Ἑρμηνεία Παλαιᾶς Διαθήκης –Προφήτης Ἡσαΐας (2ον) – (Μητροπολίτου Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμία)

          IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ

ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ

Δημητσάνα, Παρασκευή 5 Ἰουνίου 2015

ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ

ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΣΕ ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ

(Ἡ ἑρμηνεία παρά τήν συντομία της καί τήν ἁπλότητά της εἶναι ἐπιστημονική)

Ἡ ἐργασία αὐτή προσφέρεται στούς ἀναγνῶστες σέ συνέχειες ἑκάστη Δευτέρα καί Παρασκευή διά ἐξεύρεση λαθῶν ἐκ μέρους τους καί ἐνημέρωσή μας πρός διόρθωση, πρίν ἀπό τήν τελική δημοσίευση τοῦ ἔργου.

Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΣΑΪΑΣ

Ἡ αἰώνια εἰρήνη (2,1-5)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Ἡ μικρή αὐτή περικοπή εἶναι μιά προφητεία πού ἀναφέρεται στήν ἐποχή τοῦ Μεσσίου. Παριστάνει τήν Σιών, τά Ἰεροσόλυμα, ὡς κέντρο τῆς μεσσιακῆς βασιλείας, πρός τό ὁποῖο θά συρρέουν ὅλα τά ἔθνη. 

Τά ἔθνη, πού ἦταν διεσπαρμένα μέ τήν πυργοποιία στήν Βαβέλ (Γεν. 11,8), παρουσιάζονται ἐδῶ στήν περικοπή μας συναντώμενα στό ὄρος τοῦ Κυρίου, ὅπου εἶναι κτισμένος ὁ ἅγιος Ναός (στίχ. 2). Οἱ ἄνθρωποι παρουσιάζονται πρόθυμοι νά μάθουν τήν ὁδόν τοῦ Κυρίου, τήν διδασκαλία τοῦ Μεσσίου, καί νά τήν ἐφαρμόσουν. Ὅλα τά ἔθνη ἀναγνωρίζουν τόν Μεσσία διδάσκαλό τους, νομοθέτη τους καί Κύριό τους (στίχ. 3). Ἀποτέλεσμα αὐτοῦ εἶναι ὅτι καταργεῖται ὁ πόλεμος καί ἔρχεται εἰρήνη στήν ἀνθρωπότητα (στίχ. 4). Ἡ περικοπή 2,1-3 εἶναι ἀνάγνωσμα στόν Ἑσπερινό τῆς ἑορτῆς τῆς Ἀναλήψεως τοῦ Κυρίου.

(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,

τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)

2,1Ὁ λόγος πού δόθηκε ἀπό τόν Κύριο στόν Ἠσαΐα, τόν υἱό τοῦ Ἀμώς, γιά τό βασίλειο τοῦ Ἰούδα καί τήν Ἱερουσαλήμ.

2Στίς ἔσχατες ἡμέρες

θά γίνει ἔνδοξο τό ὄρος τοῦ Κυρίου

καί ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ α

σάν νά εἶναι στήν κορυφή τῶν βουνῶν

καί θά φαίνεται ψηλότερα ἀπό ὅλα τά βουνά

καί θά ἔρχονταιβ σ᾽ αὐτό ὅλα τά ἔθνη.

3Θά ἔρχονται πολλοί λαοί καί θά λέγουν:

«Ἐμπρός, ἄς ἀνεβοῦμε στό ὄρος τοῦ Κυρίου

καί στόν οἶκο τοῦ Θεοῦ Ἰακώβ,

γιά νά μᾶς διδάξει τήν ὁδό Του

(δηλ. τίς ἐντολές Του)

καί θά βαδίσουμε σ᾽ αὐτή!

Γιατί (νέος) Νόμος θά βγεῖ ἀπό τήν Σιών

καί (νέα) διδαχή τοῦ Κυρίου

(θά κηρυχθεῖ) ἀπό τήν Ἱερουσαλήμ.

4Καί θά κρίνει (ὁ Γιαχβέ) μεταξύ τῶν ἐθνῶν

καί θά ἐξουσιάζειγ πολλούς λαούς.

Τότε θά μετατρέψουν τά ξίφη τους σέ ἀλέτρια

καί τά δόρατά τους σέ δρεπάνια.

Ποτέ πιά λαός δέν θά παίρνει ξίφος

ἐναντίον ἄλλου λαοῦ

καί δέν θά μαθαίνουν πιά νά πολεμοῦν.

5Ἐμπρός, λοιπόν, ὦ οἶκος τοῦ Ἰακώβ,

ἄς πορευθοῦμε στό φῶς τοῦ Κυρίου.

α. «Τό ὄρος τοῦ οἴκου τοῦ Κυρίου», λέγει τό Ἑβρ.

β. «Θά συρρέουν», λέει τό Ἑβρ.

γ. «Θά δημιουργήσει δίκαιο», κατά τό Ἑβρ.

(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

2,1. Αὐτός ὁ νέος τίτλος εἰσάγει τήν μικρή συλλογή προφητειῶν τῶν κεφ. 2-5.– Ὁ λόγος. Ἡ λ. ὑποδηλώνει «μήνυμα» (Ἱερ. 7,1. 11,1). 2,2-5. Αὐτή ἡ νέα ἐποχή συνεπάγεται τήν ἀνύψωση τῆς Σιών, τήν ἀναγνώρισή της ἀπό τά ἔθνη καί τήν ἐποχή τῆς εἰρήνης. Αὐτή ἡ ὅραση τῶν ἐθνῶν συναγομένων στό ὄρος Σιών εὑρίσκεται, μέ λίγες παραλλαγές, καί στό Μιχ. 4,1-3. Ἡ ἐπικρατοῦσα γνώμη εἶναι ὅτι ὁ Μιχαίας ἐξαρτᾶται ἀπό τόν Ἠσαΐα. Εἶπαν ὅτι ἡ περικοπή μας ἀνήκει στήν μετά τήν αἰχμαλωσία περίοδο γιά τήν παγκοσμιότητα τῆς προφητείας, ἀλλά ἡ ἰδέα γιά μία παγκόσμια νίκη τοῦ Γιαχβέ εἶναι πολύ παλαιά στήν πίστη τῶν Ἑβραίων περί τῆς ἡμέρας τοῦ Γιαχβέ. 2,2.3. Τό ὄρος Κυρίου εἶναι σύμβολο τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία θά διακηρύξει τήν ὁδό τοῦ Κυρίου σ᾽ ὅλα τά ἔθνη (βλ. Μιχ. 4,1-4). – Νόμος, δηλαδή, διδασκαλία κατά τό νόημα τῆς παραγράφου. 2,4. Τήν κρίση τοῦ Κυρίου θά ἀκολουθήσει ἡ ἐποχή τῆς εἰρήνης (σύγκρ. μέ 5,25. 30,27-28).

Ἡ ἡμέρα τοῦ Κυρίου (2,6-21)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Στήν ἐδῶ περικοπή ὁ προφήτης Ἠσαΐας ἀπειλεῖ μέ καταστροφή ὅλο τόν ἰσραηλιτικό λαό, βόρειο καί νότιο βασίλειο, γιά τά ἁμαρτήματά του, πρό παντός δέ γιά τήν ὑπερηφάνειά του καί τήν εἰδωλολατρία του (στίχ. 6.8.9). Ἄν καί τό κράτος στήν περικοπή μας παριστάνεται ἰσχυρό, μέ ἐξωτερική λαμπρότητα καί πλοῦτο (στίχ. 7), ὅμως ὁ Ἠσαΐας προφητεύει τήν τελεία καταστροφή του τήν Ἡμέρα ἐκείνη τοῦ Κυρίου. Τότε οἱ ἄνθρωποι ἀπογοητευμένοι ἀπό τά εἴδωλα θά τά ἀπαρνηθοῦν, θά τά πετάξουν στά σκουπίδια καί θά τρέχουν νά κρυφτοῦν στίς σπηλιές καί στίς σχισμές τῶν βράχων (στίχ. 10.18-20). Ἡ καταστροφή ἐκσπάει καί ἐναντίον τῆς φύσεως καί στά ἔργα τέχνης τῶν ἀνθρώπων, στά θεαματικά καί στολισμένα πλοῖα (στίχ. 13-16)!

(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,

τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)

2,6Ἀσφαλῶς θά ἐγκαταλείψει (ὁ Θεός) τόν λαό του,

τούς Ἰσραηλῖτες,

γιατί γέμισε ἡ χώρα τους, ὅπως ἦταν στήν ἀρχήα

(ὅταν κατοικεῖτο ὅλη ἀπό τούς Χαναναίους)

ἀπό μαντεῖες, ὅπως οἱ Φιλισταῖοι,

καί γεννήθηκαν σ᾽ αὐτούς πολλά ἀλλόφυλα τέκναβ

(ἀπό μικτούς γάμους).

7Γεμάτη εἶναι ἡ χώρα τους ἀπό ἄργυρο καί χρυσό

καί ἀναρίθμητοι εἶναι οἱ θησαυροί της.

Γεμάτη εἶναι ἡ χώρα ἀπό ἵππους

καί ἀμέτρητα εἶναι τά ἅρματά της.

8Γεμάτη εἶναι ἡ χώρα ἀπό εἴδωλα,

ἔργα πού ἔκαναν τά χέρια τους·

καί προσκύνησαν αὐτά πού ἔφτιαξαν τά δάκτυλά τους.

9Ἔσκυψε μπροστά (στά εἴδωλα) ὁ ἄνθρωπος

καί ξευτελίστηκε ὁ ἄνδρας.

Δέν θά τούς συγχωρήσω (λέει ὁ Θεός).γ

10Καί τώρα χωθεῖτε στούς βράχους

καί κρυφτεῖτε στό χῶμα πρό τοῦ τρόμου τοῦ Κυρίου

καί πρό τῆς λαμπρότητας τῆς μεγαλοπρεπείας Του,

ὅταν θά ἐγερθεῖ νά συντρίψει τήν γῆ.δ

11Τά μάτια τοῦ Κυρίου βλέπουν ἀπό ψηλά,

ὁ δέ ἄνθρωπος εἶναι μικρός.ε

Θά συντριβεῖ ἡ ὑπερηφάνεια τῶν ἀνθρώπων

καί θά ὑψωθεῖ ὁ Κύριος μόνος

ἐκείνη τήν ἡμέρα.

12Γιατί ἡ ἡμέρα Κυρίου τῶν Δυνάμεων

θά εἶναι ἐναντίον κάθε ὑβριστοῦ καί ὑπερηφάνου,

καί ἐναντίον κάθε ἐγωιστοῦ καί ἀλαζόνα.

(Ὅλοι αὐτοί) θά ταπεινωθοῦν.

13(Θά εἶναι) ἐναντίον ὅλων τῶν ὑψηλῶν

καί περιφήμων κέδρων τοῦ Λιβάνου,

καί ἐναντίον ὅλων τῶν δρυῶν τῆς Βασάν·

14ἐναντίον ὅλων τῶν ὑψηλῶν βουνῶν,

ἐναντίον ὅλων τῶν λόφων πού ἐξέχουν·

15ἐναντίον κάθε ὑψηλοῦ πύργου

καί κάθε ὀχυροῦ τείχους,

16ἐναντίον ὅλων τῶν πλοίων τῆς θάλασσαςς

καί ἀκόμα ἐναντίον ὅλων τῶν θεαματικῶν

στολισμένων πλοίων.

17Θά συντριβοῦν οἱ (ὑπερήφανοι) ἄνθρωποι·

θά ταπεινωθεῖ ἡ ὑπερηφάνεια τῶν ἀνθρώπων

καί θά ὑψωθεῖ ὁ Κύριος μόνος

ἐκείνη τήν ἡμέρα.

18Καί θά ἐξαφανίσουν ἐντελῶς ὅλα τά εἴδωλα

19βάζοντάς τα στίς σπηλιές

καί στίς σχισμές τῶν βράχων

καί στίς ὀπές τῆς γῆς

πρό τοῦ τρόμου τοῦ Κυρίου

καί τῆς λαμπρῆς του μεγαλοπρέπειας,

ὅταν θά ἐγερθεῖ νά συντρίψει τήν γῆ.

20Ἐκείνη τήν ἡμέρα θά πετάξουν οἱ ἄνθρωποι

τά ἀργυρᾶ καί χρυσᾶ τους εἴδωλα,

πού ἔκαναν γιά νά λατρεύουν·

(θά τά πετάξουν) στά τιποτένια (στά σκουπίδια)

καί στίς νυκτερίδες,ζ

21γιά νά μποῦν (αὐτοί) μέσα στίς τρῶγλες

καί στίς σχισμές τῶν βράχων

πρό τοῦ τρόμου τοῦ Κυρίου,

πρό τῆς λαμπρότητας τῆς μεγαλοπρεπείας Του,

ὅταν ἐγερθεῖ νά συντρίψει τήν γῆ.η

α. «Γέμισε ἡ χώρα ἀπό Ἀνατολή», λέει τό Ἑβρ., δηλ. ἀπό ἀνατολικά ἤθη καί ἔθιμα.

β. «Κτυποῦν τά χέρια (τους ὡς συμφωνία) μέ τούς ξένους», ἔχει στό Ἑβρ. τό ἡμιστίχιο. Συμφωνία γιά σύναψη συνθηκῶν, ἐμπορικῶν συμφωνιῶν καί μικτῶν γάμων.

γ. Κατά τό Ἑβρ. μιλάει ὁ Προφήτης: «Δέν θά τούς τό συγχωρήσεις»! Κατ᾽ ἄλλη ἀπίθανη ἑρμηνεία πρόκειται γιά κατάρα τοῦ Προφήτου: «Μή τούς συγχωρήσεις».

δ. Ἡ φράση «ὅταν ἀναστῇ... γῆν» ἀπουσιάζει ἀπό τό Ἑβρ.

ε. Κατά τό Ἑβρ. πρόκειται περί τῆς ταπεινώσεως τῶν ὑπερηφάνων ὀφθαλμῶν τῶν ἀνθρώπων: «(Τότε) οἱ ἀλαζονικοί ὀφθαλμοί τῶν ἀνθρώπων θά ταπεινωθοῦν».

στ. «Ἐναντίον τῶν πλοίων Ταρσίς (ὑπερποντίων)», λέει τό Ἑβρ.

ζ. «Στούς τυφλοπόντικες καί στίς νυκτερίδες», λέει τό Ἑβρ.

η. Τό Ἑβρ. στήν συνέχεια προσθέτει τόν στίχ. 22: «Παραιτηθεῖτε ἀπό ἄνθρωπο, τοῦ ὁποίου ἡ πνοή (εἶναι) στούς μυκτῆρες αὐτοῦ· διότι σέ τί εἶναι ἄξιος λόγου;».

(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

2,6-22. Αὐτό τό μακρύ ποίημα, πού ἡ ἑνότης του χαρακτηρίζεται μέ τήν ἐπανάληψη ὁμοίων τύπων (στίχ. 9.11.17 καί 10.19.21· βλ. 5,15, ὅπου ἡ ἴδια ἐπωδός ζητεῖ νά ἀναγνωρίσουμε ἕνα τεμάχιο τοῦ ἰδίου ποιήματος) χρονολογεῖται ἀπό τήν πρώτη περίοδο τῆς δραστηριότητος τοῦ Ἠσαΐου, ὅταν ὁ Ἰούδας ὁλοκλήρωνε μία μακρά περίοδο εὐημερίας ὑπό τούς βασιλεῖς Ὀζία καί Ἰωάθαμ. Πολύ πιθανόν ὅμως τό ποίημα νά ἀφορᾶ καί τήν Σαμάρεια, πρίν ἀπό τήν πτώση της τό 722, ὅταν δέν εἶχε περιπέσει ἀκόμη στήν ἀναρχία καί τήν παρακμή, πού θά ἐγνώριζε σέ λίγο. Ὁ Ἠσαΐας ἀναγγέλλει μιά ἀστραπιαία μεσολάβηση τοῦ Γιαχβέ, πού θά μεταβάλει σέ τρόμο αὐτήν τήν ὑπερήφανη ἀσφάλεια. Τό θέμα τῆς περικοπῆς εἶναι ἡ ἡμέρα τοῦ Κυρίου. Μπορεῖ νά ἐκληφθεῖ ὅτι ἡ περικοπή ἀποτελεῖται ἀπό τρεῖς στροφές, στίχ. 6-11. 12-17. 18-22. Οἱ δύο πρῶτες στροφές ἔχουν ἴδιο τέλος (βλ. στίχ. 11.17) καί αὐτό ὑπονοεῖ ὅτι καί ἡ τρίτη στροφή τελείωνε ὁμοίως, γιατί ὁ στίχ. 22 παραλείπεται στούς Ο´ καί γραμματικῶς εἶναι ἐφθαρμένος. 2,6-11. Κρίση κατά τῆς εἰδωλολατρίας. 2,6. Μαντεία μέ πολλές μορφές ἐξησκεῖτο στήν παλαιά Ἐγγύς Ἀνατολή καί σ᾿ αὐτόν τό Ἰσραήλ (βλ. Α΄ Βασ. 28,3 ἑξ. Ἠσ. 8,19), παρά τίς καταδίκες τῶν Ἐξ. 22,17. Λευιτ. 19,31. 20,27. Δευτ. 18,10-11.14, σύγκρ. μέ 8,19. Α´ Βασ. 28,8-25. Ἰεζ. 13,9, καί μάλιστα ποτέ δέν ἐξολοθρεύθηκε ἐντελῶς ἀπό τό κράτος. Ἡ φράση τοῦ στίχ. μας «ὡς ἡ τῶν ἀλλοφύλων», στό Ἑβραϊκό ἔχει «ὡς ἡ τῶν Φιλισταίων». Δέν γνωρίζουμε τίποτε γιά τήν μαντεία τῶν Φιλισταίων, ἀλλά στό Α΄ Βασ. 6,2 μνημονεύονται οἱ μάντεις τους. Ἡ κατάσταση ἐδῶ ταιριάζει μέ τίς ἡμέρες τῆς βασιλείας τοῦ Ὀζία (Δ´ Βασ. 15,1-7. Β´ Παρ. κεφ. 26). 2,7. Ἡ εὐημερία τοῦ Ἰούδα (Δευτ. 17,16-17. Γ´ Βασ. 10,14-29. 2,10. Ὅταν ἀναστῇ θραῦσαι τήν γῆν. Ἡ φράση παραλείπεται στό Ἑβραϊκό. Ὅλος ὁ στίχ. καί ἡ τελευταία φράση τοῦ στίχ. 9 ἀπουσιάζουν ἀπό τό πρῶτο ἀντίγραφο τοῦ Ἠσαΐου τοῦ σπηλαίου 1 τοῦ Qumran. Ὁ στίχ. ἐπαναλαμβάνεται στούς στίχ. 19 καί 21. 2,12-17. Ὑπερηφάνεια καί τιμωρία. 2,12. Τήν ἡμέρα τοῦ Κυρίου, στήν ὁποία ὁ Θεός θά κρίνει τούς ἐχθρούς Του καί θά ἐκδηλώσει τήν δόξα Του, εἶναι ἕνα ἐπαναλαμβανόμενο προφητικό θέμα (13,6. Ἀμ. 5,18-20 σχόλ. Μιχ. 5,9-14. Σοφ. 1,14-18. Ἱερ. 17,16-18. Ἰεζ. 30,3. Ἰωήλ 1,15 ἑξ. 2,1 ἑξ. 3,1 ἑξ. κ.ἄ.). Οἱ χρησιμοποιούμενες εἰκόνες γιά νά περιγραφεῖ αὐτή ἡ ἡμέρα εἶναι δανεισμένες εἴτε ἀπό τά πολύ θαυμαστά γεγονότα τῆς ἱστορίας τοῦ Ἰσραήλ, ὅπως τό Σινᾶ καί ἡ Ἐρυθρά Θάλασσα, εἴτε ἀπό τό ξέσπασμα τῶν δυνάμεων τῆς φύσεως, βλ. Ἀμ. 5,9. Ἐδῶ ἡ θεία ἐπέμβαση περιγράφεται ὡς ἕνας σεισμός τῆς γῆς, βλ. στίχ. 10.19.21. 2,13. Λίβανον, Βασάν. Ἰεζ. 27,5-6. Ἰερ. 22,20. 2,16. Ἐπί πᾶν πλοῖον θαλάσσης. «Πλοῖα Θαρσείς», λέγει τό Ἑβρ. κείμενο. Βλ. Γ´ Βασ. 10,22. σχόλ. καί Ἰερ. 10,9 σχόλ. 2,18-22. Κρίση κατά τῆς εἰδωλολατρίας. 2,19. Τά πολυάριθμα σπήλαια στούς ἀπό ἀσβεστόλιθο λόφους τῆς Παλαιστίνης ἦταν ἀπό πολύ παλαιά τόποι καταφυγῆς. 2,22. Ὁ στίχ., πού ὑπάρχει μόνο στό Ἑβρ., καί εἶναι ξένος μέ τά συμφραζόμενα πρέπει νά εἶναι μία παρατήρηση κάποιου ἀναγνώστου, προερχομένη μᾶλλον ἀπό σοφιολογική πηγή. Ἡ παρατήρηση ὅμως αὐτή εἶναι τό οὐσιαστικό μάθημα τῆς παραγράφου.

Ἡ ἀναρχία στήν Ἱερουσαλήμ (3,1-7)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Στήν ἐδῶ περικοπή μας ὁ προφήτης Ἠσαΐας προφητεύει τήν διάλυση τοῦ κράτους μέ τήν ἀφαίρεση κάθε ἀρχῆς καί ἐξουσίας ἀπ᾽ αὐτό (στίχ. 1-3) καί μέ τόν ἐμφύλιο σπαραγμό του (στίχ. 4-5). Τόση θά εἶναι ἡ πτώχεια, ὥστε θά λείπει καί αὐτό τό ψωμί καί τό νερό (στίχ. 1β) καί θά ἀνακηρύττουν γιά ἀρχηγό τους ἕνα τυχόντα, πού θά φαίνεται ὅτι φορεῖ ἕνα καλό ἔνδυμα (στίχ. 6). Ἡ περικοπή μας ἐκφράζει ἀνώμαλη κοινωνική κατάσταση στήν Ἰουδαία καί λόγω αὐτῆς τῆς καταστάσεως ἐξερράγη κοινωνική ἐπανάσταση, τήν ὁποία διαζωγραφίζει ὡραῖα ὁ προφήτης μας ἐδῶ (βλ. Β. Βέλλα, Θρησκευτικαί Προσωπικότητες τῆς Π.Δ., τόμ. Α´. σ. 224 ἑξ.).

(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,

τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)

3,1Ἰδού ὁ Δεσπότης, ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων,

θά ἀφαιρέσει ἀπό τήν Ἰουδαία καί ἀπό τήν Ἰερουσαλήμ

ἄρχοντα καί ἀρχόντισσα,α

ψωμί καί νερό,·

2(θά ἀφαιρέσει) ἥρωα καί δυνατό ἄνθρωπο,

πολεμιστή καί δικαστή,

προφήτη, συνετό καί ἔμπειρο (ἄνδρα),

3πεντηκόνταρχο καί θαυμαστό σύμβουλο,

σοφό ἀρχιτέκτονα καί συνετό ἀκροατή.β

4Καί θά δώσω σ᾽ αὐτούς νεαρά παιδιά σάν ἄρχοντες

καί θά τούς τυραννήσουν ἀπατεῶνες.

5Τότε θά διαπληκτίζεται ὁ λαός·

ἄνθρωπος θά ἐπιτίθεται ἐναντίον ἄλλου ἀνθρώπου,

ὁ ἕνας ἐναντίον τοῦ ἄλλου·

τό παιδί θά ἐπιτίθεται ἐναντίον τοῦ γέροντα,

ὁ μηδαμινός κατά τοῦ ἐντίμου ἀνθρώπου.

6Καί τότε ὁ ἕνας θά πιάνει ἕναν ἄλλο ὅμοιό του

ἤ ἕνα συγγενῆ του καί θά τοῦ λέγει:

Ἐσύ ἔχεις ἔνδυμα·

γίνε, λοιπόν, ἀρχηγός μας,

γιά νά ἐξαρτᾶται ἀπό σένα ἡ διατροφή μας.γ

7Καί αὐτός ἀπαντώντας ἐκείνη τήν ἡμέρα θά λέγει:

«Δέν θέλω νά εἶμαι ἀρχηγός σας.δ

Στό σπίτι μου δέν ὑπάρχει οὔτε ἄρτος, οὔτε ἔνδυμα.

Δέν θά γίνω ἀρχηγός τοῦ λαοῦ αὐτοῦ»!

α. Τό Ἑβρ. ἔχει «βακτηρία καί ἔρεισμα».

β. «Ἔμπειρο ἐξορκιστή», κατά τό Ἑβρ.

γ. Στό Ἑβρ.: «... Γίνε ἀρχηγός μας καί αὐτό τό ἐρείπιο ἄς εἶναι στήν κυριαρχία σου».

δ. «Ἀρχηγός πληγῶν», κατά τό Ἑβρ.

(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

3,1-7. Ἡ περικοπή αὐτή καί ἡ ἑπομένη της (3,8-15) ἀποτελοῦν μία ἑνότητα μέ θέμα τήν ἀποσύνθεση τῆς ἰουδαϊκῆς κοινωνίας. 3,2-3. Χωρίς τά ἀναγκαῖα γιά τήν ζωή ὑλικά ἀγαθά καί χωρίς πνευματικούς ἀρχηγούς μία κοινωνία καταρρέει (στίχ. 2-3). Ἡ κρατική ἐξουσία εἶναι ἀναγκαία γιά τήν ὑπόσταση τοῦ ἔθνους. Τό ποίημα τῆς περικοπῆς μας χρονολογεῖται πιθανόν περί τό 734, λίγο μετά τήν ἄνοδο τοῦ Ἄχαζ στό θρόνο. Μέ ἕνα νέο ἀκόμη βασιλέα καί ὑπό τήν ἀπειλή μιᾶς ξένης ἐπεμβάσεως (βλ. Δ΄ Βασ. 15,37), ἡ χώρα κινδυνεύει νά βυθισθεῖ στήν ἀναρχία. Τό κείμενο αὐτό φαίνεται νά συνετέθη ἀπό δύο ἀνεξάρτητα ἀρχικῶς τεμάχια, στίχ. 1-9α καί 12-15. Οἱ στίχ. 9β-11 εἶναι προσθήκη. 3,4. Καί ἐπιστήσω νεανίσκους ἄρχοντας αὐτῶν. Θά κυβερνοῦν οἱ ἄπειροι καί οἱ ἀφελεῖς. Ἡ φράση αὐτή τοῦ στίχ. μας πιθανόν νά ἀναφέρεται (βλ. ἐπίσης στίχ. 12) στό νεανικό τῆς ἡλικίας τοῦ Ἄχαζ, ὅταν αὐτός ἄρχισε νά βασιλεύει. Ἡ ἀντίστοιχη ἑβραϊκή λ. τοῦ «νεανίσκους» («νε῾αρίμ») μεταφράζεται «παιδάρια». Εἶναι ὑπαινιγμός στίς αὐθαιρεσίες καί στά «καμώματα» τῶν νέων ἡγεμόνων. 3,5-6. Πολιτικές ἀναταραχές θά φέρουν ἀνοικτές βιαιότητες.

Ἡ κρίση καί τά αἴτιά της (3,8-15)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Στούς ἐδῶ στίχους ὁ προφήτης Ἠσαΐας ἀναφέρει καί τά αἴτια τῆς κρίσης, γιά τήν ὁποία μίλησε στίς προηγούμενες περικοπές. Γενικῶς αἴτιο εἶναι ἡ ἁμαρτία (στίχ. 8.9), μάλιστα δέ ἡ κοινωνική ἀδικία καί καταδυνάστευση τῶν ἀδυνάτων ἀπό τούς ἰσχυρούς (στίχ. 12.14-15). Ἰδιαίτερα μᾶς κάνει ἐντύπωση ἡ μεγάλη ἁμαρτία τῶν Ἰουδαίων, τό νά στραφοῦν δηλαδή ἐναντίον τοῦ κατ᾽ ἐξοχήν «δικαίου», τόν Ὁποῖον μάλιστα θέλουν καί νά φονεύσουν (στίχ. 10· «δήσωμεν», ἐνῶ ὁ Κλήμης ὁ Ἀλεξ. διαβάζει «ἄρωμεν»). Βλ. καί Σοφ. Σολ. 2,12. Στό χωρίο αὐτό ἡ Ἐκκλησία μας εἶδε προφητεία περί τῶν παθῶν τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ καί εἰδικά προφητεία περί τῆς συλλήψεως καί δεσμεύσεώς Του («δήσωμεν»).

(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,

τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)

3,8Γιατί ἀσφαλῶς θά καταρρεύσει ἡ Ἱερουσαλήμ

καί θά πέσει μαζί της καί ἡ Ἰουδαία,

ἐπειδή οἱ γλῶσσες τους λαλοῦν ἄνομα

καί στασιάζουν ἐναντίον τοῦ Κυρίου.

Τώρα (ἤδη) ταπεινώθηκε ἡ δόξα τους·

9ἡ ἐντροπή πού φαίνεται στά πρόσωπά τους

μαρτυράει ἐναντίον τους

καί φανερώνουν ἀπροκάλυπτα τίς ἁμαρτίες τους,

ὅπως οἱ Σοδομῖτες.

Ἀλλοίμονο σ᾽ αὐτούς, γιατί κάνουν κακό ἐναντίον τους.

10Εἶπαν: «Νά δέσουμε τόν δίκαιο, γιατί μᾶς εἶναι ἀντίθετος»·

λοιπόν, θά φᾶνε τά ἔργα πού ἔσπειρανε!

11Ἀλλοίμονο στόν ἀσεβῆ,ς

θά τόν εὕρουν συμφορές, σύμφωνα μέ ὅσα κάνουν τά χέρια του.

12Λαέ μου! Οἱ δυναστευτές σας σᾶς καταληστεύουν

καί σᾶς κατατυραννοῦν αὐτοί πού σᾶς ἐπιβάλλουν εἰσφορές.

Λαέ μου! Σᾶς πλανοῦν αὐτοί πού σᾶς μακαρίζουν

καί ταράσσουν τήν διάβαση τῶν δρόμων σας.ζ

13Ἀλλά τώρα, θά σηκωθεῖ ὁ Κύριος νά κρίνει

καί θά στήσει τόν λαό του νά τόν δικάσει.

14Ἔρχεται ὁ ἴδιος ὁ Κύριος

νά κρίνει τούς πρεσβυτέρους

καί τούς ἄρχοντες τοῦ λαοῦ.

Γιατί, σεῖς (οἱ πρεσβύτεροι καί οἱ ἄρχοντες)

ἐρημώσατε τόν ἀμπελώνα μου

καί εἶναι στά σπίτια σας τά ἁρπαγμένα ἀγαθά τῶν πτωχῶν;

15Γιατί, σεῖς ἀδικεῖτε τόν λαό μου

καί καταθλίβετε τό πρόσωπο τῶν πτωχῶν;η

ε. Στό Ἑβρ. ὁ στίχος ἔχει διαφορετικά: «Μακάριος ὁ εὐσεβής, γιατί θά εὐημερεῖ, γιατί τόν καρπό τῶν ἔργων του θά ἀπολαύσει».

ς. «Γιατί θά δυστυχήσει», συμπληρώνει τό Ἑβρ.

ζ. Ὁλόκληρος ὁ στίχ. στό Ἑβρ. ἔχει: «Τοῦ λαοῦ μου οἱ καταδυναστευτές εἶναι παιδιά καί γυναῖκες τούς κυριαρχοῦν. Λαέ μου! Οἱ ὁδηγοί σου εἶναι διαφθορεῖς καί διαταράσσουν τήν διάβαση τῶν δρόμων σου».

η. Κατά τό Ἑβρ. ὁ στίχ.: «Τί σᾶς ἦρθε νά σπάσετε τόν λαό μου καί νά κατασυντρίψετε τά πρόσωπα τῶν πτωχῶν; Λέγει ὁ Δεσπότης Κύριος τῶν Δυνάμεων».

(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

3,8-12. Ἡ περικοπή εἶναι ἕνα ὑπόμνημα στούς στίχ. 1-7. Ἡ ἀδιάντροπη ἁμαρτία τοῦ Ἰούδα καί ἡ ἀπόρριψη τοῦ Γιαχβέ ὡς Κυρίου τους ἔφεραν τήν καταστροφή στόν λαό. 3,10.11. Οἱ στίχ. αὐτοί, σοφιολογικοί κατά τό περιεχόμενο, διακόπτουν τήν περιγραφή τῆς ἀναρχίας. Ὁ στίχ. 10 εἶναι ἐντελῶς διαφορετικός στούς Ο´. Βλ. Β. Βέλλα, Τό χωρίον Ἠσ. 3,10 κατά τό κείμενον τῶν Ο΄, 1939. 3,12. Τό «παιδιά» τοῦ Ἑβρ. κειμένου, κατά λέξη «θηλάζοντα» (ἑβρ. «με῾ωλέλ»), ἀναφέρεται στόν Ἄχαζ, ὁ ὁποῖος ἀνῆλθε στόν θρόνο εἴκοσι ἐτῶν (Δ΄ Βασ. 16,2) καί πιθανόν ἦταν καί ἀντιβασιλεύς τά τελευταῖα χρόνια τοῦ Ἰωάθαμ. –Διά τήν μνεία τῶν «γυναικῶν», πάλι στό Ἑβρ. κείμενο, πρόκειται περί τῶν θλιβερῶν ἀναμνήσεων τῶν Ἰουδαίων ἀπό τήν κυβέρνηση τῆς Ἀθαλίας, τῆς βασιλίσσης μητέρας (Δ΄ Βασ. 11,1-16). 3,13-15. Ὁ Θεός θά κρίνει τούς διεφθαρμένους κριτές. 3,14. Γιά τόν «ἀμπελῶνα»  βλ. 5,1-7.Οἱ «πρεσβύτεροι» ἔπρεπε νά εἶναι οἱ κύριοι χορηγοί τῆς δικαιοσύνης (Ἐξ. 19,7. Ἰησ. Ν. 20,4. Δευτ. 21,19-21). Οἱ «ἄρχοντες» ἦταν διορισμένοι ἀπό τόν βασιλέα γιά νά ἐξασκοῦν ἐξουσία (στίχ. Γ´ Βασ. 4,2. Δ´ Βασ. 10,1. Ἰερ. 41,19).

Κατά τῆς ἀλαζονείας τῶν γυναικῶν τῆς Ἰερουσαλήμ (3,16-4,1)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Ὁ προφήτης Ἠσαΐας ἀφοῦ καυτηρίασε τήν ἀλαζονεία τῶν ἀνδρῶν (2,10 ἑξ. 17), στηλιτεύει τώρα ἐδῶ στήν περικοπή μας τήν ματαιοδοξία τῶν γυναικῶν καί μᾶς δίνει μέ τήν περιγραφή του μιά ἰδέα τῆς γυναικείας μόδας τῆς ἐποχῆς του (στίχ. 18 ἑξ.). Ὁ προφήτης προφητεύει τήν ἀτίμωση τῶν φιλαρέσκων γυναικῶν (στίχ. 17· «Κύριος ἀποκαλύψει τό σχῆμα αὐτῶν») καί ὅτι θά ἔρθει τόση ἔλλειψη ἀνδρῶν, λόγω τῆς καταστροφῆς τους σέ πόλεμο, ὥστε ἑπτά γυναῖκες θά πιάνουν στόν δρόμο ἕνα τυχαῖο ἄνδρα ἀπαιτώντας ἀπ᾽ αὐτόν νά γίνει σύζυγός τους, γιά νά ἀποφύγουν τό ὄνειδος τῆς ἀτεκνίας, χωρίς μάλιστα ὁ ἄνδρας αὐτός νά ἔχει τήν ὑποχρέωση τῆς συντηρήσεώς τους (στίχ. 4,1).

(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,

τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)

3,16 Τά ἑξῆς λέγει ὁ Κύριος:

«Ἐπειδή οἱ γυναῖκες τῆς Ἱερουσαλήμ εἶναι ὑπερήφανες

καί βαδίζουν μέ ὑψηλό τράχηλο ρίπτοντας προκλητικές ματιές

σέρνοντας συγχρόνως τά φορέματά τους καί παίζοντας τά πόδια τους,α

17θά ταπεινώσει ὁ Θεός τίς ἀρχόντισσες γυναῖκες τῆς Ἱερουσαλήμ

καί ὁ Κύριος θά τίς παραδώσει σέ ἀτίμωση.β

18Ἐκείνη τήν ἡμέρα θά ἀφαιρέσει ὁ Κύριος τήν μεγαλοπρέπεια τοῦ στολισμοῦ τους· (θά ἀφαιρέσει) τά κοσμήματα τῶν πλεξίδων τους καί τούς κροσσούς τῶν ρούχων τους· τά στολισμένα καλύμματα τῆς κεφαλῆς τους, 19τά στολίδια τοῦ στήθους τους καί τούς καλλωπισμούς τοῦ προσώπου τους. 20(Θά ἀφαιρέσει) ὅλες τίς συλλογές τῶν λαμπρῶν ἱματίων· καί τά κοσμήματα τῶν τραχήλων καί τά βραχιόλια καί τούς κεφαλοδέσμους καί τά βραχιόλια πού ἔβαζαν στό δεξί τους χέρι καί τά δακτυλίδια καί τά σκουλαρίκια τῆς μύτης 21καί τά ροῦχα μέ τήν πορφυρᾶ γιρλάντα καί τά ὑφασμένα μέ πορφύρα 22καί τά ἐπανωφόρια πού φοροῦν στό σπίτι καί τά διαφανῆ ἀπό τήν Λακωνία ὑφάσματα, 23καί τά βύσσινα καί τά βελουδένια καί τά κατακόκκινα καί τά ἀπό λεπτό πολύτιμο λινό ὑφάσματα πού ἔχουν ὑφανθεῖ μέ χρυσό καί ὑάκινθο (πολύτιμος λίθος κυανοῦ χρώματος) καί τά θερινά πέπλα (πού τούς χρησίμευαν) γιά νά (τούς) προφυλάττουν ἀπό τίς ἡλιακές ἀκτῖνες.γ

24Καί τότε θά συμβεῖ:

Ἀντί τῆς εὐχάριστης εὐωδίας τῶν ἀρωμάτων

θά ἔχεις σκόνη·

ἀντί τῆς πολύτιμης ζώνης

θά ζωστεῖς μέ σχοινί·

καί ἀντί τοῦ χρυσοῦ στολισμοῦ τῆς κεφαλῆς

θά ἔχεις φαλάκρα

γιά τά (πονηρά) ἔργα σου·

καί ἀντί τοῦ ὑποκαμίσου τοῦ ὑφασμένου μέ πορφύρα

θά περιζωστεῖς μέ (τρίχινο) σάκκο.δ

25Καί τό παιδί σου τό καλό, πού ἀγαπᾶς,

θά πέσει μέ μαχαίρι·

καί οἱ δυνατοί σου ἄνδρες

θά πέσουν μέ μαχαίρι

καί θά συντριβοῦν.

26Καί θά πενθήσουν οἱ θῆκες

τοῦ πολύτιμου στολισμοῦ σας·

θά μείνεις μόνη (Ἱερουσαλήμ)

καί κατεδαφισμένη στήν γῆ.ε

4,1Τότε ἑπτά γυναῖκες θά συλλάβουν ἕνα ἄνδρα καί θά τοῦ ποῦν: Θά τρῶμε τό δικό μας ψωμί καί θά φορᾶμε τά δικά μας ροῦχα· μόνο νά φέρουμε τό ὄνομά σου, πάρε τό ὄνειδός μας».

α. «... Μέ εὐστροφία περιπατοῦν (σειοῦνται καί λυγιοῦνται) καί τρίζουν μέ τά ψέλλια τῶν ποδῶν τους», λέει τό Ἑβρ.

β. «Ὁ Γιαχβέ θά ξεσκεπάσει τά ἀπόκρυφα μέλη τους» (ἑβρ. het, «πατεχέν»), λέγει συγκεκριμένα τό Ἑβρ.

γ. Μερικοί στολισμοί τῶν φιλάρεσκων γυναικῶν πού ἀναφέρονται στούς παραπάνω στίχους φέρονται διαφορετικά στό Ἑβρ.

δ. Τό τέλος τοῦ ἡμιστιχ. στό Ἑβρ. ἔχει: «Καί στίγμα ἀντί ὡραιότητος».

ε. «Οἱ πύλες της θά στενάζουν καί λεηλατημένη θά κεῖται στό ἔδαφος», κατά τό Ἑβρ.

(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

3,16-24. Ἡ προφητεία αὐτή ἔχει κατ᾿ ἀρχήν ὡς στόχο τήν πολυτέλεια καί τόν πλοῦτο τῶν γυναικῶν, πού εἶναι προσβολή τῆς ἀξιοπρέπειας τῶν πτωχῶν. Βλ. καί Ἀμ. 4,1-3. Ἡ ἐδῶ περικοπή δίνει τόν μεγαλύτερο κατάλογο τοῦ γυναικείου στολισμοῦ στήν Π.Δ, ἀλλά δέν μποροῦν νά ἀναγνωρισθοῦν ἀκριβῶς ὅλα τά ἀναφερόμενα στολίδια. 3,16. Οἱ θυγατέρες Σιών. Εἶναι οἱ πλούσιες γυναῖκες τῆς Ἱερουσαλήμ, οἱ ὁποῖες ζοῦσαν κοντά στά βασιλικά ἀνάκτορα καί τούς ναούς στά χρόνια τοῦ Ἡσαΐου. Ὁ ἐξευτελισμός τους ἐκφράζει καί τόν ἐξευτελισμό τῆς Ἱερουσαλήμ. 3,17. Ἡ λ. σχῆμα τῆς μεταφράσεως τῶν Ο΄ στόν στίχ. μας χρησιμοποιεῖται εὐφημιστικῶς εἰς δήλωσιν τοῦ γυναικείου αἰδοίου (ἑβρ. «παθεχέν»). 3,18-24. Ἄν τήν μετάφραση τῶν Ο´ «σχῆμα» (στίχ. 17) νοήσουμε μέ τήν ἔννοια τῆς ἐνδυμασίας, τότε οἱ ἐδῶ στίχ. ἀποτελοῦν μία λεπτομερῆ ἀνάπτυξη τῆς λέξεως αὐτῆς. 3,20 Ἐμπλόκιον. Τό Ἑβρ. λέει «οἱ οἶκοι τῆς ψυχῆς» (Ἑβρ. «βατέ χαννέφες»), πού ἐβεβαίωνε μία μαγική προστασία σ᾿αὐτούς πού τό ἔφεραν. 3,24. Σάκκον. Καί στό Ἑβρ. ὁμοίως («σάκ»). Χονδρό ὕφασμα, ἀπό τό ὁποῖο κατασκεύαζαν τούς σάκκους, βλ. Γεν. 42,25 κ.ἄ. Ἦταν ὅμως καί ἕνα ὕφασμα μετανοίας ἤ πένθους, πού τό ἔφεραν στό γυμνό τους σῶμα· βλ.  20,2. Γεν. 37,34. Γ΄ Βασ. 20,31. 21,27. Ἀμ. 8,10 κ.ἄ. 4,1. Λόγω τῆς ἀπωλείας τῶν ἀνδρῶν στό πόλεμο (3,25-26), «ἑπτά γυναῖκες» (ὁ ἀριθμός ἑπτά εἶναι ἀριθμός ὁλότητος καί σημαίνει μεγάλο πλῆθος) θά συλλαμβάνουν στόν δρόμο – παρά τά ἀνατολικά ἤθη – ἕνα τυχαῖο ἄνδρα καί θά τόν ἀπαιτοῦν γιά σύζυγό τους.Ἡ κατάσταση μιᾶς μή ὑπανδρευμένης γυναίκας ἐθεωρεῖτο πάντοτε στό Ἰσραήλ. ὡς θλιβερή καί ὑποτιμητική (Δευτ. 25,5-6. Ἠσ. 54,1). Οἱ ὑπερήφανες γυναῖκες τῆς Ἱερουσαλήμ θά γίνουν παλλακίδες. 
http://aktines.blogspot.gr/2015/06/2.html