Εὐθεῖα ἀπάντησις τοῦ καθηγουμένου τῆς Ἱ. Μ. Βατοπαιδίου Ἀρχιμ. Ἐφραίμ εἰς τὴν μεταπατερικὴν θεολογίαν τῆς Ἱ. Μ. Δημητριάδος
Εἰς ἐκδήλωσιν, ἡ ὁποία ἐπραγματοποιήθη τὴν 28ην Ἰανουαρίου, εἰς τὰς Ἀθήνας, πρὸς τιμὴν τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ, ὡμίλησαν διὰ τὸν Ἅγιον ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἄρτης, οἱ ὁμότιμοι καθηγηταὶ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς κ.κ. Δημ. Γόνης, Σπυρίδων Κοντογιάννης, ἐνῶ ἔγινε καὶ παρουσίασις τοῦ βιβλίου τοῦ Δι- κηγόρου κ. Κων. Τσιλιγιάννη ὑπὸ τὸν τίτλον: «Ἡ δίκη τοῦ Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ».
Εἰς τὴν ἐκδήλωσιν συμμετεῖχε, ἐπίσης, ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μεγίστης Μονῆς Βατοπαιδίου Ἀρχιμανδρίτης κ. Ἐφραίμ, ὁ ὁποῖος ὡμίλησεν διὰ τὸν Ἅγιον, ἀλλὰ ἐστράφη καὶ ἐναντίον ὅλων ἐκείνων τῶν Δυνάμεων, αἱ ὁποῖαι ἀνεκάλυψαν τὴν μεταπατερικὴν θεολογίαν καὶ ζητοῦν τὴν περιθωριοποίησιν καὶ τὴν κατάργησιν τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας.«Οἱ Πατέρες ὅμως ἀποτελοῦν τὴν αὐθεντικὴν καὶ ἀπλανῆ ὁδὸν τῆς θεολογίας καὶ τῆς σωτηρίας. Οἱ Πατέρες εἶναι οἱ συνεχιστὲς τοῦ ἔργου καὶ τῆς διδασκαλίας τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων», ὑπεγράμμισε.
Οὐσιαστικῶς ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπαιδίου, μὲ ἔμμεσον τρόπον ἀνακαλεῖ εἰς τὴν «τάξιν» τὸν Σεβ. Μητροπολίτην Δημητριάδος κ. Ἰγνάτιον καὶ τὴν αἱρετικὴν Ἀκαδημίαν Θεολογικῶν Σπουδῶν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.
Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας δὲν εἶναι τὰ σύννεφα, τὰ ὁποῖα κρύβουν τὸν Χριστὸν ἐπισημαίνει ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς πρὸς τὰς δυνάμεις τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Δημητριάδος, αἱ ὁποῖαι ζητοῦν τὴν ἀπομάκρυνσιν τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ἐκ τῆς ζωῆς της.
Παραθέτομεν ὁλόκληρον τὸ ρεπορτὰζ διὰ τὴν ἐκδήλωσιν διὰ τὸν Ἅγιον Μάξιμον τὸν Γραικὸν ὡς καὶ τὰς ὁμιλίας τῶν συμμετασχόντων εἰς αὐτήν, ὡς τὰς μετέδωσε τὸ Ἐκκλησιαστικὸν Πρακτορεῖον Εἰδήσεων «Ρομφαία» κατὰ τὴν 29ην Ἰανουαρίου: «Μὲ μεγάλη ἐπιτυχία πραγματοποιήθηκε τὸ βράδυ τῆς Παρασκευῆς στὸν Πολυχῶρο Πολιτισμοῦ “Ἀθηναΐς” στὸ Βοτανικό, ἡ ἐκδήλωση πρὸς τιμὴν τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ ἀπὸ τὸ ὁμώνυμο Ἰνστιτοῦτο.
Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ, ὅτι ἡ αἴθουσα Silk Room τοῦ Πολυχώρου ἦταν ἀσφυκτικὰ γεμάτη, ἀφοῦ σύμφωνα μὲ τοὺς ὑπεύθυνους ὁ κόσμος ξεπέρασε τὰ 1.000 ἄτομα. Τὴν ἐκδήλωση ἄνοιξε ὁ Πρόεδρος τοῦ Ἰνστιτούτου “Ἅγιος Μάξιμος ὁ Γραικὸς” κ. Νικόλαος Γκουράρος, ὁ ὁποῖος ἀναφέρθηκε στὴ λειτουργία τοῦ Ἰνστιτούτου, τὸ ὁποῖο, ὅπως ἀνέφερε, ἀναδεικνύει τὴν παράδοση τῆς ὀρθοδοξίας.
Ὁ Βατοπαιδινὸς
Ἐν συνεχείᾳ μίλησε ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἄρτης κ. Ἰγνάτιος, ὁ ὁποῖος ἔκανε ἐκτενῆ ἀναφορὰ στὸ βίο τοῦ Ἁγίου Μαξίμου, ὁ ὁποῖος καταγόταν ἀπὸ τὴν Ἄρτα.
Ὁ κ. Ἰγνάτιος τόνισε ὅτι ὁ Ἅγιος Μάξιμος ἔζησε σὲ μιὰ δύσκολη ἐποχή, ὅπως ζοῦμε καὶ ἐμεῖς σήμερα στὴν ἐποχὴ τῆς παγκοσμιοποίησης.
Τὸν λόγο ἔλαβε ἀμέσως μετὰ ὁ Ὁμότ. Καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς κ. Δημήτριος Γόνης, ὁ ὁποῖος παρουσίασε μὲ γλαφυρὸ τρόπο τὸν Α´ Τόμο τῶν Ἁπάντων τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ.
Σημαντικὴ ἦταν καὶ ἡ παρουσίαση τοῦ βιβλίου τοῦ Δικηγόρου κ. Κων/νου Τσιλιγιάννη μὲ τίτλο “Ἡ δίκη τοῦ Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ”, τὸ ὁποῖο παρουσίασε ὁ Ὁμοτ. Καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σπυρίδων Κοντογιάννης.
Ὁ κ. Καθηγητὴς ἀναφέρθηκε στὰ βασικὰ σημεῖα τοῦ βιβλίου, τὸ ὁποῖο χωρίζεται σὲ δέκα κεφάλαια, τὰ ὁποῖα εἶναι πάρα πολὺ συγκινητικὰ καὶ ἐνδιαφέροντα. Ἐπίσης, ἀναφέρθηκε καὶ στὴν μεγάλη προσπάθεια, ποὺ κατέβαλε ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια ὁ ἀγαπητὸς φίλος κ. Τσιλιγιάννης, ποὺ τόσο πολὺ ἀγάπησε τὸν Ἅγιο Μάξιμο τὸν Γραικό.
Ἐν συνεχείᾳ τὸν λόγο ἔλαβε ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μεγίστης Μονῆς Βατοπαιδίου Ἀρχιμανδρίτης Ἐφραίμ, ὁ ὁποῖος στὴν ἀρχὴ τῆς ὁμιλίας του μεταξὺ ἄλλων τόνισε: “Στὴν ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας ἔχουν ἀναδειχθεῖ πολὺ σημαντικὰ πρόσωπα, ποὺ μὲ τὸ βίωμα, τὸν λόγο καὶ τὸ ἔργο τους σφράγισαν τὴν ἱστορία τῆς ἐποχῆς τους καὶ ἐπηρέασαν τὴν μετέπειτα πορεία της.
Μεταξὺ αὐτῶν συγκαταλέγονται ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, ὁ Ἅγιος Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης.
Μὲ τὸ σκεπτικὸ αὐτὸ μποροῦμε νὰ θεωρήσουμε καὶ τὸν Ἅγιο Μάξιμο τὸν Γραικὸ ὡς τὸ κατεξοχὴν σημαντικὸ πρόσωπο τοῦ 16ου αἰώνα στὴν Ὀρθόδοξη Ἀνατολή, ποὺ εἶναι τόσο γνωστὸ καὶ ἀγαπητὸ στοὺς Ρώσους, ἀλλὰ καὶ τόσο ἄγνωστο στοὺς Ἕλληνες”.
“Πολλοὶ Ἕλληνες κληρικοὶ καὶ λαϊκοὶ ἐπισκέπτονταν τὴν Ρωσία, ἰδιαίτερα μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἢ γιὰ νὰ ζητήσουν οἰκονομικὴ βοήθεια ἢ τοὺς προσκαλοῦσαν οἱ ἴδιοι οἱ Ρῶσοι γιὰ τὶς ἐκκλησιαστικὲς καὶ ἐκπαιδευτικὲς ἀνάγκες τους.
Κανένας ὅμως ἀπὸ αὐτοὺς δὲν εὐεργέτησε τὴν Ρωσία ὅσο καὶ ὅπως ὁ Ἅγιος Μάξιμος, γιʼ αὐτὸ καὶ κανένας δὲν ἔχει τόσο ἐξέχουσα θέση στὴν ρωσικὴ ἐκκλησιαστικὴ καὶ κοσμικὴ ἱστορία, γραμματεία, λογοτεχνία καὶ τὴν πανρωσικὴ συνείδηση”, πρόσθεσε ὁ κ. Ἐφραίμ.
Νὰ σημειωθεῖ, ὅτι στὴ συνέχεια προβλήθηκε ἕνα καταπληκτικὸ ντοκιμαντὲρ γιὰ τὴν ζωὴ τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ καὶ τὴν ἱστορία τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπαιδίου.
Ὁ Ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπαιδίου Γέροντας Ἐφραὶμ προσέφερε στὸν κ. Τσιλιγιάννη μιὰ εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Παραμυθίας, ἡ ὁποία φιλοτεχνήθηκε στὴ Μονή, τιμώντάς τον ἐν συνεχείᾳ γιὰ τὸ πόνημά του ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια.
Ὁ Γέροντας Ἐφραὶμ ἀναφέρθηκε καὶ στὸ ταξίδι, ποὺ ἔκαναν στὴ Ρωσία, γιὰ νὰ παραλάβουν τὸ τμῆμα Ἱεροῦ Λειψάνου, ἀπὸ τὰ χέρια τοῦ μακαριστοῦ Πατριάρχη Μόσχας κυροῦ Ἀλεξίου.
Τέλος, ὁ κ. Τσιλιγιάννης βαθειὰ συγκινημένος ἀναφέρθηκε στὴν σχέση του μὲ τὸν Ἅγιο Μάξιμο τὸν Γραικό, καὶ ἀπευθυνόμενος πρὸς τὸν Ἡγούμενο τῆς Βατοπαίδιου τόνισε: «Γέροντά μου, αὐτὸ ποὺ σοῦ εἶπα στὴν ἁγία τράπεζα ἐπάνω τὸ τήρησα».
«Κατηγοροῦνται οἱ Πατέρες σήμερα, ὅτι ἦταν ἀναχρονιστικοί, ὅτι ὁδήγησαν τοὺς πιστοὺς στὸν φονταμενταλισμό, ὅτι δὲν ἔκαναν διάλογο μὲ τὴν ἐποχή τους, ὅτι δὲν ἐνδιαφέρθηκαν γιὰ τὸν πολιτισμό.
Γιʼ αὐτό, λένε αὐτοὶ ποὺ πρεσβεύουν τὴν παραπάνω θέση, ἐπιβάλλεται ἡ σύγχρονη θεολογία νὰ γίνει μεταπατερική. Οἱ Πατέρες ἦταν τὰ σύννεφα, ποὺ ἔκρυβαν τὸν ἥλιο Χριστό, ὁπότε, γιὰ νὰ φωτιστοῦμε ἀπευθείας ἀπὸ τὸν Χριστό, πρέπει νὰ ἀπομακρύνουμε τοὺς Πατέρες.
Οἱ Πατέρες ὅμως ἀποτελοῦν τὴν αὐθεντικὴ καὶ ἀπλανῆ ὁδὸ τῆς θεολογίας καὶ τῆς σωτηρίας. Οἱ Πατέρες εἶναι οἱ συνεχιστὲς τοῦ ἔργου καὶ τῆς διδασκαλίας τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. Εἶναι αὐτοὶ ποὺ βίωσαν καὶ ἐξέφρασαν τὴν ἀποκάλυψη ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ.
Οἱ Πατέρες δὲν ἀγνόησαν τὸν ἄνθρωπο, ἀλλὰ ἀγωνίστηκαν, θυσιάσθηκαν, ἀναλώθηκαν στὴν διακονία τοῦ πλησίον, στὴν σωτηρία ὅλου τοῦ κόσμου.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ἔζησε στὴν Ἰταλία κατὰ τὴν περίοδο, ποὺ ὑπῆρχε μία ἔντονη ἀνάπτυξη τῶν ἐπιστημῶν καὶ τῶν τεχνῶν, μία προβολὴ τῶν ἀνθρωπιστικῶν ἀρχῶν καὶ δικαιωμάτων· συναντήθηκε μὲ τὴν νεωτερικότητα, διαλέχθηκε μαζί της καὶ προσέλαβε ὅσα στοιχεῖα ἦταν ἱκανὰ νὰ βοηθήσουν, νὰ συμβάλουν στὸν αὐθεντικὸ τρόπο ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου.
Στὸ Ἅγιον Ὄρος βίωσε τὴν θεία Χάρη, ἀπέκτησε τὴν πείρα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἔγινε μέτοχος τοῦ θεανθρωπίνου εἶναι. Στὴν Ρωσία, ἀφοῦ εἶχε προηγηθεῖ αὐτὴ ἡ πείρα τοῦ ἀνθρωπίνου καὶ τοῦ θεανθρωπίνου εἶναι, ἀπέδωσε ἑκατονταπλάσιους καρπούς.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος κατὰ κοινὴ ὁμολογία τῶν Ρώσων δὲν ἔφερε μόνο τὸν Θεὸ στὴν Ρωσία τοῦ 16ου αἰώνα ἀλλὰ καὶ τὸν πολιτισμό. Στὸ πρόσωπο τοῦ Ἁγίου Μαξίμου βλέπουμε τὴν διαλογικότητα, τὴν ἐλευθερία τοῦ ἐν Χριστῷ ἀνακαινισμένου ἀνθρώπου, τὸν ἀληθινὸ Πατέρα. Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ἐργάστηκε μὲ ἀποστολικὸ ζῆλο στὸν «ἀμπελώνα τοῦ Κυρίου» παρὰ τὶς ἀπερίγραπτες σωματικὲς καὶ ψυχικὲς δοκιμασίες, τὶς ὁποῖες ὑπέστη κάτω ἀπὸ ἀνεκδιήγητες συνθῆκες.
Ἀπὸ τὰ τριάντα ὀκτὼ χρόνια τῆς ἀκούσιας καὶ ἀναγκαστικῆς παραμονῆς του στὴν Ρωσία ὡς τὴν κοίμησή του, εἴκοσι ἕξι χρόνια παρέμεινε φυλακισμένος ὡς κοινὸς ἐγκληματίας. Κατὰ τὰ ἕξι δὲ πρῶτα χρόνια στὴν Ἱ. Μονὴ τοῦ Ὁσίου Ἰωσὴφ στὸ Βολοκολὰμσκ ἦταν σιδηροδέσμιος καὶ ὑπέστη φρικτὰ μαρτύρια, ἐνῶ οἱ ἐκκλησιαστικὲς ἀρχὲς τοῦ εἶχαν ἀπαγορεύσει τὴν Θεία Κοινωνία γιὰ δεκαοκτὼ χρόνια.
Ὁ Μιχαὴλ Τριβώλης, ὁ μετέπειτα Μάξιμος ὁ Γραικός, γεννήθηκε στὴν Ἄρτα τὸ 1470 ἀπὸ εὐσεβεῖς γονεῖς, ἄρχοντες τοῦ τόπου. Ἀφοῦ ἔλαβε τὴν βασικὴ ἐγκύκλια μόρφωση στὴν Πατρίδα του, ἔχοντας μία ἀκόρεστη δίψα γιὰ ἀνώτερη μάθηση, πῆγε στὴν Ἰταλία, ὅπου σπούδασε στὰ σπουδαιότερα πανεπιστήμιά της, στὶς πόλεις Βενετία, Πάδοβα, Φερράρα, Φλωρεντία καὶ Μιλάνο.
Ἡ Ἰταλία εἶχε γίνει τὸ σχολεῖο τῆς Εὐρώπης κατὰ τὸν 15ο καὶ 16ο αἰώνα. Οἱ σπουδαιότεροι Ἕλληνες λόγιοι, καὶ πρὸ τῆς πτώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἀλλὰ ἰδιαίτερα μετὰ ἀπὸ αὐτήν, μεταναστεύουν στὴν Δύση, κατὰ προτίμηση στὴν Ἰταλία, γιὰ νὰ ἀποφύγουν τὰ δεινὰ τῶν Τούρκων κατακτητῶν. Μὲ τὴν σοφία τους μεταλαμπαδεύουν τὸ φῶς τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλολογικῆς καὶ φιλοσοφικῆς γνώσεως.
Στὴν Δύση ἡ Ἀναγέννηση μὲ τὴν ἀνάπτυξη τῶν ἐπιστημῶν καὶ τῶν τεχνῶν κέρδιζε τόπο σὲ ὅλο τὸν κοινωνικό, πολιτικὸ καὶ θεολογικὸ χῶρο, ἐνῶ ἡ Ρωμαιοκαθολικὴ Ἐκκλησία ὅλο καὶ περισσότερο ἐκκοσμικευόταν.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ἔζησε ὅλες αὐτὲς τὶς κοινωνικὲς καὶ θεολογικὲς ζυμώσεις τὴν περίοδο, ποὺ σπούδαζε στὴν Ἰταλία. Ἀφοῦ ἔμεινε περίπου γιὰ μία δεκαπενταετία στὴν Ἰταλία, δέχεται τὴν ἰδιαίτερη, χαρισματικὴ κλήση ἀπὸ τὸν Θεό, γιὰ νὰ εἰσέλθει στὴν μοναχικὴ πολιτεία. Κάνει τὴν ἀποταγή του τὴν ἄνοιξη τοῦ 1506 καὶ ἐπιλέγει ὡς χῶρο τῆς μοναχικῆς ἀσκήσεως τὴν Ἱ. Μ. Βατοπαιδίου.
Ἡ Ἱ. Μονὴ ἐκείνη τὴν περίοδο εἶχε γίνει χῶρος συναντήσεως ἐπιφανῶν πνευματικῶν προσωπικοτήτων καὶ μεγάλων μορφῶν τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὁ Ἅγιος Μάξιμος συναναστράφηκε ἐκεῖ μὲ τὸν Ἅγιο Νήφωνα καὶ τοὺς μαθητές του Ὁσιομάρτυρες Μακάριο καὶ Ἰωάσαφ, τὸν προηγούμενο Ἰώβ, τὸν λόγιο ἱερομόναχο Σάββα, τὸν Πρῶτο τοῦ Ἁγίου Ὄρους Συμεών, τὸν Μητροπολίτη πρώην Βεροίας Μεθόδιο, τὸν Ἅγιο Θεόφιλο τὸν Μυροβλύτη, τὸν Ἐπίσκοπο πρώην Μηθύμνης Μαλαχία, τὸν Ὁσιομάρτυρα Ἰάκωβο καὶ πολλοὺς ἄλλους.
Ἡ Ἱερὰ Μονή, λόγω τῆς δύσκολης οἰκονομικῆς κατάστασης, ποὺ βρισκόταν, ἐκτιμώντας τὰ προσόντα του, τοῦ ἀνέθετε τὸ διακόνημα νὰ πηγαίνει σὲ περιοχὲς ἐκτὸς Ἁγίου Ὄρους γιὰ ἐράνους.
Πηγὴ εὐσεβείας
Ἡ ἀνάθεση τῶν ἀποστολῶν αὐτῶν φανερώνει καὶ τὴν καθολικὴ ἐκτίμηση τῶν μοναχῶν πρὸς τὸ πρόσωπό του. Ὅπως γράφει ὁ ἴδιος, “κατʼ ἐντολὴν τῶν πατέρων” ἔκανε περιοδεῖες στὴν Τουρκοκρατούμενη Μακεδονία καὶ τὰ ἑλληνικὰ νησιὰ τοῦ Αἰγαίου, τὰ ὁποῖα βρίσκονταν στὴν κατοχὴ τῶν Ἑνετῶν, κηρύττοντας καὶ στηρίζοντας τοὺς Ὀρθόδοξους Ἕλληνες στὴν πίστη τους. Ἀφοῦ πέρασε μία δεκαετία παραμονῆς στὴν Ἱερὰ Μονή, μετὰ ἀπὸ πρόσκληση τοῦ μεγάλου ἡγεμόνα τῆς Ρωσίας Βασιλείου τοῦ Γ´ ἐπιλέγεται καὶ ἀποστέλεται στὴν Μόσχα, γιὰ νὰ μεταφράσει καὶ νὰ διορθώσει διάφορα ἐκκλησιαστικὰ βιβλία καὶ εἰδικὰ τὸν Ἑρμηνευμένο Ψαλτήρα.
Τὸ ἔργο αὐτὸ τοῦ Ἁγίου Μαξίμου ἡ Ἱ. Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας τὸ χαρακτήρισε “πηγὴν εὐσεβείας”. Μετὰ τὸ πέρας αὐτοῦ τοῦ ἔργου δὲν τοῦ ἐπετράπη ὅμως ἡ ἐπιστροφὴ στὸ Ἅγ. Ὄρος, ὅπως ἀρχικὰ εἶχε συμφωνηθεῖ.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ἔπρεπε νὰ παραμείνει. Ὁ Βασίλειος Γ´ πολλὲς φορὲς κατέφευγε σὲ αὐτὸν ἀποκομίζοντας πολλὰ ἀπὸ τὴν σοφία του καὶ τὴν διακριτικὴ γνώμη του. Ἡ ἐργασία πάνω στὸν Ἑρμηνευμένο Ψαλτήρα ἀπέδειξε ὅτι θὰ μποροῦσαν νὰ ἐπωφεληθοῦν ἀρκετὰ ἀπὸ τὸν πολυμαθῆ αὐτὸν Ἕλληνα.
Ὁ Ἅγ. Μάξιμος ἀνέλαβε μὲ ζῆλο τὸ μεταφραστικὸ καὶ ἑρμηνευτικὸ ἔργο, ποὺ τοῦ ἀνέθεταν. Παράλληλα ἐρχόμενος σὲ ἐπαφὴ μὲ ὅλα τὰ κοινωνικὰ στρώματα τῆς Ρωσίας, γνώρισε πολὺ καλὰ τὸν τρόπο ζωῆς τους καὶ ἀνέλαβε ἕνα ἐξίσου μεγάλο ποιμαντικὸ ἔργο.
Ρῶσοι καὶ Εὐρωπαῖοι ἱστορικοὶ χαρακτηρίζουν τὴν ἐποχή, ποὺ ἔζησε ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὡς τὴν σκοτεινότερη περίοδο τῆς ρωσικῆς ἱστορίας.
Μοναδικὴ Αὐθεντία
Οἱ αἱρέσεις, οἱ δεισιδαιμονίες, ἡ ὑποκριτικὴ εὐσέβεια, ἡ ἁμαρτωλότητα καὶ ἡ κάθε εἴδους πλάνη κυριαρχοῦσαν στὸ κοινωνικὸ καὶ θεολογικὸ γίγνεσθαι τῆς τότε Ρωσίας.
Στὴν κοινὴ συνείδηση ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὑψώθηκε σὲ μοναδικὴ αὐθεντία, ἡ ὁποία μποροῦσε νὰ δείχνει τὰ πρέποντα καὶ τὰ ὀρθὰ στὰ πράγματα τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Πολιτείας, καὶ θεωρήθηκε μεγάλος μεταρρυθμιστὴς στὴν πολὺ δυσάρεστη κατάσταση, στὴν ὁποία βρισκόταν ἡ ρωσικὴ κοινωνία.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος, ἂν καὶ δὲν εἶχε τὸ θεσμικὸ ἐκκλησιαστικὸ ἀξίωμα τοῦ ποιμένος ὡς Ἐπίσκοπος ἢ ἱερέας, εἶχε ὅμως τὴν χαρισματικὴ ἱερωσύνη· ἦταν ὁ χαρισματικὸς ποιμένας. Ὅλη ἡ ζωὴ καὶ οἱ ἐνέργειές του ἦταν μία ἀνιδιοτελὴς προσφορὰ γιὰ τὸν ἄνθρωπο, γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ ποιμνίου.
Ἂν ἔβλεπε ὅτι κάτι δὲν γινόταν σύμφωνα μὲ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, δὲν ξεχώριζε ἂν αὐτὸς ποὺ τὸ ἔπραττε ἦταν βασιλιὰς ἢ ἕνας ἁπλὸς χωρικός.
Νουθετοῦσε καὶ ἔλεγχε, ἀγαποῦσε καὶ συμπονοῦσε τὸν λαὸ ἀλλὰ καὶ τοὺς ἄρχοντες γιὰ τὴν ἀμάθεια καὶ τὴν μὴ ὀρθοπραξία τους. Ἔτσι θεώρησε καθῆκον του νὰ περιγράψει μὲ ὑπομνήματα καὶ ἐπιστολὲς τὸ πρότυπο τοῦ γνησίου ἡγεμόνα, νὰ δώσει συμβουλὲς γιὰ μιὰ καλὴ διακυβέρνηση καὶ νὰ στι- γματίσει τὶς ἐγκληματικὲς παρεκτροπὲς τῶν ἀρχόντων, ἀπὸ τὶς ὁποῖ ες ἔπασχε ὁ ρωσικὸς λαός.
Ὁ λόγος του πολλὲς φορὲς γίνεται ἐλεγκτικός, στηλιτευτικός.
Ἀλλὰ αὐτὸ τὸ κάνει, ὅταν τὸ ἐπιβάλλει τὸ ποιμαντικό του καθῆκον. Πῶς θὰ μποροῦσε διαφορετικὰ ὁ Ἅγιος Μάξιμος νὰ πείσει τοὺς σκληρούς, ἀγροίκους καὶ χονδροειδεῖς χαρακτῆρες νὰ μετανοήσουν, νὰ ἀλλάξουν τρόπο ζωῆς;
Σημεῖον ἀντιλεγόμενον
Τὰ πρῶτα ἑπτὰ ἔτη τῆς παραμονῆς του στὴν Ρωσία εἶχε τὴν προσωπικὴ εὔνοια τοῦ μεγάλου ἡγεμόνα Βασιλείου τοῦ Γ´ καὶ τοῦ Μη τροπολίτη Μόσχας Βαρλαάμ, τὴν φιλία τῶν μορφωμένων βογιάρων, τῶν λογίων καὶ τῶν πιστῶν ὅλων τῶν κοινωνικῶν τάξεων, εἶχε τὴν κατὰ κόσμον καταξίωση.
Ὁ Ἅγ. Μάξιμος ὅμως στὴν συνέχεια κατέστη “σημεῖον ἀντιλεγόμενον”, ὅπως γίνεται συνήθως μὲ πολλοὺς πνευματικοὺς ἀνθρώπους.
Συκοφαντίαι ὅλαι αἱ κατηγορίαι Πολλὲς φορὲς ἡ πορεία πρὸς τὸν οὐράνιο Πατέρα γίνεται πολὺ σκληρή. Μήπως ὅμως καὶ γιὰ τὸν ἴδιο τὸν “ἄνθρωπον Χριστὸν Ἰησοῦν” ἡ πορεία πρὸς τὸν Πατέρα Του δὲν ἦταν ὀδυνηρή;
Δὲν δειλίασε κατὰ τὸ ἀνθρώπινο πρὸς στιγμή; Καὶ τὸ ποτήριο τῶν παθημάτων, τῆς ἀδικίας, τῆς συκο- φαντίας, τῆς σταυρώσεως δὲν ἤθελε νὰ τὸ πιεῖ; Τελικὰ ὅμως τὸ ἤπιε, καὶ αὐτὸ συνετέλεσε στὴν δόξα Του. Τὸ ἴδιο ἐπαναλήφθηκε καὶ στὸν Ἅγιο Μάξιμο τὸν Γραικό, ποὺ ὑπῆρξε τέλειος μιμητὴς τοῦ Χριστοῦ.
Τελικὰ γιὰ διαφόρους ἰδιοτελεῖς σκοποὺς τῆς ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς ἡγεσίας ὁ Ἅγ. Μάξιμος καταδικάζεται ἀδίκως ἀπὸ δύο Συνόδους τὸ 1525 καὶ τὸ 1531.
Ἡ καταδίκη εἶχε προαποφασισθεῖ ἀπὸ τὸν μεγάλο ἡγεμόνα μετὰ ἀπὸ εἰσήγηση τοῦ Μητροπολίτη Δανιήλ. Ὅλες οἱ κατηγορίες ἦταν προφανῶς ἀναπόδεικτες. Σὲ ὅλους τοὺς βίους τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τονίζεται ὅτι οἱ κατηγορίες ἐναντίον του ἦταν συ- κοφαντικές.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος γιὰ εἴκοσι ἕξι χρόνια ἀπὸ τὸ 1525 ἕως τὸ 1551 ὑπέμεινε τὰ πάνδεινα στὶς φυλακὲς τῶν Ἱ. Μονῶν Ὁσίου Ἰωσὴφ στὸ Βολοκολὰμσκ καὶ Ὄτροτς τῆς Τβέρ, ἀποκλεισμένος ἀπὸ τὴν Θεία Κοινωνία γιὰ δεκαοχτὼ χρόνια.
Ὁ Μητροπολίτης Μόσχας Μακάριος ἀπαντώντας σὲ ἐπιστολὴ τοῦ Ἁγίου Μαξίμου, μὲ τὴν ὁποία παρακαλοῦσε νὰ τοῦ ἐπιτραπεῖ ἡ Θεία Μετάληψη, ἔγραφε: “Ἀσπαζόμαστε τὰ δεσμά σου ὡς ἑνὸς τῶν Ἁγίων, ἀλλὰ ἀδυνατοῦμε νὰ βοηθήσουμε”.
Βέβαια καὶ στὸ συνεχὲς αἴτημά του γιὰ νὰ ἐπιστρέψει στὴν Ἱ. Μονὴ τῆς μετανοίας του δὲν ἔβρισκε ἀνταπόκριση. Ὁ Ρῶσος ἱστορικὸς Νικόλαος Κοστομάροφ γράφει σχετικά: “Ἡ Μόσχα φοβόταν νὰ τὸν ἀφήσει νὰ φύγει, διότι ἔμαθε στὴν Ρωσία ὅλα τὰ καλὰ καὶ ὅλα τὰ κακά της, καὶ διότι εἶχε ὑπερβολικὴ ἐπιμονὴ στὴν στηλίτευση τῶν κακῶν.
Στὴν Μόσχα δὲν ἄρεσε νὰ λένε ἄσχημα πράγματα στὸ ἐξωτερικὸ γιὰ τὸν ρωσικὸ τρόπο ζωῆς καὶ τὴν ἐκεῖ τάξη τῶν πραγμάτων, καὶ μετὰ ἀπὸ αὐτὸ κάτι τέτοιο ἦταν ἑπόμενο νὰ γίνει ἀπὸ τὸν Ἅγιο Μάξιμο μετὰ ἀπὸ τὸ πικρὸ ποτήρι, ποὺ ἤπιε στὴν χώρα, στὸ καλὸ τῆς ὁποίας ἀφιέρωσε τὴν ζωή του”.
Πολλὲς φορὲς ἡ θεία Πρόνοια ἐνεργεῖ πίσω ἀπὸ τὴν ἐμπάθεια τῶν ἀνθρώπων. Ἂν ὁ Ἅγιος Μάξιμος δὲν ὑπέμεινε τέτοιου μεγέθους ἀδικία, δὲν θὰ ἦταν σήμερα ἕνας μεγάλος Ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας μας. Μπορεῖ νὰ γινόταν ἕνας καθηγητὴς Πανεπιστημίου στὴν Ἰταλία, μπορεῖ νὰ γινόταν Ἡγούμενος στὴν Ἱ. Μονὴ τῆς μετανοίας του, στὸ Βατοπαίδι, μπορεῖ νὰ γινόταν οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, ἂν τὰ
πράγματα ἐξελίσσονταν διαφορετικὰ ἀπὸ ὅτι ἔγιναν, ὅμως δὲν θὰ γινόταν Ἅγιος.
Ὁ Ἅγ. Μάξιμος ἐμφανίστηκε σὰν ἕνα ἀστέρι, ποὺ δὲν ἔσβησε, ἀλλὰ ποὺ ἐπιμένει νὰ φωτίζει τὸν πνευματικὸ οὐρανὸ τῆς Ρωσίας. Στὴν γῆ τῆς Ρωσίας ὑπέμεινε τὸ μακρόχρονο μαρτύριό του, ἀλλὰ καὶ ὁ λαὸς τῆς Ρωσίας τὸν τίμησε καὶ τὸν τιμᾶ ὡς ἕνα μεγάλο Ἅγιό της. Τὸ ἔργο του εἶχε μεγάλη ἐπίδραση στὴν Ρωσία γιὰ αἰῶνες πάνω στὴν θεολογία καὶ στὴν ὀρθόδοξη πνευματικὴ ζωή.
Ὅπως ὁμολογεῖ ὁ σύγχρονος Ρῶσος καθηγητὴς τῆς φιλοσοφίας, Μιχαὴλ Γκρομόφ, “ὡς ἄξιος συνεχιστὴς τοῦ ὑψηλοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, ὁ Ἅγιος Μάξιμος δικαιωματικὰ ἔγινε σοφὸς φιλόσοφος καὶ διάσημος συγγραφέας τῆς ρωσικῆς γῆς, ποὺ πρόσφερε τὰ μέγιστα στὴν ἐξέλιξη τοῦ πολιτισμοῦ μας”.
Στὶς ἡμέρες μας στὴν Ρωσία ἔχουν γραφεῖ τὰ τελευταῖα σαράντα χρόνια πάνω ἀπὸ ἑκατὸ ἐπιστη- μονικὲς μελέτες στὸν χῶρο τῆς θε- ολογίας, τῆς φιλολογίας, τῆς φιλοσοφίας, τῆς ἱστορίας, τῆς δημοσιολογίας, τῆς κοινωνιολογίας, ποὺ ἀφοροῦν τὸ πρόσωπο καὶ τὸ ἔργο τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ.
Δυστυχῶς ὁ Ἕλληνας αὐτὸς Ἁγιορείτης Ἅγιος παραμένει σχεδὸν ἄγνωστος καὶ στὸ ἀκαδημαϊκὸ καὶ στὸ εὐρὺ κοινό τῆς χώρας μας. Ἐλπίζουμε ὅτι τώρα μὲ τὴν ἔκδοση τῶν Ἁπάντων του στὰ ἑλληνικὰ ἀπὸ τὴν Ἱ. Μονή μας θὰ δοθεῖ ἔναυσμα γιὰ συγγραφὴ ἐργασιῶν καὶ περαιτέρω ἔρευνα ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες ἐπιστήμονες. Ἡ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο του ἀποτελοῦν ἕνα διαχρονικὸ πρότυπο ζωῆς.
Ἀφοῦ διαλέχθηκε μὲ ὅλα τὰ κοινωνικά, θεολογικά, πολιτισμικὰ ρεύματα τῆς ἐποχῆς του, τὰ ὁποῖα καὶ διύλισε μέσω τῆς ἐμπειρίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος προσφέρει καὶ σήμερα τὸν αὐθεντικό, ἐμπειρικό, διακριτικό, πατερικὸ λόγο, ποὺ τόσο ἀνάγκη τὸν ἔχει ὁ σύγχρονος “κεκοπιακώς καὶ πεφορτισμένος” ἀπὸ τὴν ἁμαρτία ἄνθρωπος.
Ἡ κρίσις πνευματικὴ Ἀκολουθώντας τὴν Πατερικὴ παράδοση ἀπαντοῦσε στὰ προβλήματα καὶ τὶς ἀνάγκες τῶν πιστῶν τῆς ἐποχῆς του.
Ἡ διδασκαλία του ἦταν σύμφωνη μὲ τὶς ποιμαντικὲς ἀνάγκες, ποὺ ἀντιμετώπιζε, αὐτὸ δηλαδὴ ποὺ ὀνομάζουν ὁρισμένοι σήμερα συναφειακὴ θεολογία. Ἡ διδασκαλία του εἶναι τόσο ἐπίκαιρη. Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος μὲ τὴν ἀφθονία τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν, τὰ τεχνολογικά του ἐπιτεύγματα, τὴν κοινωνικὴ εὐημερία, ποὺ χαρακτηρίζει τὴν ἐποχή μας θὰ μποροῦσε νὰ ζεῖ ἄνετα καὶ εὐτυχισμένα. Δὲν εἶναι ὅμως ἔτσι ἡ κατάσταση. Ἡ ἐποχή μας εἶναι δύσκολη. Διότι κυριαρχεῖ ὁ εὐδαιμονισμός, ὁ πνευματικὸς ἀποπροσανατολισμός, ὁ καθαρὰ ὑλιστικὸς τρόπος ζωῆς, ἡ πληθώρα καὶ σύγχυση τῶν θεωριῶν, ἡ κρίση τῶν ἀξιῶν καὶ θεσμῶν, ἡ πολιτισμικὴ κρίση, ἡ παγκοσμιοποίηση στὸν τρόπο ζωῆς καὶ σκέψεως.
Ἡ χώρα μας διέρχεται τώρα μία οἰκονομικὴ κρίση. Ἡ βασικὴ ὅμως κρίση εἶναι πνευματική. Ὅσο καὶ ἂν ἀλλάζουν κοινωνικά, οἰκονομικὰ καὶ πολιτισμικὰ οἱ καιροί, ὁ ἄνθρωπος παραμένει οὐσιαστικὰ ὁ ἴδιος μὲ ἀμαυρωμένο τὸ κατʼ εἰκόνα. Ὁ Ἅγιος Μάξιμος μᾶς παρουσιάζει σήμερα τὸν ἐν Χριστῷ ἀνακαινισμένο ἄνθρωπο, τὸ ἀληθινὸ πρόσ - ωπο, τὸ κατʼ εἰκόνα Χριστοῦ.
Προβάλλει τὸν ὁλοκληρωμένο ἄνθρωπο, ποὺ δὲν φοβᾶται γιὰ τίποτε ἐπὶ τῆς γῆς, ποὺ δὲν ἔχει ἀγωνία, ἄγχος καὶ ἀνησυχία γιὰ τίποτε ἐφήμερο, γιατί ἔχει μόνιμα τὸν φόβο καὶ τὴν μνήμη τοῦ Θεοῦ στὴν καρδιά του, ἔχει ἀκλόνητη ἐμπιστοσύνη στὴν πρόνοια τοῦ Θεοῦ Πατέρα.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ἦταν ὁ Ἕλλη-νας Ὀρθόδοξος μοναχός, ὁ ἀκέραιος, ὁ ἀληθινός, ποὺ στὸ πρόσωπό του μαρτυρεῖται ὅτι ἡ Ἑλλάδα βρίσκει τὸν ἑαυτό της, ὅταν συναντᾶται καὶ ἑνώνεται μὲ τὴν Ὀρθοδοξία.
Δὲν λύγισε ἀπὸ τοὺς πειρασμοὺς καὶ τὶς θλίψεις, ὁ γίγαντας αὐτὸς τῆς ὑπομονῆς. Κράτησε ἀνόθευτη τὴν πίστη καὶ τὴν ἐν Χριστῷ μαρτυρία του. Ἀποτελεῖ μέγα καύχημα γιὰ τὸν ὀρθόδοξο μοναχισμὸ νὰ συμπεριλαμβάνει στὶς τάξεις του τέτοιου μεγέθους προσωπικότητες, ὅπως τὸν Ἅγιο Μάξιμο τὸν Γραικό.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος προβάλλει σήμερα τὸν ὀρθόδοξο καὶ εἰδικὰ τὸν ἁγιορείτικο μοναχισμὸ ὡς αὐθεντικὸ καὶ τέλειο τρόπο ζωῆς καὶ ὑπάρξεως. Εἶχε ἐσωτερικὴ πνευματικὴ κατάσταση, ζοῦσε μὲ μία συνεχῆ ἐγρήγορση καὶ νήψη, μὲ τὴν μελέτη τῆς Κρίσεως, τοῦ θανάτου, τῆς κολάσεως, τοῦ παραδείσου.
Ὁ νοῦς του ἦταν βουτηγμένος συνεχῶς σὲ θεῖες θεωρίες. Αὐτὴν τὴν ἐμπειρικὴ πνευματική του κατά- σταση μποροῦμε νὰ μιμηθοῦμε καὶ ἐμεῖς σήμερα κατὰ δύναμη, καὶ νὰ τὴν θέσουμε ὡς ἀντιστάθμισμα στὶς κάθε εἴδους προκλήσεις τοῦ πονηροῦ καὶ γενικῶς τῆς ἀποστασίας, ποὺ ἐπικρατεῖ στὴν οἰκουμένη.
Ἂν ζοῦσε ὁ Ἅγιος Μάξιμος σήμερα στὴν μετανεωτερικὴ ἐποχή μας, στὴν ἐποχὴ τοῦ παραλογισμοῦ, τῆς εὐρύτατης ἀποδοχῆς τῆς ἁμαρτίας, τοῦ κατακερματισμοῦ τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου, τῆς ἀποδόμησης κάθε ἀξίας καὶ θεσμοῦ, θὰ χρησιμοποιοῦσε βέβαια διαφορετικὸ τρόπο ἐκφράσεως λόγου, ὅμως τὸ πνεῦμα του θὰ ἦταν τὸ ἴδιο.
Δηλαδὴ θὰ στηλίτευε τὴν ἁμαρτία, θὰ ἀγαποῦσε καὶ θὰ συμπονοῦσε ὅμως τὸν ἁμαρτωλό. Θὰ ἐπέμενε στὴν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ ὡς τὴν μοναδικὴ ὁδὸ θεογνωσίας καὶ αὐτογνωσίας.
Θὰ ἀγωνιζόταν κατὰ τῆς ἐκκοσμικεύσεως τῆς Ἐκκλησίας, τῆς θρησκειοποιήσεως τῆς Ὀρθοδοξίας, τῆς τηρήσεως τῶν ἐξωτερικῶν τύπων ἀλλὰ καὶ τῆς νοησιαρχίας καὶ θὰ πρότασσε τὴν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἐμπειρία, τὴν ἐμπειρικὴ γνώση τοῦ Θεοῦ, τὴν ἕνωση μὲ τὸν ἐν Τριάδι Θεό.
Αὐτὴν τὴν θεία ἕνωση εὐχόμεθα μὲ τὶς πρεσβεῖες τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ νὰ βιώσουμε ὅλοι μας ἀπὸ αὐτὴν ἐδῶ τὴν ζωή, καὶ στὴν μέλλουσα στὴν πληρέστερη καὶ ἀέναη μορφή της»
Oρθόδοξος Τύπος 26/2/2011
Αποσπάσματα της ομιλίας σε βίντεο από http://vatopaidi.wordpress.com
Εἰς τὴν ἐκδήλωσιν συμμετεῖχε, ἐπίσης, ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μεγίστης Μονῆς Βατοπαιδίου Ἀρχιμανδρίτης κ. Ἐφραίμ, ὁ ὁποῖος ὡμίλησεν διὰ τὸν Ἅγιον, ἀλλὰ ἐστράφη καὶ ἐναντίον ὅλων ἐκείνων τῶν Δυνάμεων, αἱ ὁποῖαι ἀνεκάλυψαν τὴν μεταπατερικὴν θεολογίαν καὶ ζητοῦν τὴν περιθωριοποίησιν καὶ τὴν κατάργησιν τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας.«Οἱ Πατέρες ὅμως ἀποτελοῦν τὴν αὐθεντικὴν καὶ ἀπλανῆ ὁδὸν τῆς θεολογίας καὶ τῆς σωτηρίας. Οἱ Πατέρες εἶναι οἱ συνεχιστὲς τοῦ ἔργου καὶ τῆς διδασκαλίας τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων», ὑπεγράμμισε.
Οὐσιαστικῶς ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπαιδίου, μὲ ἔμμεσον τρόπον ἀνακαλεῖ εἰς τὴν «τάξιν» τὸν Σεβ. Μητροπολίτην Δημητριάδος κ. Ἰγνάτιον καὶ τὴν αἱρετικὴν Ἀκαδημίαν Θεολογικῶν Σπουδῶν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.
Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας δὲν εἶναι τὰ σύννεφα, τὰ ὁποῖα κρύβουν τὸν Χριστὸν ἐπισημαίνει ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς πρὸς τὰς δυνάμεις τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Δημητριάδος, αἱ ὁποῖαι ζητοῦν τὴν ἀπομάκρυνσιν τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ἐκ τῆς ζωῆς της.
Ἡ ἐκδήλωσις, οἱ ὁμιληταὶ καὶ ἡ ὁμιλία τοῦ Καθηγουμένου τῆς Ἱ. Μ. Βατοπαιδίου
Παραθέτομεν ὁλόκληρον τὸ ρεπορτὰζ διὰ τὴν ἐκδήλωσιν διὰ τὸν Ἅγιον Μάξιμον τὸν Γραικὸν ὡς καὶ τὰς ὁμιλίας τῶν συμμετασχόντων εἰς αὐτήν, ὡς τὰς μετέδωσε τὸ Ἐκκλησιαστικὸν Πρακτορεῖον Εἰδήσεων «Ρομφαία» κατὰ τὴν 29ην Ἰανουαρίου: «Μὲ μεγάλη ἐπιτυχία πραγματοποιήθηκε τὸ βράδυ τῆς Παρασκευῆς στὸν Πολυχῶρο Πολιτισμοῦ “Ἀθηναΐς” στὸ Βοτανικό, ἡ ἐκδήλωση πρὸς τιμὴν τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ ἀπὸ τὸ ὁμώνυμο Ἰνστιτοῦτο.
Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ, ὅτι ἡ αἴθουσα Silk Room τοῦ Πολυχώρου ἦταν ἀσφυκτικὰ γεμάτη, ἀφοῦ σύμφωνα μὲ τοὺς ὑπεύθυνους ὁ κόσμος ξεπέρασε τὰ 1.000 ἄτομα. Τὴν ἐκδήλωση ἄνοιξε ὁ Πρόεδρος τοῦ Ἰνστιτούτου “Ἅγιος Μάξιμος ὁ Γραικὸς” κ. Νικόλαος Γκουράρος, ὁ ὁποῖος ἀναφέρθηκε στὴ λειτουργία τοῦ Ἰνστιτούτου, τὸ ὁποῖο, ὅπως ἀνέφερε, ἀναδεικνύει τὴν παράδοση τῆς ὀρθοδοξίας.
Ὁ Βατοπαιδινὸς
Ἐν συνεχείᾳ μίλησε ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἄρτης κ. Ἰγνάτιος, ὁ ὁποῖος ἔκανε ἐκτενῆ ἀναφορὰ στὸ βίο τοῦ Ἁγίου Μαξίμου, ὁ ὁποῖος καταγόταν ἀπὸ τὴν Ἄρτα.
Ὁ κ. Ἰγνάτιος τόνισε ὅτι ὁ Ἅγιος Μάξιμος ἔζησε σὲ μιὰ δύσκολη ἐποχή, ὅπως ζοῦμε καὶ ἐμεῖς σήμερα στὴν ἐποχὴ τῆς παγκοσμιοποίησης.
Τὸν λόγο ἔλαβε ἀμέσως μετὰ ὁ Ὁμότ. Καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς κ. Δημήτριος Γόνης, ὁ ὁποῖος παρουσίασε μὲ γλαφυρὸ τρόπο τὸν Α´ Τόμο τῶν Ἁπάντων τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ.
Σημαντικὴ ἦταν καὶ ἡ παρουσίαση τοῦ βιβλίου τοῦ Δικηγόρου κ. Κων/νου Τσιλιγιάννη μὲ τίτλο “Ἡ δίκη τοῦ Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ”, τὸ ὁποῖο παρουσίασε ὁ Ὁμοτ. Καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σπυρίδων Κοντογιάννης.
Ὁ κ. Καθηγητὴς ἀναφέρθηκε στὰ βασικὰ σημεῖα τοῦ βιβλίου, τὸ ὁποῖο χωρίζεται σὲ δέκα κεφάλαια, τὰ ὁποῖα εἶναι πάρα πολὺ συγκινητικὰ καὶ ἐνδιαφέροντα. Ἐπίσης, ἀναφέρθηκε καὶ στὴν μεγάλη προσπάθεια, ποὺ κατέβαλε ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια ὁ ἀγαπητὸς φίλος κ. Τσιλιγιάννης, ποὺ τόσο πολὺ ἀγάπησε τὸν Ἅγιο Μάξιμο τὸν Γραικό.
Ἐν συνεχείᾳ τὸν λόγο ἔλαβε ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μεγίστης Μονῆς Βατοπαιδίου Ἀρχιμανδρίτης Ἐφραίμ, ὁ ὁποῖος στὴν ἀρχὴ τῆς ὁμιλίας του μεταξὺ ἄλλων τόνισε: “Στὴν ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας ἔχουν ἀναδειχθεῖ πολὺ σημαντικὰ πρόσωπα, ποὺ μὲ τὸ βίωμα, τὸν λόγο καὶ τὸ ἔργο τους σφράγισαν τὴν ἱστορία τῆς ἐποχῆς τους καὶ ἐπηρέασαν τὴν μετέπειτα πορεία της.
Μεταξὺ αὐτῶν συγκαταλέγονται ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, ὁ Ἅγιος Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης.
Μὲ τὸ σκεπτικὸ αὐτὸ μποροῦμε νὰ θεωρήσουμε καὶ τὸν Ἅγιο Μάξιμο τὸν Γραικὸ ὡς τὸ κατεξοχὴν σημαντικὸ πρόσωπο τοῦ 16ου αἰώνα στὴν Ὀρθόδοξη Ἀνατολή, ποὺ εἶναι τόσο γνωστὸ καὶ ἀγαπητὸ στοὺς Ρώσους, ἀλλὰ καὶ τόσο ἄγνωστο στοὺς Ἕλληνες”.
“Πολλοὶ Ἕλληνες κληρικοὶ καὶ λαϊκοὶ ἐπισκέπτονταν τὴν Ρωσία, ἰδιαίτερα μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἢ γιὰ νὰ ζητήσουν οἰκονομικὴ βοήθεια ἢ τοὺς προσκαλοῦσαν οἱ ἴδιοι οἱ Ρῶσοι γιὰ τὶς ἐκκλησιαστικὲς καὶ ἐκπαιδευτικὲς ἀνάγκες τους.
Κανένας ὅμως ἀπὸ αὐτοὺς δὲν εὐεργέτησε τὴν Ρωσία ὅσο καὶ ὅπως ὁ Ἅγιος Μάξιμος, γιʼ αὐτὸ καὶ κανένας δὲν ἔχει τόσο ἐξέχουσα θέση στὴν ρωσικὴ ἐκκλησιαστικὴ καὶ κοσμικὴ ἱστορία, γραμματεία, λογοτεχνία καὶ τὴν πανρωσικὴ συνείδηση”, πρόσθεσε ὁ κ. Ἐφραίμ.
Νὰ σημειωθεῖ, ὅτι στὴ συνέχεια προβλήθηκε ἕνα καταπληκτικὸ ντοκιμαντὲρ γιὰ τὴν ζωὴ τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ καὶ τὴν ἱστορία τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπαιδίου.
Ὁ Ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπαιδίου Γέροντας Ἐφραὶμ προσέφερε στὸν κ. Τσιλιγιάννη μιὰ εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Παραμυθίας, ἡ ὁποία φιλοτεχνήθηκε στὴ Μονή, τιμώντάς τον ἐν συνεχείᾳ γιὰ τὸ πόνημά του ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια.
Ὁ Γέροντας Ἐφραὶμ ἀναφέρθηκε καὶ στὸ ταξίδι, ποὺ ἔκαναν στὴ Ρωσία, γιὰ νὰ παραλάβουν τὸ τμῆμα Ἱεροῦ Λειψάνου, ἀπὸ τὰ χέρια τοῦ μακαριστοῦ Πατριάρχη Μόσχας κυροῦ Ἀλεξίου.
Τέλος, ὁ κ. Τσιλιγιάννης βαθειὰ συγκινημένος ἀναφέρθηκε στὴν σχέση του μὲ τὸν Ἅγιο Μάξιμο τὸν Γραικό, καὶ ἀπευθυνόμενος πρὸς τὸν Ἡγούμενο τῆς Βατοπαίδιου τόνισε: «Γέροντά μου, αὐτὸ ποὺ σοῦ εἶπα στὴν ἁγία τράπεζα ἐπάνω τὸ τήρησα».
«Κατηγοροῦνται οἱ Πατέρες σήμερα, ὅτι ἦταν ἀναχρονιστικοί, ὅτι ὁδήγησαν τοὺς πιστοὺς στὸν φονταμενταλισμό, ὅτι δὲν ἔκαναν διάλογο μὲ τὴν ἐποχή τους, ὅτι δὲν ἐνδιαφέρθηκαν γιὰ τὸν πολιτισμό.
Γιʼ αὐτό, λένε αὐτοὶ ποὺ πρεσβεύουν τὴν παραπάνω θέση, ἐπιβάλλεται ἡ σύγχρονη θεολογία νὰ γίνει μεταπατερική. Οἱ Πατέρες ἦταν τὰ σύννεφα, ποὺ ἔκρυβαν τὸν ἥλιο Χριστό, ὁπότε, γιὰ νὰ φωτιστοῦμε ἀπευθείας ἀπὸ τὸν Χριστό, πρέπει νὰ ἀπομακρύνουμε τοὺς Πατέρες.
Οἱ Πατέρες ὅμως ἀποτελοῦν τὴν αὐθεντικὴ καὶ ἀπλανῆ ὁδὸ τῆς θεολογίας καὶ τῆς σωτηρίας. Οἱ Πατέρες εἶναι οἱ συνεχιστὲς τοῦ ἔργου καὶ τῆς διδασκαλίας τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. Εἶναι αὐτοὶ ποὺ βίωσαν καὶ ἐξέφρασαν τὴν ἀποκάλυψη ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ.
Οἱ Πατέρες δὲν ἀγνόησαν τὸν ἄνθρωπο, ἀλλὰ ἀγωνίστηκαν, θυσιάσθηκαν, ἀναλώθηκαν στὴν διακονία τοῦ πλησίον, στὴν σωτηρία ὅλου τοῦ κόσμου.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ἔζησε στὴν Ἰταλία κατὰ τὴν περίοδο, ποὺ ὑπῆρχε μία ἔντονη ἀνάπτυξη τῶν ἐπιστημῶν καὶ τῶν τεχνῶν, μία προβολὴ τῶν ἀνθρωπιστικῶν ἀρχῶν καὶ δικαιωμάτων· συναντήθηκε μὲ τὴν νεωτερικότητα, διαλέχθηκε μαζί της καὶ προσέλαβε ὅσα στοιχεῖα ἦταν ἱκανὰ νὰ βοηθήσουν, νὰ συμβάλουν στὸν αὐθεντικὸ τρόπο ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου.
Στὸ Ἅγιον Ὄρος βίωσε τὴν θεία Χάρη, ἀπέκτησε τὴν πείρα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἔγινε μέτοχος τοῦ θεανθρωπίνου εἶναι. Στὴν Ρωσία, ἀφοῦ εἶχε προηγηθεῖ αὐτὴ ἡ πείρα τοῦ ἀνθρωπίνου καὶ τοῦ θεανθρωπίνου εἶναι, ἀπέδωσε ἑκατονταπλάσιους καρπούς.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος κατὰ κοινὴ ὁμολογία τῶν Ρώσων δὲν ἔφερε μόνο τὸν Θεὸ στὴν Ρωσία τοῦ 16ου αἰώνα ἀλλὰ καὶ τὸν πολιτισμό. Στὸ πρόσωπο τοῦ Ἁγίου Μαξίμου βλέπουμε τὴν διαλογικότητα, τὴν ἐλευθερία τοῦ ἐν Χριστῷ ἀνακαινισμένου ἀνθρώπου, τὸν ἀληθινὸ Πατέρα. Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ἐργάστηκε μὲ ἀποστολικὸ ζῆλο στὸν «ἀμπελώνα τοῦ Κυρίου» παρὰ τὶς ἀπερίγραπτες σωματικὲς καὶ ψυχικὲς δοκιμασίες, τὶς ὁποῖες ὑπέστη κάτω ἀπὸ ἀνεκδιήγητες συνθῆκες.
Ἀπὸ τὰ τριάντα ὀκτὼ χρόνια τῆς ἀκούσιας καὶ ἀναγκαστικῆς παραμονῆς του στὴν Ρωσία ὡς τὴν κοίμησή του, εἴκοσι ἕξι χρόνια παρέμεινε φυλακισμένος ὡς κοινὸς ἐγκληματίας. Κατὰ τὰ ἕξι δὲ πρῶτα χρόνια στὴν Ἱ. Μονὴ τοῦ Ὁσίου Ἰωσὴφ στὸ Βολοκολὰμσκ ἦταν σιδηροδέσμιος καὶ ὑπέστη φρικτὰ μαρτύρια, ἐνῶ οἱ ἐκκλησιαστικὲς ἀρχὲς τοῦ εἶχαν ἀπαγορεύσει τὴν Θεία Κοινωνία γιὰ δεκαοκτὼ χρόνια.
Ὁ Μιχαὴλ Τριβώλης, ὁ μετέπειτα Μάξιμος ὁ Γραικός, γεννήθηκε στὴν Ἄρτα τὸ 1470 ἀπὸ εὐσεβεῖς γονεῖς, ἄρχοντες τοῦ τόπου. Ἀφοῦ ἔλαβε τὴν βασικὴ ἐγκύκλια μόρφωση στὴν Πατρίδα του, ἔχοντας μία ἀκόρεστη δίψα γιὰ ἀνώτερη μάθηση, πῆγε στὴν Ἰταλία, ὅπου σπούδασε στὰ σπουδαιότερα πανεπιστήμιά της, στὶς πόλεις Βενετία, Πάδοβα, Φερράρα, Φλωρεντία καὶ Μιλάνο.
Ἡ Ἰταλία εἶχε γίνει τὸ σχολεῖο τῆς Εὐρώπης κατὰ τὸν 15ο καὶ 16ο αἰώνα. Οἱ σπουδαιότεροι Ἕλληνες λόγιοι, καὶ πρὸ τῆς πτώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἀλλὰ ἰδιαίτερα μετὰ ἀπὸ αὐτήν, μεταναστεύουν στὴν Δύση, κατὰ προτίμηση στὴν Ἰταλία, γιὰ νὰ ἀποφύγουν τὰ δεινὰ τῶν Τούρκων κατακτητῶν. Μὲ τὴν σοφία τους μεταλαμπαδεύουν τὸ φῶς τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλολογικῆς καὶ φιλοσοφικῆς γνώσεως.
Στὴν Δύση ἡ Ἀναγέννηση μὲ τὴν ἀνάπτυξη τῶν ἐπιστημῶν καὶ τῶν τεχνῶν κέρδιζε τόπο σὲ ὅλο τὸν κοινωνικό, πολιτικὸ καὶ θεολογικὸ χῶρο, ἐνῶ ἡ Ρωμαιοκαθολικὴ Ἐκκλησία ὅλο καὶ περισσότερο ἐκκοσμικευόταν.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ἔζησε ὅλες αὐτὲς τὶς κοινωνικὲς καὶ θεολογικὲς ζυμώσεις τὴν περίοδο, ποὺ σπούδαζε στὴν Ἰταλία. Ἀφοῦ ἔμεινε περίπου γιὰ μία δεκαπενταετία στὴν Ἰταλία, δέχεται τὴν ἰδιαίτερη, χαρισματικὴ κλήση ἀπὸ τὸν Θεό, γιὰ νὰ εἰσέλθει στὴν μοναχικὴ πολιτεία. Κάνει τὴν ἀποταγή του τὴν ἄνοιξη τοῦ 1506 καὶ ἐπιλέγει ὡς χῶρο τῆς μοναχικῆς ἀσκήσεως τὴν Ἱ. Μ. Βατοπαιδίου.
Ἡ Ἱ. Μονὴ ἐκείνη τὴν περίοδο εἶχε γίνει χῶρος συναντήσεως ἐπιφανῶν πνευματικῶν προσωπικοτήτων καὶ μεγάλων μορφῶν τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὁ Ἅγιος Μάξιμος συναναστράφηκε ἐκεῖ μὲ τὸν Ἅγιο Νήφωνα καὶ τοὺς μαθητές του Ὁσιομάρτυρες Μακάριο καὶ Ἰωάσαφ, τὸν προηγούμενο Ἰώβ, τὸν λόγιο ἱερομόναχο Σάββα, τὸν Πρῶτο τοῦ Ἁγίου Ὄρους Συμεών, τὸν Μητροπολίτη πρώην Βεροίας Μεθόδιο, τὸν Ἅγιο Θεόφιλο τὸν Μυροβλύτη, τὸν Ἐπίσκοπο πρώην Μηθύμνης Μαλαχία, τὸν Ὁσιομάρτυρα Ἰάκωβο καὶ πολλοὺς ἄλλους.
Ἡ Ἱερὰ Μονή, λόγω τῆς δύσκολης οἰκονομικῆς κατάστασης, ποὺ βρισκόταν, ἐκτιμώντας τὰ προσόντα του, τοῦ ἀνέθετε τὸ διακόνημα νὰ πηγαίνει σὲ περιοχὲς ἐκτὸς Ἁγίου Ὄρους γιὰ ἐράνους.
Πηγὴ εὐσεβείας
Ἡ ἀνάθεση τῶν ἀποστολῶν αὐτῶν φανερώνει καὶ τὴν καθολικὴ ἐκτίμηση τῶν μοναχῶν πρὸς τὸ πρόσωπό του. Ὅπως γράφει ὁ ἴδιος, “κατʼ ἐντολὴν τῶν πατέρων” ἔκανε περιοδεῖες στὴν Τουρκοκρατούμενη Μακεδονία καὶ τὰ ἑλληνικὰ νησιὰ τοῦ Αἰγαίου, τὰ ὁποῖα βρίσκονταν στὴν κατοχὴ τῶν Ἑνετῶν, κηρύττοντας καὶ στηρίζοντας τοὺς Ὀρθόδοξους Ἕλληνες στὴν πίστη τους. Ἀφοῦ πέρασε μία δεκαετία παραμονῆς στὴν Ἱερὰ Μονή, μετὰ ἀπὸ πρόσκληση τοῦ μεγάλου ἡγεμόνα τῆς Ρωσίας Βασιλείου τοῦ Γ´ ἐπιλέγεται καὶ ἀποστέλεται στὴν Μόσχα, γιὰ νὰ μεταφράσει καὶ νὰ διορθώσει διάφορα ἐκκλησιαστικὰ βιβλία καὶ εἰδικὰ τὸν Ἑρμηνευμένο Ψαλτήρα.
Τὸ ἔργο αὐτὸ τοῦ Ἁγίου Μαξίμου ἡ Ἱ. Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας τὸ χαρακτήρισε “πηγὴν εὐσεβείας”. Μετὰ τὸ πέρας αὐτοῦ τοῦ ἔργου δὲν τοῦ ἐπετράπη ὅμως ἡ ἐπιστροφὴ στὸ Ἅγ. Ὄρος, ὅπως ἀρχικὰ εἶχε συμφωνηθεῖ.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ἔπρεπε νὰ παραμείνει. Ὁ Βασίλειος Γ´ πολλὲς φορὲς κατέφευγε σὲ αὐτὸν ἀποκομίζοντας πολλὰ ἀπὸ τὴν σοφία του καὶ τὴν διακριτικὴ γνώμη του. Ἡ ἐργασία πάνω στὸν Ἑρμηνευμένο Ψαλτήρα ἀπέδειξε ὅτι θὰ μποροῦσαν νὰ ἐπωφεληθοῦν ἀρκετὰ ἀπὸ τὸν πολυμαθῆ αὐτὸν Ἕλληνα.
Ὁ Ἅγ. Μάξιμος ἀνέλαβε μὲ ζῆλο τὸ μεταφραστικὸ καὶ ἑρμηνευτικὸ ἔργο, ποὺ τοῦ ἀνέθεταν. Παράλληλα ἐρχόμενος σὲ ἐπαφὴ μὲ ὅλα τὰ κοινωνικὰ στρώματα τῆς Ρωσίας, γνώρισε πολὺ καλὰ τὸν τρόπο ζωῆς τους καὶ ἀνέλαβε ἕνα ἐξίσου μεγάλο ποιμαντικὸ ἔργο.
Ρῶσοι καὶ Εὐρωπαῖοι ἱστορικοὶ χαρακτηρίζουν τὴν ἐποχή, ποὺ ἔζησε ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὡς τὴν σκοτεινότερη περίοδο τῆς ρωσικῆς ἱστορίας.
Μοναδικὴ Αὐθεντία
Οἱ αἱρέσεις, οἱ δεισιδαιμονίες, ἡ ὑποκριτικὴ εὐσέβεια, ἡ ἁμαρτωλότητα καὶ ἡ κάθε εἴδους πλάνη κυριαρχοῦσαν στὸ κοινωνικὸ καὶ θεολογικὸ γίγνεσθαι τῆς τότε Ρωσίας.
Στὴν κοινὴ συνείδηση ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὑψώθηκε σὲ μοναδικὴ αὐθεντία, ἡ ὁποία μποροῦσε νὰ δείχνει τὰ πρέποντα καὶ τὰ ὀρθὰ στὰ πράγματα τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς Πολιτείας, καὶ θεωρήθηκε μεγάλος μεταρρυθμιστὴς στὴν πολὺ δυσάρεστη κατάσταση, στὴν ὁποία βρισκόταν ἡ ρωσικὴ κοινωνία.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος, ἂν καὶ δὲν εἶχε τὸ θεσμικὸ ἐκκλησιαστικὸ ἀξίωμα τοῦ ποιμένος ὡς Ἐπίσκοπος ἢ ἱερέας, εἶχε ὅμως τὴν χαρισματικὴ ἱερωσύνη· ἦταν ὁ χαρισματικὸς ποιμένας. Ὅλη ἡ ζωὴ καὶ οἱ ἐνέργειές του ἦταν μία ἀνιδιοτελὴς προσφορὰ γιὰ τὸν ἄνθρωπο, γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ ποιμνίου.
Ἂν ἔβλεπε ὅτι κάτι δὲν γινόταν σύμφωνα μὲ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, δὲν ξεχώριζε ἂν αὐτὸς ποὺ τὸ ἔπραττε ἦταν βασιλιὰς ἢ ἕνας ἁπλὸς χωρικός.
Νουθετοῦσε καὶ ἔλεγχε, ἀγαποῦσε καὶ συμπονοῦσε τὸν λαὸ ἀλλὰ καὶ τοὺς ἄρχοντες γιὰ τὴν ἀμάθεια καὶ τὴν μὴ ὀρθοπραξία τους. Ἔτσι θεώρησε καθῆκον του νὰ περιγράψει μὲ ὑπομνήματα καὶ ἐπιστολὲς τὸ πρότυπο τοῦ γνησίου ἡγεμόνα, νὰ δώσει συμβουλὲς γιὰ μιὰ καλὴ διακυβέρνηση καὶ νὰ στι- γματίσει τὶς ἐγκληματικὲς παρεκτροπὲς τῶν ἀρχόντων, ἀπὸ τὶς ὁποῖ ες ἔπασχε ὁ ρωσικὸς λαός.
Ὁ λόγος του πολλὲς φορὲς γίνεται ἐλεγκτικός, στηλιτευτικός.
Ἀλλὰ αὐτὸ τὸ κάνει, ὅταν τὸ ἐπιβάλλει τὸ ποιμαντικό του καθῆκον. Πῶς θὰ μποροῦσε διαφορετικὰ ὁ Ἅγιος Μάξιμος νὰ πείσει τοὺς σκληρούς, ἀγροίκους καὶ χονδροειδεῖς χαρακτῆρες νὰ μετανοήσουν, νὰ ἀλλάξουν τρόπο ζωῆς;
Σημεῖον ἀντιλεγόμενον
Τὰ πρῶτα ἑπτὰ ἔτη τῆς παραμονῆς του στὴν Ρωσία εἶχε τὴν προσωπικὴ εὔνοια τοῦ μεγάλου ἡγεμόνα Βασιλείου τοῦ Γ´ καὶ τοῦ Μη τροπολίτη Μόσχας Βαρλαάμ, τὴν φιλία τῶν μορφωμένων βογιάρων, τῶν λογίων καὶ τῶν πιστῶν ὅλων τῶν κοινωνικῶν τάξεων, εἶχε τὴν κατὰ κόσμον καταξίωση.
Ὁ Ἅγ. Μάξιμος ὅμως στὴν συνέχεια κατέστη “σημεῖον ἀντιλεγόμενον”, ὅπως γίνεται συνήθως μὲ πολλοὺς πνευματικοὺς ἀνθρώπους.
Συκοφαντίαι ὅλαι αἱ κατηγορίαι Πολλὲς φορὲς ἡ πορεία πρὸς τὸν οὐράνιο Πατέρα γίνεται πολὺ σκληρή. Μήπως ὅμως καὶ γιὰ τὸν ἴδιο τὸν “ἄνθρωπον Χριστὸν Ἰησοῦν” ἡ πορεία πρὸς τὸν Πατέρα Του δὲν ἦταν ὀδυνηρή;
Δὲν δειλίασε κατὰ τὸ ἀνθρώπινο πρὸς στιγμή; Καὶ τὸ ποτήριο τῶν παθημάτων, τῆς ἀδικίας, τῆς συκο- φαντίας, τῆς σταυρώσεως δὲν ἤθελε νὰ τὸ πιεῖ; Τελικὰ ὅμως τὸ ἤπιε, καὶ αὐτὸ συνετέλεσε στὴν δόξα Του. Τὸ ἴδιο ἐπαναλήφθηκε καὶ στὸν Ἅγιο Μάξιμο τὸν Γραικό, ποὺ ὑπῆρξε τέλειος μιμητὴς τοῦ Χριστοῦ.
Τελικὰ γιὰ διαφόρους ἰδιοτελεῖς σκοποὺς τῆς ἐκκλησιαστικῆς καὶ πολιτικῆς ἡγεσίας ὁ Ἅγ. Μάξιμος καταδικάζεται ἀδίκως ἀπὸ δύο Συνόδους τὸ 1525 καὶ τὸ 1531.
Ἡ καταδίκη εἶχε προαποφασισθεῖ ἀπὸ τὸν μεγάλο ἡγεμόνα μετὰ ἀπὸ εἰσήγηση τοῦ Μητροπολίτη Δανιήλ. Ὅλες οἱ κατηγορίες ἦταν προφανῶς ἀναπόδεικτες. Σὲ ὅλους τοὺς βίους τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τονίζεται ὅτι οἱ κατηγορίες ἐναντίον του ἦταν συ- κοφαντικές.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος γιὰ εἴκοσι ἕξι χρόνια ἀπὸ τὸ 1525 ἕως τὸ 1551 ὑπέμεινε τὰ πάνδεινα στὶς φυλακὲς τῶν Ἱ. Μονῶν Ὁσίου Ἰωσὴφ στὸ Βολοκολὰμσκ καὶ Ὄτροτς τῆς Τβέρ, ἀποκλεισμένος ἀπὸ τὴν Θεία Κοινωνία γιὰ δεκαοχτὼ χρόνια.
Ὁ Μητροπολίτης Μόσχας Μακάριος ἀπαντώντας σὲ ἐπιστολὴ τοῦ Ἁγίου Μαξίμου, μὲ τὴν ὁποία παρακαλοῦσε νὰ τοῦ ἐπιτραπεῖ ἡ Θεία Μετάληψη, ἔγραφε: “Ἀσπαζόμαστε τὰ δεσμά σου ὡς ἑνὸς τῶν Ἁγίων, ἀλλὰ ἀδυνατοῦμε νὰ βοηθήσουμε”.
Βέβαια καὶ στὸ συνεχὲς αἴτημά του γιὰ νὰ ἐπιστρέψει στὴν Ἱ. Μονὴ τῆς μετανοίας του δὲν ἔβρισκε ἀνταπόκριση. Ὁ Ρῶσος ἱστορικὸς Νικόλαος Κοστομάροφ γράφει σχετικά: “Ἡ Μόσχα φοβόταν νὰ τὸν ἀφήσει νὰ φύγει, διότι ἔμαθε στὴν Ρωσία ὅλα τὰ καλὰ καὶ ὅλα τὰ κακά της, καὶ διότι εἶχε ὑπερβολικὴ ἐπιμονὴ στὴν στηλίτευση τῶν κακῶν.
Στὴν Μόσχα δὲν ἄρεσε νὰ λένε ἄσχημα πράγματα στὸ ἐξωτερικὸ γιὰ τὸν ρωσικὸ τρόπο ζωῆς καὶ τὴν ἐκεῖ τάξη τῶν πραγμάτων, καὶ μετὰ ἀπὸ αὐτὸ κάτι τέτοιο ἦταν ἑπόμενο νὰ γίνει ἀπὸ τὸν Ἅγιο Μάξιμο μετὰ ἀπὸ τὸ πικρὸ ποτήρι, ποὺ ἤπιε στὴν χώρα, στὸ καλὸ τῆς ὁποίας ἀφιέρωσε τὴν ζωή του”.
Πολλὲς φορὲς ἡ θεία Πρόνοια ἐνεργεῖ πίσω ἀπὸ τὴν ἐμπάθεια τῶν ἀνθρώπων. Ἂν ὁ Ἅγιος Μάξιμος δὲν ὑπέμεινε τέτοιου μεγέθους ἀδικία, δὲν θὰ ἦταν σήμερα ἕνας μεγάλος Ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας μας. Μπορεῖ νὰ γινόταν ἕνας καθηγητὴς Πανεπιστημίου στὴν Ἰταλία, μπορεῖ νὰ γινόταν Ἡγούμενος στὴν Ἱ. Μονὴ τῆς μετανοίας του, στὸ Βατοπαίδι, μπορεῖ νὰ γινόταν οἰκουμενικὸς Πατριάρχης, ἂν τὰ
πράγματα ἐξελίσσονταν διαφορετικὰ ἀπὸ ὅτι ἔγιναν, ὅμως δὲν θὰ γινόταν Ἅγιος.
Ὁ Ἅγ. Μάξιμος ἐμφανίστηκε σὰν ἕνα ἀστέρι, ποὺ δὲν ἔσβησε, ἀλλὰ ποὺ ἐπιμένει νὰ φωτίζει τὸν πνευματικὸ οὐρανὸ τῆς Ρωσίας. Στὴν γῆ τῆς Ρωσίας ὑπέμεινε τὸ μακρόχρονο μαρτύριό του, ἀλλὰ καὶ ὁ λαὸς τῆς Ρωσίας τὸν τίμησε καὶ τὸν τιμᾶ ὡς ἕνα μεγάλο Ἅγιό της. Τὸ ἔργο του εἶχε μεγάλη ἐπίδραση στὴν Ρωσία γιὰ αἰῶνες πάνω στὴν θεολογία καὶ στὴν ὀρθόδοξη πνευματικὴ ζωή.
Ὅπως ὁμολογεῖ ὁ σύγχρονος Ρῶσος καθηγητὴς τῆς φιλοσοφίας, Μιχαὴλ Γκρομόφ, “ὡς ἄξιος συνεχιστὴς τοῦ ὑψηλοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, ὁ Ἅγιος Μάξιμος δικαιωματικὰ ἔγινε σοφὸς φιλόσοφος καὶ διάσημος συγγραφέας τῆς ρωσικῆς γῆς, ποὺ πρόσφερε τὰ μέγιστα στὴν ἐξέλιξη τοῦ πολιτισμοῦ μας”.
Στὶς ἡμέρες μας στὴν Ρωσία ἔχουν γραφεῖ τὰ τελευταῖα σαράντα χρόνια πάνω ἀπὸ ἑκατὸ ἐπιστη- μονικὲς μελέτες στὸν χῶρο τῆς θε- ολογίας, τῆς φιλολογίας, τῆς φιλοσοφίας, τῆς ἱστορίας, τῆς δημοσιολογίας, τῆς κοινωνιολογίας, ποὺ ἀφοροῦν τὸ πρόσωπο καὶ τὸ ἔργο τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ.
Δυστυχῶς ὁ Ἕλληνας αὐτὸς Ἁγιορείτης Ἅγιος παραμένει σχεδὸν ἄγνωστος καὶ στὸ ἀκαδημαϊκὸ καὶ στὸ εὐρὺ κοινό τῆς χώρας μας. Ἐλπίζουμε ὅτι τώρα μὲ τὴν ἔκδοση τῶν Ἁπάντων του στὰ ἑλληνικὰ ἀπὸ τὴν Ἱ. Μονή μας θὰ δοθεῖ ἔναυσμα γιὰ συγγραφὴ ἐργασιῶν καὶ περαιτέρω ἔρευνα ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες ἐπιστήμονες. Ἡ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο του ἀποτελοῦν ἕνα διαχρονικὸ πρότυπο ζωῆς.
Ἀφοῦ διαλέχθηκε μὲ ὅλα τὰ κοινωνικά, θεολογικά, πολιτισμικὰ ρεύματα τῆς ἐποχῆς του, τὰ ὁποῖα καὶ διύλισε μέσω τῆς ἐμπειρίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος προσφέρει καὶ σήμερα τὸν αὐθεντικό, ἐμπειρικό, διακριτικό, πατερικὸ λόγο, ποὺ τόσο ἀνάγκη τὸν ἔχει ὁ σύγχρονος “κεκοπιακώς καὶ πεφορτισμένος” ἀπὸ τὴν ἁμαρτία ἄνθρωπος.
Ἡ κρίσις πνευματικὴ Ἀκολουθώντας τὴν Πατερικὴ παράδοση ἀπαντοῦσε στὰ προβλήματα καὶ τὶς ἀνάγκες τῶν πιστῶν τῆς ἐποχῆς του.
Ἡ διδασκαλία του ἦταν σύμφωνη μὲ τὶς ποιμαντικὲς ἀνάγκες, ποὺ ἀντιμετώπιζε, αὐτὸ δηλαδὴ ποὺ ὀνομάζουν ὁρισμένοι σήμερα συναφειακὴ θεολογία. Ἡ διδασκαλία του εἶναι τόσο ἐπίκαιρη. Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος μὲ τὴν ἀφθονία τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν, τὰ τεχνολογικά του ἐπιτεύγματα, τὴν κοινωνικὴ εὐημερία, ποὺ χαρακτηρίζει τὴν ἐποχή μας θὰ μποροῦσε νὰ ζεῖ ἄνετα καὶ εὐτυχισμένα. Δὲν εἶναι ὅμως ἔτσι ἡ κατάσταση. Ἡ ἐποχή μας εἶναι δύσκολη. Διότι κυριαρχεῖ ὁ εὐδαιμονισμός, ὁ πνευματικὸς ἀποπροσανατολισμός, ὁ καθαρὰ ὑλιστικὸς τρόπος ζωῆς, ἡ πληθώρα καὶ σύγχυση τῶν θεωριῶν, ἡ κρίση τῶν ἀξιῶν καὶ θεσμῶν, ἡ πολιτισμικὴ κρίση, ἡ παγκοσμιοποίηση στὸν τρόπο ζωῆς καὶ σκέψεως.
Ἡ χώρα μας διέρχεται τώρα μία οἰκονομικὴ κρίση. Ἡ βασικὴ ὅμως κρίση εἶναι πνευματική. Ὅσο καὶ ἂν ἀλλάζουν κοινωνικά, οἰκονομικὰ καὶ πολιτισμικὰ οἱ καιροί, ὁ ἄνθρωπος παραμένει οὐσιαστικὰ ὁ ἴδιος μὲ ἀμαυρωμένο τὸ κατʼ εἰκόνα. Ὁ Ἅγιος Μάξιμος μᾶς παρουσιάζει σήμερα τὸν ἐν Χριστῷ ἀνακαινισμένο ἄνθρωπο, τὸ ἀληθινὸ πρόσ - ωπο, τὸ κατʼ εἰκόνα Χριστοῦ.
Προβάλλει τὸν ὁλοκληρωμένο ἄνθρωπο, ποὺ δὲν φοβᾶται γιὰ τίποτε ἐπὶ τῆς γῆς, ποὺ δὲν ἔχει ἀγωνία, ἄγχος καὶ ἀνησυχία γιὰ τίποτε ἐφήμερο, γιατί ἔχει μόνιμα τὸν φόβο καὶ τὴν μνήμη τοῦ Θεοῦ στὴν καρδιά του, ἔχει ἀκλόνητη ἐμπιστοσύνη στὴν πρόνοια τοῦ Θεοῦ Πατέρα.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ἦταν ὁ Ἕλλη-νας Ὀρθόδοξος μοναχός, ὁ ἀκέραιος, ὁ ἀληθινός, ποὺ στὸ πρόσωπό του μαρτυρεῖται ὅτι ἡ Ἑλλάδα βρίσκει τὸν ἑαυτό της, ὅταν συναντᾶται καὶ ἑνώνεται μὲ τὴν Ὀρθοδοξία.
Δὲν λύγισε ἀπὸ τοὺς πειρασμοὺς καὶ τὶς θλίψεις, ὁ γίγαντας αὐτὸς τῆς ὑπομονῆς. Κράτησε ἀνόθευτη τὴν πίστη καὶ τὴν ἐν Χριστῷ μαρτυρία του. Ἀποτελεῖ μέγα καύχημα γιὰ τὸν ὀρθόδοξο μοναχισμὸ νὰ συμπεριλαμβάνει στὶς τάξεις του τέτοιου μεγέθους προσωπικότητες, ὅπως τὸν Ἅγιο Μάξιμο τὸν Γραικό.
Ὁ Ἅγιος Μάξιμος προβάλλει σήμερα τὸν ὀρθόδοξο καὶ εἰδικὰ τὸν ἁγιορείτικο μοναχισμὸ ὡς αὐθεντικὸ καὶ τέλειο τρόπο ζωῆς καὶ ὑπάρξεως. Εἶχε ἐσωτερικὴ πνευματικὴ κατάσταση, ζοῦσε μὲ μία συνεχῆ ἐγρήγορση καὶ νήψη, μὲ τὴν μελέτη τῆς Κρίσεως, τοῦ θανάτου, τῆς κολάσεως, τοῦ παραδείσου.
Ὁ νοῦς του ἦταν βουτηγμένος συνεχῶς σὲ θεῖες θεωρίες. Αὐτὴν τὴν ἐμπειρικὴ πνευματική του κατά- σταση μποροῦμε νὰ μιμηθοῦμε καὶ ἐμεῖς σήμερα κατὰ δύναμη, καὶ νὰ τὴν θέσουμε ὡς ἀντιστάθμισμα στὶς κάθε εἴδους προκλήσεις τοῦ πονηροῦ καὶ γενικῶς τῆς ἀποστασίας, ποὺ ἐπικρατεῖ στὴν οἰκουμένη.
Ἂν ζοῦσε ὁ Ἅγιος Μάξιμος σήμερα στὴν μετανεωτερικὴ ἐποχή μας, στὴν ἐποχὴ τοῦ παραλογισμοῦ, τῆς εὐρύτατης ἀποδοχῆς τῆς ἁμαρτίας, τοῦ κατακερματισμοῦ τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου, τῆς ἀποδόμησης κάθε ἀξίας καὶ θεσμοῦ, θὰ χρησιμοποιοῦσε βέβαια διαφορετικὸ τρόπο ἐκφράσεως λόγου, ὅμως τὸ πνεῦμα του θὰ ἦταν τὸ ἴδιο.
Δηλαδὴ θὰ στηλίτευε τὴν ἁμαρτία, θὰ ἀγαποῦσε καὶ θὰ συμπονοῦσε ὅμως τὸν ἁμαρτωλό. Θὰ ἐπέμενε στὴν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ ὡς τὴν μοναδικὴ ὁδὸ θεογνωσίας καὶ αὐτογνωσίας.
Θὰ ἀγωνιζόταν κατὰ τῆς ἐκκοσμικεύσεως τῆς Ἐκκλησίας, τῆς θρησκειοποιήσεως τῆς Ὀρθοδοξίας, τῆς τηρήσεως τῶν ἐξωτερικῶν τύπων ἀλλὰ καὶ τῆς νοησιαρχίας καὶ θὰ πρότασσε τὴν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἐμπειρία, τὴν ἐμπειρικὴ γνώση τοῦ Θεοῦ, τὴν ἕνωση μὲ τὸν ἐν Τριάδι Θεό.
Αὐτὴν τὴν θεία ἕνωση εὐχόμεθα μὲ τὶς πρεσβεῖες τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ νὰ βιώσουμε ὅλοι μας ἀπὸ αὐτὴν ἐδῶ τὴν ζωή, καὶ στὴν μέλλουσα στὴν πληρέστερη καὶ ἀέναη μορφή της»
Oρθόδοξος Τύπος 26/2/2011
Αποσπάσματα της ομιλίας σε βίντεο από http://vatopaidi.wordpress.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου