Ἡ Δ΄Οἰκουμενική Σύνοδος (451). Τό οἰκοδόμημα τῆς Χριστολογίας. (Μέρος Γ΄). Στυλιανοῦ Γ. Παπαδοπούλου. خلقدونية أساس الخرستولوجية

Η Δ΄Οικουμενική Σύνοδος (451). Το οικοδόμημα της Χριστολογίας.  Μέρος Γ΄(Σελ.456-459)

خلقدونية أساس الخرستولوجية

Στυλιανού Γ. Παπαδοπούλου Ομοτίμου Καθηγητού του Τμήματος Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών
 Μεταφορά στο διαδίκτυο Κων/νος Μαυρομουστακάκης θεολόγος.  Μετάφραση κειμένου στα Αραβικά π. Αθανάσιος Χενείν  Δημοσιεύτηκε από τις "Αναβάσεις"

Προετοιμασία του δογματικού Όρου

Από την αρχή της Συνόδου οι αυτοκρατορικοί αξιωματούχοι επιθυμούσανε την σύνταξη Εκθέσεως πίστεως και στην Β΄συνεδρία (13 Οκτωβρ, ) θέσανε το ζήτημα με σαφήνεια.

Πολλοί όμως επίσκοποι διαφώνησαν, με το επιχείρημα ότι αρκούν οι αποφάσεις των Συνόδων Νικαίας – Κωνσταντινουπόλεως και Εφέσου (431), οι Επιστολές Κυρίλλου και ο Τόμος Λέοντα Ρώμης (ΙΙ, Ι 2, σσ. 78-79). 
Πρόβαλαν ακόμα και τον γ΄Κανόνα της Γ΄Οικ. Συνόδου, που απαγορεύει την σύνταξη νέας Εκθέσεως, η οποία όμως για την Σύνοδο αυτή σήμαινε προφανώς νέο Σύμβολο πίστεως. 
Γι΄αυτό και ο στυλοβάτης της Γ΄Οικ. Συνόδου Κύριλλος προχώρησε χωρίς δυσκολία στην προετοιμασία και την υπογραφή της περίφημης Εκθέσεως πίστεως των διαλλαγών, το 433.

Διαβάστηκαν τα παραπάνω κείμενα και ο επικεφαλής της παπικής αντιπροσωπείας Πασχασίνος απέτησε να δηλώσουν οι επίσκοποι, εάν ο Τόμος Λέοντα συμφωνεί τα των Οικ. Συνόδων και τα του Κυρίλλου. Οι πολλοί επίσκοποι ανταποκρίθηκαν θετικά (ΙΙ, Ι 2, σσ. 93-109).
 Έτσι, κατά την γνώμη των Δυτικών ήτανε περιττή μια νέα Έκθεσις πίστεως. Είναι όμως πολύ χαρακτηριστικά του φρονήματος των συνοδικών (και των Δυτικών) δύο στοιχεία. 

Πρώτον, ότι θεωρούσαν αυτονόητο το να κρίνουν αυτό που είχε αποφασίσει ο Ρώμης Λέων. Δεύτερον, ότι ο Τόμος και όσα σχετικά διατύπωσαν προγενέστεροι του Λέοντα επίσκοποι Ρώμης κριτήριο απόλυτο είχανε ό,τι σχετικά ο Κύριλλος είχε διατυπώσει. Όλοι έπρεπε να συμφωνούν με την αλήθεια του Κυρίλλου ( ACO II, I 2, σσ. 107, 124). 
Στην πρόκληση του Πασχασίνου περί της συμφωνίας του Τόμου με το Σύμβολο πίστεως και τον Κύριλλο αντέδρασαν και αρνηθήκανε να υπογράψουνε 13 Αιγύπτιοι, προφασιζόμενοι ότι κατά τον αλεξανδρινό κανόνα οφείλανε ν΄ακολουθήσουν τον αρχιεπίσκοπο τους (Διόσκορο). 
Πιεζόμενοι, αναθεμάτισαν τον Ευτυχή και δήλωσαν ότι έχουνε την «καθολικήν πίστιν», αλλά για να υπογράψουνε τον Τόμο θα περίμεναν να εκλεγεί νέος αρχιεπίσκοπος Αλεξανδρείας, ώστε να υπογράψει αυτός πρώτος (ΙΙ, Ι 2, σ. 112-4). Το αίτημα έγινε δεκτό. 
Οι πολλοί επίσκοποι ζητήσανε από τους Αιγυπτίους να υπογράψουνε και την καθαίρεση του Διοσκόρου, αλλά στα Πρακτικά δεν διασώθηκε η απάντησή τους ( II, I 2, σ. 113)

Αυτά όλα σημαίνουν ότι από την Β΄συνεδρία οι συζητήσεις αφορούσανε στο θεολογικοδογματικό έργο της Συνόδου , ενώ οι παπικοί επέμεναν, ότι ο Τόμος Λέοντα είναι αρκετός για το θέμα της πίστεως και ότι καμμία Έκθεσιν πέρα τούτου δεν θα «ηνήχοντο» (ΙΙ, Ι 2 σ. 93). 
Εάν η απαίτηση αυτή γινότανε δεκτή, ο Τόμος θ΄απαιτούσε οικουμενικό κύρος, θα ισχύει ως ο δογματικός Όρος της Συνόδου. Αρκετοί επίσκοποι συμφωνούσαν, αλλά επέμεναν ιδιαίτερα ελλαδικοί επίσκοποι (του Ανατολικού Ιλλυρικού) και της Παλαιστίνης με αφορμή δυοφυσιτίζουσες διατυπώσεις του Τόμου (ΙΙ, Ι 2 σ. 82), ένεκα των οποίων έκριναν ορθά ότι εκεί δεν καταδικάζεται σαφώς ο νεστοριανισμός, όπως συμβαίνει με τον μονοφυσιτισμό.

Σχετικά, διευκρίνισε ο Πασχασίνος ότι ο Τόμος δεν εννοεί χωρισμό, «μερισμόν, του ενός Κυρίου, ούτε διαιρεί ούτε χωρίζει τις φύσεις του Κυρίου (ΙΙ, Ι 2 σ. 103).

Οι λίγοι συνοδικοί, που θεώρησαν ανεπαρκή τον Τόμον Λέοντα ν΄απαντήσει παράλληλα και στον νεστοριανισμό και στον μονοφυσιτισμό, είχανε δίκαιο. Όμως δεν κατορθώσανε να θεμελιώσουνε την θέση τους ή ένεκα θεολογικού ελλείμματος ή για να μην εξοργίσουνε τους  ισχυρούς Δυτικούς. 
Οι αναφορές του Τόμου στο πρόσωπο και τις φύσεις του Χριστού είναι ασαφείς και επικίνδυνες. Το πρόσωπο εδώ είναι αποτέλεσμα της ενώσεως των φύσεων, οι οποίες όμως διακρίνονται. 
Η ένωση στον Χριστό είναι «προσώπου ένωσις» και όχι ένωση φύσεων στο πρόσωπο ή στην υπόσταση του Υιού και Λόγου του Θεού θα έχει αναγκαστικά τον κίνδυνο  της συγχύσεως ή της διαιρέσεως, κάτι που δεν κατανόησε ο συντάκτης του Τόμου.

Ανατολικοί θεολόγοι θεολόγησαν επίμονα πολλές δεκαετίες, για να κατανοήσουν την αλήθεια ότι οι δύο φύσεις του Χριστού ενώνονται στην μία υπόσταση ή πρόσωπο του θείου Λόγου και γι αυτό ούτε συγχέονται ούτε διαιρούνται. 
Δηλαδή συνειδητοποίησαν την αλήθεια της διακρίσεως φύσεως και υποστάσεως, που μόνη αυτή λύνει ριζικά το Χριστολογικό πρόβλημα, και την αλήθεια αυτή θέλανε οπωσδήποτε να επικυρώσει η Οικουμενική Σύνοδος. 
Ο Τόμος Λέοντα εκκινεί από την έννοια της φύσεως, θείας και ανθρωπίνης, και καταλήγει στο πρόσωπο που γι΄αυτό μένει δυσεξήγητο, πολύ περισσότερο, όπως δυσεξήγητο μένει το πρόσωπο και στους νεστοριανούς (καθ΄όσον δεν προϋποτίθεται η διάκριση φύσεως και υποστάσεως).

«… εν τω δεσπότη Ιησού Χριστώ του Θεού και του ανθρώπου έν εστί πρόσωπον, όμως έτερον εστίν εκείνο, εξ ού εν εκατέρω κοινόν εστι το της ύβρεως, και έτερον εξ ου κοινόν το της δόξης καθέστηκε… Δια ταύτην τοίνυν του προσώπου την ένωσιν την εν εκατέρα φύσει νοείσθαι οφείλουσαν …» (Λέοντος Ρώμης, Επιστολή προς Φλαβιανόν –Τόμος : (ACO ΙΙ, I 1, σ.116).

Βέβαια, στην διάκριση φύσεως και υποστάσεως οι θεολόγοι δεν έφθασαν εύκολα. Ο Μ. Αθανάσιος π.χ. ταύτιζε τα δύο, ένεκα της υποστηρίξεως της ομοουσιότητας του Υιού και του φιλοσοφικού περιβάλλοντος, αλλά διέκρινε σαφώς την απόλυτη ιδιαιτερότητα των τριών θείων προσώπων. 
Ο Κύριλλος Αλεξανδρείας άλλοτε ταύτιζε για λόγους απολογητικούς τα δύο και άλλοτε τα διέκρινε, αλλά ποτέ δεν αρνήθηκε την ιδιαιτερότητα των δύο φύσεων στον Χριστό. 
Η ταύτιση, τέλος, φύσεως και υποστάσεως από φιλοσοφικό περιβάλλον (βλ. π.χ. Σωκράτους Εκκλης. ΙστορίαΓ΄7: PG 67, 394-396 επιβράδυνε την σαφή γλωσσική διάκριση των δύο αυτών δεδομένων στην Χριστολογία.

Η επιμονή, λοιπόν, των λίγων επισκόπων, ενισχυομένων και από την βούληση των αυτοκρατορικών, οδήγησαν στην απόφαση συντάξεως Εκθέσεως πίστεως με την ευθύνη του Ανατολίου Κωνσταντινουπόλεως, που συγκρότησε ειδική επιτροπή. 
Στο τέλος της Δ΄συνεδρίας έγινε λόγος για το σχετικό κείμενο, τον Τύπον (ΙΙ, Ι 2, σ. 121), που παρουσιάσθηκε, συζητήθηκε και απορρίφθηκε στην Ε΄συνεδρία, γι αυτό δεν καταχωρήθηκε στα Πρακτικά. 
Οι μετριοπαθείς ζητούσανε μόνο να προστεθεί στο οποιοδήποτε κείμενο πίστεως το «Θεοτόκος»(ΙΙ, Ι 2, σ. 123) και το «δύο φύσεις»στον Χριστό ( εννοείται μετά την ένωση, όπως δεχότανε ο Φλαβιανός) αντί του μονοφυσιτικής χροιάς «εκ δύο φύσεων», που δεχότανε ο Διόσκορος (ΙΙ, Ι 2, σ.124). 
Προς όσους επέμεναν στον Τόμο του Λέοντα ως επαρκή, οι αυτοκρατορικοί, διαιτητεύοντας μεταξύ των διαφορετικών ομάδων, προτείνανε να εμφιλοχωρηθούν («εντεθή») στον παρόντα Τύπο πίστεως τα του Τόμου και δη η φράση «δύο φύσεις είναι (εννοείται, μετά την ένωση) ηνωμένοι ατρέπτως και αμερίστως και ασυγχύτως εν τω Χριστώ»( II, I 2, σ. 124 και 125), φράση όμως που δεν υπάρχει κατά λέξη στον Τόμο. 

Η πρόταση δεν λήφθηκε υπ΄όψη στην σύνταξη του Όρου της Συνόδου

Οι εκπρόσωποι της Ρώμη, βλέποντας ότι δεν πρόκειται να αρκεστεί η Σύνοδος στον Τόμο Λέοντα, δήλωσαν πάλι ανυποχώρητοι και απείλησαν ότι θα εγκαταλείψουνε την Σύνοδο και θα ζητήσουνε σύγκλησή της στην Δύση, εάν ο Τόμος δεν γίνει δεκτός αυτούσιος (II, I 2, σ. 123). 
Τότε, η ριζική διχογνωμία αναφέρθηκε στον αυτοκράτορα Μαρκιανό, που, αψηφώντας την απειλή των παπικών, έδειξε στους επισκόπους ότι προτιμάει την σύνταξη νέου Όρου. 
Προφανώς, οι επίσκοποι που συμβούλευαν τον αυτοκράτορα ορθά είχανε πεισθεί, ότι για την σαφή αλλά και παράλληλη υπέρβαση – απόρριψη του νεστοριανισμού και του μονοφυσιτισμού χρειαζότανε νέος δογματικός Όρος, που μάλιστα θα προϋπέθετε την διάκριση φύσεως και υποστάσεως. 
Η Επιτροπή, μ΄επικεφαλής τον Ανατόλιο και την παρουσία των αυτοκρατορικών και των εκπροσώπων της Ρώμης, συνεδρίασε στον ναό της Αγίας Ευφημίας (ΙΙ, Ι 2, σσ. 125 – 126) κι επεξεργάσθηκε το νέο αυξημένο κείμενο του Όρου, τον οποίο πρότεινε στην Σύνοδο. 
Έτσι, στην ΣΤ΄συνεδρία (25 Οκτωβρίου ) η Σύνοδος, παρόντων και των αυτοκρατόρων Μαρκιανού και Πουλχερίας, υιοθέτησε παμψηφεί και πανηγυρικά τον Όρο ( II, I 2, σσ.130 και 155), παρά τις λίγες αντιρρήσεις για την τηρηθείσα διαδικασία.

Η μετάφραση του κειμένου στα Αραβικά από τον π. Αθανάσιο Χενείν

التجهيز للقانون العقائدى :Ο Δογματικός Ορος

يلاحظ انه من بدء  المجمع  والقادة  الرومان ممثلوا الامبراطور  يرغبون فى صياغة قانون ايمان جديد  وظهرذلك جليا  فى الجلسة  الثانية (13 اكتوبر ) حينما طرحوا الموضوع بشكل نهائى . ولقد رفض الكثير من الاساقفة  على اساس ان قرارات مجامع نيقية والقسطنطينية وأفسس   (431 ) تكفى  مع رسائل كيرلس وطومس لاون وشاروا ايض الىا القانون الثالث للمجمع المسكونى الثالث والذى يحرم وضع قانون ايمان جديد غير الذى وضعه الاباء  مرة والذى كان يعنى قانون ايمان جديد  ولهذ السبب ى تجنب عقد مجامع جديدة فقد تقدم عامود الايمان كيرلس وبدون صعوبة  فى التجهيز للتوقيع على  عريضة المصالحة  فى 433 .

 تم قرأة النصوص السابقة  والح مندوب بابا روما باسخاسينوس على ان يعلن الاساقفة  اذا ما كان طومس لاون يتفق مع قرارات المجامع ومع اراء كيرلس . ولقد استجاب الكثير من الاساقفة مع الطلب بشكل ايجابى  وهكذا وفى نظر الغربيين انفسهم لم يعد هناك حاجة الى قانون ايمان جديد ونلاحظ شيئين هامين فى طريقة تفكير الاباء الاساقفة المجتمعين وهما اولا انهم اعتبروا انه امر مفروغ منه ان يوافقوا على ما قاله اسقف روما  والثانى انهم اعتبروا ان المعيار الاساسى  لقبول طومس لاون وارائه السابقة هو ما سبق  وقرره كيرلس  فالكل يجب ان يوافق على الحق الكيرلسى  ولكن فور اعلان  باسخاسينوس  عن اتفاق الطوموس مع  كيرلس اعترض ورفض التوقيع ثلاثة عشر اسقف مصرى   على اساس انه حسب القنون  الكنسى السكندرى يجب ان يتبعوا رئيس اساقفتهم  ديوسقوروس  ولما تم الضغط عليهم  ادانوا اوطاخى  واعلنوا انهم يمتلكون الايمان الجامع   ولكن لكى يوقعوا على الطومس يجب ان ينتظروا اختيار رئيس اساقفة جديد  للاسكندرية  لكى يوقع هو اولا   ولقد قبل المجمع طلبهم  وطلب الكثير من الاساقفة من المصريين ان يوقعوا على حرمان ديوسقوروس  ولكن اعمال المجمع لم تسجل اجابة الاساقفة المصريين .

 وهذا كله يعنى ان مناقشات  الجلسة الثانية للمجمع قد تناولت امورا  لاهوتية وعقائدية بينما  اصر الباباويون على  ان طومس لاون يكفى  لتقرير الايمان  وانه غير مقبول اى عريضة ايمان  اخرى غير الطومس  ولو كان تم قبول ذلك فلابد للطومس ان يحظى بقبول مسكونى  وكان سيصير طومس عقائدى نهائى  ولقد وافق البعض من الاساقفة  ولكن اعترض اساقفة يونانيين واورشليميين على اساس  ان الطومس يحوى اتجاهات ذيوفيزيتية  وقرروا بشكل سليم ان الطومس لم يدن بشكل واضح النسطورية  كما حدث مع المونوفيزيتية.

واوضح باسخاسينوس بأن  الطومس لا يريد التفريق  او التجزئة  فى شخص الرب  الواحد  ولا يفرق ولا يفصل طبيعتى الرب . والحق ان الاساقفة  الذين راوا ان الطومس  غير كاف للتصدى  للنسطورية وللمونوفيزيتية  كانوا على حق . ولكن لم يستطيعون ان يؤصلوا فكرهم  اما بسبب عدم الكفائة اللاهوتية او بسبب انهم لم يريدوا اغضاب  الغربيين المتسطين على المجمع . فأشارات الطومس الى  شخص المسيح وطبيعتيه  غير واضحة وتحوى  مخاطر كبيرة .  فالشخص هنا هو نتيجة  اتحاد الطبيعتين  واللتين تتمايزان  فالوحدة فى المسيح هى وحدة شخص   وليست وحدة طبائع  فى الشخصΗ ένωση στόν Χριστό είναι (προσώπου ένωσις) και όχι ένωση φύσεων στό  προσωπο ή στην ύποστάση τού Υίου του Θεού.  او فى اقنوم  ابن الله  فوحدة الطبائع التى لا تتم فى  اقنوم ابن الله وكلمة الله  سوف يكون لها بالضرورة  خطر الاختلاط او الانفصال  وهذا لم يفهمه واضع الطومس .

التمييز بين الشخص والطبيعة بين اللاهوت والفلسفة :

  لقد بذل اللاهوتيين لشرقيين فى   لعشرات السنين جهدا جهيدا لكى يفهموا ان الطبيعتين  فى المسيح  اتحدتا فى الاقنوم الواحد او الشخص الواحد للوغوس الالهى ولهذا فهما لا يمتزجا ولا  يفترقا. وبمعنى اخر لقد ادركوا الفارق بين بين الطبيعة  والاقنوم φύσεως και ύποστάσεως  والتى  فى عمفها تتيح  امكانية ايجاد حل نهائى لقضية الخرستولوجيا  ولقد سعى الاباء الى ان يقرر المجمع هذه الحقيقة  وطومس لاون  يتحرك  من معنى الطبيعة  سواء كانت طبيعة الهية او طبيعة انسانية   وانتهى الى فكرة الشخص  والتى صعب فهمها على واضعى الطومس  وبالاكثر  ظل معنى البروسوبوπροσώπο  صعب الفهم على النسطوريين والسبب انهم يفرقوا  او يميزوا بين الطبيعة والاقنوم كما كتب ليون اسقف روما  الى فلافيانوس :

"  الالهى والانسانى  فى السيد يسوع المسيح  يوجدوا فى شخص واحد   فالذى يتعرض للاهانة اخر والذى يقبل المجد اخر   ويجب ان نعى وحدة الشخص  فى  االطبيعة". وبكل تأكيد فأن اللاهوتيون لم يصلوا الى التمييز بين الطبيعة والشخص   بسهولة . فالقديس اثناسيوس على سبيل المثال كان يطابق بينهما وذلك بسبب تشديده على  مساواة الابن فى الجوهر  مع الاب όμμουσιότητας   وبسبب المناخ الفلسفى السائد  ولكنه شدد على التمييزا  بين اقانيم او اشخاص االثالوث  الثلاثة  .

 والقديس كيرلس  ساوا بين الاثنين مرات لاسباب دفاعية ومرات ميز بينهم  ولكنه لم ينكر ابدا  فرادة الطبيعتين فى المسيح . ويجب ان لا  ننسى ان المناخ الفلسفى  السائد  الذى كان يطابق  بين التعبيرين  قد اثر تأثيرا كبيرا على  على التمييز الواضح بين  التعبيرين فى الخرستولوجيا . ولكن اصرار بعض الاساقفة القلة والمعتمدين على  رغبة  ممثلى الاباطرة  ادى الى القرار  بان يتم صياغة قانون ايمانΕκθέσεως πίστεως   على ان يتولى اناطوليوس  االقسطنطينى  مسئولية تشكيل لجنة صغيرة خاصة تقوم بالمهمة .وتم الحديث عن النص المقترح  والذى دعى التيبوس Τύπον  والذى تمت مناقشته  ورفضه فى الجلسة  ولم يتم وضعه فى اعمال المجمع . والح الاساقفة المعتدلين  على طلب ان يوضع لقب  الثيؤطوكوسΘεοτόκος  فى اى نص يتعلق بتحديد الايمان الخرستولوجى . وايضا الطبيعتين فى المسيح  بمعنىالاتحاد كما قبل ذلك فلافيانوس  بدلا من التعبير الذى يوحى بالمونوفيزيتية  من طبيعتين  έκ δύο φύσεων  والذى نادى به واعتنقه ديوسقوروس.  ولقد حاول ممثلو الامبراطور ان يوفقوا بين الذين ا يصرون على ان الطومس اللاونى كاف للتعبير عن  الايمان وبين الرافضين واقترحوا اضافة  الى الطومس  عبارة  الطبيعتين المتحدتين  بعد الاتحاد  متحدين بدون تغيير او تفريق  ولا امتزاج  فى المسيح  وهذه العبارة لا توجد حرفيا فى الطومس  ولكن  لم يؤخذ بالاقتراح ولم  توضع العبارة فى الصياغة النهائية  لقانون المجمع .

الضغوط الباباوية وموقف الامبراطورماركيانوس :

 ولما رأى ممثلوا روما ان المجمع يتجه الى عدم الاكتفاء بالطومس  اعلنوا انهم لن يتنازلوا عن موقفهم وهددوا  بانهم سينسحبوا من المجمع  وسيطلبوا عقده فى الغرب   اذا لم يتم القبول الحرفى والنهائى للطومس .

 تم رفع امر الخلاف الجذرى الى الامبراطور ماركيانوس  والذى تبنى تهديد االبابويين  واظهر للاساقفة رغبته فى   صياغة قانون جديد  واقترح تكوين لجنة موسعة يتمثل فيها الجميع  والتى تهدف الى عمل  اعتراف بالايمان  للقانون العقائدى ويبدوا واضحا ان الذين نصحوا وعن حق الامبراطور  قد اقتنعوا بان  من اجل التوضيح  وتخطى خطر  النسطورية  والمونوفيزيتية  هناك حاجة الى قانون عقائدى جديد  يأخذ فى الاعتبار التمييز بين الطبيعة والشخص او الاقنوم .واجتمعت اللجنة فى كنيسة القديسة افيميا برئاسة اناطوليوس وحضور ممثلى الامبراطور وممثلى بابا روما   وقاموا بصياغة النص الذى رفع الى المجمع . وهكذا فى الجلسة  السادسة (25 اكتوبر ) تبنى المجمع القانون الجديد فى احتفال بحضور الامبراطور ماركيانويس والامبراطورة بوليخيرياس  بالرغم من بعض الاعتراضات على الطريقة التى اتبعت فى بعض الاجرأت.

Το κείμενο του Στυλιανού Παπαδόπουλου είναι από το βιβλίο

ΘΕΟΛΟΓΙΑ  ΤΟΜΟΣ 77

 ΤΕΥΧΟΣ 2ον, 2006,

Η Δ΄ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ (451)

 "Το οικοδόμημα της Χριστολογίας"

Πηγή κειμένου στο διαδίκτυο και μετάφραση στα Αραβικά, Αναβάσεις

http://anavaseis.blogspot.gr/2012/09/451_6.html?utm_source=BP_recent