Κείμενο:
Τοῦ Ἁγίου καί σοφωτάτου Νικολάου Καβάσιλα τοῦ καὶ Χαμαετοῦ
ΕΙΣ ΤΗΝ ΘΕΙΑΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΝ[1]
1.(t.) Αʹ. Τίς ὁ νοῦς τῆς ἱερουργίας ὅλης ὡς ἐν κεφαλαίῳ(1.)
Τῆς ἁγίας τελετῆς τῶν ἱερῶν μυστηρίων ἔργον μὲν
ἡ τῶν δώρων εἰς τὸ θεῖον σῶμα καὶ αἷμα μεταβολή· τέλος δέ, τὸ τοὺς πιστοὺς ἁγιασθῆναι, δι᾿ αὐτῶν ἁμαρτιῶν ἄφεσιν, καὶ βασιλείας οὐρανῶν κληρονομίαν, καὶ τὰ τοιαῦτα λαβόντας.
ἡ τῶν δώρων εἰς τὸ θεῖον σῶμα καὶ αἷμα μεταβολή· τέλος δέ, τὸ τοὺς πιστοὺς ἁγιασθῆναι, δι᾿ αὐτῶν ἁμαρτιῶν ἄφεσιν, καὶ βασιλείας οὐρανῶν κληρονομίαν, καὶ τὰ τοιαῦτα λαβόντας.
Σύντομη ἑρμηνεία
Τοῦ Ἁγίου καί σοφωτάτου Νικολάου Καβάσιλα τοῦ ὀνομαζομένου καί Χαμαετοῦ
ΣΤΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
1.Α’ .Ποιό εἶναι τό νόημα τῆς ὅλης ἱερουργίας (Θείας Λειτουργίας) συνοπτικά.
Τῆς τελετῆς τῶν ἱερῶν μυστηρίων τό ἔργο μέν εἶναι
ἡ μεταβολή τῶν (Τιμίων) Δώρων στό Θεῖο Σῶμα καί Αἷμα· τέλος (σκοπός) δέ, τό νά ἁγιασθοῦν οἱ πιστοί καί διά μέσου αὐτῶν (δηλ. τῶν Τιμίων Δώρων πού ἔγιναν Σῶμα καί Αἷμα) νά πάρουν ἄφεση ἁμαρτιῶν, νά κληρονομήσουν τήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν καί τά ὅμοια μέ αὐτά (πνευματικά ἀγαθά).
ἡ μεταβολή τῶν (Τιμίων) Δώρων στό Θεῖο Σῶμα καί Αἷμα· τέλος (σκοπός) δέ, τό νά ἁγιασθοῦν οἱ πιστοί καί διά μέσου αὐτῶν (δηλ. τῶν Τιμίων Δώρων πού ἔγιναν Σῶμα καί Αἷμα) νά πάρουν ἄφεση ἁμαρτιῶν, νά κληρονομήσουν τήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν καί τά ὅμοια μέ αὐτά (πνευματικά ἀγαθά).
Τό ἔργο πού ἐπιτελεῖται κατά τήν Θεία Λειτουργία εἶναι ἡ μεταβολή τῶν Τιμίων Δώρων σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ. Ὁ σκοπός εἶναι ὁ ἁγιασμός τῶν πιστῶν, ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν τους καί ἡ κληρονομία ἀπό αὐτούς τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν.
Σχόλιο-διδαχή: «Ἡ Θεία Εὐχαριστία εἶναι μυστήριο καὶ θυσία. Εἶναι μυστήριο κατὰ τὸ ὁποῖο, διὰ τῆς εὐχῆς τοῦ ἱερέα, κατέρχεται ἡ χάρη τοῦ ἁγίου Πνεύματος καὶ μεταβάλλει τὰ φυσικὰ στοιχεῖα τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ οἴνου σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ. Τὸ πράγμα εἶναι μυστήριο φοβερό, ἀνερμήνευτο καὶ ἀκατάληπτο. Ἡ μεταβολὴ καὶ μεταποίηση γίνεται στὴν οὐσία τῶν φυσικῶν στοιχείων. Χάνουν δηλαδὴ τὰ στοιχεῖα τὴ δική τους οὐσία, καὶ τὴ θέση της καταλαμβάνουν τὸ ἄχραντο Σῶμα καὶ τὸ τίμιο Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Φυσικὰ διατηροῦν τὰ συμβεβηκότα, ὅσα ὑπάρχουν περὶ τὴν οὐσία, δηλαδὴ τὶς φυσικές τους ποιότητες τοῦ βάρους, τοῦ χρώματος, τῆς ὀσμῆς, τῆς γεύσεως, τῆς ὀξύτητος (τοῦ οἴνου) κ.α. Αὐτὸς ποὺ κοινωνεῖ δέχεται αὐτούσιο τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, αὐτὸ ποὺ γεννήθηκε, αὐξήθηκε, ἔπαθε στὸ Σταυρό, ἀναστήθηκε ἐκ τῶν νεκρῶν καί, θεωμένο, ἀναλήφθηκε στοὺς οὐρανούς. Κοινωνεῖ ὁλόκληρης τῆς ἀνθρώπινης φύσεως τοῦ Κυρίου καὶ συνημμένως τῆς θεότητός Του, ποὺ εἶναι ἀχώριστα ἑνωμένη μὲ αὐτή. Κατ' ἐπέκταση κοινωνεῖ καὶ τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ!
Ἡ θεία Εὐχαριστία εἶναι ταυτόχρονα καὶ θυσία. Εἶναι ἡ ἴδια ἡ θυσία τοῦ Σταυροῦ, πρόληψη τῆς ὁποίας ἔκανε ὁ Σωτήρας κατὰ τὸ Μυστικὸ Δεῖπνο τῆς Μ. Πέμπτης. Εἶναι ἡ ἴδια θυσία μὲ τὴ σταυρική, προσφερόμενη ὅμως ἀναιμάκτως, ἐνῶ ἡ θυσία τοῦ Σταυροῦ ἔγινε ἐν αἵματι.
Ὁμοίως, ἐνῶ ἡ σταυρικὴ θυσία ἔγινε μιά γιὰ πάντα, γιὰ τὴν κατάργηση τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ θανάτου, ἡ θυσία τῆς Εὐχαριστίας γίνεται πολλάκις, μὲ σκοπὸ νὰ ἐφαρμόσει τὰ σωτήρια ἀγαθὰ τῆς μεγάλης ἐκείνης θυσίας στὸ σῶμα τῶν πιστευόντων μελῶν τῆς Ἐκκλησίας.
Στὴ θυσία τῆς Εὐχαριστίας θύτης καὶ θύμα εἶναι ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός, ὁ ὁποῖος προσφέρεται διὰ χειρὸς τοῦ ἱερέως»[2].
«Στή θεία Λειτουργία ζοῦμε τό μυστήριο τῆς σταυρικῆς θυσίας τοῦ Χριστοῦ. Στό μυστικό Δεῖπνο ὁ Κύριος κάνει λόγο ἀκόμη μιά φορά γιά τόν ἐπί τοῦ Σταυροῦ θάνατό Του. Προσφέροντας τό πανάγιο Σῶμα Του τεμαχισμένο (κλώμενον) καί τό ἅγιο Αἷμα Του ἐκχυνόμενον «τούς ὑπενθυμίζει πάλι... τή σφαγή». Στή διάρκεια τοῦ Δείπνου δεσπόζει ὁ Σταυρός: «Εὐλαβηθεῖτε αὐτήν τήν τράπεζα», μᾶς λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. «Τόν Χριστό πού ἐσφάγη γιά μᾶς, τό θῦμα πού κείτεται πάνω της» .
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης μᾶς λέει ὅτι ὁ Χριστός διά τοῦ μυστικοῦ Δείπνου, μ' ἕναν τρόπο ἀκατάληπτο γιά τόν ἀνθρώπινο νοῦ, προλαβαίνει τά γεγονότα τῆς προδοσίας, τῆς δίκης, τοῦ Σταυροῦ. Καί προσφέροντας στούς Δώδεκα τό Ἅγιο Σῶμα Του ὡς τροφή, «ἔδειξε μέ σαφήνεια ὅτι ἡ θυσία τοῦ Ἀμνοῦ εἶχε ἤδη συντελεσθεῖ». Τό Δεῖπνο εἶναι μυστικό, εἶχε ἕνα μεγάλο μυστικό νόημα: μᾶς μύησε στή σταυρική σωτηριώδη θυσία.
Σ' αὐτό ὁ Χριστός ἱερούργησε τή θυσία τοῦ Γολγοθᾶ.
Ὁ ἱερός Καβάσιλας μιλώντας γιά τή Θεία Εὐχαριστία λέει, ὅτι «ἡ θυσία αὐτή δέν εἶναι εἰκόνα καί τύπος θυσίας, ἀλλά θυσία ἀληθινή» (Τήν θυσίαν ταύτην μή εἰκόνα καί τύπον εἶναι θυσίας, ἀλλά θυσίαν ἀληθινήν... Πρᾶγμα θυσίας ἡ τελετή). Ἡ θεία Εὐχαριστία εἶναι πραγματική θυσία, ἐπειδή ὁ Χριστός θυσιάζεται καί προσφέρεται στούς πιστούς σφαγιασμένος: «Σέ θυσία προσέρχεσαι φρικτή καί ἁγία», μᾶς λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. «Μπροστά σου βρίσκεται ἐσφαγμένος ὁ Χριστός» . Ἡ θυσία τοῦ Γολγοθᾶ καί ἡ θυσία τῆς Εὐχαριστίας εἶναι μία, γιατί Ἕνας εἶναι ὁ Ἀμνός. «Τήν ἴδια θυσία πάντοτε ποιοῦμε» γράφει ὁ θεῖος Χρυσόστομος, ἐπειδή «τόν ἴδιο (Ἀμνό) πάντοτε προσφέρομε». Ἤ πιό σωστά, ὁ ἴδιος Ἀμνός πάντοτε αὐτοπροσφέρεται.
Ἐκεῖ στό ἅγιο θυσιαστήριο βλέπουμε ὁλοζώντανη τή θυσιαστική, ἐσταυρωμένη, ἄπειρη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ γιά τόν ἄνθρωπο. «Τί θά μποροῦσε νά ἐξισωθεῖ μ' αὐτήν τήν ἀγάπη; ἀναρωτιέται ὁ ἱερός Καβάσιλας. Ποιά μητέρα εἶναι τόσο φιλόστοργη ἤ πατέρας τόσο φιλότεκνος; ἤ [τίς τῶν καλῶν οὑτινοσοῦν (ἔστω καί λίγο) οὕτως ἔλαβε ἔρωτα μανικόν; (τρελό)]ποιός ἀπό τούς καλούς ἐρωτεύτηκε ἔτσι τρελά ἔστω καί λίγο;»(P.G. 150, 648)[3] .
Ὁ ἱερός Καβάσιλας μιλώντας γιά τή Θεία Εὐχαριστία λέει, ὅτι «ἡ θυσία αὐτή δέν εἶναι εἰκόνα καί τύπος θυσίας, ἀλλά θυσία ἀληθινή» (Τήν θυσίαν ταύτην μή εἰκόνα καί τύπον εἶναι θυσίας, ἀλλά θυσίαν ἀληθινήν... Πρᾶγμα θυσίας ἡ τελετή). Ἡ θεία Εὐχαριστία εἶναι πραγματική θυσία, ἐπειδή ὁ Χριστός θυσιάζεται καί προσφέρεται στούς πιστούς σφαγιασμένος: «Σέ θυσία προσέρχεσαι φρικτή καί ἁγία», μᾶς λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. «Μπροστά σου βρίσκεται ἐσφαγμένος ὁ Χριστός» . Ἡ θυσία τοῦ Γολγοθᾶ καί ἡ θυσία τῆς Εὐχαριστίας εἶναι μία, γιατί Ἕνας εἶναι ὁ Ἀμνός. «Τήν ἴδια θυσία πάντοτε ποιοῦμε» γράφει ὁ θεῖος Χρυσόστομος, ἐπειδή «τόν ἴδιο (Ἀμνό) πάντοτε προσφέρομε». Ἤ πιό σωστά, ὁ ἴδιος Ἀμνός πάντοτε αὐτοπροσφέρεται.
Ἐκεῖ στό ἅγιο θυσιαστήριο βλέπουμε ὁλοζώντανη τή θυσιαστική, ἐσταυρωμένη, ἄπειρη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ γιά τόν ἄνθρωπο. «Τί θά μποροῦσε νά ἐξισωθεῖ μ' αὐτήν τήν ἀγάπη; ἀναρωτιέται ὁ ἱερός Καβάσιλας. Ποιά μητέρα εἶναι τόσο φιλόστοργη ἤ πατέρας τόσο φιλότεκνος; ἤ [τίς τῶν καλῶν οὑτινοσοῦν (ἔστω καί λίγο) οὕτως ἔλαβε ἔρωτα μανικόν; (τρελό)]ποιός ἀπό τούς καλούς ἐρωτεύτηκε ἔτσι τρελά ἔστω καί λίγο;»(P.G. 150, 648)[3] .
Διδαχή: Ἄς συγκλονιζόμαστε κάθε φορά, πού μετέχουμε στήν ἀναίμακτη Θυσία, κατά τήν Ὁποία αὐτοπροσφέρεται γιά χάρη μας ὁ Κύριος Ἰησοῦς στόν Πατέρα. Ἄς Τόν δοξάζουμε καί ἄς Τόν εὐχαριστοῦμε γιά τήν ἄπειρη θυσιαστική Του ἀγάπη. Ἄς μήν ξεχνᾶμε ὅτι κανείς δέν μᾶς ἀγάπησε καί δέν μᾶς ἀγαπᾶ, οὔτε θά μᾶς ἀγαπήσει ποτέ στό μέλλον, ὅπως Αὐτός. Ἄς μήν ξεχνοῦμε ὅτι μόνο ὁ Κύριος πέθανε μέ φρικτό θάνατο γιά χάρη μας καί συνεχίζει νά θυσιάζεται γιά μᾶς μυστηριακά σέ κάθε Θεία Λειτουργία.
Κανένας ἄλλος ἀπό αὐτούς πού ἰσχυρίζονται ὅτι μᾶς ἀγαποῦν δέν πέθανε· οὔτε ἐνδεχομένως θά εἶχε τήν διάθεση νά πάρει τή θέση μας, ὅταν θά βρεθοῦμε πρό τῶν πυλῶν τοῦ θανάτου. Ἄν καί ὀφείλουμε νά εἴμαστε ἕτοιμοι νά πεθάνουμε γιά τόν πλησίον μας, ὅπως ὁ Κύριος μᾶς δίδαξε: «Ὀφείλουμε νά ἀγαπᾶμε ὁ ἕνας τόν ἄλλο ὅπως Ἐκεῖνος ἀγάπησε ἐμᾶς», δηλαδή μέχρι θανάτου, ὅμως... πόσο εὔκολα προδίδουμε τήν ἀγάπη αὐτή!!!.
Ἄς παραδειγματιστοῦμε ἀπό τήν Σταυρική θυσία τοῦ Κυρίου κάθε φορά, πού τήν ξαναζοῦμε μέσα στή Θεία Λειτουργία. Ἄς καλλιεργήσουμε τήν πλήρη αὐταπαρνήσεως ἀγάπη, μιμούμενοι τόν Κύριο. Ἄς δεηθοῦμε τοῦ Χριστοῦ μας νά μᾶς χαρίσει, τήν ἀγάπη πρός τόν Ἴδιο καί πρός τούς ἀδελφούς μας, χωρίς ὅρια καί χωρίς διακρίσεις, τήν ἀγάπη πού φτάνει ἄν χρειαστεῖ μέχρι τόν θάνατο!
3.«Εἶναι σωστὸς ὁ ὅρος «μετουσίωση» ( transsubstantiatio );
Τὸν ὅρο αὐτὸ χρησιμοποιεῖ κυρίως ὁ Παπισμός (ἡ Ρωμαιοκαθολικὴ Ἐκκλησία[4]). Δὲν εἶναι ἐσφαλμένος. Ἐννοιολογικὰ ἀντιστοιχεῖ μὲ τοὺς ὅρους «μεταβολή», «μεταποίηση», «μεταστοιχείωση», ποὺ χρησιμοποιεῖ ἡ Ὀρθόδοξη Καθολικὴ Ἐκκλησία. Χρησιμοποιεῖται δὲ καὶ σὲ μᾶς ὁ ὅρος μετουσίωση μὲ τὴν ἔννοια τῆς μεταβολῆς. Καλὸ ὅμως θὰ ἦταν ν' ἀποφεύγεται ἡ χρήση του στὴν ὀρθόδοξη θεολογία, μία καὶ θυμίζει σχολαστικὲς λεπτολογίες περὶ διακρίσεως οὐσίας καὶ συμβεβηκότων, βασισμένες στὴν Ἀριστοτέλεια φιλοσοφία. Οἱ ὅροι μεταποίηση καὶ μεταβολὴ εἶναι δοκιμότεροι, ὁ δὲ ὀρθόδοξος πιστὸς δὲν πρέπει νὰ πολυπραγμονεῖ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὅποιο γίνεται ἡ μεταβολὴ τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ οἴνου σὲ Σῶμα καὶ Αἷμα Χριστοῦ (βλ. Ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκθεσις τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, IV , ΙΓ΄, PG 94, 1144-1145). Τοῦ ἀρκεῖ ἡ πίστη στὴν παντοδυναμία τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ συγκατάθεση τοῦ νοῦ του στὸ φοβερὸ καὶ ἀπερινόητο θεῖο μυστήριο»[5].
Διδαχή: Ἄς μήν πολυπραγμονοῦμε στόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο γίνεται ἡ μεταβολή τῶν Τιμίων Δώρων σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ. Ἄς προσερχόμεθα ἔχοντας μετανοήσει καί ἐξομολογηθεῖ. Ἄς πλησιάζουμε μέ πίστη ἀκράδαντη καί ἀγάπη, γιά νά κερδίζουμε ἄφεση ἁμαρτιῶν καί αἰώνιο ζωή ἀπό τήν μετοχή μας στήν Θεία Κοινωνία. Ἄς μή διστάζουμε καί ἄς μήν ἀμφιβάλλουμε. Ὁ Κύριος ἀπό ἄπειρη συγκατάβαση καλύπτει κάτω ἀπό τά ταπεινά εἴδη τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου, τόν Ἑαυτό του. Τό κάνει γιά νά μπορέσουμε νά πάρουμε μέσα μας τήν Σάρκα καί τό Αἷμα Του, τά Ὁποῖα εἶναι ἑνωμένα μέ τήν Θεότητά Του (τήν ἄκτιστη Θεοποιό Ἐνέργειά Του). Μ’ Αὐτό τό Μυστήριο «ζωοῦται καί θεοῦται πᾶς ὁ τρώγων καί πίνων» τόν Κύριον «ἐξ εἰλικρινοῦς καρδίας καί ψυχῆς συντετριμμένης». Αὐτήν τήν συντετριμμένη ψυχή, μαζί μέ τήν εἰλικρινή πίστη καί τήν ἄδολη ἀγάπη ἄς ἔχουμε. Τότε ὁ Κύριος θά μᾶς βοηθήσει ὥστε νά κοινωνήσουμε ὅσο γίνεται λιγότερο ἀνάξια, καί νά γίνει ἡ Θεία Μετάληψις εἰς «ἁγιασμόν»· ὄχι «εἰς κρίμα ἤ εἰς κατάκριμα».
ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ Τῼ ΘΕῼ ΔΟΞΑ!
[1] Настоящият текст е издаден от R. Bornert, J. Gouillard, P. Périchon, and S. Salaville в серията «Сурс кретиен», том 4, Париж, 1967
[2]Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἀπαντήσεις σέ ἐρωτήματα δογματικά, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, 1997, σελ. 165-172. http://www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?cat=poim&contents=contents_IeraMistiria.asp&main=kat010&file=4.4.4.htm
[3] Στό: Ἱερομονάχου Σάββα Ἁγιορείτου, Τί εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία καί πῶς θά τή ζήσουμε, Β΄ἔκδοση, σελ. 32-35.
[4]Δέν εἶναι σωστό νά ὀνομάζεται Ἐκκλησία ὁ Παπισμός, διότι ὁ Παπισμός εἶναι αἵρεση (ἔχει υἱοθετήσει τό Φιλιόκβε καί πολλές ἄλλες αἱρετικές διδασκαλίες: τό πρωτεῖο, τό ἀλάθητο τοῦ Πάπα, τήν διδασκαλία περί ἀσπίλου συλλήψεως τῆς Θεοτόκου, τήν περί κτιστῆς χάρης κ.λ.π.) καί ὡς ἐκ τούτου δέν μπορεῖ νά ἀνήκει στήν Ἐκκλησία.
[5]Ἀνδρέα Θεοδώρου, Ἀπαντήσεις σέ ἐρωτήματα δογματικά, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, 1997, σελ. 165-172. http://www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?cat=poim&contents=contents_IeraMistiria.asp&main=kat010&file=4.4.4.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου