Ναός Αγίας Θεοδώρας

Ο ναός της Αγίας Θεοδώρας αποτελεί μοναδικό φαινόμενο και είναι από τα πιο αξιόλογα αξιοθέατα της Αρκαδίας. Η εκκλησία κτίστηκε μεταξύ του 1050-1100 προς τιμήν της οσιομάρτυρος Θεοδώρας. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Βάστα της Μεγαλόπολης σε μια κατάφυτη ειδυλλιακή ρεματιά με πυκνό δάσος από θεόρατες βελανιδιές. Η οδική πρόσβαση γίνεται από το Ίσαρι μετά από μια πανέμορφη κατηφορική διαδρομή, μισής ώρας περίπου.

Στη μικρή αυτή εκκλησία η φύση έχει θαυματουργήσει. Δεκαεφτά πελώρια δένδρα είναι φυτρωμένα πάνω στη στέγη της, ενώ από τα θεμέλιά της αναβλύζουν τα νερά ενός κεφαλαριού. Το φαινόμενο αυτό πρέπει να οφείλεται στο ότι η εκκλησία είναι πέτρινη και θολωτή με αρκετή περιεκτικότητα σε χώμα. Σε αυτό το λίγο χώμα φύτρωσε αρχικά ένα πουρνάρι που σιγά-σιγά μεγάλωσε και έριξε και τους δικούς του καρπούς. Έτσι πάνω στην οροφή της εκκλησίας φύτρωσαν αρκετά πουρνάρια, σφεντάμια και κοκορεβιθιές  που η λαϊκή παράδοση το απέδωσε σε θαύμα.

Σύμφωνα πάντως με την παράδοση, η οσιομάρτυς εμαρτύρησε για την πίστη της και εκτελέστηκε εδώ από τους διώκτες της. Λίγο πριν εκτελεστεί, προσευχήθηκε: "...Κάνε Κύριε στο μνήμα μου να φυτρώσουν δέντρα που να μαρτυρούν την προστασία σου στην αγνότητά μου. Και το αίμα μου να γίνει νερό και να ποτίζει. Αμήν". Έτσι μετά το θάνατό της δεκαεπτά δένδρα που αντέχουν σε
κάθε άνεμο, φύτρωσαν από θαύμα γύρω από το ναό.

Αναφορικά με την ιστορική αλήθεια υπάρχουν αρκετές δοξασίες. Σύμφωνα με μια θεώρηση (Επισκόπου Θεόφιλου Μητροπολίτου Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως "Η Αγία Θεοδώρα του Βάστα Μεγαλοπόλεως") η Αγία Θεοδώρα, για να καλύψει τις υποχρεώσεις της οικογενείας της, μεταμφιέστηκε σε άνδρα και κατατάχτηκε στο στρατό του Βυζαντίου σαν "καπετάν Θοδωρής". Εκεί, κατόπιν σκευωρίας, κατηγορήθηκε άδικα για πράξεις άνομες και θανατώθηκε στο σημείο αυτό. 

Άλλη θεωρία (Αθ. Μπάκα, "Θεοδώρα, Βασίλισσα - Σεβαστή - Αυγούστα Αγία. Εκκλησία - Μνημείον εις Βάστα Αρκαδίας") διατείνεται ότι η Αγία Θεοδώρα ήταν η Αυγούστα Θεοδώρα, κόρη του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Η΄ της μακεδονικής δυναστείας, που λέγεται πως βασίλεψε σαν άνδρας από το 1055 μέχρι το 1056. Η Αυγούστα Θεοδώρα κατά τους ισχυρισμούς του Μιχαήλ ΣΤ΄ του Στρατιωτικού που την διαδέχθηκε με κίνημα αρρώστησε βαριά και πέθανε, ενώ κατ' άλλους εικάζεται ότι ο ίδιος την δολοφόνησε και την έθαψε εδώ.500 μ. από την εκκλησία, ακολουθώντας το κεφαλάρι, είναι η θέση "Νερόμυλος", μαγευτική τοποθεσία πνιγμένη στο πράσινο. Εδώ υπήρχε παλιότερα νερόμυλος. Στη θέση του σήμερα υπάρχει εξοχικό κέντρο. Ο μηχανισμός του νερόμυλου έχει αποκατασταθεί από τους ιδιοκτήτες και λειτουργεί κανονικά.

Η εκκλησία προσελκύει κάθε χρόνο χιλιάδες προσκυνητών και επισκεπτών. Γιορτάζει στις 11 Σεπτεμβρίου.

arcadia.ceid.upatras.gr