ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΝ ΝΕΚΡΩΝ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗ

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΝ ΝΕΚΡΩΝ

ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗ

Αρχιμανδρίτου Θεοφίλου Λεμοντζή,

Αρχιερατικοῦ Επιτρόπου Καμπανίας 

     Η κλασσική μορφή της μετενσάρκωσης διαμορφώθηκε στην Ινδία αλλά σίγουρα όχι νωρίτερα από τον 9^ο αιώνα π.Χ., τότε δηλαδή που συγκροτήθηκαν τα γραπτά του Βραχμάν. Σχετίζεται άμεσα με τις διδασκαλίες και τις πρακτικές του Βουδισμού, του Τζαϊνισμού, του Ινδουισμού, του Σιχισμού και του Σουφισμού. Η θεωρία της μετενσάρκωσης εκφράζει την πεποίθηση ότι ο άνθρωπος, μέχρι την τελική του λύτρωση, διέρχεται ένα κύκλο διαδοχικών γεννήσεων.

Ολόκληρο το θεωρητικό οικοδόμημα του Ινδουισμού είναι θεμελιωμέ­νο στην αρχή της επιβίωσης της ψυχής και στην άποψη ότι η παρούσα ζωή δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια περίοδος προετοιμασίας για την επόμενη. Σύμφωνα με την Σαμσάρα, την Ινδουϊστική έννοια της μετεν­σάρκωσης και τον πανίσχυρο συμπαντικό νόμο του Κάρμα, τα πάντα προκαθορίζονται από τις πράξεις προηγούμενων ζωών. Έτσι, την ευθύ­νη για την τιμωρία ή την επιβράβευση δεν την έχει κάποια υπερφυσική οντότητα, αλλά ο ίδιος ο άνθρωπος, ανάλογα με τον τρόπο που ζει και ενεργεί, σε σχέση με τον ηθικό και κοσμικό νόμο του Ντάρμα⁸.

Το θρησκευτικό σύστημα του Βουδισμού απόσπασε από τους Βραχμάνους το αποκλειστικό δικαίωμα μεσολάβησης που απολάμβαναν επί πολλά χρόνια σχετικά με την απελευθέρωση των ανθρώπων από τις συνέπειες της εφαρμογής του καρμικού νόμου μέσα από τις αλλεπάλ­ληλες μετενσαρκώσεις. Ενώ από τη μία διατηρήθηκε η διδασκαλία της Σαμσάρα, επιβλήθηκε από την άλλη ότι μόνο μέσα από την προσωπι­κή αναγνώριση των αιτιών που προκαλούν τα πάθη μπορεί ο άνθρωπος να λυτρωθεί από αυτά και να περάσει στη Νιρβάνα⁹.

Οι οπαδοί της μετενσάρκωσης υποστηρίζουν πως στην πορεία προς «την απελευθέρωση» υπάρχει κατάσταση στις «Κοσμικές σφαίρες» του πνευματικού κόσμου. Σ' αυτή την κατάσταση, η προσωπικότητα της προηγούμενης ζωής διαλύεται και εξαφανίζεται πριν η ψυχή ξαναγεν­νηθεί σε νέο σώμα. Εάν όμως η ψυχή απορρίπτει τελείως την προηγού­μενη γήινη προσωπικότητα της τότε όταν ξαναέλθει στη ζωή με νέα μετενσάρκωση, δεν πρόκειται για το ίδιο όν, αλλά για κάποιο άλλο¹⁰.

Με την μετενσάρκωση λοιπόν, δεν υπάρχει σύνδεση μεταξύ των δια­δοχικών ζωών. Η καταστροφή και διάλυση της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου μετά το θάνατο δεν διαφέρει και πολύ από την αθεϊστική αντίληψη για την εξαφάνιση του ανθρώπου. Στην πραγματικότητα το μόνο πράγμα που μετενσαρκώνεται είναι το κάρμα που διασπάται από το σώμα. Η αντίληψη αυτή έχει σαν συνέπεια ότι το ον, που λαμβάνει ένα νέο σώμα, δεν έχει, ούτε μπορεί να έχει καμία μνήμη προηγούμενης ύπαρξης ώστε να μπορέσει να προβεί σε διόρθωση της ζωής του και στην τελειοποίηση κατά τις επόμενες ζωές¹¹.

Οι αποκρυφιστές προβάλλουν παραδείγματα «μνήμης» και χρησιμο­ποιούν τεχνικές «αναδρομών». Όμως εάν δεν πρόκειται για καταστά­σεις που ερμηνεύονται κατ' άλλο τρόπο ή για περιπτώσεις συνειδητής απάτης, βρισκόμαστε σε «φαινόμενα» και «μαρτυρίες» που δεν έχουν επιστημονική, αλλά μόνο θρησκευτική αξία. Για να γίνουν αποδεκτές πρέπει κανείς να εγκαταλείψει τον πνευματικό χώρο της χριστιανικής πίστης και να μετακινηθεί στο χώρο της ασιατικής πνευματικής ζωής. Όμως θα πρέπει να σημειωθεί ότι ακόμη και άνθρωποι από το χώρο του ορθόδοξου Ινδουισμού, που πιστεύουν στην μετενσάρκωση, αναφε­ρόμενοι στα φαινόμενα της λεγόμενης «αυθόρμητης ανάμνησης» υπο­γραμμίζουν ότι πρόκειται για «δαιμονοκατάληψη», δηλαδή για καταστάσεις δαιμονικές¹².

Μετά τις διαδοχικές γεννήσεις και την ολοκλήρωση από το εσώτατο είναι του ανθρώπου, αυτού του αδυσώπητου νόμου των γεννήσεων και των θανάτων, ο άνθρωπος καταφέρνει να βυθιστεί στην αιώνια μακαριότητα, στο νιρβάνα. Όμως σ' αυτή την κατάσταση εξαλείφεται η προσωπική του ιδιαιτερότητα, η ατομική του αυτοεπίγνωση και χάνε­ται μέσα στο αιώνιο όπως εξαφανίζεται μια σταγόνα στο ωκεανό. Σ' αυτή την κατάσταση παύει να υφίσταται ως πρόσωπο.

Ο πιστός του κάρμα και της μετενσάρκωσης βυθίζεται στη δυστυχία του και δεν ελπίζει. Δεν αναζητάει κανένα Θεό, ούτε κάποιον από τους πλησίον του. Οφείλει να δεχθεί παθητικά την κατάστασή του χωρίς «προσκόλληση». Δεν μπορεί να έχει την εμπειρία της πίστης και της ευγνωμοσύνης για την παρουσία του Θεού στη ζωή του. Ακόμη και αν μιλάει για «νόμο της χάρης» αποβλέπει σε μηχανιστικά και αυτόματα αποτελέσματα ενός τυφλού νόμου και γι' αυτό καλείται να ενεργήσει χωρίς εσωτερική συμμετοχή. Όμως ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κοινωνία προσώπων, γι' αυτό και η απόλυτη μοναξιά στην οποία το δόγμα του κάρμα και της μετενσάρκωσης βυθίζει τον πιστό του αποτε­λεί «παρά φύση» κατάσταση.

Το δόγμα της μετενσάρκωσης θίγει μια βασική αλήθεια της ορθόδο­ξης πίστεως, ότι ο άνθρωπος, ο κάθε άνθρωπος αποτελεί ένα ιδιαίτε­ρο και ανεπανάληπτο πρόσωπο που ήλθε στην ύπαρξη δια της δημι­ουργικής αιώνιας ενέργειας του Θεού και ως αυτό το συγκεκριμένο πρό­σωπο θα συνεχίζει να υφίσταται αιώνια.

Ο ίδιος ο Θεός στον οποίο προσευχόμαστε και λατρεύουμε είναι πρό­σωπο. Ο Θεός αποκαλύφθηκε στον Μωϋσή ως πρόσωπο στο Σινά. «Εγώ ειμί ο Ων» (Εξ. 3,1-20) είπε στον θεόπτη Μωϋσή και μας φανέρωσε την υπέρτατη αλήθεια ότι ο ίδιος είναι πρόσωπο και όχι μια θεοειδής ή ανώτερη ή υπέρτατη και απρόσωπη δύναμη.

Ο Θεός είναι πρόσωπο και δημιούργησε τον άνθρωπο «κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν αυτού» (Γεν. 1, 26). Ο κάθε άνθρωπος είναι ένα ιδι­αίτερο πρόσωπο που φέρει εντός του τα θεία χαρίσματα. Ο άνθρωπος είναι προικισμένος με αθάνατη ψυχή και όχι απλώς με ένα σύνολο θείων δυνάμεων που εγκαθίστανται σ' ένα άλλο σώμα μετά τον θάνα­το του σώματος.

Ο Ιησούς Χριστός, ο τέλειος Θεός που έγινε άνθρωπος μας φανέρω­σε τον αληθινό προορισμό του ανθρώπου. Συνάμα, πολέμησε τον πραγ­ματικό εχθρό του ανθρώπου που είναι ο θάνατος. Έγινε άνθρωπος (Ιωάν. 1, 14) για να καταργήσει «τον το κράτος έχοντα του θανάτου, τουτ' έστιν τον διάβολον, και απαλλάξη τούτους, όσοι φόβω θανάτου δια παντός του ζην ένοχοι ήσαν δουλείας» (Εβρ. 2, 14-15).

Η νίκη του Ιησού Χριστού επί του θανάτου, του διαβόλου και όλων των φθοροποιών δυνάμεων με την ένδοξη του Ανάσταση (Ματθ. 28, 1 εξ) και άνοιξε έτσι το δρόμο προς το ανθρώπινο γένος για την επι­στροφή προς την αθανασία δια της παγκόσμιας ανάστασης.

Η ελπίδα των χριστιανών είναι η φανέρωση του Ιησού Χριστού στον κόσμο και η ανάσταση των κεκοιμημένων. Ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός μας υποσχέθηκε και μας διαβεβαίωσε ότι «αμήν αμήν λέγω υμίν ότι ο τον λόγον μου ακούων και πιστεύων τω πέμψαντί με έχει ζωήν αιώνιον, και εις κρίσιν ουκ έρχεται, αλλά μεταβέβηκεν εκ του θανάτου εις την ζωήν. Αμήν αμήν λέγω υμίν ότι έρχεται ώρα, και νυν έστιν, ότε οι νεκροί ακούσονται της φωνής του υιού του Θεού, και οι ακούσαντες ζήσονται. Ώσπερ γαρ ο Πατήρ έχει ζωήν εν εαυτώ, ούτως έδωκε και τω υιώ ζωήν έχειν εν εαυτώ. Και εξουσίαν έδωκεν αυτώ και κρίσιν ποιείν, ότι υιός ανθρώπου εστί. Μη θαυμάζετε τούτο, ότι έρχεται ώρα εν ή πάντες οι εν τοις μνημείοις ακούσονται της φωνής αυτού, και εκπορεύσονται οι τα αγαθά ποιήσαντες εις ανάστασιν ζωής, οι δε τα φαύλα πράξαντες εις ανάστασιν κρίσεως» (Ιωάν. 5, 24-29).

Η θεωρία της μετενσάρκωσης είναι αντίθετη και δεν συμβιβάζεται με την χριστιανική αντίληψη της ανάστασης των κεκοιμημένων. Ο Από­στολος Παύλος, αναφερόμενος στην χριστιανική ελπίδα της αναστά­σεως απευθυνόμενος προς τους Θεσσαλονικείς τους υπενθυμίζει ότι δεν αρμόζει στους χριστιανούς να λυπούνται για το θάνατο προσφιλών προσώπων όπως και αυτοί που δεν πιστεύουν στο κήρυγμα του Ιησού και δεν φέρουν την χριστιανική ελπίδα. «Ου θέλομεν δε υμάς αγνοείν, αδελφοί, περί των κεκοιμημένων, ίνα μη λυπήσθε καθώς και οι λοιποί οι μη έχοντες ελπίδα» (Α' Θεσ. 4,13). Εφόσον ο χριστιανός πιστεύει ότι ο Ιησούς «απέθανεν και ανέστη», κατά τον ίδιο τρόπο ο Θεός θα ανα­στήσει τους «κοιμηθέντας δια του Ιησού» (Α' Θεσ. 4,14). Ο Απόστολος Παύλος μας παρουσιάζει με ζωηρά χρώματα την εικόνα της ανάστασης των κεκοιμημένων. Αυτός ο Κύριος εν κελεύσματι, εν φωνή αρχαγγέλου και εν σάλπιγγι Θεού, καταβήσεται απ' ουρανού και οι νεκροί εν Χρι­στώ αναστήσονται πρώτον, έπειτα ημείς οι ζώντες οι περιλειπόμενοι άμα συν αυτοίς αρπαγησόμεθα εν νεφέλαις εις απάντησιν του Κυρίου εις αέρα και ούτως πάντοτε συν Κυρίω εσόμεθα.» (Α' Θεσ. 4,16-17).

Η πραγματικότητα της αναστάσεως μας φανερώθηκε κατά τη διάρ­κεια της επίγειας δράσης του Ιησού ο οποίος ανέστησε νεκρούς όπως τον υιό της χήρας της Ναΐν, τον φίλο του και τετραήμερο Λάζαρο (Ιωάν. 1,17-44), την μονάκριβη κόρη του Ιαείρου.

Όλα αυτά τα γεγονότα είναι προάγγελοι της κοινής αναστάσεως των ανθρώπων.

Η δύναμη της αναστάσεως δεν αποτελεί μια απρόσωπη και αόρατη δύναμη που ελκύεται από τον άνθρωπο δια μέσω διαφόρων τεχνικών. Ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός μας φανέρωσε ότι «εγώ ειμί η ανάστασις και η ζωή, ο πιστεύων εις εμέ καν αποθάνη ζήσεται, και πας ο ζων και πιστεύων εις εμέ ου μη αποθάνη εις τον αιώνα» (Ιωάν. 11,25). Η ζωή και η ανάσταση είναι πρόσωπο του Ιησού Χριστού.

Η φανέρωση της αλήθειας της αναστάσεως δια του Ιησού Χριστού αποτελεί την εσχατολογική εκπλήρωση του προφητικού οράματος του Ιεζεκιήλ. Ο προφήτης νιώθει την δύναμη του Κυρίου και βλέπει μια πεδιάδα γεμάτη ξερά οστά. Ο Θεός του λέει να προφητεύσει, ότι θα έλθει η πνοή της ζωής σ' αυτά τα ξερά οστά και θα επανέλθουν στη ζωή. Τότε ο προφήτης προφήτευσε και ένιωσε τη πνοή της ζωής του Θεού να έρχεται σ' αυτά τα ξερά οστά και είδε τα πρώην πτώματα ν' ανασταίνονται και να ξαναπαίρνουν την ζωή. Ο Κύριος και Θεός υπο­σχέθηκε στον Ιεζεκιήλ ότι όπως αναστήθηκαν αυτοί οι νεκροί έτσι θ' αναστηθούν από τους τάφους τους όλοι οι νεκροί. (Ιεζ. 37,1-14).

Ο Ιεζεκιήλ οραματίζεται και βλέπει το καλό και ευοίωνο μέλλον για τους συμπατριώτες του. Κι αυτό γιατί πιστεύει στη δύναμη του Θεού αλλά και στη δύναμη της ψυχής του λαού. Το όραμα των ξερών οστών έχει διπλό νόημα: Φανερώνει την απε­λευθέρωση και εγκατάσταση του Ισραηλιτικού λαού πάλι στη χώρα του, αλλά και κάτι πνευματικότερο: την τελική ανάσταση όλων των ανθρώπων, που θα φέρει ο Μεσσίας. Τότε οι νεκροί θα αναστηθούν από τους τάφους τους με τη δύναμη του Θεού, για να ζήσουν πια στην αιωνιότητα.

Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, μετά την περιφορά του Επιτα­φίου, σε όλους τους ναούς διαβάζεται το όραμα του Ιεζεκιήλ για τα ξερά οστά. Και είναι σαν να μας λέει η Εκκλησία μας: Ζούμε την χαραυγή της ανάστασης των νεκρών, της τελειωτικής κατάργησης του θανάτου. Γιατί ο Χριστός θα νικήσει το θάνατο με το θάνατο του, δίνο­ντας τη δύναμη της ανάστασης σε όλους τους νεκρούς; Ο θάνατος δεν πρέπει να μας τρομάζει πια. Μας προκαλεί, βέβαια, μεγάλη θλίψη και μερικές φορές αγωνία. Όμως δεν έχει πια τη δύναμη που είχε. Και κατά την ένδοξη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, θα αναστηθούν και τα σώματα των νεκρών, όπως στο όραμα του Ιεζεκιήλ, για να σταθούμε μπροστά του όλοι, με άφθαρτο σώμα και ψυχή.

Συναφές με το θέμα της μετενσάρκωσης είναι και το θέμα της καύσης - αποτέφρωσης των νεκρών. Εδώ και αρκετά χρόνια, υπάρχουν πολλοί που υποστηρίζουν ότι θα πρέπει οι νεκροί να αποτεφρώνονται και όχι να θάπτονται.

Η πρακτική της αποτέφρωσης είναι διαδεδομένη σε θρησκείες όπου η μετενσάρκωση κατέχει σπουδαίο ρόλο όπως ο Ινδουισμός και ουσια­στικά εκφράζει την πεποίθηση ότι το σώμα δεν έχει καμία αξία, και ότι μετά το θάνατο του ανθρώπου πρέπει να καταστραφεί, να καεί ώστε η ψυχή του ανθρώπου να ξαναγεννηθεί σε ένα άλλο σώμα.

Ασφαλώς βέβαια ο κάθε άνθρωπος έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να επιλέξει τον τρόπο με τον οποίο θα το μεταχειρισθούν οι οικείοι του μετά το θάνατο. Μπορεί να επιλέξει την καύση ή την ταφή του σώμα­τος του. Όμως είναι ανεπίτρεπτο για ένα συνειδητό χριστιανό ο οποίος δεν αποδέχεται την ινδουϊστική ή βουδιστική κοσμοθεωρία να υιοθετεί τις πρακτικές τους. Είναι ανεπίτρεπτο για ένα χριστιανό που ομολογεί «προσδοκώμεν ανάστασιν νεκρών» να υιοθετεί πρακτικές όπου υπονο­ούν την εκμηδένιση της ανθρώπινης ύπαρξης τον αφανισμό του ανθρώ­πινου σώματος, γεγονός πού δείχνει και την έλλειψη σεβασμού σ' αυτό.

Η Αγία Γραφή μας παρουσιάζει το σωτήριο θάνατο του Ιησού Χρι­στού. Οι οικείοι του και δύο πιστοί μαθητές του, ο Νικόδημος και ο Ιωσήφ με τις δέουσες τιμές τον έθαψαν και τον εναπόθεσαν σε μνημείο όπου κανένας πριν δεν είχε ταφεί. (Ιωάν. 19,38-42). Επίσης η Αγία Γραφή μας αναφέρει ότι την τρίτη ημέρα μετά το θάνατο του ηγέρθηκε εκ των νεκρών (Ιωάν. 20,1-10) «θανάτω θάνατον πατήσας». Παρου­σιάστηκε στους μαθητές του αλλά και σε άλλους ανθρώπους και ανα­λήφθηκε εν δόξη στους ουρανούς. Ο Ιησούς δεν ηγέρθηκε απλώς πνευ­ματικά αλλά και σωματικά. Φανέρωσε το αναστημένο σώμα του στους ανθρώπους οι οποίοι το άγγιξαν. Ο Ιησούς δεν αναλήφθηκε απλώς πνευματικά εις τους ουρανούς αλλά μαζί με το σώμα του. Με αυτό τον τρόπο ο Ιησούς μας φανέρωσε την μεγάλη αξία του ανθρώπινου σώμα­τος και ο Απόστολος Παύλος το ονόμασε ναό του Αγίου Πνεύματος.

Εάν θα έπρεπε οι χριστιανοί να αποτεφρώνονται μετά το θάνατο τους ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός και οι μαθητές του θα μας είχαν διδάξει να πράττουμε αυτό. Όμως ο Ιησούς μας υποσχέθηκε ότι όπως αναστή­θηκε ο ίδιος έτσι και εμείς θ' αναστηθούμε για να ζήσουμε κοντά του στη βασιλεία του.

Το σώμα του ανθρώπου είναι κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος και γίνεται μέτοχο της άκτισης θείας δόξας. Ειδικότερα τα σώματα των αγίων ανθρώπων γίνονται φωτοφόρα και πνευματοφόρα και μετά την κοίμηση τους φανερώνουν σημάδια αγιότητας. Μέσα στις ορθόδοξες εκκλησίες συναντούμε λείψανα αγίων ανθρώπων τα οποία είναι άφθαρτα, ως μάρτυρες της παγκόσμιας ανάστασης, ευωδιάζουν ως φορείς του Αγίου Πνεύματος.

Ο χριστιανισμός πιστεύει ότι ο βιολογικός θάνατος, μετά την ανά­σταση του Ιησού, δεν είναι θάνατος αλλά κοίμηση καθώς δια της ανα­στάσεως του Ιησού ο «θάνατος νενέκρωται». Ο πιστός εντός του τάφου που θάπτεται δεν θεωρεί τον τάφο ως μόνιμη κατοικία αλλά πρόσκαι­ρη αναμένοντας την φανέρωση της δόξας του ζωοδότη Ιησού Χριστού, την παγκόσμια ανάσταση.

Θεωρούμε ότι η πίστη στην Ανάσταση του Ιησού είναι κεφαλαιώδες θέμα της διδασκαλίας της Εκκλησίας μας και η άρνηση της σοβαρή εκτροπή, διότι ο άνθρωπος που επιθυμεί την καύση του σώματος του έμμεσα αρνείται αυτό το κεφαλαιώδες δόγμα της πίστεως μας.

Οι χριστιανοί πιστεύουμε στην ανάσταση και όχι στην μετενσάρκω­ση. Πιστεύουμε ότι το σώμα είναι ιερό και προορισμένο ν' αναστηθεί και όχι να αφανιστεί δια της καύσης του. Όλη η ζωή της Εκκλησίας μας επικεντρώνεται στο μεγάλο γεγονός της ανάστασης του Ιησού ως προ­άγγελο της δικής μας ανάστασης. Άλλωστε οι χριστιανοί δεν συνα­θροίζονται εδώ και 2000 χρόνια σε κάθε Θ.Λειτουργία για να υμνή­σουν την Ανάσταση του Ιησού και να εκφράσουν την ελπίδα στη δική τους ανάσταση.

8. Κωνσταντίνο Πέγιου, «Μετενσάρκωση» στο Άβατον (2001), σελ. 59.
9. Κωνσταντίνο Πέγιου, ο.π., σελ. 60.
10. π. Αντωνίου Αλεβιζόπουλου, Μετενσάρκωση ή ανάσταση, Πρέβεζα 1992. σελ. 12λ
11. π. Αντωνίου Αλεβιζοπούλου, ο.π., σελ. 125.
12. π. Αντωνίου Αλεβιζοπούλου, ο.π., σελ. 126.
http://www.egolpion.com/anastasi_oxi-metensarkosi.el.aspx

---