Ἀποσπάσματα ἀπό τό βιβλίο "ἀνθόκηπος" τοῦ ἱερομόναχου Δωροθέου,Ρώσου συγγραφέα

Το βιβλίο Ανθόκηπος του ιερομόναχου Δωροθέου, Ρώσου συγγραφέα πού έζησε κατά την πατριαρχική περίοδο, όπως συμπεραίνουμε από το ίδιο το έργο. Θα μεταφέρουμε εδώ μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο, μεταγλωττισμένα από τη σλαβονική στη ρωσική για τη διευκόλυνση του αναγνώστη. Κι αυτό, επειδή, αφενός, η ασκητική αξία του βιβλίου είναι μεγάλη και, αφετέρου, ο συγγραφέας του, μολονότι ομοεθνής μας, είναι ξεχασμένος σχεδόν απ' όλους μας. Μόνο κανένας ερημίτης διαβάζει και ξαναδιαβάζει το εμπνευσμένο βιβλίο Ανθόκηπος. Το εκτιμούσαν ιδιαίτερα οι Ρώσοι μοναχοί πού επιδίδονταν στην πιο υψηλή άσκηση. Απ' αυτό διδάχθηκαν την προσευχή του Ιησού ο περίφημος ασκητής του Σολοφκί Ιησούς Γκολγκόφσκι και ο θαυματουργός όσιος Ιωάσαφ Κάμενσκι-ο κατά κόσμον πρίγκιπας Ανδρέας Βολογκόντσκι—, όπως πληροφορούμαστε από τον χειρόγραφο βίο του. Από τις σύντομες αναφορές του ιερομόναχου Δωροθέου σε γεγονότα της εποχής του, γίνεται φανερό ότι αυτός έζησε στα χρόνια των πρώτων πατριαρχών (1589 κ.έ.) και πρόλαβε τις εθνικές ταραχές. Τα αποσπάσματα του βιβλίου, πού μεταφέρθηκαν

εδώ, προέρχονται από την έκδοση που έκαναν οι Ορθόδοξοι στο

Γκρόντνο το 1687, δηλαδή είκοσι χρόνια μετά την έκπτωση του πατριάρχου Νίκωνος, με την παλαιά γραφή.
Η ορθόδοξη προέλευση του βιβλίου αποδεικνύεται από επιστολή που περιέχεται σ' αυτό, με την  οποία ζητείται η ευλογία του αγιότατου πατριάρχη•

Ας ακούσουμε τη φωνή του Ιερομόναχου Δωροθέου από τον τάφο, όπου τον έθαψε η λήθη μας. "Ας ακούσουμε τη φωνή πού διαλαλεί βαθιές αλήθειες. Κι ας την ακούσουμε, όπως της ταιριάζει, μέσ' από την αυστηρή Μονή Βαλαάμ.

«Αγαπητέ μου αναγνώστη», αρχίζει το βιβλίο του ο ιερομόναχος, «θα σου δείξω -θέλεις άραγε;— κάτι πιο πολύτιμο από χρυσάφι και ασήμι καθαρό, κάτι πιο ακριβό από χάντρα και πέτρα ανεκτίμητη! Τη βασιλεία των ουρανών, τη μελλοντική αιώνια χαρά και ανάπαυση! Δεν θα μπορέσεις να τη βρεις και να την αγοράσεις παρά μόνο με τούτο: τη μελέτη και την ακρόαση με προσοχή και θέρμη των θείων Γραφών. Είναι αδύνατο, ναι, είναι αδύνατο να σωθεί κανείς, αν δεν διαβάζει συχνά τις θεόπνευστες Γραφές. Όπως ένα πουλί δίχως φτερά δεν μπορεί να πετάξει ψηλά, έτσι και ο νους δίχως βιβλία. Δεν μπορεί να βρει τον τρόπο της σωτηρίας του μόνο με τούς δικούς του συλλογισμούς. Από τη μελέτη μέσα στη μόνωση και από την ακρόαση με προσήλωση και ενδιαφέρον των θείων Γραφών γεννιούνται όλες οι αρετές και αρχίζει κάθε καλό έργο. Η μελέτη και η ακρόαση των θείων Γραφών, με σκοπό τη σωτήρια εφαρμογή των νουθεσιών τους, διώχνουν μακριά μας κάθε αμαρτωλό πάθος, κάθε κακή επιθυμία, κάθε δαιμονική ενέργεια..».

Λέγοντας θείες Γραφές, ο Ιερομόναχος Δωρόθεος εννοεί, όπως ακριβώς και ο όσιος Νείλος Σόρσκι, όχι μόνο τα ιερά βιβλία της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, αλλά και τα συγγράμματα των αγίων πατέρων. Αυτό έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Ο Ιερομόναχος ομολογεί την αναγκαιότητα της σταθερής εξαρτήσεώς μας όχι μόνο από τη δογματική αλλά και από την πνευματική και ηθική παράδοση της Εκκλησίας. Έτσι συμφωνεί με όλους τούς αγίους ασκητικούς συγγραφείς της Ανατολής, οι οποίοι ομόφωνα υποστηρίζουν ότι, για να μην πλανηθεί κατά την ασκητική του πορεία ο μοναχός, είναι απαραίτητο να χειραγωγείται από τα αγιοπατερικά συγγράμματα. Αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος σωτηρίας που μας έμεινε, λόγω της ελλείψεως πνευματικών διδασκάλων.

Με τα πρώτα του κιόλας λόγια ο συγγραφέας βάζει τον αναγνώστη στον σωστό δρόμο -δρόμο άγιο, ακίνδυνο, αναγνωρισμένο και ευλογημένο από την Εκκλησία— διαπλάθει τον χαρακτήρα του όπως πρέπει σε τέκνο της Ορθόδοξης Ανατολής, τον φέρνει σε πνευματική επικοινωνία με τους αγίους μοναχούς όλων των χριστιανικών αιώνων, τον απομακρύνει από καθετί ξένο και καθετί επίπλαστο. Πόσο υπερέχει ο χαρακτήρας του τέκνου της Ανατολικής Εκκλησίας! Πόσο απλός και συνάμα πόσο μεγαλειώδης και πόσο άγιος είναι! Ο προτεστάντης είναι ψυχρός και λογικός. Ο Λατίνος είναι παρορμητικός και παράφορος. Το τέκνο της Ανατολικής Εκκλησίας είναι διαποτισμένο με την αγία αλήθεια και την ειρηνική πραότητα. Οι πρώτοι δύο χαρακτήρες είναι γήινοι , ο τρίτος κατέβηκε από τον ουρανό και στέκεται μπροστά στα μάτια μας, στο Ευαγγέλιο. Αυτόν τον χαρακτήρα τον διαμορφώνει ο ορθόδοξος χριστιανός με τη μελέτη της Αγίας Γραφής και των πατερικών κειμένων. Όποιος εμποτιστεί μ' αυτή τη μελέτη, οικειώνεται την Αλήθεια και αποκτά το Άγιο Πνεύμα πού δίνεται από την Αλήθεια.

Ο ιερομόναχος Δωρόθεος έριξε βλέμμα διεισδυτικό στον σύγχρονό του μοναχισμό κι έκανε μια πολύτιμη παρατήρηση. «Συχνά απορούσα», λέει, «πώς οι αρχαίοι άγιοι πατέρες σε μικρό χρονικό διάστημα κατόρθωναν τη σωτηρία, έφταναν στην τελειότητα, αποκτούσαν τη χάρη, ενώ στην εποχή μας είναι τόσο λίγοι εκείνοι πού σώζονται! Αλλά να με ποιό τρόπο όλοι οι άγιοι πατέρες κατόρθωσαν τη σωτηρία, έφτασαν στην τελειότητα, απέκτησαν τη χάρη, αξιώθηκαν να λάβουν το χάρισμα της θαυματουργίας: Ολόψυχα μαθήτευαν στα λόγια του Κυρίου και στις εντολές Του, τις οποίες είχαν πάντοτε στον νου τους και τις οποίες περισσότερο από καθετί άλλο προσπαθούσαν να τηρούν... Πρώτ' άπ' όλα, λοιπόν, πρέπει να φροντίζουμε για τη διαφύλαξη των εντολών του Χριστού —γιατί το άγιο Ευαγγέλιο είναι τα χείλη του Κυρίου, τα χείλη με τα οποία Εκείνος καθημερινά μας μιλά— κι έπειτα για τη διαφύλαξη της παραδόσεως των αγίων πατέρων, εκτελώντας την ασκητική εργασία τους μ' αυτή την εργασία ας καταπονούμε τα σώματά μας... Χωρίς την τήρηση των αγίων, των σεπτών, των φωτεινών εντολών του Κυρίου, μάταιες είναι οι παραδόσεις μας, μάταιοι και οι κανόνες μας...

 Όποιος δεν τηρεί τις εντολές του Κυρίου, κάνει κακό στον εαυτό του, χάνει τούς κόπους του, όσο μεγάλοι κι αν είναι αυτοί, στερείται την τελειότητα, τη σωτηρία, τη χάρη. Γιατί, όποιος δεν τηρεί τις εντολές του Κυρίου, κι αν ακόμα έχει ετοιμάσει μέσα του τόπο για τη χάρη, δεν μπορεί να τη λάβει, κι έτσι δεν μπορεί να τελειωθεί. Ξένος προς την πνευματική σοφία είναι εκείνος πού επιδίδεται σε σωματικές ασκήσεις αλλά παραμελεί τις εντολές του Κυρίου. Απ' όλα όσα κάνουμε, τίποτα δεν είναι ευάρεστο στον Θεό, αν δεν τηρούμε τις εντολές Του. Όπως τις τηρούσαν οι άγιοι πατέρες με επιμέλεια και ακρίβεια, έτσι πρέπει να τις τηρούμε κι εμείς, όσο μας επιτρέπουν οι δυνάμεις μας». Πόσο ωφέλιμη συμβουλή! Κάθε μοναχός πού θέλει με ζήλο να ετοιμαστεί για τη μακάρια αιωνιότητα, πρέπει με ανεξίτηλα γράμματα να χαράξει αυτή τη συμβουλή στις πλάκες της καρδιάς του.

Τα λόγια του ιερομόναχου Δωροθέου, μιας υπέροχης ψυχής, προέρχονταν από το περίσσευμα της καρδιάς του και ξεχύνονταν απ' αυτήν αυθόρμητα, απαλλαγμένα από τα δεσμά της επιτηδευμένης ευγλωττίας. Μερικά θα στόλιζαν τις σελίδες των καλύτερων συγγραφέων. Πολλή χάρη έχουν και οι επόμενες γραμμές: «Όταν καλλιεργούμε την αθάνατη ζωή, δεν πρέπει να φοβόμαστε τις συμφορές, τις στερήσεις, τις υλικές ανάγκες, ούτε ακόμα και τον θάνατο. Ο Κύριος είπε: "Μην έχετε άγχος και μην αρχίσετε να λέτε, 'τί θα φάμε;' ή 'τί θα πιούμε;' ή 'τί θα ντυθούμε;', γιατί για όλα αυτά αγωνιούν οι άπιστοι" —οι αβάπτιστοι, πού δεν γνώρισαν τον Θεό. "Ο ουράνιος Πατέρας σας, όμως, ξέρει καλά πώς έχετε ανάγκη απ' όλα αυτά. Γι' αυτό πρώτα να επιζητείτε τη βασιλεία του Θεού και την επικράτηση του θελήματός Του, κι όλα αυτά θα ακολουθήσουν". "Έτσι, λοιπόν, Εκείνος έδωσε την υπόσχεση: Εγώ, λέει, είμαι η τροφή σου και το ένδυμά σου. Εγώ θα σε φροντίσω στις ανάγκες σου σαν πατέρας και σαν μητέρα και σαν φίλος εγκάρδιος. Εγώ θα σου δώσω όλα όσα σου χρειάζονται και θα σε διακονήσω με τη χάρη μου. 

Εσύ μόνο δείξε μου ολόψυχη και ακλόνητη εμπιστοσύνη, ακολουθώντας με σταθερά και πιστεύοντας αναμφίβολα ότι μπορώ να εκπληρώσω όσα σου υποσχέθηκα»

«Ας διαλαλούν τα χείλη μου τον ύμνο σου, όταν με διδάξεις τα προστάγματά σου», λέει ο θεόπνευστος Δαβίδ, και τα λόγια του εκπληρώθηκαν στον Ιερομόναχο Δωρόθεο. Γιατί, όταν η χάρη εγκατασταθεί στην καρδιά και αρχίσει να τη διδάσκει τον νόμο του Πνεύματος, τότε ό άνθρωπος αποκτά θεία έμπνευση, τότε οι σκέψεις και τα αισθήματά του εκφράζουν τη νέα ζωή του Πνεύματος, τότε ο λόγος του έχει τη σφραγίδα της πιο υψηλής ποιήσεως. Τέτοια, λοιπόν, είναι πολλά μέρη του Ανθόκηπου, όπως η αρχή του ενδεκάτου κεφαλαίου, όπου ο Ιερομόναχος Δωρόθεος συνομιλεί με την ψυχή του: «Αγαπημένη μου ψυχή», γράφει, «μην αναβάλλεις από χρόνο σε χρόνο, από μήνα σε μήνα, από εβδομάδα σε εβδομάδα, από μέρα σε μέρα! Μην περνάς τον καιρό σου με μάταιη αναμονή, για να μην αναγκαστείς ν' αναστενάξεις από τα βάθη της καρδιάς σου, για να μην αναζητήσεις συμπαραστάτη στη θλίψη σου δίχως να βρίσκεις. Αχ, πόσο τότε θα κλαις, θα θρηνείς, θα χτυπιέσαι, θα παραπονιέσαι, θα μετανοείς ανώφελα! Σήμερα μπορείς να κάνεις το καλό.Μην το αναβάλλεις για αύριο! Δεν ξέρεις τί θα φέρει η αυριανή μέρα. 

Αυτή τη νύχτα μπορεί να σε βρει κάποιο κακό! Άγνωστο είναι το τί ακολουθεί την κάθε μέρα και την κάθε νύχτα. Ψυχή μου, τώρα είναι καιρός θλίψεων και υπομονής! Τώρα είναι καιρός τηρήσεως των εντολών του Κυρίου και των άγιο-πατερικών αρετών! Τώρα είναι καιρός θρήνου και πένθους, καιρός δακρύων πού δίνουν γλυκύτητα και χαρά! Ψυχή μου, αν πραγματικά θέλεις να σωθείς, αγάπησε τις θλίψεις όπως αγαπούσες πρώτα τις απολαύσεις. Ζήσε πεθαίνοντας καθημερινά. Η ζωή μας γρήγορα περνά κι εξαφανίζεται σαν τη σκιά που ρίχνει στη γη το σύννεφο, όταν πίσω του βρίσκεται ο ήλιος. Σαν τον καπνό που διαλύεται στον αέρα, έτσι χάνονται οι μέρες της ζωής μας...».

Ο Ανθόκηπος είναι ένα από τα πιο σπουδαία ασκητικά βιβλία, σχεδόν ισάξιο του συγγράμματος του αββά Ισαάκ τού Σύρου. Δύο συγγραφείς της Ρωσικής Εκκλησίας έγραψαν για τη νοερά εργασία, ο όσιος Νείλος Σόρσκι και ο ιερομόναχος Δωρόθεος. Το βιβλίο του πρώτου είναι ένας πολύ ωφέλιμος χειραγωγός των αρχαρίων στην άσκηση της ησυχίας, ενώ του δευτέρου των προχωρημένων, εκείνων πού πλησιάζουν την τελειότητα. Η διδασκαλία για τη νοερά προσευχή παρουσιάζεται στον Ανθόκηπο με ξεχωριστή ενάργεια, απλότητα και πληρότητα, αποκαλύπτοντας σε κάθε γραμμή τη μεγάλη πνευματική πρόοδο και την υγιή σκέψη του Ρώσου, πού μεταδίδει τη σοφία με τρόπο απλό, που παραθέτει την πιο υψηλή πνευματική διδασκαλία με ασυνήθιστη φυσικότητα, εξαιρετική σαφήνεια και συναρπαστική χάρη. Αυτό παρατηρείται προπάντων στα κεφάλαιά του για την καθαρότητα της καρδιάς, του νου και της ψυχής γενικά, για την απάθεια, για τον σκοτισμό του νου, για τη νήψη, για την καθαρή προσευχή. Δεν αποτολμούμε να παραθέσουμε αποσπάσματα άπ' αυτά λόγω του ύψους και της ιερότητας των θεμάτων, που απαιτούν τον κατάλληλο χρόνο και τόπο. Όποιος θέλει ν' ασχοληθεί μ' αυτά, ας ανατρέξει στο ίδιο το βιβλίο. Οι τίτλοι των κεφαλαίων, πού αναφέραμε, είναι αποκαλυπτικοί του περιεχομένου του. Για να επιδοθούν στις πνευματικές ασκήσεις που πραγματεύεται, οι προχωρημένοι μοναχοί μεταβαίνουν από την κοινοβιακή ζωή στη σκητιώτικη και την αναχωρητική.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΑΣΚΗΤΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ  B  ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΜΠΡΙΑΝΤΣΑΝΙΝΩΦ. ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ

 http://apantaortodoxias.blogspot.com/2012/02/blog-post_7628.html