«Ἐκ τοῦ ἐμοῦ λήψεται καί ἀναγγελεῖ ὑμῖν»[1]. Ὁ Θεός ἡμῶν, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, τό δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος εἶναι ἡ Σοφία τοῦ Θεοῦ καί ἔτσι παρουσιάζεται στήν Παλαιά Διαθήκη. Ὁ Ἅγιος Πορφύριος, παίρνοντας ἀφορμή ἀπό τίς Παροιμίες, μᾶς παρουσίαζει αὐτή τήν μεγάλη ἀλήθεια. Γράφει στίς Παροιμίες: «πλοῦτος καί δόξα ἐμοί ὑπάρχει καί κτῆσις πολλῶν καί δικαιοσύνη»[2]. Δηλαδή μιλάει ἡ Σοφία τοῦ Θεοῦ καί λέγει: πλοῦτος καί δόξα ὑπάρχουν σ' ἐμένα καί ἀπόκτηση πολλῶν ἀγαθῶν καί δικαιοσύνη.
«Βέλτιον ἐμέ καρπίζεσθαι ὑπέρ χρυσίον καί λίθον τίμιον, τά δέ ἐμά γεννήματα κρείσσω ἀργυρίου ἐκλεκτοῦ»[3]. Μιλάει ὁ Χριστός μας γιά τόν ἑαυτό Του: καλύτερο εἶναι νά μαζεύει κανείς, λέγει, τούς δικούς Μου καρπούς παρά τό χρυσάφι καί τούς πολύτιμους λίθους. Οἱ δικοί Μου καρποί εἶναι ἀνώτεροι ἀπό τό ἐκλεκτό ἀσήμι. Πράγματι δέν ὑπάρχει πολυτιμότερο ἀγαθό ἀπό τόν Θεό, ἀπό τήν Θεία Χάρη, τήν θεία ἐνέργεια, καί ἀπό ὅλα αὐτά τά δῶρα τά θεϊκά, πού δίνει ὁ Θεός σέ αὐτούς πού Τόν ἀναζητοῦν, πού ζητοῦν νά Τόν γνωρίζουν καί νά σοφιστοῦν μέ τήν δική Του Σοφία.
«Βέλτιον ἐμέ καρπίζεσθαι ὑπέρ χρυσίον καί λίθον τίμιον, τά δέ ἐμά γεννήματα κρείσσω ἀργυρίου ἐκλεκτοῦ. ἐν ὁδοῖς δικαιοσύνης περιπατῶ καί ἀνά μέσον τρίβων δικαιοσύνης ἀναστρέφομαι, ἵνα μερίσω τοῖς ἐμέ ἀγαπῶσιν ὕπαρξιν καί τούς θησαυρούς αὐτῶν ἐμπλήσω ἀγαθῶν»[4]. Ἐγώ περιπατῶ στούς δρόμους τῆς δικαιοσύνης καί μέσα στά μονοπάτια τῆς δικαιοσύνης συχνάζω, γιά νά μοιράσω πλοῦτο σέ ἐκείνους πού Μέ ἀγαποῦν καί νά γεμίσω μέ ἀγαθά τά θησαυροφυλάκιά τους.
Καί πάλι συνεχίσει στίς Παροιμίες καί λέγει: «ἐάν ἀναγγείλω ὑμῖν τά κάθ᾿ ἡμέραν γινόμενα, μνημονεύσω τά ἐξ αἰῶνος ἀριθμῆσαι...»[5]. Δηλαδή, ἄν θέλετε νά σᾶς ἀνακοινώσω αὐτά πού κατορθώνω κάθε μέρα, θά ἀπαριθμήσω αὐτά πού ἔχουν γίνει μέσα στούς αἰῶνες. Ὁ Κύριος μέ δημιούργησε ὡς ἀρχή στά ἔργα Του. Μέ θεμελίωσε στήν ἀρχή, πρίν ἀπό τούς αἰῶνες, πρίν νά κατασκευάσει τή γῆ καί πρίν νά δημιουργήσει τίς θάλασσες καί πρίν ν' ἀναβλύσουν οἱ πηγές τῶν ὑδάτων, πρίν νά θεμελιωθοῦν τά ὄρη, μέ γεννᾶ πρίν ἀπό ὅλα τά βουνά. Ἐδῶ φανερώνεται ὅτι ὁ Υἱός εἶναι συναίδιος, συνάναρχος μέ τόν Πατέρα. Ὑπάρχει πάντα καί εἶναι ἰσότιμος μέ τόν Πατέρα. «Κύριος ἔκτισέ με ἀρχήν ὁδῶν αὐτοῦ εἰς ἔργα αὐτοῦ, πρό τοῦ αἰῶνος ἐθεμελίωσέ με ἐν ἀρχή, πρό τοῦ τήν γῆν ποιῆσαι καί πρό τοῦ τάς ἀβύσους ποιῆσαι, πρό τοῦ προελθεῖν τάς πηγάς τῶν ὑδάτων, πρό του ὄρη ἑδρασθῆναι, πρό δέ πάντων βουνῶν γεννᾶ με»[6]. Ἑπομένως εἶναι Θεός τέλειος. Ὅπως ὁ Πατήρ, ἔτσι καί ὁ Υἱός.
«Κύριος ἐποίησε χώρας καί ἀοικήτους καί ἄκρα οἰκούμενα τῆς ὑπ᾿ οὐρανόν...»[7]. Ὁ Κύριος ἐδημιούργησε τούς τόπους τούς κατοικημένους καί τούς ἀκατοίκητους καί ἀπ' ἄκρου εἰς ἄκρον τήν οἰκουμένη. Ὅταν δημιουργοῦσε τόν οὐρανό βρισκόμουν μαζί του καί ὅταν στερέωνε τόν θρόνο ἐπάνω στούς ἀνέμους∙ ὅταν ἰσχυροποιοῦσε τά ὑψηλότερα νέφη καί ὅταν ἀσφάλιζε τίς πηγές τῆς γῆς καί ἐνίσχυε τά θεμέλια τῆς ὑφηλίου, ἤμουν κοντά σέ Αὐτόν συνδημιουργός, λέγει ὁ Υἱός καί Λόγος, ἡ Σοφία τοῦ Θεοῦ. «Ἡνίκα ἡτοίμαζε τόν οὐρανόν, συμπαρήμην αὐτῷ, καί ὅτε ἀφώριζε τόν ἑαυτοῦ θρόνον ἐπ᾿ ἀνέμων· ἡνίκα ἰσχυρά ἐποίει τά ἄνω νέφη, καί ὡς ἀσφαλεῖς ἐτίθει πηγάς τῆς ὑπ᾿ οὐρανόν καί ἰσχυρά ἐποίει τά θεμέλια τῆς γῆς, ἤμην πάρ᾿ αὐτῷ ἁρμόζουσα»[8].
«Εἴδατε», παρατηρεῖ ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «πού ὀνομάζει τόν Ἰησοῦ Χριστό Σοφία τοῦ Θεοῦ; Σοφία, λοιπόν, εἶναι ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ. Καί ὅλα τά γνωρίσματα τῆς σοφίας εἶναι καί γνωρίσματα τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Ὁ Χριστός εἶναι ἡ Σοφία. Τό βλέπουμε αὐτό καί στόν Ἀπόστολο Παῦλο. Λέγει ὁ Ἀπόστολος. Ὁ Χριστός εἶναι «σοφία ἀπό Θεοῦ καί δύναμις»[9], στήν Α' Πρός Κορινθίους στό πρῶτο κεφάλαιο στόν εἰκοστό τέταρτο στίχο. «Διαβάστε μου», λέει ὁ Ἅγιος, «ἀπό τήν ἀγαπημένη μου, τήν Σοφία Σολομῶντος. Διαβάστε μου τόν ὕμνο πρός τήν Σοφία»[10].
Αὐτή τήν Σοφία ἀγάπησα καί ἐπεδίωξα ἀπό τή νεότητά μου, λέγει στή Σοφία Σολομῶντος, καί θέλησα νά τή λάβω σύζυγό μου καί ἔγινα ἐραστής τῆς ὡραιότητάς της. «Ταύτην ἐφίλησα καί ἐξεζήτησα ἐκ νεότητός μου καί ἐζήτησα νύμφην ἀγαγέσθαι ἐμαυτῷ καί ἐραστής ἐγενόμην τοῦ κάλλους αὐτῆς»[11]. Αὐτή τήν Σοφία μακάρι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι νά ἐπιδιώκουμε.
«Μύστις γάρ ἐστι τῆς τοῦ Θεοῦ ἐπιστήμης καί αἱρετίς τῶν ἔργων αὐτοῦ»[12]. Αὐτή εἶναι μυσταγωγός τῶν μυστηρίων τοῦ Θεοῦ καί διαλέγει τά ἔργα Του. «Καί εἰ δικαιοσύνην ἀγαπᾶ τις, οἱ πόνοι ταύτης εἰσίν ἀρεταί»[13]. Καί ἄν ἀγαπάει κάποιος τήν δικαιοσύνη, οἱ καρποί τῶν κόπων του εἶναι ἀρετές. Διότι αὐτή διδάσκει σωφροσύνη καί σύνεση, δικαιοσύνη καί ἀνδρεία, ἀπό τά ὁποῖα δέν ὑπάρχει τίποτε πιό χρήσιμο στήν ζωή γιά τούς ἀνθρώπους. «Σωφροσύνην γάρ καί φρόνησιν ἐκδιδάσκει, δικαιοσύνην καί ἀνδρείαν, ὧν χρησιμώτερον οὐδέν ἐστιν ἐν βίῳ ἀνθρώποις. εἰ δέ καί πολυπειρίαν ποθεῖ τις, οἵδε τά ἀρχαῖα καί τά μέλλοντα εἰκάζειν, ἐπίσταται στροφάς λόγων καί λύσεις αἰνιγμάτων, σημεῖα καί τέρατα προγινώσκει καί ἐκβάσεις καιρῶν καί χρόνων...»[14]. Ἐάν κάποιος λέει, δηλαδή, ἐπιθυμεῖ νά ἀποκτήσει πολυμάθεια, ἡ Σοφία γνωρίζει τά παλαιά καί ὑποθέτει τά μέλλοντα, κατανοεῖ τούς περιπλόκους λόγους καί τίς λύσεις τῶν αἰνιγμάτων, προφητεύει θαυμάσια πράγματα, μεγάλα καί μικρά, καί τήν ἐξέλιξη τῶν γεγονότων καί τῶν ἐποχῶν. Ὅλα αὐτά εἶναι γνωρίσματα τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας, τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ.
Ἔκρινα, λοιπόν, σωστό νά τήν φέρω καί νά συμβιώσω μαζί της, λέγει ὁ Σοφός Σολομῶν, γνωρίζοντας ὅτι θά εἶναι γιά μένα σύμβουλος στά καλά ἔργα καί παρηγοριά στίς φροντίδες καί στίς θλίψεις μου. «Ἔκρινα τοίνυν ταύτην ἀγαγέσθαι πρός συμβίωσιν, εἰδώς ὅτι ἔσται μοι σύμβουλος ἀγαθῶν καί παραίνεσις φροντίδων καί λύπης»[15].
Ὅταν θά ἔρχομαι στό σπίτι μου, θά ἀναπαύομαι κοντά της, γιατί δέν ἔχει πικρία ἡ συναναστροφή μου μέ αὐτήν, οὔτε ὀδύνη ἡ συμβίωσή μου μαζί της, ἀλλά εὐφροσύνη καί χαρά. Αὐτά ἔχοντας στή σκέψη μου καί μελετώντας στήν καρδιά μου, ὅτι ὑπάρχει ἀθανασία στή συγγένεια μέ τήν Σοφία, περιπλανήθηκα ψάχνοντάς την γιά νά τή λάβω γιά τόν ἑαυτό μου ὡς σύζυγο. «Εἰσελθών εἰς τόν οἶκόν μου προσαναπαύσομαι αὐτή· οὐ γάρ ἔχει πικρίαν ἡ συναναστροφή αὐτῆς, οὐδέ ὀδύνην ἡ συμβίωσις αὐτῆς, ἀλλά εὐφροσύνην καί χαράν»[16]. Αὐτός πού συναναστρέφεται μέ τήν Σοφία τοῦ Θεοῦ, μέ τόν Χριστό, γεμίζει εὐφροσύνη καί χαρά. «Ταῦτα λογισάμενος ἐν ἐμαυτῷ καί φροντίσας ἐν καρδίᾳ μου ὅτι ἐστιν ἀθανασία ἐν συγγενείᾳ σοφίας... περιῄειν ζητῶν ὅπως λάβω αὐτήν εἰς ἐμαυτόν»[17].
Θά πρέπει καί ἐμεῖς νά ἀναζητοῦμε τήν Σοφία τοῦ Θεοῦ, νά ἀναζητοῦμε τόν Υἱό καί Λόγο Τοῦ Θεοῦ προσευχητικά καί ἀγαπητικά.
Λέγει πάλι ἡ Σοφία Σολομῶντος: «Ἀνεκλιπής γάρ θησαυρός ἐστιν ἀνθρώποις, ὅν οἱ χρησάμενοι πρός Θεόν ἐστείλαντο φιλίαν διά τάς ἐκ παιδείας δωρεᾶς συσταθέντες»[18]. Δηλαδή, ἡ Σοφία εἶναι ἀνεξάντλητος θησαυρός γιά τούς ἀνθρώπους, ἀπό τόν ὁποῖον ἐκεῖνοι πού ἐπωφελήθηκαν, ἔγιναν φίλοι τοῦ Θεοῦ, γιατί οἱ καρποί τῆς γνώσης τους τούς ἔκαναν ἀρεστούς σέ Αὐτόν.
Καί ἀλλοῦ πάλι λέγει ἡ ἴδια, ἡ Σοφία Σολομῶντος: «Ἔστι γάρ ἐν αὐτῇ πνεῦμα νοερόν ἅγιον, μονογενές, πολυμερές, λεπτόν, εὐκίνητον, [...] διά πάντων χωροῦν πνευμάτων νοερῶν καθαρῶν λεπτοτάτων»[19]. Ἔχει ἡ Σοφία, δηλαδή, πνεῦμα ἐφυές, ἅγιο, μοναδικό στό εἶδος του, πολύπλευρο, λεπτό, εὐκίνητο, [...] τό ὁποῖο εἰσέρχεται σέ ὅλα τά ἐφυή, καθαρά καί διακριτικά πνεύματα. Ἡ Σοφία εἶναι πιό εὐκίνητη ἀπό καθετί ἄλλο. Εἰσχωρεῖ καί διέρχεται μέσα ἀπ' ὅλα, διότι εἶναι καθαρή. «Πάσης γάρ κινήσεως κινητικώτερον σοφία, διήκει δέ καί χωρεῖ διά πάντων διά τήν καθαρότητα»[20].
Εἶναι πνοή τῆς δυνάμεως τοῦ Θεοῦ καί σαφής ἀντανάκλαση τῆς δόξας τοῦ Παντοκράτορος. «Ἀτμίς γάρ ἐστί τῆς τοῦ Θεοῦ δυνάμεως καί ἀπόρροια τῆς τοῦ Παντοκράτορος δόξης εἰλικρινής»[21].
Εἶναι ἀπαύγασμα τοῦ αἰώνιου φωτός καί ἀκηλίδωτο ἔσοπτρο τῆς ἐνέργειας τοῦ Θεοῦ καί εἰκόνα τῆς ἀγαθότητας Αὐτοῦ. «Ἀπαύγασμα γάρ ἐστί φωτός ἀϊδίου καί ἔσοπτρον ἀκηλίδωτον τῆς τοῦ Θεοῦ ἐνεργείας καί εἰκών τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ»[22].
Κανέναν δέν ἀγαπάει ὁ Θεός, παρά μόνον ἐκεῖνον πού ζεῖ μέ τήν σοφία. Γιατί αὐτή εἶναι ἡ πιό λαμπρή ἀπό τόν ἥλιο καί ἀνώτερη ἀπό τά ἄστρα καί, συγκρινόμενη μέ τό φῶς, βρίσκεται προγενέστερη. «Οὐθέν γάρ ἀγαπᾶ ὁ Θεός εἰ μή τόν σοφία συνοικούντα»[23], αὐτόν πού ἔχει τήν ἀληθινή σοφία, πού εἶναι ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ. Αὐτός ἀγαπᾶται ἀπό τόν Θεό. «Ἔστι γάρ αὐτή εὐπρεπεστέρα ἡλίου καί ὑπερ πᾶσαν ἄστρων θέσιν, φωτί συγκρινομένη, εὑρίσκεται προτέρα»[24]. Ὑπάρχει πρίν ἀπό τό φῶς, πρίν ἀπό τή δημιουργία τοῦ σύμπαντος. Πρίν ἀπό ὅλα καί πάντοτε ὑπάρχει ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, ἡ Σοφία τοῦ Θεοῦ, μαζί μέ τόν Πατέρα καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο.
«Ἡ σοφία», λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «εἶναι ἀνεξάντλητος θησαυρός. Αὐτόν τόν πλοῦτο τῆς θείας χάριτος τόν ἀπέκτησε ὁ Σολομών, διότι νέος, εἴκοσι ἐτῶν, δέν ἐζήτησε ἀπό τόν Θεό τίποτα ἄλλο, παρά τήν σοφία. Αὐτός πού γνώρισε τήν σοφία ἀπό μικρή ἡλικία εἶναι εὐτυχισμένος. Δέν θά κοπιάσει ἀργότερα νά τή βρεῖ, γιατί θά 'ναι κοντά του. «Ὁ ὀρθροίσας πρός αὐτήν οὐ κοπιάσει, πάρεδρον γάρ εὑρήσει τῶν πυλῶν αὐτοῦ»[25]»[26].
Μακάριος ὁ ἄνθρωπος πού ἀπό νέος ἀσχολήθηκε καί ἐρεύνησε καί κυνήγησε- καταδίωξε ἀγαπητικά καί προσευχητικά τήν Σοφία τοῦ Θεοῦ καί πόθησε νά τήν βρεῖ καί νά ἑνωθεῖ μαζί Του. «Αὐτό ταιριάζει καί μέ κάτι ἄλλο τοῦ Δαυίδ», λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος: «Τό πνεῦμα σου τό ἀγαθόν ὁδηγήσει μέ ἐν γῆ εὐθεῖα... καί πνεῦμα εὐθές ἐγκαίνισον ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου... καί πνεύματι ἡγεμονικῷ στήριξόν με»[27]»[28].
Ἄς ἀναζητήσουμε κι ἐμεῖς τόν Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ μέ τήν ζωή μας καί ἔτσι νά ἀξιωθοῦμε νά εὐαρεστήσουμε στόν Θεό Πατέρα, τόν Υἱό καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Ἄς ἀγαπήσουμε τήν Σοφία τοῦ Θεοῦ καί ἄς κάνουμε πράξη στή ζωή μας τά προστάγματά της, ἔτσι ὥστε νά ἀξιωθοῦμε καί τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.
Τῷ δέ Θεῷ ἡμῶν δόξα πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης
[1] Ἰωάν. 16, 14.
[2] Παρ. 8, 18.
[3] Παρ. 8, 19.
[4] Παρ. 8, 19-21.
[5] Παρ. 8, 21.
[6] Παρ. 8, 22-25.
[7] Παρ. 8, 26.
[8] Παρ. 8, 27-29.
[9] Α΄ Κορ. 1, 24.
[10] Βίος καί Λόγοι, Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Β΄ ἔκδοση, Ἱ.Μ. Χρυσοπηγῆς, (στό ἑξῆς: Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου).
[11] Σοφ.Σολ. 8, 2.
[12] Σοφ.Σολ. 8, 4.
[13] Σοφ.Σολ. 8, 7.
[14] Σοφ.Σολ. 8, 7-8.
[15] Σοφ.Σολ. 8, 9.
[16] Σοφ.Σολ. 8, 16.
[17] Σοφ.Σολ. 8, 17-18.
[18] Σοφ.Σολ. 7, 14.
[19] Σοφ.Σολ. 7, 22-23.
[20] Σοφ.Σολ. 7, 24.
[21] Σοφ.Σολ. 7, 25.
[22] Σοφ.Σολ. 7, 26.
[23] Σοφ.Σολ. 7, 28.
[24] Σοφ.Σολ. 7, 29.
[25] Σοφ.Σολ. 6, 14.
[26] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.
[27] Ψαλμ. 142, 10 καί Ψαλμ. 50, 12-14.
[28] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου