«Περί ἀποταγῆς» (τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος)

«ΠΕΡΙ ΑΠΟΤΑΓΗΣ»

ΛΟΓΟΣ ΠΡΩΤΟΣ

Ἀπό τό βιβλίο «Κλῖμαξ»

τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος

Διά τήν ἀποταγήν τοῦ ματαίου βίου

1. Τό «ἀπό Θεοῦ ἄρχεσθαι» εἶναι ὀρθόν καί πρέπον, ἐφ' ὅσον ἀπευθύνομαι πρός ὑπηρέτας τοῦ Θεοῦ. Αὐτοῦ λοιπόν τοῦ ἀγαθοῦ καί ὑπεραγάθου καί πανάγαθου Θεοῦ καί βασιλέως μας, ὁ Ὁποῖος ἐτίμησε ὅλα τά λογικά ὄντα πού ἐδημιούργησε μέ τό δῶρο τοῦ αὐτεξουσίου, ἄλλοι εἶναι φίλοι Του καί ἄλλοι γνήσιοι δοῦλοι Του. Ἄλλοι εἶναι ἀχρεῖοι δοῦλοι Του καί ἄλλοι τελείως ἀποξενωμένοι ἀπ’ Αὐτόν. Ὑπάρχουν τέλος καί αὐτοί πού εἶναι ἐχθροί Του, καίτοι εἶναι ἀδύνατοι καί ἀνίσχυροι.
2. Φίλους κατ' ἐξοχήν τοῦ Θεοῦ, ὦ ἱερέ φίλε, ἐμεῖς οἱ ἀμόρφωτοι θεωροῦμε τίς νοερές καί ἀσώματες δυνάμεις τῶν ἀγγέλων. Γνησίους δούλους τοῦ Θεοῦ ἐκείνους πού ἐξετέλεσαν καί ἐκτελοῦν τό πανάγιο θέλημά Του ἀκούραστα καί χωρίς καμμία παράλειψι. Ἀχρείους δούλους ὀνομάζουμε αὐτούς πού ἀξιώθηκαν μέν νά λάβουν τό ἅγιον Βάπτισμα, δέν ἐφύλαξαν ὅμως γνήσια τίς πρός τόν Θεόν ὑποσχέσεις τους. Ὡς ξένους καί ἐχθρούς τοῦ Θεοῦ θά ἐννοήσωμεν αὐτούς πού εἶναι ἀβάπτιστοι ἤ δέν ἔχουν ὀρθή πίστι. Ἀντίπαλοι τέλος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι ὄχι μόνον ἀπέκρουσαν καί ἀπέρριψαν ἀπό τήν ζωή τους τό θέλημα τοῦ Κυρίου, ἀλλά καί πολεμοῦν μέ πάθος αὐτούς πού τό τηροῦν.

 

3. Ἐπειδή ὅμως γιά κάθε μία ἀπό τίς κατηγορίες τῶν ἀνθρώπων πού ἀνεφέραμε, χρειάζεται νά γίνῃ ἰδιαίτερος καί ἀνάλογος πρός τήν κάθε περίπτωσι λόγος, γιά μᾶς δέ τούς ἀμαθεῖς δέν εἶναι συμφέρον ἐπί τοῦ παρόντος νά τά ἀναπτύξωμε ὅλα αὐτά, ἐμπρός λοιπόν ἄς ἀπλώσωμε μέ ἀδιάκριτο ὑπακοή τό ἀνάξιο χέρι μας πρός τούς γνησίους δούλους τοῦ Θεοῦ, οἱ ὁποῖοι μᾶς ἐπίεσαν μέ τήν εὐσέβειά τους καί μᾶς ἐβίασαν μέ τήν ἐμπιστοσύνη τους, ὥστε νά ὑπακούσωμε στήν προσταγή τους. Καί ἀφοῦ δεχθοῦμε ἀπό τήν ἰδική τους σοφία τήν πέννα καί τήν βυθίσωμε στό νοητό μελάνι, πού εἶναι ἡ σκυθρωπή καί συγχρόνως χαρωπή ταπεινοφροσύνη, ἄς τήν σύρωμε ἐπάνω στίς λεῖες καί λευκές καρδιές τους, σάν σέ χαρτί, μᾶλλον δέ σάν σέ πλάκες πνευματικές, καί ἀναγράφοντας τά θεῖα λόγια ἄς εἰποῦμε τά ἑξῆς:
4. Ὁ Θεός εἶναι, γιά ὅσους θέλουν, ἡ ζωή καί ἡ σωτηρία τους· ὅλων, καί τῶν πιστῶν καί τῶν ἀπίστων, καί τῶν δικαίων καί τῶν ἀδίκων, καί τῶν εὐσεβῶν καί τῶν ἀσεβῶν, καί τῶν ἀπαθῶν καί τῶν ἐμπαθῶν¹, καί τῶν μοναχῶν καί τῶν κοσμικῶν, καί τῶν σοφῶν καί τῶν ἀγραμμάτων, καί τῶν ὑγιῶν καί τῶν ἀσθενῶν, καί τῶν νέων καί τῶν ἡλικιωμένων.

Εἶναι κάτι παρόμοιο μέ τήν ἀκτινοβολία τοῦ φωτός, μέ τήν θέα τοῦ ἡλίου καί μέ τήν ἐναλλαγή τῶν ἐποχῶν (τά ὁποῖα προσφέρονται ἐξ’ ἴσου σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους). Καί δέν μπορεῖ νά εἶναι διαφορετικά, διότι «δέν ὑπάρχει προσωποληψία στόν Θεόν» (Ρωμ. β' 11).

5. Ἄνθρωπος ἀσεβής εἶναι μία ὕπαρξις λογική καί θνητή, ἡ ὁποία θεληματικά ἀποφεύγει τήν ζωή καί τόν Δημιουργό της, πού ὑπάρχει αἰώνια, τόν θεωρεῖ ὡς ἀνύπαρκτο.
6. Παράνομος εἶναι αὐτός πού μέ τήν κακή του σκέψι διαστρέφει τόν νόμο τοῦ Θεοῦ καί πού νομίζει ὅτι πιστεύει, ἐνῶ ἔχει ἐπιθυμίες καί ἀντιλήψεις ἀντίθετες πρός τόν Θεόν.
7. Χριστιανός εἶναι ἡ ἀπομίμησις τοῦ Χριστοῦ, ὅσο εἶναι δυνατόν στόν ἄνθρωπο, καί στά λόγια καί στά ἔργα καί στήν σκέψι. Πιστεύει δέ ὀρθά καί ἀλάνθαστα στήν Ἁγία Τριάδα.
8. Θεοφιλής εἶναι ἐκεῖνος πού ἀπολαμβάνει ὅλα τά φυσικά καί ἀναμάρτητα δῶρα τοῦ Θεοῦ, συγχρόνως ὅμως δέν ἀμελεῖ, ὅσο μπορεῖ, νά ἐπιτελῆ τό ἀγαθό.
9. Ἐγκρατής εἶναι αὐτός πού ζεῖ μέσα στούς πειρασμούς καί τίς παγίδες καί τούς θορύβους τοῦ κόσμου καί ἀγωνίζεται μέ ὅλη του τήν δύναμι νά μιμηθῇ τήν ζωή ἐκείνων πού εἶναι ἀπηλλαγμένοι ἀπό τους θορύβους τοῦ κόσμου.
10. Μοναχός εἶναι τάξις καί κατάστασις τῶν ἀσωμάτων ἀγγέλων πού κατορθώνεται μέσα σέ ὑλικό καί ρυπαρό σῶμα. Μοναχός εἶναι ἐκεῖνος πού εἶναι ἀφωσιωμένος μόνο στίς ἐντολές καί στούς λόγους τοῦ Θεοῦ καί τίς ἐφαρμόζει σέ κάθε χρόνο καί τόπο καί πράγμα. Μοναχός εἶναι μία συνεχής βία τῆς ἀνθρώπινης φύσεως καί μία ἀδιάκοπη φυλακή² τῶν αἰσθήσεων. Μοναχός εἶναι ἐξαγνισμένο σῶμα καί καθαρό στόμα καί φωτισμένος νοῦς. Μοναχός εἶναι καταλυπημένη ψυχή, πού εἶναι ἀπησχολημένη μέ τήν συνεχῆ μνήμη τοῦ θανάτου, καί ὅταν εἶναι ξύπνια καί ὅταν κοιμᾶται.
11. Ἀναχώρησις ἀπό τόν κόσμον εἶναι τό νά μισῇς μέ τήν θέλησί σου πράγματα ἐπαινετά καί νά ἀρνηθῇς τήν φύσι, γιά νά ἐπιτύχῃς τά ὑπέρ φύσιν.
12. Ὅλοι ὅσοι ἐγκατέλειψαν πρόθυμα τά βιοτικά, τό ἔπραξαν ἀναμφιβόλως ἤ γιά τήν μέλλουσα βασιλεία ἤ γιά τά πολλά τους ἁμαρτήματα ἤ γιά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ἐάν κανείς ἀπό τους τρεῖς αὐτούς σκοπούς δέν τούς παρεκίνησε, τότε ἡ ἀναχώρησίς τους εἶναι παράλογος. Παρ' ὅλα αὐτά ὁ καλός μας ἀγωνοθέτης περιμένει νά ἴδῃ ποιό θά εἶναι τό τέρμα τοῦ δρόμου.
13. Ὅποιος ἐξῆλθε ἀπό τόν κόσμο γιά νά σκορπίσῃ τό φορτίο τῶν ἁμαρτιῶν του, ἄς μιμῆται ἐκείνους πού κάθονται ἐμπρός στούς τάφους ἔξω ἀπό τήν πόλι, (ὅπως οἱ ἀδελφές τοῦ Λαζάρου Μάρθα καί Μαρία), καί ἄς μή σταματήσῃ τά θερμά καί πύρινα δάκρυα καί τούς ἄφωνους ὁλολυγμούς τῆς καρδίας του, ὥσπου νά ἴδῃ καί αὐτός τόν Ἴησοῦν, ὅτι ἦλθε καί ἀπεκύλισε τόν λίθο τῆς πωρώσεως ἀπό τήν καρδία του καί ἐλευθέρωσε τόν νοῦ μας, σάν ἄλλο Λάζαρο, ἀπό τά δεσμά τῶν ἁμαρτιῶν καί διέταξε τούς ὑπηρέτας Του ἀγγέλους: «Λύσατέ τον ἀπό τά πάθη καί ἀφῆστε τον νά πορευθῇ πρός τήν μακαρία ἀπάθεια». Ἐάν δέν πράξῃ ἔτσι, τότε δέν ἐκέρδισε τίποτε μέ τήν ἀναχώρησί του ἀπό τόν κόσμο.
14. Ὅσοι θέλομε νά φύγωμε ἀπό τήν Αἴγυπτο καί νά ἐλευθερωθοῦμε ἀπό τήν τυραννία τοῦ Φαραώ, ἔχομε ὁπωσδήποτε καί ἐμεῖς ἀνάγκη ἑνός Μωϋσέως, ὁ ὁποῖος θά εἶναι μεσίτης μας πρός τόν Θεόν καί ὁδηγός μας μετά τόν Θεόν. Αὐτός θά ἵσταται μεταξύ τῆς πράξεως καί τῆς θεωρίας καί θά ὕψωνῃ πρός χάριν μας τά χέρια του πρός τόν Θεόν. Ἔτσι καθοδηγούμενοι ἀπό αὐτόν θά ἐπιτύχωμε νά διαβοῦμε τήν θάλασσα τῶν ἁμαρτημάτων καί θά κατατροπώσωμε τόν Ἀμαλήκ τῶν παθῶν. Ἐκεῖνοι δέ πού ἐστηρίχθηκαν στίς ἰδικές τους δυνάμεις καί ἐνόμισαν πώς δέν ἔχουν ἀνάγκη ἀπό κανένα ὁδηγό, ὁπωσδήποτε ἀπατήθηκαν.
15. Ἐκεῖνοι πού ἐξῆλθαν ἀπό τήν Αἴγυπτο εἶχαν ὡς ὁδηγό τόν Μωϋσῆ· καί αὐτοί πού ἔφυγαν ἀπό τά Σόδομα, ἄγγελο.

Καί οἱ μέν πρῶτοι ὁμοιάζουν πρός ἐκείνους πού θεραπεύουν τά πάθη τῆς ψυχῆς μέ τήν φροντίδα καί τίς ὁδηγίες ἀνθρώπου-ἰατροῦ. Αὐτοί εἶναι ὅσοι ἐξέρχονται ἀπό τήν Αἴγυπτο.

Οἱ δεύτεροι ὁμοιάζουν πρός ἐκείνους πού ἐπιθυμοῦν νά καθαρισθοῦν ἀπό τά ἀκάθαρτα καί ἄθλια πάθη τῆς σαρκός. Γι' αὐτό καί χρειάζονται ἄγγελο-ἰατρό, δηλαδή ἰσάγγελο ἄνθρωπο θά ἔλεγα, γιά νά τούς βοηθήσῃ. Διότι στήν προχωρημένη σῆψι τῶν τραυμάτων χρειαζόμεθα πολύ ἔμπειρο ἰατρό.

16. Βία πράγματι καί συνεχεῖς ὀδύνες πρέπει νά ἔχουν ὅσοι ἐπιχειροῦν νά ἀνεβοῦν στόν οὐρανό μέ τό σῶμα τους. Καί μάλιστα στίς ἀρχές τῆς μοναχικῆς ζωῆς, μέχρις ὅτου οἱ φιλήδονες τάσεις καί ἡ σκληρότης τῆς καρδίας μεταστραφοῦν μέ τή βαθειά λύπη καί τό πένθος σέ ἀγάπη πρός τόν Θεόν καί σέ ἁγνότητα.
17. Μόχθος, πραγματικός μόχθος, καί πολλή καί ἀφανής πικρία μᾶς περιμένουν, καί ἰδίως τούς ἀμελεῖς, ἕως ὅτου κατορθώσωμε τόν λαίμαργο καί «φιλομάκελλον κύνα»³, δηλαδή τόν νοῦ μας, νά τόν κάνουμε φίλο τῆς προσοχῆς καί τῆς καθαρότητος, μέ τήν βοήθεια τῆς ἁπλότητος, τῆς πολλῆς ἀοργησίας καί τῆς ἐπιμελείας. Ὅμως ἄς ἔχωμε θάρρος ἐμεῖς οἱ ἐμπαθεῖς καί ἀδύνατοι καί μέ πίστι ἀδίστακτη ἄς παρουσιάσωμε μέ τό δεξιό μας χέρι καί ἄς ἐξομολογηθοῦμε στόν Χριστόν τήν ἀσθένεια καί τήν ἀδυναμία τῆς ψυχῆς μας. Ἔτσι θά λάβωμε ὁπωσδήποτε τήν βοήθειά Του καί μάλιστα περισσότερο ἀπ’ ὅσο τό ἀξίζομε. Ἀρκεῖ μόνο νά βυθίζωμε συνεχῶς τόν ἑαυτό μας στόν βυθό τῆς ταπεινοφροσύνης.
18. Ἄς γνωρίζουν καλά ὅλοι ὅσοι ἀρχίζουν τόν σκληρό καί πιεστικό, ἄλλα καί ἐλαφρό συγχρόνως ἀγώνα, ὅτι ἦλθαν νά πηδήσουν σάν μέσα στό πῦρ (τῶν πειρασμῶν καί τῶν θλίψεων), ἐφ' ὅσον ἐξεκίνησαν μέ τήν διάθεσι νά κατοικήσῃ μέσα τούς τό ἄϋλο θεϊκό πῦρ. Γι' αὐτό προηγουμένως πρέπει νά ἐξετάζῃ καλά καθένας τόν ἑαυτό του καί ἔπειτα νά πλησιάζῃ γιά νά γευθῇ τόν ἄρτο μέ τά πικρά χόρτα καί νά πιῇ τό γεμάτο δάκρυα ποτήρι τῆς μοναχικῆς ζωῆς, μή τυχόν ἡ ἐπιπόλαια κατάταξίς του στό στράτευμα τῶν μοναχῶν γίνῃ αἰτία τῆς καταδίκης του.
19. Ἐφ' ὅσον καί ὅλοι ὅσοι ἐβαπτίσθηκαν δέν θά σωθοῦν, δέν χρειάζεται νά ἐξηγηθῶ μέ περισσότερα λόγια⁴. Ὅλα πρέπει νά τά ἀπαρνηθοῦν, ὅλα νά τά καταφρονήσουν, ὅλα νά τά περιγελάσουν, ὅλα νά τά ἀποτινάξουν ὅσοι προσέρχονται στήν μοναχική πολιτεία, γιά νά βάλουν ἔτσι στερεό θεμέλιο.
20. Καλό τρίδομο καί τρίστυλο θεμέλιο εἶναι ἡ ἀκακία, ἡ νηστεία καί ἡ σωφροσύνη. Ὅλοι οἱ ἐν Χριστῷ νήπιοι ἀπ’ αὐτά ἄς ἀρχίζουν, παίρνοντας παράδειγμα τά νήπια. Διότι αὐτά δέν ἔχουν καμμία κακία καί πονηρία οὔτε ἐπιθυμία καί κοιλία ἀχόρταγη· οὔτε σάρκα πού φλογίζεται καί ἀποθηριώνεται- ὅσο ὅμως προχωροῦν στήν αὔξησι τῆς τροφῆς τους παρουσιάζεται, ὅπως φαίνεται, καί ἡ πύρωσις τῆς σαρκός.
21. Εἶναι πραγματικά βδελυκτό καί ἐπικίνδυνο νά ἀποχαυνωθῇ ὁ παλαιστής μόλις ἀρχίσει ἡ πάλη. Ἔτσι δείχνει σέ ὅλους ὅτι εὔκολα θά τόν σφάξει ὁ ἐχθρός.
22. Εἶναι ὁπωσδήποτε ὠφέλιμο τό ἀποφασιστικό καί ὁρμητικό ξεκίνημα, καί γιά ἀργότερα, ὅταν τυχόν παρουσιασθῇ ἀμέλεια καί ἀδράνεια. Διότι τήν ψυχή πού ἄρχισε μέ ἀνδρεία τόν ἀγώνα καί ἔπειτα τόν ἐχαλάρωσε, τήν κεντᾶ σάν κεντρί ἡ ἀνάμνησις τοῦ πρώτου ζήλου, πράγμα πού πολλές φορές ἀνεπτέρωσε καί ἔσωσε ἀρκετούς· αὐτοί ἔμοιασαν ἔτσι μέ ἀετούς πού ἀνανεώθηκαν τά πεσμένα τους πτερά.
23. Ὅταν ἡ ψυχή προδώσῃ τόν ἑαυτό της καί χάσῃ τήν μακαρία καί πολυπόθητη θέρμη πού εἶχε στήν ἀρχή, ἄς ἐρευνήσῃ ἐπιμελῶς νά ἐξακρίβωσῃ ἀπό ποιά αἰτία τήν ἐστερήθηκε, καί ἐναντίον αὐτῆς τῆς αἰτίας ἄς ἀναλάβῃ ὅλο τόν πόλεμο καί τόν ζῆλο της. Διότι δέν ὑπάρχει ἄλλη θύρα ἀπό τήν ὁποία νά ἐπιστρέψῃ ἡ θέρμη, παρά μόνο αὐτή ἀπό τήν ὁποία ἔφυγε.
24. Αὐτός πού ἀπαρνήθηκε τόν κόσμο ἀπό τόν φόβο (τῆς κολάσεως) εἶναι ὅμοιος μέ τό θυμίαμα πού ἐνῶ καίεται, στίς ἀρχές ἀναδίδει εὐωδία, στό τέλος ὅμως καπνίζει⁵. Ἐκεῖνος πού τόν ἀπαρνήθηκε μέ τήν ἐλπίδα μελλοντικοῦ μισθοῦ, καταντᾶ μία μυλόπετρα, πού γυρίζει συνεχῶς στό ἴδιο μέρος. Ὅποιος ὅμως ἀνεχώρησε ἀπό τόν κόσμο γιά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, εὐθύς ἐξ’ ἀρχῆς ἔχει μέσα του φλόγα, ἡ ὁποία ἄν τυχόν πέσῃ σέ ξύλα ἤ σέ δάσος, αὐξάνει ὑπερβολικά καί συνεχῶς ἐπεκτείνεται πρός τά ἐμπρός.
25. Μερικοί κτίζουν πλίνθους ἐπάνω στούς λίθους. Ἄλλοι στερεώνουν στύλους ἐπάνω στό χῶμα. Καί ἄλλοι, ἀφοῦ ἐβάδισαν ὀλίγο πεζοί καί ζεστάθηκαν τά νεῦρα καί οἱ κλειδώσεις τους, ἐπροχώρησαν ἔπειτα γρηγορώτερα. Ὅποιος ἔχει νοῦ, ἄς ἐννοήσῃ τίς συμβολικές αὐτές εἰκόνες⁶.
26. Ἄς τρέξωμε πρόθυμα, συναισθανόμενοι ὅτι μᾶς ἐκάλεσε ὁ Θεός καί Βασιλεύς, μήπως καί τά χρόνια τῆς ζωῆς μας εἶναι ὀλίγα, ὁπότε θά εὑρεθοῦμε χωρίς καρπούς τήν ἡμέρα τοῦ θανάτου μας καί θά πεθάνωμε ἀπό τήν πείνα. Ἄς εὐαρεστήσωμε στόν Κύριον, ὅπως οἱ στρατιῶτες στόν βασιλέα. Ὁπωσδήποτε μετά τήν ἐπιστράτευσι, μᾶς ζητεῖται ἡ ἀκριβής ἐκπλήρωσις τῶν ὑποχρεώσεών μας.
27. Ἄς φοβηθοῦμε τόν Κύριον ὅπως τά θηρία. Διότι ἐγνώρισα ἀνθρώπους πού ἐπήγαιναν νά κλέψουν, καί τόν Θεόν δέν τόν ἐφοβήθηκαν μόλις ὅμως ἄκουσαν στό μέρος ἐκεῖνο τά γαυγίσματα τῶν σκύλων ἀμέσως ὠπισθοχώρησαν. Ἔτσι αὐτό πού δέν ἐπέτυχε ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, τό κατώρθωσε ὁ φόβος τῶν θηρίων!
28. Ἄς ἀγαπήσωμε τόν Κύριον, ὅπως ἀγαποῦμε καί σεβόμεθα τούς φίλους μας. Εἶδα πολλές φορές ἀνθρώπους πού ἐλύπησαν τόν Θεόν καί δέν ἀνησύχησαν καθόλου γι' αὐτό. Ὅταν ὅμως συνέβη νά πικράνουν ἀγαπητά τους πρόσωπα, ἔστω καί σέ κάτι μικρό, ἔκαναν τό πᾶν, ἐχρησιμοποίησαν κάθε τέχνασμα, ἐσκέφθηκαν κάθε τρόπο, ὑπεβλήθησαν σέ κάθε θλίψι, ὡμολόγησαν τό σφάλμα τους, καί παρεκάλεσαν εἴτε αὐτοπροσώπως εἴτε μέ φίλους εἴτε μέ δῶρα, προκειμένου νά ἀποκαταστήσουν τήν πρώτη ἀγάπη τους.
29. Ὁπωσδήποτε στήν ἀρχή τῆς μοναχικῆς μας ζωῆς, μέ κόπο καί πικρία ἐργαζόμεθα τίς ἀρετές. Ἔπειτα ὅμως, ὅταν προχωρήσωμε, δέν θά αἰσθανώμεθα καθόλου λύπη, ἤ ὄλιγη, στήν ἐξάσκησή τους.Ὅταν δέ τέλος ἀφανισθῇ τό θνητό μας φρόνημα καί κυριάρχησῃ στήν ψυχή μας ἡ προθυμία, τότε πλέον θά τίς ἐργαζώμεθα μέ ὅλη μας τήν χαρά καί τόν ζῆλο καί τόν πόθο καί τήν θεϊκή φλόγα.
30. Ὅσο εἶναι ἀξιέπαινοι αὐτοί πού εὐθύς ἐξ’ ἀρχῆς μέ χαρά καί προθυμία καλλιεργοῦν τίς ἀρετές καί ἐκτελοῦν τίς ἐντολές, τόσο ἐλεεινοί εἶναι ἐκεῖνοι πού χρόνισαν στήν ἄσκησι καί ὅμως μέ κόπο ἀκόμη τίς ἐξασκοῦν, ἐάν βέβαια τίς ἐξασκοῦν.
31. Ἄς μήν ἀποστρεφώμεθα οὔτε νά κατακρίνουμε «τάς περιστατικάς ἀποταγάς»⁷. Διότι ἐγνώρισα ἀνθρώπους λιποτάκτες, οἱ ὁποῖοι χωρίς νά τό θέλουν συναντήθηκαν μέ τόν βασιλέα πού εἶχε βγῆ ἔξω καί ἀπό τήν στιγμή ἐκείνη ἔγιναν δορυφόροι του, τόν ἀκολούθησαν στό παλάτι καί ἐδείπνησαν μαζί του.
32. Εἶδα σπόρο πού ἔπεσε τυχαῖα στό ἔδαφος καί ὅμως ἔκανε ἐξαιρετικό καί πολύ καρπό· καθώς πάλι καί τό ἀντίθετο.
33. Εἶδα ἕναν ἄνθρωπο (πού εἶχε κάποια βλάβη στήν ὅρασί του) νά μπαίνῃ στό ἰατρεῖο γιά κάποια ἄλλη ἀνάγκη· νά τόν κρατᾶ ὀλίγο περισσότερο ὁ ἰατρός μέ τήν φιλοφροσύνη του, μέ ἀποτέλεσμα νά καθαρισθῇ καί νά ἀπαλλαγῇ ἀπό τήν ὁμίχλη πού σκέπαζε τά μάτια του. Ἔτσι μερικά ἀκούσια καί τυχαῖα περιστατικά πού συνέβησαν σέ μερικούς εἶχαν ἀποτελέσματα βεβαιότερα καί οὐσιαστικώτε-ρα ἀπό ὅ,τι μερικά ἑκούσια.
34. Κανείς ἄς μή θεώρησῃ τόν ἑαυτό του ἀνάξιο γιά τήν μοναχική πολιτεία, προφασιζόμενος τό βάρος καί τό πλῆθος τῶν ἁμαρτιῶν του καί ἄς μή νομίζῃ ὅτι ταπεινώνει ἔτσι τόν ἑαυτό του, ἐνῶ στήν οὐσία φοβεῖται μή στερηθῆ τίς ἡδονές τοῦ κόσμου. Ὅλα ὅσα λέγει εἶναι «προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις» (Ψαλμ. ρμ' 4).

Διότι ἐκεῖ ὅπου ἀκριβῶς ὑπάρχει βαθειά καί σαπισμένη πληγή, ἐκεῖ χρειάζεται καί μεγαλυτέρα θεραπεία, γιά νά καθαρισθῇ. Ἄλλωστε στό ἰατρεῖο δέν πηγαίνουν οἱ ὑγιεῖς!

35. Ἐάν ὁ ἐπίγειος βασιλεύς μᾶς προσκαλοῦσε νά καταταγοῦμε στόν στρατό του, νά τόν ὑπηρετοῦμε καί νά πολεμοῦμε στό πλευρό του, δέν θά καθυστερούσαμε οὔτε θά προφασιζόμεθα τίποτε. Ἀλλά θά τά ἐγκαταλείπαμε ὅλα καί μέ προθυμία θά τρέχαμε κοντά του.

Ἄς προσέξωμε λοιπόν μήπως, ἐνῶ μᾶς προσκαλεῖ ὁ Βασιλεύς τῶν βασιλέων καί Κύριος τῶν κυρίων καί Θεός τῶν θεῶν στήν οὐράνια παράταξι τῶν μοναχῶν, ἀρνηθοῦμε τήν πρόσκλησι ἀπό ὀκνηρία καί ραθυμία, καί σταθοῦμε ἔτσι ἀναπολόγητοι ἐμπρός στό μέγα καί φοβερό βῆμα τῆς Κρίσεως.

36. Μπορεῖ βέβαια νά βαδίζῃ κανείς, ἐνῶ εἶναι δεμένος μέ τίς ὑποθέσεις τοῦ κόσμου καί μέ βαρειές —σάν σιδερένιες ἁλυσίδες— φροντίδες, ἀλλά θά βαδίζῃ μέ δυσκολία. Ὅπως καί ἐκεῖνοι πού ἔχουν σιδερένια δεσμά στά πόδια τούς βαδίζουν πολλές φορές, ἄλλα συνεχῶς σκοντάφτουν καί πληγώνονται.
37. Ὁ ἄγαμος πού εὑρίσκεται στόν κόσμο καί εἶναι δεμένος μόνο μέ τά πράγματα τοῦ κόσμου ὁμοιάζει μέ αὐτόν πού ἔχει τίς χειροπέδες. Γιά τοῦτο καί ὅταν ἀποφασίσῃ νά τρέξῃ πρός τόν μοναχικό βίο δέν ἐμποδίζεται. Ἐνῶ αὐτός πού ἦλθε σέ γάμο ὁμοιάζει μέ ἐκεῖνον πού τόν ἔχουν δέσει «χειροπόδαρα».
38. Μερικοί κοσμικοί πού ζοῦσαν ἀμελῶς μέ ἐρώτησαν: «Πῶς μποροῦμε ἐμεῖς πού ζοῦμε μέ συζύγους καί εἴμαστε περικυκλωμένοι μέ τόσες κοινωνικές ὑποχρεώσεις ν' ἀκολουθήσωμε τήν μοναχική ζωή»; Καί τούς ἀπήντησα: «Ὅσα καλά μπορεῖτε, νά τά κάνετε· κανένα νά μή περιγελάσετε, κανένα νά μή κλέψετε, σέ κανένα νά μήν εἰπῆτε ψέματα, κανένα νά μή περιφρονήσετε, κανένα νά μή μισήσετε. Νά μή παραλείπετε τόν ἐκκλησιασμό, νά δείχνετε συμπόνια στούς πτωχούς, κανένα νά μή σκανδαλίσετε. Σέ ξένο πράγμα καί σέ ξένη γυναίκα νά μήν πλησιάσετε. Ἀρκεσθῆτε στήν ἰδική σας γυναίκα (πρβλ. Λουκ. γ' 14). Ἐάν ζῆτε ἔτσι, «οὐ μακράν ἐστε τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν» (Μάρκ. Ἰβ' 34).
39. Ἄς τρέξωμε μέ χαρά καί μέ φόβο στόν καλόν ἀγώνα, χωρίς νά φοβούμεθα τούς ἐχθρούς μας. Διότι αὐτοί παρατηροῦν τήν ὄψι τῆς ψυχῆς μας, ἔστω καί ἄν ἐμεῖς δέν τούς βλέπωμε. Καί ὅταν ἰδοῦν τήν ὄψι τῆς ψυχῆς μας ἀλλαγμένη ἀπό τόν φόβο, τότε ἐπιτίθενται δριμύτερα ἐναντίον μας, ἐπειδή ἀντελήφθηκαν οἱ δόλιοι ὅτι φοβηθήκαμε. Γι’ αὐτό λοιπόν ἄς τούς ἐπιτεθοῦμε μέ ἀνδρεία. Διότι κανείς δέν θέλει νά πολεμῇ ἐναντίον ἐκείνου πού μάχεται μέ ζῆλο.
40. Ὁ Κύριος φερόμενος μέ συγκατάβασι ἐλάφρυνε τόν ἀγώνα τῶν ἀρχαρίων γιά νά μή κουρασθοῦν εὐθύς ἐξ ἀρχῆς καί γυρίσουν ἀμέσως στόν κόσμο. Γι' αὐτό «χαίρετε ἐν Κυρίῳ πάντοτε» (Φιλιπ. δ' 4) ὅλοι οἱ δοῦλοι τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ ἀντιληφθῆτε τό πρῶτο αὐτό δεῖγμα τῆς ἀγάπης τοῦ Δεσπότου. Χαίρετε ἀκόμη, ἀφοῦ σκεφθῆτε ὅτι Αὐτός σᾶς ἔχει προσκαλέσει στόν ἀγώνα τῆς μοναχικῆς ζωῆς.
41. Ἀλλά καί τοῦτο φαίνεται ὅτι κάνει πολλές φορές ὁ Θεός: Βλέποντας ἀνδρεῖες ψυχές, ἐπιτρέπει τούς πολέμους εὐθύς ἐξ ἀρχῆς, μέ τήν ἐπιθυμία νά τίς στεφάνωσῃ σύντομα.
42. Ἀποκρύπτει ὁ Κύριος ἀπό αὐτούς πού ζοῦν στόν κόσμο τήν δυσκολία —ἤ μᾶλλον τήν εὐκολία— τοῦ μοναχικοῦ ἀγῶνος. Διότι ἄν τήν ἐγνώριζαν, κανείς δέν θά ἀπεφάσιζε νά γίνῃ μοναχός.
43. Πρόσφερε μέ προθυμία στόν Χριστόν τούς κόπους τῆς νεότητός σου καί θά ἀπόλαυσης στό γῆρας σου πλοῦτον ἀπάθειας. Αὐτά πού συναθροίζονται στήν νεανική ἡλικία τρέφουν καί παρηγοροῦν κατά τό γῆρας ὅσους ἔχουν ἐξασθενήσει.

Ἄς κοπιάσωμε μέ ζῆλο, ὅσο εἴμαστε νέοι, ἄς τρέξωμε γρήγορα, διότι ἡ ὥρα τοῦ θανάτου εἶναι ἄγνωστη.

44. Ἔχομε ἐχθρούς πού εἶναι πραγματικά πονηροί, σκληροί, δόλιοι, πανοῦργοι, δυνατοί, ἄϋπνοι, ἀόρατοι, ἄϋλοι. Στά χέρια τους κρατοῦν φωτιά καί θέλουν νά κάψουν τόν ναό τοῦ Θεοῦ μέ τήν φλόγα τους.
45. Κανείς ὅσο εἶναι νέος, ἄς μή παραδεχθῆ τούς ἐχθρούς του δαίμονας, πού τοῦ λέγουν: «Μή λυώσῃς τό σῶμα σου μέ τήν πολλή ἄσκησι, γιά νά μήν ἀδυνατίσῃς καί ἀρρωστήσῃς». Διότι, στήν σημερινή μάλιστα ἐποχή, δύσκολα θά εὑρεθῆ ἄνθρωπος πού θά προτίμηση νά θανάτωσῃ τήν σάρκα του· τό πολύ πολύ ἴσως νά στέρησῃ τόν ἑαυτό του ἀπό τά πολλά καί ἡδονικά φαγητά. Ὁ σκοπός τοῦ δαίμονος εἶναι νά ἐπιτύχῃ, ὥστε ἡ ἀρχή τοῦ μοναχικοῦ μας σταδίου νά γίνῃ μέ νωθρότητα καί πολλή ραθυμία, ὁπότε καί τό τέλος τοῦ ἀγῶνος θά εἶναι παρόμοιο καί ἀνάλογο πρός τήν ἀρχή του.
46. Περισσότερο ἀπ’ ὅλα, ὅσοι θέλουν νά ὑπηρετήσουν πραγματικά τόν Χριστόν πρέπει νά ἐξετάσουν καί νά πράξουν τό ἑξῆς: Νά διαλέξουν μέ τήν καθοδήγησι τῶν πνευματικῶν Πατέρων καί μέ τήν ἐπίγνωσι τοῦ ἑαυτοῦ τους, τούς τόπους καί τούς τρόπους καί τίς καταστάσεις καί τά ἐργόχειρα πού θά τούς ταιριάζουν. Τά κοινόβια δέν εἶναι γιά ὅλους, ἐπειδή μπορεῖ νά βλάψουν αὐτούς πού εἶναι λαίμαργοι. Οὔτε πάλι τά ἡσυχαστήρια εἶναι γιά ὅλους, ἐπειδή μπορεῖ νά βλάψουν τούς θυμώδεις. Καθένας ἄς ἐξέτασῃ καλά ποιό πάθος ἔχει, (καί ἀναλόγως ἄς κάνῃ τήν ἐπιλογή).
47. Σέ τρεῖς γενικές ἀσκητικές κατηγορίες περιλαμβάνεται ὅλη ἡ μοναχική ζωή: Στόν ἡρωϊκό ἐρημιτισμό, στήν ἄσκησι μέ ἄλλον ἕνα ἤ τό πολύ δύο, καί στήν ὑπομονητική ζωή τοῦ Κοινοβίου. «Μή ἐκκλίνῃς —λέει ὁ Ἐκκλησιαστής— εἰς τά δεξιά ἤ εἰς τά ἀριστερά- ἀλλ' ὁδῷ βασιλικῇ πορεύθητι» (Παροιμ. δ' 27). Διότι ὁ μεσαῖος τρόπος ἀπό τους τρεῖς πού ἀναφέραμε, φαίνεται νά ταιριάζῃ στούς περισσοτέρους. Ἐπειδή, ὅπως λέγει ἡ Γραφή, «ἀλλοίμονο στόν ἕνα, διότι ἄν πέσῃ» σέ ἀκηδία, ἤ ὕπνο, ἤ ραθυμία, ἤ ἀπόγνωσι, «δέν ἔχει ἄνθρωπο νά τόν σήκωσῃ» (Ἐκκλ. δ' 10). Ὅπου ὅμως εὑρίσκονται «δύο ἤ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τό ἐμόν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν» εἶπε ὁ Κύριος (Ματθ. ἰη' 20).
48. Ποιός ἄραγε θά εἶναι ὁ πιστός καί φρόνιμος μοναχός, ὁ ὁποῖος τήν πρώτη θέρμη θά τήν κράτηση ἄσβεστη, καί δέν θά παύση μέχρι τῆς στιγμῆς τοῦ θανάτου του, νά προσθέτῃ κάθε ἡμέρα φωτιά στήν φωτιά, θέρμη στήν θέρμη, πόθο στόν πόθο καί προθυμία στήν προθυμία;

Βαδμίς πρώτη! Σύ πού ἀνέβηκες σ' αὐτήν, «μή στραφῇς εἰς τά ὀπίσω».

Τέλος καί τῷ Θεῷ Δόξα!!

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ

ΩΡΩΠΟΣ ΑΤΤΙΚΗ.

Εὐχαριστοῦμε θερμά τόν Ἡγούμενο τῆς Ι.Μ. Παρακλήτου γιά τήν ἄδεια δημοσίευσης ἀποσπασμάτων ἀπό τά βιβλία πού ἐκδίδει ἡ Ἱερά  Μονή.

Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης

http://Hristospanagia3.blogspot.com

1 οἱ ὑποδουλωμένοι στά πάθη (ἀντίθετο: ἀπαθεῖς).

2 διαφύλαξις τῶν αἰσθήσεων ἀπό τίς προκλήσεις τῆς ἁμαρτίας.

3 κύων, σκύλος. Μεταφορικῶς: δαίμων (πρβλ. ἐκφράσεις: «δίωκε κύνα», «ἀπώθου τόν κύνα», «τόν κύνα τῆς φιληδονίας λιθάζων»)

4 Καί ὅσοι δηλαδή ἐκάρησαν μοναχοί -ἡ κουρά θεωρεῖται ὡς δεύτερο βάπτισμα- δέν ἐπέδειξαν ἐν συνεχείᾳ βίο ἐνάρετο καί συνεπῆ πρός τήν ὁμολογία τους, δέν θά τύχουν σωτηρίας.

5 Ὁ Θεάρεστος δηλ. ζῆλος πού παρατηρεῖται στήν ἀρχή, μεταβάλλεται ἀργότερα σέ καπνό ἀμελείας καί ψυχρότητος.

6 Οἱ πρῶτοι φαίνεται νά εἶναι ὅσοι ξεκίνησαν μέ καλές καί στερεές βάσεις, ἀλλά ἀργότερα ἀμέλησαν καί ὑπεβάθμισαν κάπως τήν πνευματική τους ζωή – οἱ λίθοι ἀντικατεστάθησαν μέ πλίνθους. Οἱ δεύτεροι, ὅσοι ξεκίνησαν μέ ζῆλο νά ἀνεγείρουν ὑψηλό οἰκοδόμημα, ἀλλά δέν ἐξασφάλισαν στερεά θεμέλια οὔτε ἐχρησιμοποίησαν ἐκλεκτά οἰκοδομικά ὑλικά. Οἱ τρίτοι, ὅσοι ἐξεκίνησαν χωρίς ζῆλο καί ὑψηλές προοπτικές, ἀλλά ἀργότερα ἐθερμάνθηκαν καί ἐσημείωσαν ταχεῖα πρόοδο.

7 «Περιστατικαί ἀποταγαί» ὀνομάζονται οἱ περιπτώσεις κατά τίς ὁποῖες τυχαῖα καί ἀπρόβλεπτα γεγονότα ὁδηγοῦν κάποιον στήν μοναχική ζωή. Ἄς ἀναφέρωμε ἕνα παράδειγμα: Ἕνα πρόσωπο ἀντιμετωπίζει κάποιο σοβαρό κίνδυνο καί ἀναγκάζεται νά καταφύγει σέ μία Μονή σάν σέ τόπο ἀσφαλείας. Ἐκεῖ ὑπάρχει τό ἐνδεχόμενο νά ἀγαπήσῃ τήν θεοφιλή ζωή τῶν μοναχῶν καί νά ἀποφασίσῃ νά τήν ἀσπασθῆ.