Περί προσευχῆς (Γέρων Θαδδαῖος τῆς Βιτόβνιτσα)

« ὁ δέ Ἰησοῦς ἔφη αὐτῷ · ἀγαπήσεις Κύριον τόν Θεόν σου
ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καί ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου
αὔτη ἐστί πρώτη καί μεγάλη ἐντολή»

Ματθ. κβ΄: 37 - 38

« δευτέρα δέ ὁμοία αὐτῇ·

ἀγαπήσεις τόν πλησίον σου ὡς σεαυτόν »

Ματθ. κβ΄ : 39

1. Ο Κύριος ειναι πανταχού παρών. Ζει στις καρδιές μας. Γι᾿ αυτό και είπε ότι πρέπει να αγαπάμε εξ όλης της καρδίας ¹ και να κάνουμε καθετί ολοπρόθυμα. Όταν αναζητούμε τον Κύριο με την καρδιά μας. Εκείνος είναι παρών! Είναι ο Πατέρας μας. Οι κατά σάρκα γονείς μας επιζητούν την προσοχή μας· θέλουν να τους ανταποδώσουμε την αγάπη που μας έδωσαν. Αλλά τι συμβαίνει; Πολύ συχνά τους στενοχωρούμε. Οπότε, όταν αναζητάμε τον Θεό, πρέπει να ενεργούμε έτσι με την καρδιά μας. Όταν πασχίζουμε να κάνουμε τα πάντα με την καρδιά μας, τότε ἔχουμε ειλικρινή και θερμή προσευχή, έχουμε αγάπη για τους γονείς και τους πλησίον μας, και ο Κύριος είναι μαζί μας. Κάθε έργο που εκτελούμε είναι συνάμα και μια προσευχή. Οι λογισμοί μας είναι εστιασμένοι στη δουλειά και όταν την εκτελούμε με την καρδιά μας, αυτό σημαίνει ότι την κάνουμε για τον Θεό. Αν νομίζουμε ότι την κάνουμε για οποιονδήποτε άλλο, κάνουμε λάθος.

«Προσευχόμενοι δέ μή βαττολογήσητε ὥσπερ οἱ ἐθνικοί·
δοκοῦσι γάρ ὅτι ἐν τῇ πολυλογίᾳ αὐτῶν εἰσακουσθήσονται »
Ματθ. στ΄ : 7

Η προσευχή εκ καρδίας είναι ειλικρινής προσευχή. Πάντοτε να προσεύχεστε στον Κύριο με την καρδιά σας. Ο Κύριος δεν απαιτεί από μας φιλοσοφίες. Πρέπει να προσευχόμαστε με την καρδιά μας, όπως αρμόζει προς τον Πατέρα μας: «Ω Κύριε, βοήθα κάθε ψυχή και μη λησμονείς κι εμένα. Βοήθα καθένα να βρεί ειρήνη και να Σε αγαπά, όπως σε αγαπούν οι άγγελοι, δώσε και σε μας δύναμη να Σε αγαπάμε, όπως η Υπεραγία σου Μητέρα Σε αγαπά και οι άγιοι άγγελοί σου. Δωσε και σε μένα τη δύναμη να σε αγαπῶ απεριόριστα!».

« ἀλλ᾿ ἔρχεται ὥρα, καί νῦν ἐστιν, ὅτε οἱ ἀληθινοί προσκυνηταί

προσκυνήσουσι τῷ πατρί ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ·

καί γάρ ὁ πατήρ τοιούτους ζητεῖ τούς προσκυνοῦντας αὐτόν »

Ιωάν. 4 : 23

« πνεῦμα ὁ Θεός, καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν

ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν »

Ιωάν. 4 : 24.

2. Η αλήθεια είναι ότι όταν εμείς οι άθρωποι προσευχόμαστε, διαβάζουμε τον προσευχητικό μας κανόνα χωρίς τη συμμετοχή ολόκληρου του είναι μας. Με τα χείλη μας μονάχα κάνουμε το χρέος μας απέναντι στόν προσευχητικό μας κανόνα. Είμαστε γεμάτοι περισπασμό, και ασφαλώς αυτό σημαίνει ότι δεν προσευχόμαστε εν πνεύματι και αληθεία². Προσευχόμαστε μονάχα με τα σώματά μας και προφέρουμε τα λόγια με τα χείλη μας, ενώ η ύπαρξή μας είναι πραγματικά κάπου αλλού. Η προσοχή μας είναι αλλού εστιασμένη, όχι στις λέξεις της προσευχής. Αυτός είναι και ο λόγος που οι Άγιοι Πατέρες λένε ότι η επαγρύπνηση και η προσοχή πρέπει πάντοτε να προηγούνται της προσευχής. Όταν προσευχόμαστε χωρίς προσοχή, δεν προσευχόμαστε εν πνεύματι και αληθεία, ή εν τοις λογισμοίς. Ωστόσο, όταν είμαστε προσεκτικοί όσον αφορά στο τι ζητάμε στην προσευχή μας, επικεντρωνόμαστε στις λέξεις που λέμε και σ᾿ αυτό που ζητάμε.

« οἶδε γάρ ὁ πατήρ ὑμῶν ὥν χρείαν ἔχετε

πρό τοῦ ὑμᾶς αἰτῆσαι αὐτόν »

Ματθ. στ΄: 8

Όταν ζητάμε βοήθεια από κάποιον που ξέρουμε ότι μπορεί να μας βοηθήσει, στρεφόμαστε προς εκείνον σοβαρά και τον ικετεύουμε με ολόκληρη την ύπαρξή μας: «Κάνε σε παρακαλώ το τάδε για μένα. Ξέρω ότι μπορείς να το κάνεις». Αυτό σημαίνει ότι είμαστε πεπεισμένοι ότι μπορεί να μας βοηθήσει, οπότε του ζητάμε τη βοήθειά του. Συχνά όμως προσευχόμαστε στον Θεό χωρίς προσοχή, μηχανικά, και το λογίζουμε αυτό για προσευχή, τη στιγμή που το μυαλό και η καρδιά μας δεν συμμετέχουν. Ο νους μας βρίσκεται αλλού – είτε σε κάτι που σχεδιάζουμε να κάνουμε είτε σε κάποια προσβολή που μας έγινε... Ο νους μας εστιάζει σε πολλά πράγματα εκτός από την προσευχή. Αυτός είναι ο λόγος που ο Κύριος είπε ότι ο Θεός είναι πνεύμα και ότι πρέπει να προσευχόμαστε εν πνεύματι και αληθεία. Αυτό σημαίνει ότι το πνεύμα μας πρέπει να είναι παρόν κατά την ώρα της προσευχής.

« Μή οὕν μεριμνήσητε εἰς τήν αὔριον· ἡ γάρ αὔριον

μεριμνήσει τά ἑαυτῆς· ἀρκετόν τῇ ἡμέρᾳ ἡ κακία αὐτῆς »

Ματθ. στ΄ : 34.

«ζητεῖτε δέ πρῶτον τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καί

τήν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καί ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν»

Ματθ. στ΄: 33

3. Ο Κύριος είναι ο Μόνος που σηκώνει τα βάρη και της μέριμνές μας, όλα τα ασθενήματα και τις φροντίδες, τόσο τις σωματικές όσο και τις πνευματικές. Μπορεί να σηκώνει τα πάντα, διότι είναι παντοδύναμος. Πρέπει να εναποθέτουμε πάνω Του όλα μας τα ασθενήματα και αυτά των πλησίον μας, δια της προσευχής. Αυτός είναι και ο σκοπός της προσεχής. Πρέπει να είμαστε ένα με τον Κύριο και δεν πρέπει να ανησυχούμε για το αύριο, διότι όπως λέει κι Εκείνος, «Ἀρκετόν τῇ ἡμέρᾳ ἡ κακία αὐτῆς»³. Αυτό μάς διδάσκει να μην ανησυχούμε για το αύριο. Αλλά εμείς το κάνουμε: ανησυχούμε όχι μόνο για το αύριο αλλά κι ακόμα παραπέρα από αυτό, πράγμα ιδιαίτερα αγχωτικό για μας. Είμαστε λογικά όντα, πλασμένα για μία ημέρα άγχους κέθε φορά. Κι ωστόσο, εμείς βασανίζουμε τον εαυτό μας πολύ περισσότερο από αυτό και γι᾿ αυτό υποφέρουμε. Δεν κάνουμε υπακοή στον Θεό, ο οποίος μάς λέει να μην βαραίνουμε την καρδιά μας με τροφή και ποτό και με τις μέριμνες του κόσμου τούτου. Βαραίνουμε το σώμα και την ψυχή μας. Η τροφή και το ποτό βαραίνουν το σώμα, όταν τρώμε και πίνουμε περισσότερο απ᾿ όσο χρειαζόμαστε. Τα σώματά μας πρέπει να εργάζονται σκληρά για να χωνεύουν όλη αυτή την τροφή, και έτσι επιβαρύνονται. Κι αν εμείς επιβαρύνουμε επίσης τον εαυτό μας με λογισμούς, το άγχος μας διπλασιάζεται και το ίδιο κάνουν και τα βάσανά μας. Γι᾿ αυτό και πρέπει πάντοτε να προσευχόμαστε.

«ὁ οὐρανός καί ἡ γῆ παρελεύσονται,

οἱ δέ λόγοι μου οὐ μή παρέλθωσι

Ματθ. κδ΄ : 35

4. Από τη στιγμή που παραβαίνουμε τον νόμο του Θεού, η συνείδησή μας αρχίζει να μας τύπτει. Δεν μας αφήνει σε ησυχία. Κι έτσι πρέπει να εκλιπαρήσουμε τον Κύριο με την προσευχή μας, να μας διδάξει την πιστότητα στο πρόσωπό Του με όλη μας την καρδιά και την ψυχή. Ξεχνάμε συχνά ότι δεν είμαστε παρά εφήμεροι επισκέπτες σ᾿ αυτή τη ζωή και πρέπει κατά συνέπεια να κατοικούμε μέσα στην προσευχή αδιάκοπα, διότι η προσευχή είναι η ανάσα της ψυχής μας. Η προσευχή προσελκύει ενέργεια από την πηγή της Ζωής, τον Κύριο, ο οποίος περιφρουρεί, διαφυλάττει και τρέφει όλα τα όντα.

« γρηγορεῖτε οὕν, ὅτι οὐκ οἴδατε ποίᾳ ὥρᾳ

ὁ Κύριος ὑμῶν ἔρχεται »

Ματθ.  κδ΄ : 42

Κανείς άλλος πέρα από τον Θεό δεν γνωρίζει το επίπεδο της προσευχής που έχει επιτύχει ένας άνθρωπος, διότι αν ήταν δυνατό να δει κανείς πόση Χάρη έχει ο διπλανός του, κάποιοι θα καταθλίβονταν [που δεν έχουν φτάσει σε τέτοιες καταστάσεις].

« γίνεσθε ἕτοιμοι, ὅτι ᾕ ὥρᾳ οὐ δοκεῖτε

ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἔρχεται »

Ματθ. κδ΄ :44

Είναι επιζήμιο για όσους ζουν σε απομόνωση και ηρεμία να ατενίζουν πρόσωπα άλλων ανθρώπων και να συζητούν μαζί τους. Είναι σαν το χαλάζι που πέφτει πάνω στους τρυφερούς καρπούς των δέντρων και τους αναγκάζει να μαραίνονται ή να πέφτουν. Κατά τον ίδιο τρόπο και τα συναπαντήματα με τους ανθρώπους, οσοδήποτε σύντομα κι αν είναι και όποια κι αν είναι η αιτία τους, εμποδίζουν την αποκομιδή των καρπών της αρετής που άνθισε σε συνθήκες σιωπής και ηρεμίας. Ακριβώς όπως ο πάγος καίει τα τρυφερά βλαστάρια των λουλουδιών που ξεπετάχτηκαν από τη γη στην πρώιμη άνοιξη, έτσι και τα συναπαντήματα με τους ανθρώπους καίνε τον καρπό του νου, που ξεκίνησε να βλασταίνει αρετή.

« ἐγώ εἰμι ἡ ἄμπελος, ὑμεῖς τά κλήματα, ὁ μένων ἐν ἐμοί κἀγώ ἐν αὐτῷ,

οὕτος φέρει καρπόν πολύν, ὅτι χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν»

Ιωάν. 15:5.

« μακάριος ὁ δοῦλος ἐκεῖνος ὅν ἐλθών ὁ κύριος

αὐτοῦ εὑρήσει ποιοῦντα οὕτως

ἀμήν λέγω ὑμίν ὅτι ἐπί πᾶσι τοῖς ὑπάρχουσιν αὐτοῦ

καταστήσει αὐτόν »

Ματθ. κδ΄ : 46 - 47

5. Υπάρχουν πολύ λιγοι άνθρωποι που έρχονται στα συγκαλά τους, πολύ λίγοι που κατανοούν τη ζωή. Προσευχόμαστε με τα χείλη μας μόνο και βιαζόμαστε να ξεφορτωθούμε τον κανόνα της προσευχής μας, κι έπειτα χάνουμε την ειρήνη μας. Η νηστεία και η προσευχή είναι μέσα διακόσμησης της ψυχής μας και επαναφοράς της στήν αυθεντική της κατάσταση. Πρέπει να παλέψουμε, με τη βοήθεια του Θεού, να αποκτήσουμε τα ιδιώματα του Χριστού Σωτήρα. Γνωρίζουμε ότι ήταν πράος, ταπεινός και αγαθός, και πρέπει να προσπαθήσουμε να Τον μιμηθούμε. Δεν έχουμε όμως τη δύναμη να το κάνουμε αυτό από μόνοι μας – γι᾿ αυτό και πρέπει να ζητήσουμε από τον Κύριο βοήθεια. Είναι αδύνατο να μας δώσει ο γλόμπος φως δίχως το ηλεκτρικό ρεύμα, και είναι αδύνατο για μας να ζήσουμε χωρίς Θεό· όπως είπε και ο Ίδιος: «Χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν»⁴.

6. Όταν βλέπουμε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, θέλουμε συχνά να το αποκτήσουμε, αλλά από τη στιγμή που το κάνουμε, χάνουμε γρήγορα το ενδιαφέρον μας γι᾿ αυτό. Από τη στιγμή που βλέπουμε κάτι άλλο, το επιθυμούμε, και η κατάσταση έτσι πηγαίνει ασταμάτητα. Είμαστε εξαιρετικά άστατοι. Αυτός είναι ο λόγος που ο Κύριος ήρθε να ενοικήσει ανάμεσά μας: για να μας συνάξει και να μας ενώσει μαζί, έτσι ώστε να είμαστε μία ποίμνη κάτω από ένα Ποιμένα. Όταν Εκείνος μας εγκολπώνεται όλα είναι εύκολα. Τώρα οι λογισμοί μας περισπώνται. Δεν εστιάζουν σε αυτό που κάνουμε. Το μόνο αντίδοτο σ᾿ αυτό είναι η προσευχή. Κάθε έργο απαιτεί μια αυτοσυγκέντρωση του νου, ιδιαίτερα η προσευχή.

«σύ δέ ὅταν προσεύχῃ, εἴσελθε εἰς τό ταμιεῖόν σου,

καί κλείσας τήν θύραν σου πρόσευξαι τῷ πατρί σου

τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ, καί ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν

τῷ κρυπτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ ».

Ματθ. στ΄ : 6

« Αἰτεῖτε καί δοθήσεται ὑμῖν, ζητεῖτε, καί εὑρήσετε,

κρούετε, καί ἀνοιγήσεται ὑμῖν »

Ματθ. ζ : 7

7. Οι Άγιοι Πατέρες κάνουν λόγο για προσευχή του νοός, την προσευχή του Ιησού. Υπάρχει μια σειρά από κανόνες σχετικά με το πώς μπορεί κανείς να επιδοθείστην προσευχή του Ιησού, και να κάνει τον νου του να κατέλθει στην καρδιά, αλλά είναι απαραίτητο να έχει κανείς έναν έμπειρο πνευματικό οδηγό, προκειμένου να μάθει σωστά την προσευχή του Ιησού.

«προσεύχεσθε δέ ἵνα μή γένηται ἡ φυγή ὑμῶν

χειμῶνος μηδέ σαββάτῳ »

Ματθ. κδ΄ : 20

Πρέπει να εξασκούμαστε στην προσευχή συνεχώς. Κάθε κίνηση της καρδιάς πρέπει να είναι προσευχητική. Οι Άγιοι Πατέρες λένε ότι όπως ακριβώς ο παραμικρός κόκκος σκόνης μάς εμποδίζει να δούμε, έτσι και η παραμικρή μέριμνα μας εμποδίζει να προσευχηθούμε. Για την αγνή προσευχή είναι απαραίτητη μια αμέριμνη ζωή.

« ὁ δέ Ἰησοῦς εἵπεν·

ἄφετε τά παιδία καί μή κωλύετε αὐτά ἐλθεῖν πρός με·

τῶν γάρ τοιούτων ἐστίν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν »

Ματθ. ιθ΄ : 14

Τέλος και τῷ Θεῷ δόξα!

«λέγω δέ ὑμῖν ὅτι οὐδέ Σολομών ἐν πάσῃ

τῇ δόξῃ αὐτοῦ περιεβάλετο ὡς ἕν τούτων»

Ματθ. στ΄: 29

Ἀπό τό βιβλίο: «Οἱ λογισμοί καθορίζουν τή ζωή μᾶς».
Ἐκδόσεις " Ἐν πλῷ "

1Βλ. Ματθ. 22:37.

2Βλ. Ιωάν. 4:23-24.

3Ματθ. 6:34.

4Ιωάν. 15:5.