὀκτώ. Οὐσιαστικά ἡ κενοδοξία, ὅπως λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, εἶναι ἕνα σκαλοπάτι πρίν τήν ὑπερηφάνεια.
- Πῶς γίνεται ἡ κατάργηση τώρα αὐτῶν τῶν ὀκτώ παθῶν;
Μέ τήν ἐγκράτεια καταργεῖται ἡ γαστριμαργία. Γαστριμαργία-λαιμαργία μαζί πᾶνε αὐτά. Γαστριμαργία εἶναι ἀπό τό γαστήρ καί μαργαίνω. Μαργαίνω δηλαδή ἱκανοποιῶ τήν γαστέρα, αὐτό πού λέμε νά νιώσω ὅτι χόρτασα. Δέν προσέχει ὁ ἄνθρωπος τόσο τό τί τρώει, ἄν εἶναι νόστιμο, ὅσο νά νιώθει ὅτι χόρτασε. Ἄκουγα μιά φορά κάτι παιδιά, λέγανε, ἔκανα ταράτσα -λέει- τήν κοιλιά μου... Λοιπόν, λαιμαργία εἶναι ἀπό τό λαιμός καί μαργαίνω, νά ἱκανοποιῶ τόν λαιμό, νά ἐπιδιώκω τά νόστιμα. Καί τά δυό καταργῶνται μέ τήν ἐγκράτεια. Κάνει κανείς ἕνα τριήμερο στήν ἀρχή τῆς Σαρακοστῆς καί μετά σχεδόν δέν θέλει νά δεῖ φαγητό μπροστά του! Πόσο εὔκολο εἶναι, ἀλλά καί πόσο φαίνεται δύσκολο! Ἄν κανείς ὅμως ἔτσι μέ ἀποφασιστικότητα προχωρήσει, βλέπει πολύ ὡραῖα ἀποτελέσματα καί χαίρεται.
Μέ τόν θεῖο πόθο καί τήν ἐπιθυμία τῶν μελλόντων ἀγαθῶν καταργεῖται ἡ πορνεία. Ἀπό τό νά μήν ἀγαπᾶς τήν σάρκα, μετά ἀγαπᾶς τόν Θεό καί τά μελλοντικά ἀγαθά. Μέ τόν θεῖο ἔρωτα, τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό, καταργεῖται ἡ ἀγάπη πρός τήν σάρκα καί τίς σαρκικές ἡδονές. Γιατί δέν συγκρίνεται ἡ ἡδονή πού δίνει ὁ Θεός, τό Ἅγιο Πνεῦμα, ἡ χαρά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, μέ αὐτή τή χαρά -πού δέν εἶναι χαρά, - τῶν σαρκικῶν παθῶν.
Μέ τήν συμπάθεια πρός τούς φτωχούς καταργεῖται ἡ φιλαργυρία. Νά σπλαχνιστεῖς τούς φτωχούς, νά μεσιτεύσεις. Νά γίνεις ἐλεήμων.
Μέ τήν ἀγάπη καί τήν καλοσύνη πρός ὅλους καταργεῖται ἡ ὀργή. Ὁ θυμός πολεμεῖται μέ τήν ἀγάπη, τήν καλοσύνη. Λέγαμε καί ἄλλη φορά, σύμφωνα μέ τήν διάκριση πού κάνει ὁ Πλάτωνας, οἱ ἀρχαῖοι γενικά εἴχανε τό τριμερές τῆς ψυχῆς: θυμικό, ἐπιθυμητικό καί λογιστικό. Τό θυμικό, ὁ θυμός καί ἡ ὀργή καί τά συναφῆ πάθη θεραπεύονται μέ τήν ἀγάπη. Τό ἐπιθυμητικό, ἡ ἐπιθυμία γιά τίς σαρκικές ἀπολαύσεις καί ὅλα αὐτά, γαστριμαργία, λαιμαργία, θεραπεύεται μέ τήν ἐγκράτεια. Καί τό λογιστικό μέ τήν προσευχή.
Μέ τήν ἀγάπη λοιπόν καί τήν καλοσύνη καταργεῖται ἡ ὀργή. Μέ τήν πνευματική χαρά καταργεῖται ἡ κοσμική λύπη. Ποτέ ἕνας ἄνθρωπος πού βιώνει τό Ἅγιο Πνεῦμα, ὁπότε ἔχει καί τόν καρπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος[4], πού εἶναι ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, δέν ἔχει λύπη. Ποτέ δέν ἔχει λύπη! Ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, ὅταν ἔχεις λύπη, κάτι σοῦ λείπει! Σοῦ λείπει τό Ἅγιο Πνεῦμα. Δηλαδή, δέν τό ἔχεις ἐνεργοποιημένο. Ὁπότε δέν ἔχεις τόν καρπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, δέν ἔχεις χαρά, ἀγάπη, εἰρήνη κ.λ.π. καί ἔχεις ἀκριβῶς τά ἀντίθετα. Ὅταν λείπει ἡ χαρά, τί ἔχεις; Ὅταν δέν ἔχεις τήν χαρά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὅμως; Κοσμική χαρά δέν εἶναι χαρά στήν πραγματικότητα. Εἶναι μιά ψευτοχαρά, ἡ ὁποία πολύ γρήγορα ἐξατμίζεται καί λές, αὐτό ἦταν; Τίποτα… Ἐνῶ ἡ χαρά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος σέ γεμίζει καί κρατάει γιά πάντα, ἄν προσέξει ὁ ἄνθρωπος καί δέν χάσει αὐτή τήν κοινωνία μέ τόν Θεό.
Μέ τήν ὑπομονή, τήν καρτερία καί τήν εὐχαριστία πρός τόν Θεό καταργεῖται ἡ ἀκηδία, ἡ ἀμέλεια, ἡ ἀφροντισιά, ἡ ἀδιαφορία. Εἶναι φοβερή κατάσταση ἡ ἀκηδία. Ὁ μακαριστός, ἅγιος τώρα, ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος τοῦ Ἔσσεξ ἔλεγε, ὅτι ἡ συντριπτική πλειοψηφία τῶν ἀνθρώπων σήμερα εἶναι σέ κατάσταση ἀκηδίας. Φοβερό πράγμα! Ἀδιαφορία δηλαδή γιά τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς. Φοβερό… καί παγκοσμίως, ἀλλά καί πολύ πιό σημαντικό καί ἐπιβαρυντικό εἶναι γιά μᾶς τούς Ὀρθοδόξους, πού ἔχουμε τήν ἀλήθεια, πού ἔχουμε τό Βάπτισμα καί βλέπεις τέτοια ἀδιαφορία... Σήμερα βέβαια δέν εἶναι μόνο ἡ ἀδιαφορία. Ἔχουμε προχωρήσει καί πιό πέρα, πιό κάτω δηλαδή στά σκαλοπάτια τοῦ κακοῦ καί ἔχουμε καί ἀθεΐα καί ἀντιθεΐα, δηλαδή πολεμᾶνε δυστυχῶς κάποιοι τόν Θεό. Προσπαθοῦνε.. ματαίως βέβαια!
Μέ τήν ὑπομονή, τήν καρτερία καί τήν εὐχαριστία, τήν δοξολογία πρός τόν Θεό καταργεῖται ἡ ἀκηδία. Ὁ διάβολος προσπαθεῖ νά μᾶς ρίξει πάρα πολύ σ’ αὐτή τήν κατάσταση∙ ἀνορεξία γιά τά πνευματικά. Ὤχ, πάλι ἔχω τόν κανόνα μου, πῶς θά κάνω τίς μετάνοιες.. Μοῦ ἔλεγε ἕνας πού εἶχε ἔρθει νά δοκιμάσει γιά καλόγερος, κάνω ἕνα τέταρτο διαλογισμό γιά νά ἀρχίσω νά κάνω τίς μετάνοιες.. Ἐννοοῦσε τό σκεφτόταν! Νέος ἄνθρωπος, μέ πολλές δυνάμεις σωματικές! Ἀλλα, βλέπετε, ὁ διάβολος στό φέρνει ὅτι εἶναι ἕνα βουνό τό νά κάνεις μετάνοιες, πῶς θά τίς κάνεις… Ἐνῶ δέν εἶναι τίποτε. Μέ τήν ὑπομονή, τήν καρτερία καί τήν εὐχαριστία. Ἐνῶ νιώθεις αὐτή τήν κατάσταση τῆς κόπωσης, πού δέν εἶναι σωματική, εἶναι ψυχική-πνευματική, πού τή φέρνει ὁ διάβολος, ἐσύ ἐκεῖ νά πεῖς, δόξα σοι ὁ Θεός!.. εὐχαριστῶ Θεέ μου! Πήγαινε, λέει, ὁ διάβολος σέ ἕναν ἀσκητή πού ἦταν μόνος του, καί τόν πολεμοῦσε μέ τήν ἀκηδία, κατεξοχήν πολεμάει αὐτούς πού εἶναι μόνοι τους ὁ διάβολος, τούς ἡσυχαστές κ.λ.π. καί τοῦ ἔλεγε, τί κάνεις ἐσύ ἐδῶ πέρα;.. τίποτα δέν κάνεις.. χάνεις τόν καιρό σου… Λέει αὐτός, ἦταν στήν καρέκλα καί κουνοῦσε τά πόδια του, καί λέει, κουνάω τά πόδια μου γιά τόν Χριστό! Καί τόν ἔδιωχνε τόν διάβολο ἔτσι, τόν κορόιδευε. Ὑπομονή, καρτερία καί εὐχαριστία.
Μέ τήν κρυφή ἐργασία τῶν ἀρετῶν καί τήν συνεχῆ προσευχή, μέ συντριβή καρδιᾶς, κατάνυξη. Νά κάνεις προσευχή ὄχι ξερή, ψυχρή∙ μέ κατάνυξη, μέ δάκρυα. Καί κρυφά νά ἐργάζεσαι τίς ἀρετές. Εἰ δυνατόν νά μή σέ παίρνει εἴδηση κανένας, πότε προσεύχεσαι, πότε ἀγρυπνεῖς, πότε κάνεις ἐλεημοσύνη. Μέ αὐτά ὅλα καταργεῖται ἡ κενοδοξία, πού εἶναι φοβερό πάθος. Ἡ ἀνθρωπαρέσκεια ἀλλιῶς, πῶς θά ἀρέσουμε, πῶς θά ἐντυπωσιάσουμε τούς ἄλλους, πῶς θά μᾶς ἐκτιμήσουν κ.λ.π. θά μᾶς δοξάσουν.. Θά τά κάνεις ὅλα τά καλά εἰ δυνατόν κρυφά, νά μή σέ παίρνει κανένας εἴδηση. Θά προσεύχεσαι μέ κατάνυξη, μέ συντριβή.
Μέ τό νά μήν κρίνει κανείς τόν ἄλλο, ἤ νά τόν ἐξευτελίζει, ὅπως ἔκανε ὁ ἀλαζόνας Φαρισαῖος, ἀλλά νά νομίζει τόν ἑαυτό του τελευταῖο ἀπό ὅλους, καταργεῖται ἡ ὑπερηφάνεια, τό φοβερότερο ἀπ’ ὅλα τά πάθη, τό πιό βρωμερό. Τό πιό βρωμερό πάθος, ὅπως νομίζουν μερικοί, δέν εἶναι τά σαρκικά, εἶναι ἡ ὑπερηφάνεια. «Ἀκάθαρτος -λέει- παρά τῷ Κυρίῳ πᾶς ὑψηλοκάρδιος»[5], αὐτός πού ἔχει ὑψηλή ἰδέα γιά τόν ἑαυτό του, ὑψηλοφροσύνη.
- Πῶς φεύγει ἡ ὑπερηφάνεια;
Μέ τό νά μήν ἀσχολεῖσαι μέ τόν ἄλλον. Μήν κρίνεις τόν ἄλλον. Μήν καταδικάζεις τόν ἄλλον, μήν κατακρίνεις τόν ἄλλον. Ἐδῶ χρειάζεται μιά διευκρίνηση γιατί πολλοί λένε, «ἀπαγορεύεται νά κρίνεις». Ὄχι, πρέπει νά κρίνουμε, ἀλλά γιά νά διακρίνουμε, ὄχι γιά νά κατακρίνουμε. Εἶναι πολύ σημαντικό αὐτό. Γιατί μᾶς σπέρνουν ἐνοχές οἱ διάφοροι οἰκουμενιστές κ.λ.π. πού θέλουν νά λειτουργήσουν παπικά τήν Ἐκκλησία, καί σοῦ λέει, «νά κάνεις ὑπακοή στήν Ἐκκλησία» καί ἐννοοῦν ὑπακοή στούς ἐπισκόπους καί τούς ἱερεῖς, ὅ,τι κι ἄν ποῦν αὐτοί… λές κι ἐμεῖς εἴμαστε ἄβουλα, τυφλά, ἄλογα πρόβατα. Ὄχι, ὀφείλουμε σύμφωνα μέ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ πού λέει «τὴν δικαίαν κρίσιν κρίνατε»[6]. Εἶναι ἐντολή αὐτό! Ὀφείλεις νά λειτουργεῖς τήν κρίση σου!
- Γιατί ἔδωσε ὁ Θεός τήν κρίση στόν ἄνθρωπο;
Γιά νά διακρίνει τό σωστό ἀπ’ τό λάθος.
- Ἄν δέν κρίνεις, πῶς θά διακρίνεις;
Δέν ἔχεις μετά ὁδηγό γιά νά λειτουργήσεις ἐσύ σωστά. Λέει κάτι στό κήρυγμα ὁ ἀρχιερέας, ὁ ἱερέας. Ἐσύ θά τό δεχθεῖς a priori, ἀφοῦ τό εἶπε; Ὄχι, βέβαια! Πρέπει νά δεῖς ἄν αὐτό πού εἶπε εἶναι σύμφωνο μ’ αὐτό πού λέει ὁ Χριστός, μ’ αὐτό πού λένε οἱ ἱεροί Κανόνες, μ’ αὐτό πού λέει ἡ Ἐκκλησία διαχρονικά 2000 χρόνια.
Λέει ἄς ποῦμε ὁ Χριστός, θά σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα. «Ὁ ἀπολελυμένην γαμήσας μοιχᾶται»[7]. Αὐτό ἐλάχιστοι χριστιανοί τό γνωρίζουν. Ἐλάχιστοι! Μπορεῖ νά φτάσουν 60-70 χρονῶν καί νά μήν τό ἔχουν ἀκούσει ποτέ, σέ κανένα κήρυγμα! Γιατί σχεδόν κανένας δέν τό λέει! Ἀλλά ὁ Χριστός τό ἔχει πεῖ. Δυστυχῶς καί οἱ Χριστιανοί δέν διαβάζουν τό Εὐαγγέλιο καί δέν γνωρίζουν πολλές φορές τά βασικά! Τί σημαίνει αὐτό μέ ἁπλά λόγια; Αὐτός πού θά πάρει μία ἡ ὁποία εἶναι χωρισμένη, κάνει μοιχεία σ’ ὅλη του τή ζωή. Καταλάβατε; Τό λές καί μένει ἔκθαμβος ὁ ἄλλος! Πῶς; σοῦ λέει… ἀφοῦ ἡ Ἐκκλησία κάνει δεύτερο γάμο.. καί τρίτο.. Καλά αὐτός εἶχε κάνει καί ἄλλα πρίν καί μετά.. μοιχεῖες δηλαδή.. Κι ὅμως κάνει μοιχεία διαρκείας! Καταλάβατε; Καί τώρα ἄν κάποιος δέν τό γνωρίζει αὐτό, μετά ἔρχονται οἱ συνέπειες καί λέει, γιατί μοῦ ἔρχονται αὐτά;.. ἐγώ εἶμαι τόσο καλός ἄνθρωπος.. ἔχω καί τήν εὐλογία τοῦ πνευματικοῦ μου.. τό ἔκανα μέ εὐλογία… Ναί, ἀλλά ὁ Θεός λέει ἄλλα πράγματα! Ὁ Θεός λέει γιά τόν μοιχό, στήν Παλαιά Διαθήκη πάλι, ὅτι τά παιδιά του δέν θά κάνουν προκοπή. «Τέκνα μοιχῶν ἀτέλεστα»[8]. Ἀτέλεστα θά πεῖ ἀνεπρόκοπα. Καί τοῦ λές, γι’ αὐτό δέν πᾶνε καλά τά παιδιά σου, γιατί ἐσύ κάνεις μοιχεία διαρκείας, ἀφοῦ ἔχεις κάνει δεύτερο γάμο. Καί τό ἀκούει καί μένει ἔκθαμβος! Γιατί ἀγνοεῖ αὐτό πού λέει ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ.
Ἑπομένως δέν εἶναι ἄς ποῦμε τί λέει ὁ τάδε ἱερέας, ὁ τάδε ἀρχιερέας.. λέει ἔδωσε εὐλογία.. Ὁ ἄλλος ἔδινε εὐλογία, τά Χριστούγεννα νά ἔρθετε ὅλοι νά κοινωνήσετε.. συζεῖτε.. ὅ,τι θέλετε κάντε.. ἐλᾶτε, ἐγώ θά σᾶς κοινωνήσω ὅλους!... Καί τό εἶχε γράψει κιόλας! Ἄς μήν ποῦμε ὀνόματα… Καί ἐπειδή τό εἶπε αὐτός ὁ ἱερομόναχος; Πρέπει νά πεῖς, ἐγώ ἔχω εὐλογία, εἶμαι ἐντάξει; Εἶσαι ἀνόητος! Κολάζεσαι μαζί μ’ αὐτόν. Γιατί αὐτό πού λέει αὐτός εἶναι ἀντίθετο μ’ αὐτό πού λέει ἡ Ἐκκλησία 2000 χρόνια, οἱ ἱεροί Κανόνες. Ἑπομένως, κρίνουμε γιά νά διακρίνουμε. Καί φυσικά δέν θά καταδικάσουμε ἐμεῖς αὐτόν ἤ τόν ὅποιον γι’ αὐτά πού λέει. Ἀλλά θά κρίνουμε αὐτά πού λέει γιά νά μήν τά κάνουμε, ἄν εἶναι λάθος, ἤ νά τά κάνουμε ἄν εἶναι σωστά.
Θυμηθεῖτε καί τί ἔλεγε ὁ Κύριος γιά τούς Φαρισαίους καί τούς ἀρχιερεῖς, ἐπειδή λέγανε σωστά πράγματα, ἀλλά δέν ζούσανε σωστά. Τούς ἔλεγε, «ὅπως σᾶς λένε νά κάνετε, ἀλλά αὐτά πού κάνουν μήν κάνετε»[9]. Αὐτή εἶναι διάκριση.
Ἑπομένως, ὅταν κανείς δέν κρίνει τόν ἄλλον, καί ἐννοοῦμε δέν κατακρίνει τόν ἄλλον, δέν καταδικάζει τόν ἄλλον, γιατί αὐτή εἶναι δουλειά τοῦ Θεοῦ, ποιός θά πάει στόν παράδεισο καί ποιός στήν κόλαση, καί ὅταν κανείς δέν ἐξευτελίζει τόν ἄλλον, ὅπως ὁ Φαρισαῖος ὁ ἀλαζόνας ἐξευτέλιζε τόν τελώνη, ὅποιος θεωρεῖ τόν ἑαυτό του κάτω ἀπ’ ὅλους, αὐτός καταργεῖ τήν ὑπερηφάνεια, τό κορυφαῖο πάθος.
Καί ἕνα πρακτικό πάνω σ’ αὐτό, τό λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, γιά νά καταπολεμήσεις, λέει, τήν ὑπερηφάνεια, νά κατηγορεῖς τόν ἑαυτό σου στήν προσευχή σου, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με, τόν ἁμαρτωλότερο ὅλων τῶν ἀνθρώπων.. τόν χειρότερο, τόν πιό ἄχρηστο! Αὐτή ἡ αὐτομεμψία σέ ὥρα προσευχῆς ἐξολοθρεύει τήν ὑπερηφάνεια. Εἶναι φοβερό πάθος, πάρα πολύ ὕπουλο καί πολλοί δέν καταλαβαίνουν ὅτι τό ἔχουν. Ἐνῶ ὅλοι τό ἔχουμε, ὅλοι. Λίγο ὡς πολύ ὅλοι. Εἶναι αὐτή ἡ πικρή ρίζα πού λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, πού λέγεται οἴησις, ἡ ἰδέα ὅτι εἴμαστε κάποιον τί. Ἄν κανείς δέν βγάλει αὐτή τή ρίζα, δέν μπορεῖ νά κόψει κανένα πάθος. Ὅσο μικρότερη ἰδέα ἔχει κανείς γιά τόν ἑαυτό του, τόσο λιγότερο σφάλλει. Ὅσο μεγαλύτερη ἰδέα ἔχει κανείς γιά τόν ἑαυτό του, μεγαλύτερη ὑπερηφάνεια, αὐτοπεποίθηση κλπ, τόσο περισσότερο θά σφάλλει, τόσο πιό συχνά καί τόσο πιό μεγάλα σφάλματα θά κάνει. Ὅταν κανείς ἔχει μικρή ἰδέα, θά σφάλλει λιγότερο, λιγότερο συχνά καί πιό μικρά σφάλματα θά κάνει. Ἡ Παναγία πού δέν εἶχε καθόλου οἴηση, δέν ἔκανε ποτέ κανένα λάθος ἤ ἁμαρτία.
Ἔτσι εἴπαμε καί πῶς κόβονται τά ὀκτώ βασικά πάθη. Ἀκοῦστε τώρα καί μιά ἐπιμέρους ἀνάλυση, πάλι ἀπό τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό, γιά τά πάθη τά ὁποῖα ἀντιστοιχοῦν στά τρία μέρη τῆς ψυχῆς, πού εἶπα προηγουμένως. Ἡ διάκριση εἶναι ἀπό τούς ἀρχαίους, ἀλλά τήν υἱοθέτησαν καί οἱ Πατέρες. Λογιστικό (ὁ λογισμός), θυμικό καί ἐπιθυμητικό. Τά δύο τελευταῖα, θυμικό-ἐπιθυμητικό λέγονται παθητικό -μέ μία λέξη- τῆς ψυχῆς.
Ἡ ψυχή διαιρεῖται σέ τρία μέρη, τό λογιστικό, τό θυμικό, καί τό ἐπιθυμητικό, λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός.
- Ποιά εἶναι τά ἁμαρτήματα τοῦ λογιστικοῦ;
Ἀπιστία, αἵρεση, ἀφροσύνη, ἀχαριστία, βλασφημία, καί οἱ συγκαταθέσεις τῶν ἁμαρτημάτων, οἱ ὁποῖες γίνονται ἀπό τό παθητικό μέρος.
Ἡ ἴαση καί ἡ θεραπεία αὐτῶν τῶν κακῶν εἶναι (πῶς θεραπεύονται τά πάθη τοῦ λογιστικοῦ): ἡ ἀδίστακτη πίστη στόν Θεό καί τά ἀληθινά καί χωρίς πλάνη ὀρθόδοξα δόγματα τῆς εὐσέβειας. Τί καταλαβαίνει κανείς μ’ αὐτό; Πολεμᾶς τήν ἀπιστία, πολεμᾶς τήν αἵρεση. Φοβερή κατάσταση! Δέν μπορεῖς νά σωθεῖς, ἄν βρίσκεσαι στήν ἀπιστία καί στήν αἵρεση. Ἐπίσης ἡ ἀδιάκοπη μελέτη τῶν λόγων τοῦ Πνεύματος, ἡ καθαρή καί ἀδιάλειπτη προσευχή, καί ἡ εὐχαριστία πρός τόν Θεό. Ὅλα αὐτά εἶναι φάρμακα γιά τό λογιστικό: ἀδιάλειπτη προσευχή, εὐχαριστία, μελέτη τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καί τῶν Ἁγίων Πατέρων, πού εἶναι πάλι λόγια πού ἐνέπνευσε τό Ἅγιο Πνεῦμα στούς Ἁγίους.
Τό θυμικό τώρα. Τά ἁμαρτήματα τοῦ θυμικοῦ: ἀσπλαχνία, μίσος, ἀσυμπάθεια, μνησικακία, φθόνος, φόνος καί ἡ συνεχής αὐτῶν καί τῶν παρομοίων μελέτη. Ἀπό τόν φθόνο πᾶμε στόν φόνο. Θυμηθεῖτε τόν Κάιν. Φοβερά τά πάθη τοῦ θυμικοῦ!
Ἡ ἴαση καί θεραπεία τους εἶναι ἡ φιλανθρωπία, ἡ ἀγάπη, ἡ πραότητα, ἡ φιλαδελφία, ἡ συμπάθεια, ἡ ἀνεξικακία καί ἡ καλοσύνη.
Ἐπιθυμητικό τώρα. Τά ἁμαρτήματα τοῦ ἐπιθυμητικοῦ: ἡ γαστριμαργία, ἡ λαιμαργία, ἡ οἰνοποσία-μέθη, ἡ πορνεία, ἡ μοιχεία, ἡ ἀκαθαρσία, ἡ ἀσέλγεια, ἡ φιλοχρηματία, ἡ κενοδοξία, ἡ ἐπιθυμία τοῦ χρυσοῦ καὶ πλούτου καί τῶν σαρκικῶν ἀπολαύσεων.
Ἡ ἴαση καί ἡ θεραπεία αὐτῶν εἶναι: ἡ νηστεία, ἡ ἐγκράτεια, ἡ κακοπάθεια, ἡ ἀκτημοσύνη, τό σκόρπισμα τῶν χρημάτων στούς φτωχούς, ἡ ἐλεημοσύνη, ἡ ἐπιθυμία τῶν μελλοντικῶν ἀγαθῶν, τῶν ἀθάνατων ἀγαθῶν.
- Τί ἔκανε ἄς ποῦμε τούς ἅγιους Μάρτυρες νά γίνουν μάρτυρες;
Εἶναι ἀκριβῶς αὐτός ὁ προσανατολισμός στά αἰώνια ἀγαθά. Τί δέν τούς πρότειναν; Πλούτη, δόξα, ἀξιώματα.. βασιλεῖες ἀκόμα! Ἦταν ὅλα σκουπίδια, γιατί ἦταν προσανατολισμένοι σ’ αὐτό, στά οὐράνια ἀγαθά. Ἀλλά βλέπεις, κανείς ξεπουλάει τά πάντα γιά κάτι πολύ φτηνό, πολύ μηδαμινό. Ἡ Ἁγία Χρυσή, νά ποῦμε ἕνα παράδειγμα, Νεομάρτυς, πρίν λίγα χρόνια μαρτύρησε ἐκεῖ κοντά πού εἴμαστε, στήν Ἔδεσσα. Γιατί μαρτύρησε; Γιά νά μήν κάνει ἕναν ἄθεσμο-παράνομο γάμο μέ ἕναν μουσουλμάνο, ὁ ὁποῖος καί τί δέν τῆς ἔταζε ἄς ποῦμε! Καί σήμερα βλέπεις, ἀγαλλομένω ποδί, νά κάνουνε γάμους μέ παπικούς, προτεστάντες, τώρα ἀρχίσανε καί μέ μουσουλμάνους, βουδιστές.. σάν νά μήν συμβαίνει τίποτα! Γιατί; Γιατί ἔχει ἀλλάξει ὁ προσανατολισμός. Σοῦ λέει, περνάω καλά;.. θά περάσω καλά; Τώρα τί μοῦ λές ἐσύ γιά πίστη, γιά δόγμα, γιά Θεό, γιά τό ὅτι ἀπαγορεύεται ἀπό τούς ἱερούς Κανόνες… τί εἶναι αὐτά τά πράγματα; Ὑπάρχει Θεός;… Κι ἄν ὑπάρχει ποιός Τόν εἶδε;… Καί ποῦ εἶναι;.. Σιγά μήν ἀσχολεῖται μέ μένα.. ἐγώ νά κοιτάξω νά βολευτῶ… Καταλάβατε; Πού ὁ ἄλλος ἔδωσε τή ζωή του! Καί σήμερα τί κάνουμε! Γιατί ἀκριβῶς ἔχουμε χάσει τόν προσανατολισμό. Δέν εἶναι πλέον ὁ προσανατολισμός τά αἰώνια ἀγαθά.
Νά τώρα ἄς ποῦμε, αὐτό πού γίνεται μέ τίς μάσκες καί ὅλα αὐτά, τόν ἐξευτελισμό τῆς Ἐκκλησίας.. ἀπό μᾶς τούς ἴδιους τούς πιστούς ἐξευτελίζεται ἡ πίστη, ὁ Χριστός. Ἔχει γίνει καρναβάλι ἡ λατρεία.. καρναβάλι! Ἀρχιερέας φιμωμένος νά χειροτονεῖ ἕναν φιμωμένο ἐπίσης.. καί ὅλοι γύρω γύρω φιμωμένοι! Φοβερό πράγμα! Καί τό ποίμνιο ἐπίσης ὅλοι φιμωμένοι… βλέπεις, καί δέν μπορεῖς νά τούς δεῖς. Ἀηδιάζεις.. τί νά ποῦμε;.. ἔχει χαθεῖ ἡ πίστη, τό πρόσωπο, ἡ κοινωνία μέ τόν Θεό, ἡ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Δέν βλέπεις πλέον ἀνθρώπους.. μάσκες! Γιατί αὐτό; Γιατί ἔχει ἀλλάξει ὁ προσανατολισμός καί λέει «πάνω ἀπ’ ὅλα ἡ ὑγεία». Ποιός τό εἶπε; Λέει πουθενά στήν Ἁγία Γραφή, «πάνω ἀπ’ ὅλα ἡ ὑγεία»; Ἐδῶ τό λέγανε οἱ κοσμικοί ἄνθρωποι αὐτό καί τούς κατακρίναμε λίγο, λέγαμε δηλαδή ὅτι δέν εἶναι σωστό αὐτό. Ποιός σοῦ εἶπε ὅτι πάνω ἀπ’ ὅλα;
- Δέν εἶναι πάνω ἀπ’ ὅλα ὁ Θεός; Ὑπέρτατο ἀγαθό;
Ἔχει ἀλλάξει ὁ προσανατολισμός. Εἶναι φοβερό! Ἔχουμε χάσει τόν σωστό προσονατολισμό. Γι’ αὐτό καί ὑποκύπτουμε μετά σ’ ὅλες τίς ντιρεκτίβες τοῦ διαβόλου καί σκλαβωνόμαστε. Τώρα εἴμαστε σχεδόν ἕτοιμοι νά ὑποδουλωθοῦμε, καί τό ἑπόμενο βῆμα θά εἶναι τό χάραγμα, ἐμβόλιο-χάραγμα. Ὅπως συνηθίζει ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα τώρα μέ τήν μάσκα, σάν νά μήν συμβαίνει τίποτα, μετά θά σοῦ ποῦνε, γιά νά μήν ἔχεις αὐτό τό βάσανο στό στόμα σου, πάρε τό ἐμβόλιο καί ὑποτάξου!
Ἡ θεραπεία λοιπόν τῶν παθῶν τοῦ ἐπιθυμητικοῦ εἶναι ἡ ἐγκράτεια, ἡ νηστεία, ἡ ἀκτημοσύνη, ἡ ἐλεημοσύνη, ἡ ἐπιθυμία τῶν μελλοντικῶν ἀγαθῶν, νά χαίρεται ἡ καρδιά σου μέ τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ∙ νά λές, πότε θά ἔρθεις Κύριε! Νά ζεῖς μ’ αὐτό… μ’ αὐτό ζοῦσαν οἱ Χριστιανοί. Λέγανε, νά τώρα θά ἔρθει ὁ Κὐριος.. «Μαράν ἀθά»[10]. Ἐγγύς ὁ Κὐριος, πλησιάζει! Γι’ αὐτό, πολύ ἄνετα ἔδιναν τήν ζωή τους. Σοῦ λέει, τί εἶναι ἡ ζωή μας;.. Ἴσα-ἴσα εἶναι χαρά νά δώσω τή ζωή μου τήν πρόσκαιρη καί νά φύγω μιά ὥρα ἀρχύτερα γιά Αὐτόν πού ἀγαπάω, γιά τόν Χριστό! Ὁ πόθος τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ καί ἡ ἐπιθυμία τῆς θείας υἱοθεσίας, νά γίνεις υἱός Θεοῦ. Ὄχι μόνο δυνάμει, ἀλλά καί ἐνεργεία, δηλαδή νά τό ζεῖς. Δυνάμει εἴμαστε, οἱ βαφτισμένοι εἴμαστε υἱοί Θεοῦ, ἀλλά πρέπει καί νά τό βιώνουμε αὐτό.
Ἔτσι εἴπαμε τά πάθη τῶν τριῶν μερῶν τῆς ψυχῆς καί τήν θεραπεία τους. Πολύ συνοπτικά βέβαια πάλι, μέ βάση τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό.
Ὑπάρχει ἕνας λόγος σπουδαῖος πού τά ἔχει ὅλα αὐτά, «Λόγος ψυχοφελής καί θαυμάσιος»[11], τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ. Μπορεῖτε νά τό βρεῖτε, ὑπάρχει καί στό διαδίκτυο.
Κοιτάξτε τώρα καί οἱ Ἅγιοι πῶς μᾶς μιλᾶνε γιά τά πάθη καί γιά τήν θεραπεία καί γιά τούς προδιαθεσικούς παράγοντες. Ὁ Ἅγιος Ἡσύχιος, γιά παράδειγμα, ὁ Πρεσβύτερος λέει, «Ἡ ταπείνωση καί ἡ σκληραγωγία (κακοπάθεια) τῆς σάρκας ἐλευθερώνουν τόν ἄνθρωπο ἀπό κάθε ἁμαρτία. Ἡ ταπείνωση κόβει τά πάθη τῆς ψυχῆς καί ἡ σκληραγωγία τά πάθη τοῦ σώματος»[12]. Τό ἴδιο ἐπαναλαμβάνει καί ὁ Ἄγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής.
Λέει πάλι ὁ Ἅγιος Ἡσύχιος: «Πολλά πάθη εἶναι κρυμμένα μέσα στίς ψυχές μας. Καί φανερώνονται τότε, ὅταν παρουσιάζονται οἱ αἰτίες τους», οἱ λεγόμενοι ἐκλυτικοί παράγοντες. Ὅταν κανείς δέν προσέξει, τό λέει πολύ ὄμορφα ὁ π. Ἀθανάσιος ὁ Μυτιληναῖος.. ἔχουμε, λέει, τά πάθη μέσα μας, ὅπως ἔχει ὁ κηπουρός τά σπορικά. Τά ἔχει μέσα σέ μπουκαλάκια καί ἐκεῖ, ὅσο εἶναι μέσα στά μπουκαλάκια, δέν βλαστάνουν φυσικά. Ἄν ὅμως τά βάλεις σ’ ἕνα κατάλληλο περιβάλλον, μέ ὑγρασία, φῶς κ.λ.π. ἀρχίζει νά βλαστάνει. Ἔτσι εἶναι καί τά πάθη, ὅσο εἶναι μέσα κλεισμένα, ναρκωμένα, κοιμισμένα, δέν μᾶς ἐνοχλοῦν. Οὔτε καί εἶναι ἁμαρτία. Συνιστοῦν ἁμαρτία. Ἀπό τή στιγμή πού θά τά βγάλεις σ’ ἕνα περιβάλλον πού θά τά ξυπνήσει, τότε γίνονται ἁμαρτία. Γι’ αὐτό εἶναι μεγάλη ἁμαρτία ἄς ποῦμε αὐτό πού γίνεται τώρα στά παιδιά, πού ξυπνᾶνε στά παιδιά τά πάθη ἀπό πολύ μικρή ἡλικία. Παλιά, ἔρχονται ἄνθρωποι σέ μένα καί μοῦ λένε, πάτερ, ἐμεῖς φτάναμε 18-20 χρονῶν καί δέν ξέραμε τίποτε ἀπ’ αὐτά! Τώρα βλέπεις τό μωρό τῶν τεσσάρων ἄς ποῦμε.. καί ρωτᾶνε τόν ψυχολόγο ἄν ἐπιτρέπεται μέ τό ἴδιο φύλο νά κάνουνε σχέση! Τό νήπιο!... νά ρωτάει ἄν ἐπιτρέπεται μέ τό ἴδιο φύλο, ὄχι μέ τό ἄλλο φύλο! Πολύ προοδευμένα πρός τά κάτω, ἄς ποῦμε, τά παιδιά σήμερα! Μοῦ εἶπε ψυχολόγος ὅτι κάνουν τέτοιες ἐρωτήσεις στά νήπια! Καί αὐτό εἶναι ἔγκλημα. Δηλαδή αὐτά τά σπορικά, πού ὅλοι τά ἔχουμε μέσα μας, ὅλα τά πάθη τά ἔχουμε, ἐν εἴδει σπόρου ὅλα τά ἔχουμε, γιατί ἔχουμε ὅλοι τήν κληρονομιά τοῦ Ἀδάμ, τήν κακή κληρονομιά, εἶναι ἔγκλημα, ὅταν τά ξυπνᾶς. Καί μάλιστα τό κάνει πλέον συστηματικά τό σχολεῖο σήμερα… ὅλα αὐτά πού εἰσάγωνται.
«Τά σωματικά καί ὑλικά πάθη», λέει ὁ Ἅγιος Θεόδωρος Ἐδέσσης, «λιγοστεύουν καί μαραίνονται μέ τίς σωματικές κακοπάθειες· τά ψυχικά καί μή φαινόμενα, ἐξαφανίζονται μέ τήν ταπεινοφροσύνη, τήν πραότητα καί τήν ἀγάπη»[13]. Ὅλα εἶναι, ἄς ποῦμε, στό ἴδιο μῆκος κύματος, θά λέγαμε. Σωματικά - ἐγκράτεια, ψυχικά - ταπεινοφροσύνη.
«Τίποτα δέν δυναμώνει τά πάθη μας τόσο, ὅσο οἱ ὑπερήφανοι λογισμοί»[14]. Ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι τό εὔκρατο κλίμα στό ὁποῖο ἀναπτύσσονται ὅλα τά πάθη. Γι’ αὐτό θά πρέπει νά ’ναι καί ὁ πρῶτος στόχος. Ὅπως βλέπετε καί ὁ Κύριος ἡ πρώτη ἀρετή πού μακάρισε εἶναι ἡ ταπεινοφροσύνη. «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι»[15]. Εἶναι τό θεμέλιο τοῦ πνευματικοῦ οἰκοδομήματος. Γιατί; Γιατί ἀκριβῶς πολεμάει τό φοβερότερο ἀπ’ ὅλα τά πάθη, τήν ὑπερηφάνεια, οἱ ὑπερήφανοι λογισμοί, ἡ αὐτοπεποίθηση, αὐτό πού θεωρεῖται σήμερα κατόρθωμα, νά ἀποκτήσει τό παιδί αὐτοπεποίθηση! Δηλαδή νά ἔχει ὑπερήφανους λογισμούς, προσέξτε! Τί ἀντιστροφή κάνει ὁ διάβολος! Τό πικρό γλυκό, τό κακό καλό, τό σκοτάδι φῶς. Ὅ,τι πιό χειρότερο πού εἶναι ἡ αὐτοπεποίθηση, δηλαδή οἱ ὑπερήφανοι λογισμοί, ἐγώ εἶμαι καί ἄλλος κανένας.. αὐτοπεποίθηση, ἀξίζω, εἶμαι σπουδαῖος, ἔχω ὅλα τά «μου», τά ἀγαθά, τήν γνώση μ ο υ(!), τά πτυχία μ ο υ(!), εἶναι ὅ,τι χειρότερο. Εἶναι αὐτό πού καταστρέφει τόν ἄνθρωπο καί τό περνᾶνε σήμερα ὡς ἰδανικό. Τοῦ δυναμώνει ὅλα τά πάθη.. Οἱ ὑπερήφανοι λογισμοί. Ἡ αὐτοπεποίθηση δηλαδή εἶναι τό εὔκρατο κλίμα νά ἀναπτυχθοῦν ὅλα τά πάθη. Σήμερα ὅλη μας ἡ ἀγωγή ἔγινε θεμελιωμένη σ’ αὐτό τό πράγμα. Καί μετά λέμε, γιατί εἴμαστε ἔτσι;.. γιατί εἶναι τά παιδιά μας ἔτσι καί ἔχουν ὅλα τά πάθη;..
«Τίποτα δέν δυναμώνει τά πάθη μας τόσο, ὅσο οἱ ὑπερήφανοι λογισμοί. Καί τίποτα ἄλλο δέν ξεριζώνει τά πονηρά «χόρτα» τῆς ψυχῆς μας τόσο, ὅσο ἡ μακαρία ταπείνωση». Δηλαδή, ἄν θέλαμε νά ἔχουμε μιά σωστή παιδεία, μιά σωστή ἀγωγή, θά ἔπρεπε νά λέμε στά παιδιά συνέχεια, «πολεμῆστε τήν αὐτοπεποίθηση καί ἀγαπῆστε τήν ταπείνωση. Βάλτε ὡς βάση στή ζωή σας τό ταπεινό φρόνημα, ὅτι εἴμαστε τό τίποτα, τό μηδέν ἀπό μόνοι μας καί τίποτα καλό δέν μποροῦμε νά κάνουμε. Τότε θά βγάζαμε σωστά παιδιά, ὑγιῆ ψυχικά. «Γι' αὐτό εὔλογα ἡ ταπείνωση ὀνομάζεται παθοκτόνος»[16], θά μᾶς πεῖ ὁ Ἅγιος Θεόδωρος Ἐδέσσης.
Ἄς ποῦμε ὅμως λίγα καί γιά τό τί εἶναι τά πάθη. Εἶναι πολύ σημαντικό αὐτό. Λέει ὁ Ἅγιος Παΐσιος, «Ὁ Θεός δέν δίνει στόν ἄνθρωπο ἐλαττώματα ἀλλά δυνάμεις»[17]. Δέν μᾶς δίνει ὁ Θεός τά πάθη, τόν θυμό, τήν ὀργή, τήν μνησικακία, τήν ζήλεια, τά σαρκικά πάθη. Δέν τά ἔχει δώσει ὁ Θεός αὐτά. Ὁ Θεός δίνει δυνάμεις. Ἔχει ὁ ἄνθρωπος τήν δύναμη, ἄς ποῦμε, τοῦ θυμοῦ, μπορεῖ νά θυμώσει. Ἀλλά τό θέμα εἶναι πρός τά ποῦ θά χρησιμοποιήσεις, πρός ποιά κατεύθυνση, ποιά κατεύθυνση θά δώσεις στόν θυμό, πῶς θά τόν χρησιμοποιήσεις. Θά τόν χρησιμοποιήσεις ἐναντίον τοῦ ἐχθροῦ σου, πού εἶναι ὁ διάβολος, πού εἶναι ἡ σωστή χρήση τοῦ θυμοῦ; Θά τόν χρησιμοποιήσεις ἐναντίον τῶν λογισμῶν, τῶν ἐπιθυμιῶν πού σοῦ φέρνει ὁ διάβολος, πού εἶναι ἡ σωστή χρήση τοῦ θυμοῦ; Θά τόν χρησιμοποιήσεις γιά νά ὑπερασπιστεῖς τόν ἀδελφό σου πού ἀδικεῖται, πού εἶναι σωστή χρήση; Ἤ θά τόν χρησιμοποιήσεις γιά νά ὑπερασπιστεῖς τόν ἑαυτό σου καί τά θελήματά σου τά ἐγωιστικά, τά θέλω σου, πού εἶναι ἡ κακή χρήση τοῦ θυμοῦ;
Ὁ Θεός δίνει τήν δύναμη, ἀλλά γίνεται αὐτή ἡ δύναμη πάθος, κακό δηλαδή, γίνεται μιά κακή ἕξη, ὅταν τῆς δίνουμε μιά λανθασμένη χρήση, λανθασμένη κατεύθυνση.
- Καί ποιά εἶναι ἡ θεραπεία τώρα τῶν παθῶν;
Θά μᾶς πεῖ πολύ ἁπλά καί σοφά ὁ Ἅγιος, εἶναι ὅλα αὐτά τά πάθη, ὅλες αὐτές οἱ δυνάμεις δηλαδή πού δέν εἶναι ἀπό μόνες τους κακές ἤ καλές, εἶναι κάτι οὐδέτερο καί μπορεῖ νά ἀξιοποιηθεῖ γιά τό καλό ἤ γιά τό κακό. Τήν δύναμη νά θυμώνουμε, τήν δύναμη νά ἐπιθυμοῦμε, τήν δύναμη νά λογιζόμαστε, ἀπό μόνο του δέν εἶναι οὔτε κάτι καλό οὔτε κάτι κακό, ἀλλά μπορεῖς ἐσύ νά τό ἐξαγιάσεις, νά τό χρησιμοποιήσεις στήν κατεύθυνση τοῦ Θεοῦ, ὅπως τό ἔχει ὁρίσει ὁ Θεός νά λειτουργεῖ, γιά νά πετύχεις τόν σκοπό σου, πού εἶναι τό καθ’ ὁμοίωσιν.
Λόγου χάρη, λέει ὁ Ἅγιος τώρα, «τήν τάση γιά φλυαρία», μπορεῖ νά ἔχει κάποιος αὐτή τήν ροπή ἄς ποῦμε, νά ἔχει μία, ἴσως καί κληρονομικά, προδιάθεση γιά φλυαρία, τοῦ ἀρέσει νά μιλάει πολύ, «νά τήν ἁγιάσει -κανείς- καλλιεργώντας τήν εὐχή». Νά γίνει φλύαρος προσευχόμενος! Νά λέει πολλά στόν Θεό.
«Δέν εἶναι καλύτερα νά μιλάει μέ τόν Χριστό καί νά ἁγιάζεται παρά νά φλυαρεῖ καί νά ἁμαρτάνει; Ἀνάλογα -λοιπόν- μέ τό πῶς θά χρησιμοποιήσει ὁ ἄνθρωπος τίς δυνάμεις -αὐτές- μπορεῖ νά γίνει καλός ἤ κακός»[18].
Δέν φταῖνε λοιπόν οἱ δυνάμεις. Ἕνας ἄνθρωπος πού ἔχει πολύ θυμό, ἔχει πολλή δύναμη, ἔχει πολύ δυναμισμό. Ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, εἶναι καλό πράγμα, λέει, ἄν τό χρησιμοποιεῖς σωστά ὅμως, στήν σωστή κατεύθυνση. «Ἄν δηλαδή χρησιμοποιήσουμε τίς δυνάμεις αὐτές σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, πλησιάζουμε στόν Θεό». Γι’ αὐτό ἄλλωστε τίς ἔδωσε ὁ Θεός τίς δυνάμεις, «καί γινόμαστε κατά χάριν ὅμοιοι μέ Ἐκεῖνον. Ἄν ὅμως δέν ἀξιοποιοῦμε αὐτές τίς δυνάμεις γιά τό καλό, ἔρχεται τό ταγκαλάκι, τίς ἐκμεταλλεύεται -τίς μεταστρέφει- καί γίνονται πάθη». Ἄν δηλαδή τίς δυνάμεις τίς χρησιμοποιήσουμε σύμφωνα μέ τά θελήματα τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου, τοῦ κακοῦ ἀνθρώπου, τοῦ παλιανθρώπου, τοῦ ἐμπαθοῦς, τοῦ ὑποταγμένου ἄς ποῦμε στή γῆ, στό χῶμα, στόν διάβολο, «γινόμαστε δοῦλοι τῶν παθῶν καί ἀπομακρυνόμαστε ἀπό τόν Θεό. Γιά νά γίνουμε καινοί, καινούριοι ἄνθρωποι, κατά Χριστόν κτισθέντες, χρειάζεται νά ταυτίσουμε τό θέλημά μας, μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖο ἐκφράζεται μέ τίς ἅγιες ἐντολές Του. Τηρώντας τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, ἐργαζόμαστε τήν ἀρετή καί ἀποκτοῦμε τήν ὑγεία τῆς ψυχῆς»[19]. Πολύ ἁπλά καί πολύ σοφά. Οἱ ἐντολές τοῦ Θεοῦ δηλαδή δέν εἶναι κάτι πού μᾶς καταπιέζει, ἀλλά εἶναι κάτι πού μᾶς θεραπεύει. Πολύ σημαντικό νά τό καταλάβουμε αὐτό.
«Καλλιεργεῖστε ἁπλά», ἔλεγε πάλι ὁ Ἅγιος, «τήν ταπείνωση καί τήν ἀγάπη, καί μόλις αὐξηθοῦν αὐτές οἱ ἀρετές, ἡ ὑπερηφάνεια καί ἡ κακία θά μείνουν ἀτροφικές καί τά πάθη θά ἀρχίσουν νά ψυχορραγοῦν»[20]. Τό ἔλεγε πολύ αὐτό ὁ Ἅγιος Παΐσιος, ἡ συχνότητα τοῦ Θεοῦ, λέει, εἶναι ἡ ταπείνωση καί ἡ ἀγάπη. Ὅσο ὁ ἄνθρωπος ἀγαπάει καί ταπεινώνεται, τόσο ἔχει τίς προϋποθέσεις νά κοινωνεῖ μέ τόν Θεό, νά πλησιάζει στόν Θεό καί νά ὁμοιοῦται μέ τόν Θεό, πού εἶναι καί ὁ σκοπός τῆς ζωῆς μας, τό καθ’ ὁμοίωσιν.
- Πῶς γίνεται ἡ κάθαρση ἀπό τά πάθη;
Θά μᾶς πεῖ πάλι ὁ Ἅγιος: «δέν γίνεται χωρίς κόπο, πατώντας κουμπιά. Δέν κόβονται ἀμέσως τά πάθη, ὅπως καί ὁ κορμός τοῦ δένδρου δέν κόβεται ἀμέσως μέ μιά πριονιά. Τό πριόνι κόβει γιά πολλή ὥρα, μέχρι νά κοπεῖ πέρα-πέρα ὁ κορμός. Καί δέν τελειώνει ἐδῶ ἡ δουλειά. Γιά νά γίνει ὁ κορμός ἔπιπλο, πόσος κόπος χρειάζεται! Πρέπει πρῶτα νά πελεκηθεῖ, νά γίνει σανίδες καί μετά νά τίς πάρει ὁ ἐπιπλοποιός, γιά νά τίς κάνει χρήσιμο ἔπιπλο.
Ὁ ἀγώνας κατά τῶν παθῶν εἶναι ἕνα διηνεκές γλυκό μαρτύριο γιά τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν, γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ». Εἶναι μαρτύριο, ἀλλά γλυκό μαρτύριο. Ἔχει μέσα τήν ἀπολαβή. «Ἀξίζει νά πεθάνουμε ἡρωικά, παρά νά νικηθοῦμε ἀπό τά πάθη καί νά πληγώσουμε τόν Χριστό»[21]. Βλέπετε; Αὐτή εἶναι ἡ ἀποφασιστικότητα τῶν Ἁγίων! Τέτοια ἀποφασιστικότητα πρέπει νά ἔχουμε, καλύτερα νά πεθάνουμε, παρά νά ἱκανοποιήσουμε τά πάθη μας.
«Ἕνα ἀγκαθάκι βγάζεις ἀπό τό δάκτυλό σου καί πονᾶς, πόσο μᾶλλον νά ξερριζώσεις ἀπό μέσα σου ἕνα πάθος»[22]! Γιατί τό πάθος, ἀνάλογα καί πόσο ἔχεις δουλέψει σ’ αὐτό, ἔχεις καί ρίζες, καί ριζίδια ἄς ποῦμε μέσα σου, καί ὅταν τραβᾶς, βγάζεις καί σάρκες μαζί, κομμάτια ἀπό τό εἶναι σου, ἀνάλογα πόσο δουλεύεις καί ἔχεις ταυτιστεῖ μέ τό πάθος. Γι’ αὐτό ἔχει μεγάλη σημασία νά τά ξεριζώνεις ὅσο εἶναι μικρά τά πάθη. Θά πονέσεις λιγότερο. Καί δέν πρέπει κανείς νά καθυστερεῖ καί νά ἀναβάλλει. Εἶδες κάτι κακό; Σταμάτησέ το ἀμέσως. Δέν χωράει ἀναβολή. Μπορεῖ αὔριο νά μή ζεῖς. Ἤ βλέπεις ὅτι κάνεις κάτι λάθος, διόρθωσέ το ἐδῶ καί τώρα. Ἤ βλέπεις ὅτι κάτι δέν ἔκανες καί τώρα κατάλαβες ὅτι πρέπει νά τό κάνεις, ξεκίνησέ το τώρα ἀμέσως! Ὄχι θά τό ξεκινήσω αὔριο, μεθαύριο… Ὅσο καθυστερεῖς, τόσο μετά θά πονέσεις περισσότερο.
«Ὕστερα νά ξέρεις ὅτι, ὅταν ὁ ἄνθρωπος καταβάλλει προσπάθεια», λέει ὁ Ἅγιος Παΐσιος, «γιά νά κόψει ἕνα πάθος του, τότε ὁ πειρασμός βάζει ἐμπόδια καί στριμώχνεται ὁ ἄνθρωπος, ὅπως στριμώχνεται καί ὁ δαιμονισμένος ὅταν τοῦ διαβάζουν ἐξορκισμούς, γιατί γίνεται ἀγώνας, παλεύει μέ τόν διάβολο· ἔπειτα ὅμως ἐλευθερώνεται»[23].
Κι ἕνα τελευταῖο θά ποῦμε, γιατί βλέπω συμπληρώθηκε ἡ ὥρα. «Μπορεῖ», λέει ὁ Ἅγιος Παΐσιος, κοιτάξτε αὐτό εἶναι πολύ σοφό, «νά πέφτει κάποιος σέ ἕνα πάθος καί στήν πραγματικότητα νά κάνει πρόοδο»! Θά πεῖτε, πῶς γίνεται αὐτό; «Νά κάνει πρόοδο στόν ἀγώνα του καί νά μήν τό βλέπει! Διότι μπορεῖ παλιά ἕνα δαιμόνιο νά τόν ἔριχνε στό πάθος», ἕνα δαιμόνιο, «καί σήμερα παλεύει μέ περισσότερα δαιμόνια πού τόν ρίχνουν στό ἴδιο πάθος. Γιά παράδειγμα, ἀποφασίζω νά μήν ξανακάνω μιά ἁμαρτία. Ὡστόσο ξαναπέφτω στήν ἴδια ἁμαρτία καί μάλιστα μέ τόν χειρότερο τρόπο». Καί λές, τί γίνεται; Ἐδῶ ἀποφάσισα, καί ἀντί νά σταματήσει, γίνεται χειρότερο. «Τί ἔχει γίνει ὅμως; Μόλις λέω, ὅτι δέν θά ξανακάνω μιά συγκεκριμένη ἁμαρτία, ὁ διάβολος μαζεύει 5-6 δικούς του καί μέ ρίχνει κάτω, τούς ὁποίους ἐγώ δέν βλέπω καί νομίζω πώς εἶναι ἀκόμα ἕνας. Ὁ Θεός, δέν φανερώνει ὅτι παλεύουμε μέ περισσότερους δαίμονες, ὥστε ἐμεῖς νά καταβάλλουμε περισσότερη προσπάθεια γιά νά ξεριζώσουμε ἕνα πάθος∙ ἔτσι ταπεινωνόμαστε περισσότερο καί ἀναγκαζόμαστε νά καταφεύγουμε στήν προσευχή. Μέσα σ' αὐτήν τήν ταπεινή κατάσταση τῆς ἀπογοητεύσεως (ἀπό τόν ἑαυτό μας), κρύβεται ἡ καλή πνευματική κατάσταση»[24]. Ἡ καλή πνευματική κατάσταση εἶναι ὅταν ὁ ἄνθρωπος εἶναι ταπεινός, ὅταν ἔχει πάψει πλέον νά πιστεύει στίς δυνάμεις του καί στόν ἑαυτό του. Ὁ ἀπελπισμένος μέ τήν καλή ἔννοια. Πλέον ἔχει μηδενική αὐτοπεποίθηση. Αὐτός ἔχει καλή πνευματική κατάσταση. Ὁ Φαρισαῖος, πού εἶχε τόσες ἀρετές καί δέν ἔπεφτε, δέν εἶχε καλή πνευματική κατάσταση, γιατί εἶχε ὑπερηφάνεια. Καί ὁ Κύριος εἶπε πώς κατέβηκε καταδικασμένος. Ἐνῶ εἶχε πολλές ἀρετές. Ὁ τελώνης, πού δέν εἶχε καμιά ἀρετή, εἶχε ὅμως τήν αὐτομεμψία, τήν μηδενική οἴηση, μηδενική αὐτοπεποίθηση, εἶχε καλή πνευματική κατάσταση καί κατέβηκε δικαιωμένος.
Ἑπομένως ἡ βάση εἶναι ἡ ταπείνωση, ἡ καλλιέργεια τῆς αὐτομεμψίας, τῆς αὐτοεξουδένωσης, τῆς ἰδέας ὅτι εἴμαστε τό τίποτα, τό οὐδέν. Καί αὐτή εἶναι καί ἡ ἀληθινή αὐτογνωσία. Τότε φτάνει ὁ ἄνθρωπος νά γνωρίσει τόν ἑαυτό του, ὅπως λέγανε καί οἱ ἀρχαῖοι, τό «γνῶθι σαὐτόν». Λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ἡ ἀληθινή αὐτογνωσία εἶναι νά καταλάβουμε ὅτι εἴμαστε τό οὐδέν, τό τίποτα. Αὐτός εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού εἶναι ὁ νορμάλ, ἄς ποῦμε, ὁ φυσιολογικός ἄνθρωπος. Σήμερα δέν μπορεῖς νά βρεῖς νορμάλ ἄνθρωπο, γιατί ὅλοι ἔχουν μεγάλη ἰδέα γιά τόν ἑαυτό τους, ὅλοι ξέρουν τά πάντα, μεγάλη αὐτοπεποίθηση, μεγάλη ὑπερηφάνεια καί συνεχεῖς πτώσεις. Γι’ αὐτό ἔχουμε καί πολλή ψυχοπάθεια, πολλή τρέλα. Λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, μετά ἀπό τήν ὑπερηφάνεια, τό ἑπόμενο σκαλοπάτι εἶναι ἡ ἔκσταση τῶν φρενῶν. Τρέλα! Δέν μπορεῖς νά συνεννοηθεῖς. Ἄλλα τοῦ λές, ἄλλα καταλαβαίνει, ἄλλα κάνει.. καί ὁ ἴδιος δέν θυμᾶται καί δέν ξέρει τί κάνει… καί ἔχουμε μία Βαβέλ ὅπως τότε, πού ὑπῆρχε πλήρης ἀσυνεννοησία.
Ὅταν λοιπόν ὁ ἄνθρωπος φτάσει σ’ αὐτή τήν εὐλογημένη κατάσταση τῆς ἀληθινῆς αὐτογνωσίας, τότε εἶναι σέ καλή πνευματική κατάσταση. Βλέπετε πῶς ὁ Θεός μᾶς ὁδηγεῖ σ’ αὐτό «χρησιμοποιώντας» καί τίς πτώσεις μας. Γι’ αὐτό λέει ἐδῶ ὁ Ἅγιος, μήν ἀπελπίζεσαι. Κι ἄν βλέπεις ὅτι χειροτερεύεις, πάλι μήν ἀπελπίζεσαι, γιατί ἐκεῖ πού πρῶτα πάλευες μέ ἕναν δαίμονα καί σέ νικοῦσε, τώρα παλεύεις μέ 5-6.. καί ἀφήνει ὁ Θεός, ξέρει μέχρι πότε, νά νικιέσαι, γιά νά ἑδραιωθεῖ μέσα σου ἡ ἰδέα ὅτι δέν μπορεῖς μόνος σου. Νά φύγει τελείως καί τό ἐλάχιστο ἴχνος αὐτοπεποίθησης καί νά μάθεις νά προσεύχεσαι καί νά παραδίδεσαι ὁλοκληρωτικά σ’ Αὐτόν, κατά τό «ἑαυτούς καί ἀλλήλους καί πᾶσαν τήν ζωήν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα». Δέν τό λέμε συνέχεια στήν ἐκκλησία; Καί εἶναι ὕψιστη θεολογία αὐτή, ὕψιστη φιλοσοφία, κατά Χριστόν φιλοσοφία, ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστός ὁ π. Ἐπιφάνιος ὁ Θεοδωρόπουλος. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος, πού ἔχει μάθει αὐτό τό μάθημα, νά ἀφήνεται τελείως στόν Θεό τηρώντας τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, αὐτός δέν μπορεῖ νά στενοχωρηθεῖ μετά. Δέν μπορεῖ νά στενοχωρηθεῖ μέ τίποτα. Εἶναι εἰρηνικός, χαρούμενος, ἔχει ἐνεργό πάντα τό Ἅγιο Πνεῦμα καί ὁδηγεῖται βέβαια σιγά-σιγά στήν πλήρη ἀπάθεια.
Αὐτά ἤθελα νά πῶ στήν ἀγάπη σας. Ἄν θέλετε κάτι νά συζητήσουμε.. καί πάλι εἴπαμε πολύ λίγα σέ σχέση μ’ αὐτά πού μᾶς λένε οἱ Ἅγιοι. Ἀλλά πήραμε μιά γεύση.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Ἐρ. : ………………………..
Ἀπ. : Ὅλα ἐπηρεάζονται. Εἶναι ἀλληλένδετα. Ἡ ψυχή εἶναι ἕνα ἐννιαῖο πράγμα, δέν εἶναι τρία κουτάκια χωριστά. Καί φυσικά ὅταν ἀρρωσταίνει τό ἕνα, ἀρρωσταίνουν ὅλα. Καί ὄχι μόνο ἡ ψυχή, ἀρρωσταίνει καί τό σῶμα. Ὅλα μαζί ἀρρωσταίνουν. Ἁπλῶς ὑπάρχει κάτι πού εἶναι πιό κυρίαρχο. Καί ἐδῶ εἶναι καί ὁ ρόλος τοῦ Πνευματικοῦ, νά συνειδητοποιήσει τό κυρίαρχο πάθος πού ἔχεις, γιά νά σέ βοηθήσει. Καί θά σοῦ πεῖ, πρῶτα νά ἀσχοληθεῖς μ’ αὐτό, πού εἶναι τό πιό ἐπεῖγον. Ὅπως ἕνας πού εἶναι τραυματισμένος, πού χάνει αἷμα, πού -ξέρω’γώ- ἔχει πυρετό, ἔχει κάτι γραντζουνιές.. ὁ γιατρός θά κοιτάξει τό πιό ἐπεῖγον, νά σταματήσει τήν αἱμορραγία! Γιατί θά πεθάνει, ἄν χάσει τό αἷμα του ὁ ἄνθρωπος. Καί μετά θά κοιτάξει τά ἄλλα.
Ἐρ. : ………………………..
Ἀπ. : Ἄν εἴμαστε ἐν μετανοία. Ἐκεῖνο πού μᾶς σώζει εἶναι ἡ μετάνοια. Καί τουλάχιστον, λένε οἱ Πατέρες, νά ἔχουμε φτάσει σ’ ἕναν καλό βαθμό κάθαρσης καί λίγο νά ἔχουμε μπεῖ στόν φωτισμό. Νά ἔχει ἀρχίσει μέσα μας νά λειτουργεῖ ἡ νοερά προσευχή, ἡ κοινωνία μέ τόν Θεό. Βλέπετε, λέει καί ὁ Ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος, ἄν δέν δεῖς τό φῶς τοῦ Θεοῦ σ’ αὐτή τή ζωή, μήν περιμένεις νά τό δεῖς στήν ἄλλη ζωή. Γιά νά δεῖς τό φῶς, πρέπει νά εἶσαι λίγο φωτισμένος. Αὐτό θά πεῖ, νά δεῖς τό φῶς. Χρειάζεται ἡ κάθαρση. Πρέπει νά γίνει ἡ κάθαρση. Δέν εἶναι βέβαια ἡ ἁπλή μετάνοια πού μᾶς σώζει, πρέπει νά ὑπάρχει καί αὐτό πού λέμε ἡ κάθαρση, ἡ ὁποία ὅμως μπορεῖ νά γίνει καί πολύ γρήγορα. Ὁ ληστής σέ λίγες ὧρες καθαρίστηκε, φωτίστηκε καί θεολόγησε κιόλας! Θεολόγησε, γιατί εἶπε «Μνήσθητί μου Κύριε ἐν τῇ Βασιλείᾳ Σου»[25]. Αὐτό τό «Κύριε» σημαίνει Θεέ. Εἶδε τήν Θεότητα. Κατάλαβε ὅτι Αὐτός πού εἶναι δίπλα του εἶναι ὁ Θεός, πού δέν τό εἶχαν καταλάβει οἱ ὑπόλοιποι, ἀπό τούς Φαρισαίους τούς μορφωμένους καί σπουδαγμένους..
Ἐρ. : ………………………..
Ἀπ. : Εἶναι ἀκριβῶς τό δαιμονικό. Ὁ διάβολος θέλει τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου ἐκτεθειμένο, χωρίς ἐνδύματα. Τό βλέπουμε στούς δαιμονισμένους τῶν Γεργεσηνῶν πού λέει, δέν φορούσανε ροῦχα. Καί ὅταν ἔφυγε ὁ δαίμονας ἤτανε ντυμένοι, «ἱματισμένοι καί σωφρονοῦντες καθόντουσαν στά πόδια τοῦ Ἰησοῦ»[26], ὅταν θεραπεύτηκαν. Γι’ αὐτό καί ἕνας σύγχρονος ἁγιορείτης ἔλεγε ὅτι, ὅσο ὁ ἄνθρωπος βγάζει τά ροῦχα του, τόσο δαιμονίζεται καί κινδυνεύει νά ἀποκτήσει καί ὑποστατικό δαιμόνιο, δηλαδή νά κατοικεῖ μέσα του ὡς ὀντότητα ὁ διάβολος, νά γίνει στήν κυριολεξία δαιμονισμένος. Ἀλλά σίγουρα αὐτό πού κάνει, τό κάνει μέ δαιμονική ἐπήρεια, τό ὅτι βγάζει τά ροῦχα του ἄς ποῦμε.
Γι’ αὐτό ἡ ἐποχή μας εἶναι κατεξοχήν δαιμονική. Καί βέβαια αὐτό ἑρμηνεύεται, ἄν δεῖ κανείς καί λίγο ἱστορικά τά πράγματα, πῶς φτάσαμε σ’ αὐτή τήν κατάσταση τῆς γύμνιας καί τῆς δαιμονοποίησης τῶν ἀνθρώπων. Ἱστορικά ἑρμηνεύεται, ἄν δεῖ κανείς πῶς κάποιοι ἄνθρωποι σατανολάτρες στήν Εὐρώπη ἔριξαν ὅλες τους τίς δυνάμεις γιά νά χαθεῖ ὁτιδήποτε χριστιανικό ὑπῆρχε. Σήμερα οὐσιαστικά ζοῦμε μία Εὐρώπη καμπαλιστική, σιωνιστική, δαιμονολατρική. Δαιμονολατρεία ἔχουμε.
Ἐρ. : ………………………..
Ἀπ. : Ὁ Θεός ἔδωσε ντροπή στόν ἄνθρωπο γιά νά τόν διαφυλάσσει. Καί καλλιεργεῖται ἀπό τόν διάβολο συστηματικά ἡ ἀδιαντροπιά. Καί κατεξοχήν ἡ ἀδιαντροπιά καλλιεργεῖται μέ τήν ἀποβολή τῶν ἐνδυμάτων. Ὅταν μάθει ὁ ἄνθρωπος νά μήν ντύνεται, μαθαίνει καί νά μήν ντρέπεται. Δέν ντρέπεται. Ἀποβάλλει καί τήν ντροπή. Καί μετά εὔκολα κάνει κάθε ἁμαρτία.
Οἱ Ἅγιοι πάντοτε εἶναι καλυμμένοι πλήρως, καί ὁ Χριστός μας καί ἡ Παναγία μας. Καί οἱ Πρωτόπλαστοι ἔφυγαν ἀπό τόν Παράδεισο καλυμμένοι πλήρως! Ἐκτός ἀπό τό πρόσωπο. Ὁ Κύριος λέει τούς ἔδωσε, ἀπό φιλανθρωπία, ἀπό ἀγάπη, χιτῶνες. Χιτώνας σημαίνει ἕνα ἔνδυμα πού καλύπτει τά πάντα, δέν φαίνεται τίποτα. Καί ἐπίσης καί κάτι ἄλλο καί ἀπό τίς ἁγιογραφίες. Ἄν δεῖτε οἱ Ἅγιοι εἶναι πάντοτε ἀνφάς, δηλαδή βλέπεις τό πρόσωπο πάντα. Σέ κοιτᾶνε κατά πρόσωπο. Δείχνουνε ἀκριβῶς τήν κοινωνία, ὅτι εἴμαστε ἕνα μέ τούς Ἁγίους. Μέσα στήν Ἐκκλησία εἴμαστε μαζί μέ τούς Ἁγίους. Οἱ δήμιοι, οἱ κακοί θά ἔλεγε τό παιδάκι, οἱ καλοί καί οἱ κακοί ἄς ποῦμε… οἱ κακοί εἶναι πάντα προφίλ, ἄν προσέξετε, δέν φαίνεται τό πρόσωπο. Φαίνεται τό ἕνα μάτι.. εἶναι κάτι σάν μάσκα, ἄς ποῦμε. Δέν φαίνονται, δέν εἶναι ἀνφάς… Ἤ ἔχουνε πλάτη, δέν φαίνεται καθόλου τό πρόσωπο.
Ἐρ. : ………………………..
Ἀπ. : Ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι κοινωνία προσώπων. Καί ὁ Θεός εἶναι πρόσωπο, τό κατεξοχήν πρόσωπο. Καί βλέπουμε τόν Θεό πρόσωπο πρός πρόσωπον, θά Τόν δοῦμε στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Τώρα «ἐν ἐσόπτρω καί ἐν αἰνίγματι»[27], στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ πῶς λέει ὁ Ἀπόστολος; «Πρόσωπο πρός πρόσωπον»[28]. Καί μέσα στήν Ἐκκλησία ζοῦμε, πῶς; Εὐχαριστῶ πού μοῦ τό εἴπατε.. καί τώρα μοῦ ἦρθε αὐτό.. Ζοῦμε τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ μέσα στήν Ἐκκλησία. Ἄρα εἶναι ἀδιανόητο νά καλύπτεις τό πρόσωπο! Γιατί ἀκριβῶς σημαίνει ὅτι δέν ζεῖς τήν Βασιλεία. Δέν κοινωνεῖς πρόσωπο πρός πρόσωπον μέ τόν Θεό. Ἐνῶ βλέπετε, πῶς λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος; Βλέπουμε τήν δόξα τοῦ Θεοῦ «ἀνακεκαλυμμένῳ προσώπῳ»[29]. Καί μέσα στήν ἐκκλησία τί βλέπουμε; Τήν δόξα τοῦ Θεοῦ βλέπουμε. Αὐτό βλέπουμε. Ὀφείλουμε νά τό βλέπουμε. Τώρα ἄν μοῦ πεῖς ἐσύ δέν τό βλέπεις καί ἐγώ δέν τό βλέπω, δέν τό βλέπουμε γιατί εἴμαστε τυφλοί. Ἀλλά ὀφείλουμε νά βλέπουμε. Πρέπει νά κάνουμε ὅ,τι μποροῦμε γιά νά βλέπουμε. Πῶς λέμε; «Εἴδομεν τό φῶς τό ἀληθινόν». Ἔτσι δέν λέμε; Τό λέμε, ἀλλά στήν πράξη τό βλέπουμε; Πρέπει νά κάνουμε ὅ,τι μποροῦμε γιά νά τό βλέπουμε.
Ἐρ. : ………………………..
Ἀπ. : Ἀντικατοπτρίζεται ἡ δόξα καί τό κατ’ εἰκόνα, ἡ εἰκόνα. Ἡ εἰκόνα τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι κατ’ εἰκόνα Θεοῦ. Κατ’ ἀκρίβειαν εἴμαστε κατ’ εἰκόνα Χριστοῦ. Ὁ Χριστός εἶναι τό πρότυπο μέ τό ὁποῖο φτιαχτήκαμε. Ὁ Ἀδάμ φτιάχτηκε κατ’ εἰκόνα Χριστοῦ, ἄσχετα πού ὁ Χριστός ἀκόμα δέν εἶχε πάρει τήν ἀνθρώπινη φύση. Ἀλλά μέ βάση τόν Χριστό φτιάχτηκε ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα. Ὁ ὁποῖος Χριστός τώρα, τί λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος; Εἶναι «εἰκόνα τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου»[30]. Ἄρα, ἐμεῖς εἴμαστε εἰκόνα τῆς εἰκόνας τοῦ Θεοῦ. Ἄρα ὅλη αὐτή ἡ ἀπαξίωση πού γίνεται σήμερα στό ἀνθρώπινο πρόσωπο, εἶναι ἀπαξίωση οὐσιαστικά στήν Ἁγία Τριάδα. Στόν Χριστό, πού εἴμαστε εἰκόνα Του καί στόν Θεό Πατέρα, γιατί ὁ Χριστός εἶναι εἰκόνα τοῦ Πατρός. Βλέπετε; Εἶναι ἐπίθεση στόν Θεό, στόν Τριαδικό Θεό αὐτό ὅλο.
Ἐρ. : ………………………..
Ἀπ. : … ἡ ὁποία τρομοκρατία πατάει στό πάθος. Ἐπειδή εἴμαστε φίλαυτοι, ἐπειδή νοιαζόμαστε γιά τή ζωούλα μας, τήν ἐπίγεια ζωούλα μας, καί δέν ἔχουμε τόν προσανατολισμό στήν αἰώνια χαρά καί αἰωνιότητα, ἐκεῖ πατᾶνε αὐτοί, ἐκεῖ πατάει ὁ διάβολος. Ἄν ἐμεῖς χαιρόμαστε νά πεθάνουμε, δέν θά μποροῦσε νά κάνει τίποτα. Τί νά κάνει;… Δέν φορᾶμε μάσκα.. μά θά πεθάνετε.. Νά πεθάνουμε! Χαρά μας νά πεθάνουμε! Θά πᾶμε στόν Κύριο!
Οἱ Χριστιανοί, ὅταν ἔπεφτε ἐπιδημία καί οἱ εἰδωλολάτρες βγάζανε τούς συγγενεῖς τους τελείως ἀνάλγητα στούς δρόμους μαζί μέ τό κρεβάτι.. πηγαίνανε οἱ Χριστιανοί καί τούς περιποιόντουσαν μέ κίνδυνο τῆς ζωῆς τους. Καί πολλοί πέθαιναν! Κολλοῦσαν.. Δέν τούς ἔνοιαζε! Χαρά τους νά κολλήσουν, νά πεθάνουν, νά πᾶνε στόν Κύριο! Καί βλέπανε οἱ εἰδωλολάτρες καί μένανε ἔκθαμβοι. Σοῦ λέει, τί ἀγάπη ἔχουν αὐτοί οἱ ἄνθρωποι! Γιατί δέν φοβόντουσαν νά πεθάνουν. Καί ἔτσι πέρασε ὁ Χριστιανισμός καί ἔγινε παγκόσμια «θρησκεία», υἱοθετήθηκε παγκόσμια. Σήμερα χάθηκε ὁ Χριστιανισμός, γιατί χαθήκανε οἱ Χριστιανοί, οἱ πραγματικοί Χριστιανοί.
Ἐρ. : ………………………..
Ἀπ. : Θά μπορούσαμε νά ποῦμε, ἄν ἀρχίζαμε ἀπό τό τελευταῖο, ὅτι ὁ διωγμός εἶναι μία παραχώρηση τοῦ Θεοῦ. Ἐπιτίμιο ἐκκλησιαστικά βάζει ὁ πνευματικός. Δέν βάζει ὁ ἀρχιεπίσκοπος σέ ὅλη τήν Ἐκκλησία ἤ ἡ Σύνοδος. Δέν ἔχουμε τέτοια φαινόμενα. Ἐπιτίμιο βάζει ὁ πνευματικός στά πνευματικά του παιδιά. Κι ἄν δοῦμε καί ἱστορικά αὐτό τό συγκεκριμένο πρόσφατο κλείσιμο τῶν ναῶν δέν ἔγινε ἀπό τήν Ἱεραρχία. Ἡ ἀπόφαση τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου δέν ἦταν νά κλείσουν οἱ ναοί. Ἡ ἀπόφαση τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου ἦταν νά γίνουν οἱ ἀκολουθίες συντετμημένες. Βέβαια κι αὐτό εἶναι ἄξιο λόγου νά ἀναρωτηθεῖ κανείς, πῶς θά μποροῦσε σέ μία ὥρα, ὅπως ἔλεγαν, νά κάνουμε τήν Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως… νά κάνουμε τήν προσκύνηση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, νά κάνουμε τήν Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου; Εἶναι ἀνέφικτο στήν πράξη. Ὡστόσο αὐτό ἀποφάσισε ἡ Διαρκής Ἱερά Σύνοδος νά γίνουν συντετμημένες οἱ λειτουργίες. Δέν ἀποφάσισε νά κλειστοῦν οἱ ἐκκλησίες. Ὁπότε δέν μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι εἶναι ἐπιτίμιο τῆς Ἐκκλησίας, ἄν τό ποῦμε ὅτι εἶναι καί ἐπιτίμιο ὅλο αὐτό.. Μετά, ἄν θυμάστε, ἀπό τήν ἀπόφαση τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου βγῆκε ὁ καίσαρας, ὁ πολιτικός ἄρχοντας καί εἶπε «Τίποτα»! Ἀποφασίζουμε! Καί μετά βγῆκε ὁ ἐκπρόσωπος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, προφανῶς μέ τήν ἄδεια τοῦ ἀρχιεπισκόπου, καί εἶπε, ὅ,τι πεῖ ὁ καίσαρας… Ἀλλά δέν ἦταν ἀπόφαση τῆς Συνόδου. Δέν εἶχε γίνει Σύνοδος, δέν εἶχε γίνει συζήτηση. Ἤτανε μιά ἀπόφαση τοῦ ἀρχιεπισκόπου οὐσιαστικά, ἔτσι;
Ὁπότε, δέν μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ἦταν ἀπόφαση τῆς Ἐκκλησίας. Ἐξάλλου βλέπουμε πώς πολλοί ἀρχιερεῖς δέν τό τήρησαν αὐτό. Καί στήν Κύπρο οἱ δύο ἀρχιερεῖς ἐπίσημα εἶπαν ὅτι ἐμεῖς δέν κλείνουμε, δέν συμφωνοῦμε.
Τώρα, γιά τό ἄν ὁ διωγμός εἶναι ἐπιτίμιο, κατά μιά ἔννοια μποροῦμε νά τό ποῦμε, ὅτι ἦταν παραχώρηση Θεοῦ στήν δική μας τήν ἁμαρτωλότητα. Εἶναι ἡ συνέπεια τῶν ἁμαρτιῶν μας. Καί ὁ Θεός τό παραχωρεῖ γιά νά μετανοήσουμε. Ἀλλά τί κάνανε οἱ χριστιανοί στήν περίοδο τῶν διωγμῶν; Ἐπειδή ἔλεγε ἄς ποῦμε ὁ καίσαρας, ὁ Διοκλητιανός, ἀπαγορεύεται ἡ Λατρεία, σταματοῦσαν τήν Λατρεία καί λέγανε, εἴμαστε ἀνάξιοι νά λειτουργοῦμε;.. Κλείνουμε τούς ναούς;.. Ὄχι, βέβαια. Πήγαιναν στίς κατακόμβες. Γιατί; Γιατί εἶναι ἐντολή Θεοῦ καί σέ καιρό διωγμοῦ νά κοινωνοῦμε. Ὀφείλουμε νά κοινωνοῦμε. Ὄχι γιατί εἴμαστε ἄξιοι. Ποτέ δέν εἴμαστε ἄξιοι. Ἀλλά γιά νά γίνουμε ἄξιοι! Χρειάζεται νά κοινωνοῦμε γιά νά θεραπευτοῦμε. «Τοῦτο», λέει τό μυστήριο «ποιεῖτε»[31], ὄχι ποιῆστε το μιά φορά ἤ μερικές φορές, ποιεῖτε, δηλαδή συνεχῶς, τό ἑρμηνεύει ὁ Ἅγιος Νικόδημος στό βιβλίο του «Περί τῆς συνεχοῦς Θείας Μεταλήψεως τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων». Εἶναι συνεχής ἄς ποῦμε ὑποχρέωση τοῦ χριστιανοῦ νά κοινωνεῖ. Καί ὑπάρχει καί Κανόνας, ἱερός Κανόνας, πού λέει ὅτι ἄν ὁ χριστιανός τρεῖς Κυριακές δέν ἐκκλησιάζεται, πού σημαίνει δέν κοινωνεῖ, αὐτό σημαίνει νά ἐκκλησιάζομαι, ὄχι ἁπλῶς νά κουβαλάω τό σῶμα μου, ἀφορίζεται. Κι ἄν εἶναι κληρικός, καθαιρεῖται. Εἶναι ἐντολή. Κι ἄν κανείς δέν κοινωνεῖ, ὀφείλει νά δώσει λόγο, γιατί δέν κοινώνησε. Ὑπάρχει κι αὐτός ὁ ἱερός Κανόνας, ἐάν κάποιος πάει στήν ἐκκλησία δηλαδή καί δέν κοινωνήσει. Ἐρωτᾶται ἀπό τόν ὑπεύθυνο, τόν προϊστάμενο τῆς συνάξεως, γιατί δέν κοινώνησε. Γιατί, λέει, αὐτός «ποιεῖ ἀταξία». Ἡ τάξη εἶναι νά κοινωνήσεις (ὅσοι εἶναι στή Θεία Λειτουργία). Κι ἄν, λέει, εἶναι εὔλογος ἡ ἀποχή, δηλαδή ἔχει ἐπιτίμιο ἀπό τόν πνευματικό του, ἤ ἡ γυναίκα ἄς ποῦμε ἔχει τά τῆς φύσεώς της κ.λ.π. ἐντάξει. Ἄν ὅμως λέει, δέν εἶναι εὔλογος ἡ ἀποχή ἀπό τήν Θεία Κοινωνία, δέν ἔχει λόγο δηλαδή καί τό κάνει ἀπό ἀμέλεια, ἀπό ἀδιαφορία, αὐτός παίρνει ἐπιτίμιο. Τί ἐπιτίμιο; Ἀφορίζεται. Καταλάβατε; Καί σήμερα ἔχουμε φτάσει σ’ αὐτή τή δαιμονική ἄς ποῦμε κατάσταση οἱ ἄνθρωποι ὑποτίθεται τῆς Ἐκκλησίας νά ἀφορίζουν καί νά ἐπιτιμοῦν αὐτούς πού κοινωνοῦν! Καί σοῦ λέει, σούπα τό πέρασες;.. τί εἶναι αὐτό πού κάνεις καί κοινωνᾶς κάθε φορά, κάθε μέρα, κάθε Κυριακή;.. Ἐνῶ αὐτός κάνει τό σωστό δηλαδή, τόν ἐπιτιμοῦν κιόλας! Βλέπετε; Εἶναι ἡ ἀντιστροφή τοῦ διαβόλου. Πόσο ἔχει δουλέψει ἄς ποῦμε ὁ διάβολος στίς ψυχές τῶν λεγόμενων χριστιανῶν!
Ἑπομένως, ὁδηγός μας εἶναι πάντα οἱ Ἅγιοι Πατέρες καί ἡ πράξη τῆς Ἐκκλησίας. Τί ἔκαναν οἱ ἄνθρωποι οἱ ἅγιοι, οἱ χριστιανοί σέ καιρό διωγμοῦ; Αὐτό κάνανε. Καί ποτέ ἡ Ἐκκλησία δέν εἶπε, κλείνουμε τίς ἐκκλησίες! Ποτέ! 2000 χρόνια ποτέ! Καί πάλι τώρα, σᾶς εἶπα, ἡ Ἐκκλησία δέν εἶπε νά κλείσουμε. Ἦταν μία μονομερής ἀπόφαση τοῦ ἀρχιεπισκόπου καί τοῦ Γραφείου Τύπου, ἄς ποῦμε.
Ἐρ. : ………………………..
Ἀπ. : Ὄχι, σέ καμιά περίπτωση… Θά προσπαθήσει νά σταματήσει τήν Λατρεία ὁ Ἀντίχριστος. Τό γράφει ἐκεῖ στήν Ἀποκάλυψη. Καί βέβαια τώρα ζοῦμε σέ τέτοιους καιρούς καί αὐτό κάνουν τώρα. Αὐτό προσπαθοῦν, νά σταματήσουν τήν Λατρεία. Βέβαια λύσσαξε ὁ διάβολος, γιατί στόν καιρό τῆς καραντίνας γίνανε πάρα πολλές λειτουργίες κρυφές! Καί θά συνεχίσουν νά γίνονται. Γιατί, ἄν σταματήσει ἡ Λατρεία, ἔστω καί μιά ἡμέρα, ὅπως λένε οἱ Ἅγιοι, θά γίνει ἡ Δευτέρα Παρουσία. Δέν θά ἔχει ἔννοια πλέον ὁ κόσμος. Γιατί ὁ κόσμος φτιάχτηκε γιά νά δοξάζει τόν Θεό. Ὅλη ἡ κτίση δοξάζει τόν Θεό. Καί ὁ ἄνθρωπος κατεξοχήν ὀφείλει νά δοξάζει τόν Θεό, νά λατρεύει τόν Θεό. Καί ἡ κατεξοχήν λατρεία εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία. Σέ καμιά περίπτωση δέν ἐπιτρέπεται νά σταματήσει ἡ Θεία Λειτουργία.
Τῷ δέ Θεῷ ἡμῶν δόξα πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων, ἀμήν.
Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης
[1] Ματθ. 17, 21.
[2] Ἰώβ 4, 11.
[3] Ἰώβ 2, 9δ.
[4] Γαλ. 5, 22.
[5] Παρ. 16, 5.
[6] Ἰωάν. 7, 24.
[7] Ματθ. 19, 9.
[8] Σοφ.Σολ. 3, 16.
[9] Ματθ. 23, 3.
[10] Α΄Κορ. 16, 22.
[11] Λόγος ψυχοφελής καί θαυμάσιος, Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ.
[12] Πρός τόν Θεόδουλο, Λόγος περί νήψεως καί ἀρετῆς, Ἅγιος Ἡσύχιος ὁ Πρεσβύτερος.
[13] Πρβλ. https://isychastis7.webnode.gr/peri-pathon/
[14] Ὅ.π.
[15] Ματθ. 5, 3.
[16] Πρβλ. https://isychastis7.webnode.gr/peri-pathon/
[17] Πάθη καί Ἀρετές, Ἁγίου Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι Ε΄, Ἱ. Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», 2010, (στό ἑξῆς: Πάθη καί Ἀρετές, Ἁγίου Παϊσίου Ἁγιορείτου).
[18] Πάθη καί Ἀρετές, Ἁγίου Παϊσίου Ἁγιορείτου.
[19] Ὅ.π.
[20] Ὅ.π.
[21] Ὅ.π.
[22] Ὅ.π.
[23] Ὅ.π.
[25] Λουκ. 23, 42.
[26] Πρβλ. Λουκ. 8, 35.
[27] Α΄Κορ. 13, 12.
[28] Ὅ.π.
[29] Β΄Κορ. 3, 18.
[30] Κολ. 1, 15.
[31] Λουκ. 22, 12.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου