Ἀρχιμ. Σάββα Ἁγιορείτου
Ἀπομαγνητοφώνηση συνέντευξης στόν ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΤΥΠΟ, 24/09/2020
Ο.Τ. - Πατέρα Σάββα τήν εὐχή σας.
π. Σ. - Τοῦ Χριστοῦ μας.
Ο.Τ. – Εὐχαριστοῦμε πολύ γιά τήν συνέντευξη αὐτή πού μᾶς παραχωρήσατε στήν ἐφημερίδα τοῦ Ὀρθόδοξου Τύπου.
π. Σ. - Καί ἐγώ εὐχαριστῶ γιά τήν πρόσκληση καί γιά τήν τιμή πού μοῦ κάνετε.
Ο.Τ. - Θά θέλαμε.. τό πρῶτο καί κύριο ἐρώτημα εἶναι ὅτι πολλές φορές ἀναφέρεται τό ἑξῆς ἐπιχείρημα, ὅτι ὡς χριστιανοί πρέπει νά κάνουμε ὑπακοή στήν Ἐκκλησία, ἀκόμα καί λάθος νά κάνει ἡ Ἐκκλησία, πρέπει νά τήν ὑπακοῦμε! Ἐφόσον ἡ Ἱερά Σύνοδος ἔβγαλε ἀπόφαση νά κλείσουν οἱ ναοί, νά φορᾶμε μάσκες, πρέπει ὅλοι, οἱ ἐπίσκοποι, ἱερεῖς καί πιστοί, νά ὑπακούσουν. Ποιά εἶναι ἡ γνώμη σας γιά τό ἐπιχείρημα αὐτό;
π. Σ. - Ναί, πρῶτα πρέπει νά γνωρίσουμε ποιά εἶναι ἡ Ἐκκλησία, τί εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Σύμφωνα μέ τήν Ὀρθόδοξη αὐτοσυνειδησία ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό μυστηριακό σῶμα τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ. Εἶναι μία πραγματικότητα πού δέν ὁρίζεται. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες δέν μᾶς ἔχουν δώσει ὁρισμό τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι μία πραγματικότητα πού βιώνεται, τό ζοῦμε δηλαδή. Καί τό ζεῖ αὐτός πού εἶναι ἐνταγμένος μές στήν Ἐκκλησία. Ἕνας πού δέν εἶναι ἐνταγμένος, πού δέν ἀνήκει, δέν μπορεῖ νά πεῖ τίποτα γιά τήν Ἐκκλησία, ἔτσι ἀληθινό θά λέγαμε, καί πραγματικό.
Ὅπως εἴπαμε, ποτέ ἡ Ἐκκλησία δέν ἔδωσε ὁρισμό τοῦ ἑαυτού Της καί τό μόνο πού εἶπε μέ τό στόμα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου εἶναι ὅτι εἶναι σῶμα Χριστοῦ. Λέει ὁ Ἀπόστολος στήν Α’ πρός Κορινθίους, ΙΒ’ κεφάλαιο, «ὑμεῖς δέ ἐστε σῶμα Χριστοῦ καί μέλη ἐκ μέρους»[1]. Αὐτό ἔχουμε ὡς ὁρισμό γιά τήν Ἐκκλησία. Εἶναι τό ζωντανό σῶμα, ὅπου κανείς ὅταν ζεῖ μέσα ἐκεῖ, σωστά, ὀργανικά ἐνταγμένος, ἔτσι, σώζεται. Γιατί ὅπως πάλι γνωρίζουμε σύμφωνα μέ τούς Ἁγίους Πατέρες, ἐκτός Ἐκκλησίας δέν ὑπάρχει σωτηρία. Ἄρα μποροῦμε νά ποῦμε, ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ χῶρος ἀλλά καί ὁ τρόπος τῆς σωτηρίας. Ἐκτός Ἐκκλησίας δέν μπορεῖ κανείς νά σωθεῖ. Ὅπως ἔλεγε καί ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος ὁ Πόποβιτς, εἶναι ἡ Ἐκκλησία τό ἁγιότατο καί προσφιλέστατο μυστήριο τοῦ Θεοῦ, μυστήριο τῶν μυστηρίων, ἤ μᾶλλον, ἔλεγε, «παμμυστήριο τῶν παμμυστηρίων», δηλαδή τό κορυφαῖο μυστήριο! Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ Θεάνθρωπος Χριστός, παρατεινόμενος σέ ὅλους τούς αἰῶνες, καί σ’ ὅλη τήν αἰωνιότητα. Αὐτό εἶναι πού μᾶς διδάσκει ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος στό βιβλίο του, «Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία καί ὁ Οἰκουμενισμός». Ἡ Ἐκκλησία ὁδηγεῖ τά μέλη Της στό νά τήν βιώσουν ὡς μία πραγματικότητα, ἐγκεντριζόμενοι διά τῶν Ἁγίων Μυστηρίων σέ Αὐτήν. Δηλαδή, ἄν κανείς δέν ἐνταχθεῖ μέσα στήν Ἐκκλησία, δέν μπορεῖ νά ζήσει τό τί εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Καί ὅταν μιλᾶμε βέβαια γιά Ἐκκλησία, ἐννοοῦμε πάντα τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Δέν ὑπάρχουν ἄλλες ἐκκλησίες, καί αὐτό πρέπει νά τό ξεκαθάρίσουμε∙ αὐτό πού ὁμολογοῦμε στό Σύμβολο τῆς Πίστεως, «Πιστεύω εἰς μίαν, ἁγίαν, καθολικήν καί ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν». Καμιά ἀπό τίς ἄλλες τίς λεγόμενες «ἐκκλησίες» (ἐντός εἰσαγωγικῶν ἡ λέξη τώρα), δέν εἶναι ἀληθινή Ἐκκλησία. Μόνο μία Ἐκκλησία θεμελίωσε ὁ Χριστός. Δέν μπορεῖ νά ἔχει ὁ Χριστός πολλά σώματα, ἔτσι; Εἶναι μία Κεφαλή, ὁ Χριστός, μέ ἕνα Σῶμα, τήν ἁγία Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἡ ὁποία διαφύλαξε ἀπαράτρωτα τά δόγματα, τῶν ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Καί Αὐτή ἔχει καί τήν Ἱερά Παράδοση, ἡ ὁποία ἐμπεριέχει τήν Ἁγία Γραφή, ἐμπεριέχει ὅλα τά κείμενα πού ἔχουμε στήν Λατρεία, τά Λειτουργικά κείμενά μας, τά Λατρευτικά κείμενά μας, καί ὅλους τούς Ἁγίους μας Πατέρες καί τούς Ἱερούς Κανόνες. Ὅλα αὐτά τά λέμε Ἱερά Παράδοση. Ὅλα αὐτά ἔχουν διαφυλαχθεῖ ἀπαράτρωτα μέσα στήν ἁγία μας Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Καί μόνο ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία πληροῖ αὐτό πού λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ὅτι εἶναι στῦλος καί ἑδραίωμα τῆς αληθείας. Καί ἕνας σύγχρονος Ἅγιος, ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ἔλεγε μέ πολύ ἁπλά λόγια ἔτσι, ὅτι ἡ ἀλήθεια εἶναι στήν Ὀρθοδοξία, αὐτό πού λέει ο Ἀπόστολος, «εἶναι στῦλος καί ἑδραίωμα τῆς ἀληθείας»[2].
Ὅλοι οἱ Ἅγιοι τό ἴδιο λένε, ὅτι ἡ ἀλήθεια, ἡ μόνη ἀλήθεια, εἶναι μέσα στήν Ἐκκλησία. Καί οὐσιαστικά ἡ ἀλήθεια δέν εἶναι ἕνα ἀντικείμενο, μία ἰδέα, ἀλλά εἶναι ἕνα πρόσωπο, ὁ Χριστός. «Ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια»[3]. Καί ὅπως εἴπαμε, ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἀκριβῶς ὁ Χριστός, ὅπως μᾶς εἶπε ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος, ὁ ὁποῖος παρατείνεται εἰς τούς αἰῶνας καί σέ ὅλη τήν αἰωνιότητα. Κεφαλή εἶναι ὁ Χριστός, πάντα στήν Ἐκκλησία, καί τό σῶμα εἶναι πάλι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ὅλοι ἐμεῖς οἱ πιστοί. Καί ὁ Ἅγιος Πορφύριος μάλιστα ἔλεγε, ὅτι ἡ ἀλήθεια εἶναι στήν Ὀρθοδοξία, ξεκαθάριζε δηλαδή καί τό θέμα τοῦ Οἰκουμενισμοῦ. Γιατί σήμερα κάποιοι κατηγοροῦν, εἴτε ὑποστηρίζουν, ὅτι ὁ Ἅγιος Πορφύριος ἦταν καί λίγο χαλαρός στό θέμα αὐτό καί Οἰκουμενιστής. Ξεκάθαρα τό λέει, ὑπάρχει κασέτα, μιλάει ὁ ἴδιος, «τό Πνεῦμα τό Ἅγιον εἶναι τό ἀληθές», καί ἐκεῖ λέει ξεκάθαρα, ὅτι ἡ ἀλήθεια εἶναι στήν Ὀρθοδοξία. Καί μάλιστα λέει ὁ Ἅγιος, «ἐγώ τήν ἔχω ζήσει καί τήν ξέρω μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ», ὅτι ἐκεῖ εἶναι ἡ ἀλήθεια, γιατί ὁ Ἅγιος εἶχε γεύση τῆς Χάριτος, ζούσε πάρα πολύ ἔντονα τήν Θεία Χάρη, καί γι’ αὐτό εἶχε καί πάρα πολλά χαρίσματα. Ἑπομένως, ἡ ἀλήθεια εἶναι μόνο στήν Ὀρθοδοξία.
Καί τώρα πρέπει νά ποῦμε ποιοί ἀνήκουν στήν Ἐκκλησία, γιατί μᾶς λένε «κάντε ὑπακοή στήν Ἐκκλησία». Ναί, ἀλλά δηλαδή σέ ποιούς, πῶς φανερώνεται ἡ Ἐκκλησία, πῶς ἐκφράζεται σήμερα, σέ ποιούς δηλαδή θά κάνουμε ὑπακοή. Αὐτοί πού μιλᾶνε σήμερα καί λένε ὅτι εἴμαστε Ἐκκλησία, ὄντως εἶναι στήν Ἐκκλησία; Ἀνήκουν στήν Ἐκκλησία; Ποιοί ἀνήκουν ἀληθινά στήν Ἐκκλησία; Ἡ Ἐκκλησία, νά τό ποῦμε ἁπλά, λαϊκά, ὅπως νομίζουν κάποιοι, καί τό λένε ἴσως καί οἱ δημοσιογράφοι, εἶναι οἱ Δεσποτάδες καί οἱ παπάδες; Νά τό ποῦμε λαϊκά, οἱ Ἐπίσκοποι καί οἱ ἱερεῖς; Μόνο αὐτοί εἶναι ἡ Ἐκκλησία; Λοιπόν, λέει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὅτι «τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας ὅλοι τῆς ἀληθείας εἰσί». Ὅσοι ἀνήκουν στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ εἶναι αὐτοί οἱ ὁποῖοι ἔχουν τήν ἀλήθεια, εἶναι τῆς ἀληθείας. Καί συνεχίζει καί λέει, «καί οἱ μή τῆς ἀληθείας ὄντες, οὐδέ τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας εἰσί», καί ὅσοι δέν εἶναι τῆς αληθείας, ὅσοι δέν ἔχουν τήν Ὀρθόδοξη δηλαδή ἀλήθεια, τό ὀρθόδοξο δόγμα, τήν ὀρθόδοξη πίστη καί τήν ὀρθόδοξη ζωή. Ἡ ἀλήθεια ἔχει δύο θά λέγαμε συνιστῶσες, ἔχει τήν θεωρία, τό τί πιστεύει κανείς, ἄν αὐτό πού πιστεύει εἶναι ἀληθινό, ὅπως μᾶς ἔχει παραδοθεῖ δηλαδή καί μᾶς ἔχει ἀποκαλυφθεῖ ἀπό τόν Θεό, καί ἄν ζεῖ σύμφωνα μέ αὐτό πού πιστεύει, ἄν καί ἡ ζωή του δηλαδή εἶναι ἀληθινή, ἀληθινά ὀρθόδοξη. Ὁπότε, ποιοί ἀνήκουν στήν Ἐκκλησία; Αὐτοί πού πιστεύουν ἀληθινά ὀρθόδοξα, ἀλλά καί ζοῦν ἀληθινά ὀρθόδοξα. Δηλαδή ἔχουν ὀρθόδοξον πίστη, ὀρθόδοξο δόγμα, ἀσπάζονται, ἀποδέχονται τό ὀρθόδοξο δόγμα ἀλλά καί ζοῦνε ὀρθόδοξα, ἔχουν καί τό ὀρθόδοξο ἦθος, ὅπως λέμε. Καί αὐτά τά δύο πράγματα, ἦθος καί δόγμα, εἶναι σάν τίς δύο ὄψεις τοῦ ἑνός νομίσματος, ὅπως μᾶς ἔλεγε καί ὁ καθηγητής μας, ὁ κύριος Τσελεγγίδης. Εἶναι ἀλληλένδετα πράγματα, τό ἕνα ἐξαρτᾶται ἀπό τό ἄλλο. Καί ἄν ἀλλοιωθεῖ τό ἕνα, ἀλλοιώνεται καί τό ἄλλο. Ἑπομένως, ὅσοι δέν εἶναι σύμφωνοι μέ τήν ἀλήθεια, δηλαδή μέ τήν ἀληθινή ὀρθόδοξη πίστη, ξαναλέω δηλαδή τά ὀρθόδοξα δόγματα τῶν ἁγίων Πατέρων, τῶν ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων, αὐτοί δέν ἀνήκουν στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Ἐπίσης, καί ὅσοι δέν ζοῦν ὀρθοδόξως, δηλαδή ζοῦνε παραβαίνοντας τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, παραβαίνοντας αὐτά πού μᾶς ἔχει δώσει ὁ Θεός ὡς ὁδηγίες ζωῆς, γιατί αὐτό εἶναι οἱ ἐντολές. Ζοῦνε δηλαδή ἀμετανόητα, δέν τηροῦν τίς Θεῖες ἐντολές καί αὐτοί βρίσκονται ἐκτός τῆς ἀληθοῦς ζωῆς, τοῦ ἀληθοῦς ὀρθοδόξου ἤθους, καί αὐτοί εἶναι ἐκτός Ἐκκλησίας.
Καί ἑπομένως, ποιοί εἶναι τώρα πού ἀνήκουν στήν Ἐκκλησία; Ὄχι βέβαια οἱ ἐπίσκοποι καί οἱ ἱερεῖς μόνο.. ἤ ἐνδεχομένως καί κάποιοι ἀπ’ αὐτούς νά μήν εἶναι! Μπορεῖ νά φέρουν τόν τίτλο, ἀλλά ἐάν δέν πιστεύουν ὀρθοδόξως ἤ δέν ζοῦν ὀρθοδόξως, ὑπάρχει μία προβληματική σχέση, νά τό ποῦμε πιό ἐπιεικῶς, ἄν δέν εἶναι ἤδη ἐκτός Ἐκκλησίας. Ποιοί ἀνήκουν λοιπόν στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία; Ἀνήκουν πέντε, θά λέγαμε, ὁμάδες.
Πρώτον, εἶναι ἡ Ἁγία Τριάδα. Ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ἡ πρώτη Ἐκκλησία, ἡ ἄκτιστη Ἐκκλησία, εἶναι ἡ Ἁγία Τριάδα, τά τρία πρόσωπα, τά ὁποῖα ὑπάρχουν πρό πάντων τῶν αἰώνων. Καί μέσα σ’ αὐτήν τήν πρώτη Ἐκκλησία, ὁ Θεός, ἀπό ἄπειρη ἀγάπη ἐνέταξε κατ’ ἀρχάς τούς Ἁγίους Ἀγγέλους, ἔφτιαξε τούς Ἀγγέλους. Καί φυσικά, κάποιοι ἀπ’ αὐτούς ἔγιναν δαίμονες καί ἐξέπεσαν τῆς Ἐκκλησίας. Καί μετά ἐνέταξε καί τούς ἀνθρώπους, τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα. Καί αὐτοί ὅμως ἐξέπεσαν τῆς Ἐκκλησίας. Σήμερα, ἡ Ἐκκλησία ἀποτελεῖται πρῶτον ἀπό τήν Ἁγία Τριάδα, τά τρία πρόσωπα, δεύτερον ἀπό ὅλους τούς Ἁγίους τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης, τρίτον ἀπό ὅλες τίς ἅγιες Ἀγγελικές Δυνάμεις, δηλαδή τά ἐννιά τάγματα τῶν ἐπουρανίων ἀσωμάτων Δυνάμεων. Τό τάγμα τοῦ ἑωσφόρου ὅπως ξέρουμε, ἐξέπεσε ὅπως καί κάποιοι ἄλλοι ἄγγελοι ἀπό τά ἄλλα τάγματα, καί αὐτοί φυσικά εἶναι ἐκτός Ἐκκλησίας. Τέταρτον, οἱ βαπτισμένοι ὀρθοδόξως καί κεχρισμένοι Χριστιανοί, εἴτε εἶναι κληρικοί εἴτε εἶναι λαϊκοί.
Οἱ κληρικοί, λέω ἔτσι γνωσιολογικά, διακρίνονται στούς ἀνώτερους κληρικούς, Πατριάρχες - ἐπίσκοποι.. δέν ἔχει διαφορά, ἔτσι; Καί ὁ Πατριάρχης εἶναι ἕνας ἐπίσκοπος, δέν εἶναι κάτι παραπάνω. Πρέπει νά τό ξεκαθαρίσουμε καί αὐτό.. Οἱ ἱερεῖς - οἱ πρεσβύτεροι, ὁ δεύτερος βαθμός τῆς ἱερωσύνης, καί οἱ διάκονοι πού εἶναι ὁ πρῶτος βαθμός. Αὐτοί εἶναι οἱ ἀνώτεροι κληρικοί. Καί οἱ κατώτεροι κληρικοί εἶναι οἱ ὑποδιάκονοι, οἱ ἀναγνὥστες, οἱ ἱεροψάλτες καί οἱ νεωκόροι. Στήν Ἐκκλησία λοιπόν ἀνήκουν αὐτοί οἱ κληρικοί πού εἴπαμε, ἀνώτεροι καί κατώτεροι, καί οἱ λαϊκοί, ὄχι ὅλοι ὅμως, αὐτοί οἱ ὁποῖοι ζοῦν τώρα σ’ αὐτόν τόν κόσμο μέ μετάνοια, μέ κάθαρση καί μέ φωτισμό. Δηλαδή ἔχουνε προχωρήσει, ὅπως μᾶς διδάσκει καί ὁ πατήρ Ἰωάννης ὁ Ρωμανίδης, ἔχουνε ξεκαθαρίσει ἔτσι μέ τά πάθη, ἔχουνε τελειώσει κάπως μέ τά πάθη, καί ἔχουν προχωρήσει ἔστω λίγο στήν κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ, δηλαδή, σέ μία ἀληθινή μετάνοια, σέ μία ἀληθινή ἀποκοπή ἀπό τά πάθη. Ἔτσι καί στήν πρώτη Ἐκκλησία, αὐτοί οἱ ὁποῖοι εἴχανε φτάσει σέ μία κατάσταση νοερᾶς προσευχῆς, ἔστω σέ ἕνα ἀρχικό στάδιο, αὐτοί θεωροῦνταν ὅτι εἶναι ἀληθινά μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Δηλαδή, σέ μία κατάσταση ἀρχικοῦ φωτισμοῦ. Αὐτοί λοιπόν, εἴτε εἶναι κληρικοί εἴτε λαϊκοί, αὐτοί ἀνήκουν στήν Ἐκκλησία, αὐτοί πού ζοῦν τώρα. Καί πέμπτη ὁμάδα εἶναι αὐτοί πού ἔχουν κοιμηθεῖ, πιστοί, κληρικοί καί λαϊκοί, ἐν μετάνοια ὅμως καί ἐξομολογήσει. Δέν μπορεῖ να ἔχει πεθάνει ἀμετανόητος, νά εἶναι μασόνος, νά εἶναι δέν ξέρω τί… ἔτσι, καί νά λέμε ὅτι ἀνήκει στήν Ἐκκλησία. Αὐτές οἱ πέντε ὁμάδες εἶναι λοιπόν πού ἀποτελοῦν τήν Ἐκκλησία. Ξαναλέω, ἡ Ἁγία Τριάδα, οἱ ἅγιοι Ἄγγελοι, ὅλοι οἱ Ἅγιοι τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης, οἱ βαπτισμένοι ὀρθοδόξως καί κεχρισμένοι κληρικοί καί λαϊκοί πού ζοῦν ὅμως μέ μετάνοια ἡ κάθαρση καί ἔχουν φτάσει σέ κάποιο στάδιο ἔστω ἀρχικοῦ φωτισμοῦ, στόν ἀρχικό φωτισμό, δηλαδή ὑπάρχει μέσα τους ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή, ἔστω σέ ἕνα μικρό βαθμό. Καί πέμπτον αὐτοί οἱ πιστοί πού ἔχουν κοιμηθεῖ ἐν μετανοία καί ἐξομολογήσει.
Ἑπομένως, ὅταν ἄς ποῦμε σήμερα μᾶς λένε «κάντε ὑπακοή στήν Ἐκκλησία».. καί ἐννοοῦν τούς ἐπισκόπους, αὐτό εἶναι ἐσφαλμένο. Θά πρέπει νά γνωρίζουμε μέσα μας, νά ξεκαθαρίσουμε ποιοί εἶναι Ἐκκλησία. Ἐκκλησία εἴμαστε ὅλοι. Καί ἄν κάτι μᾶς πεῖ ἡ διοικοῦσα Ἐκκλησία, αὐτός εἶναι ὁ σωστός ὅρος γιά τούς ἐπισκόπους, εἶναι ἡ διοικοῦσα Ἐκκλησία, τό ὁποῖο εἶναι σύμφωνο μέ αὐτά πού μᾶς λέει ἡ Ἁγία Γραφή, οἱ Ἅγιοι Πατέρες, δηλαδή ἡ Παλαιά καί ἡ Καίνή Διαθήκη, οἱ Ἱεροί Κανόνες, ἡ Παράδοσή μας γενικά, ἡ Ἱερά Παράδοσή μας, ἡ πράξη τῆς Ἐκκλησίας 2000 χρόνια, ἄν ὅλα αὐτά εἶναι σύμφωνα, ἄν αὐτά πού μᾶς λένε εἶναι σύμφωνα μέ ὅλα αὐτά, τότε θά κάνουμε ὑπακοή. Ἀλλοιῶς δέν πρέπει νά κάνουμε ὑπακοή, ὅταν δέν εἶναι σύμφωνα.
Ἔτσι λέμε ἕνα παράδειγμα. Πεῖτε ἄς ποῦμε ὅτι συνεδριάζει μία Σύνοδος καί λέει ὅτι πρέπει νά πείσουμε τίς ἐκκλησίες νά σταματήσει ἡ Θεία Λειτουργία. Αὐτό εἶναι σύμφωνο μέ τήν Ἱερά Παράδοση, γιά παράδειγμα; Δέν εἶναι σύμφωνο. Ποτέ μέχρι τώρα δύο χιλιάδες χρόνια κανένας ἀπό τούς Ἁγίους Πατέρες, κανένας Ἅγιος Πατέρας, καμία Ἱερά Σύνοδος δέν εἶπε κάτι τέτοιο! Καί γιά νά εἴμαστε ἀκριβεῖς καί δίκαιοι, καί τώρα δέν τό εἶπαν. Ἱστορικά ἔτσι ἄν τό δοῦμε, πῶς ἔγινε τό πράγμα στό lockdown, ἡ Διαρκής Ἱερά Σύνοδος, ὄχι ὅλη ἡ Σύνοδος, εἶχαν πεῖ νά γίνονται οἱ Θεῖες Λειτουργίες συντετμημένες. Αὐτή ἦταν ἡ ἀπόφαση τῆς Διαρκοῦς. Nομίζω, στήν ἀρχή εἶχαν πεῖ νά εἶναι καί ὁ λαός, ἀλλά νά γίνει πολύ λίγος ὁ χρόνος, συντετμημένη χρονική διάρκεια. Καί μετά βγῆκε ὁ Καίσαρας καί εἶπε κλείνουμε ὅλα.. καί μετά βγῆκε ὁ ἐκπρόσωπος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου τῆς Συνόδου καί εἶπε ὅτι συμφωνοῦν μέ τόν Καίσαρα... Δέν ἦταν ἑπομένως ἀπόφαση τῆς Συνόδου. Ἦταν ἀπόφαση τῆς Πολιτείας καί μετά μιά ἀποδοχή, ὄχι ὅμως πάλι ἀπό τήν Σύνοδο. Γιατί θά ἔπρεπε νά γίνει Σύνοδος πάλι, γιά νά ἐγκριθεῖ αὐτή ἡ ἀπόφαση, ἄς ποῦμε, τοῦ κράτους καί νά πεῖ ἡ Ἐκκλησία ὅτι δεχόμαστε αὐτό πού λέει ὁ Καίσαρας. Δέν ἔγινε αὐτό, ἔτσι; Ἀλλά βγῆκε ἕνας ἐκπρόσωπος καί εἶπε τό δεχόμαστε. Ἑπομένως, δέν εἶναι ἀπόφαση τῆς Συνόδου ὅλο αὐτό, ἔτσι πού ἔγινε τήν πρώτη φορά, γιά τό κλείσιμο τῶν ἐκκλησιῶν. Αὐτό εἶναι κάτι πολύ σημαντικό.
Ἑπομένως ἡ ὑπακοή ὀφείλεται στίς ἀποφάσεις τῆς Διοικούσης Ἐκκλησίας ὅταν αὐτές εἶναι σύμφωνες μέ τήν Ἁγία Γραφή καί τήν Ἱερά Παράδοση. Ἔχουμε πάρα πολλές Συνόδους, οἱ ὁποῖες εἶναι ληστρικές. Δηλαδή ἔχουν ἀπορριφθεῖ ἀπό τήν Ἐκκλησία. Ἔχουμε πολλούς ἀρχιερεῖς καί Πατριάρχες οἱ ὁποῖοι ἦτανε αἱρετικοί ἤ καί αἱρεσιάρχες. Ὁ Νεστόριος ἄς ποῦμε γιά παράδειγμα, ἤτανε Πατριάρχης. Ἔ, τί θά ΄πρεπε νά ποῦμε, ἄς ποῦμε τότε; Ὅτι ὁ κόσμος πού δέν ἔκανε ὑπακοή στόν Νεστόριο καί δέν ὀνόμαζε τήν Παναγία Χριστοτόκο, ὅπως ἔλεγε ὁ Νεστόριος, ὅτι ἔκανε λάθος; Ὅτι ἔκανε παρακοή; Ὄχι βέβαια, ἔτσι; Ἴσα-ἴσα ἔκανε ἀληθινή ὑπακοή σ’ αὐτό πού λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες διαχρονικά, πού λέει ἡ Ἐκκλησία. Αὐτό πρέπει νά τό ξεκαθαρίσουμε καί νά μήν μπερδευόμαστε μέ τό θέμα τῆς ὑπακοῆς. Ἡ ὑπακοή ὀφείλεται στήν Ἁγία Γραφή, στούς Ἁγίους Πατέρες, ἔτσι, καί σέ ὅσα μᾶς λέει ἡ Διοικοῦσα Ἐκκλησία, οἱ ποιμένες μας, ὅταν ὅμως συμφωνοῦν μέ τήν Ἁγία Γραφή καί τούς Ἁγίους Πατέρες. Γι’ αὐτό λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ἔτσι, στό περίφημο αὐτό χωρίο «πείθεσθε τοῖς ἡγουμένοις ὑμῶν καί ὑπείκετε»[4], νά πείθεσθε στούς ἡγουμένους, στούς ἀρχιερεῖς, στούς ποιμένες σας τούς πνευματικούς καί νά ὑπακούετε, «ὧν ἀναθεωροῦντες τὴν ἔκβασιν τῆς ἀναστροφῆς μιμεῖσθε τὴν πίστιν»[5], ὅμως λέει! Δηλαδή, θά πρέπει νά ἐξετάζουμε τό πῶς φέρονται καί τό πῶς μιλᾶνε, καί ἄν αὐτά πού λένε καί πράττουν εἶναι σύμφωνα μέ αὐτά πού λέει ἡ Ἁγία Γραφή καί ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία 2000 χρόνια διαχρονικά καί οἱ ἅγιοι Πατέρες καί οἱ Ἱεροί Κανόνες. Τότε νά τούς ὑπακοῦμε, νά μιμούμαστε τήν πίστη. Τό ἑρμηνεύει αὐτό τό χωρῖο ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, καί λέγει, ὅταν εἶναι θέμα ζωῆς, ἐκεῖνο, λέει, μήν τό ἐξετάζεις. Δηλαδή, ἄν οἱ ἀρχιερεῖς σφάλουνε ὡς πρός τήν ζωή. Ἀλλά ὅταν σφάλουν ὡς πρός τήν πίστη, ἐκεῖ ὀφείλεις νά τούς ἐλέγξεις καί νά μήν κάνεις ὑπακοή. Ὅπως καί ὁ ἴδιος ὁ Κύριός μας ἔλεγε γιά τούς Φαρισαίους, οἱ ὁποῖοι τά λέγανε σωστά, θεωρητικά, στόν κόσμο, τούς ἔλεγε νά κάνετε αὐτά πού σᾶς λένε, ἀλλά νά μή ζεἴτε ὅπως ζούνε, νά μήν κάνετε αὐτά πού κάνουν. Νά τηρεἴτε αὐτά πού σᾶς λένε, γιατί ἦταν σωστά. Δέν τολμοῦσαν νά ποῦν ἐσφαλμένα πράγματα στά κηρύγματα πού ἔκαναν, ἀλλά δέν ζοῦσαν, δέν τηροῦσαν αὐτά πού ἔλεγαν καί οἱ ἴδιοι, ἦταν ὑποκριτές. Ἑπομένως, ὅταν ἕνας ἀρχιερέας ἤ μιά Σύνοδος μᾶς λέει πράγματα πού εἶναι ἀντίθετα μέ τήν ὀρθόδοξη πίστη, ἐκεῖ δέν πρέπει νά κάνουμε ὑπακοή. Μᾶς εἶπαν, ἄς ποῦμε, ὅτι πάνω ἀπ’ ὅλα εἶναι ἡ ὑγεία. Πουθενά οἱ Ἅγιοι Πατέρες δέν μᾶς λένε ὅτι πάνω ἀπό ὅλα εἶναι ἡ ὑγεία! Πάνω ἀπό ὅλα εἶναι ὁ Θεός. Ἡ ὕψιστη, ἄς τό ποῦμε, ἐντός εἰσαγωγικῶν «ἀξία», τό ὕψιστο ἀγαθό εἶναι ὁ Θεός.
Καί ὅπως θά μᾶς πεῖ καί ὁ Ἅγιος Πορφύριος, μέσα στήν Ἐκκλησία δέν ὑπάρχει θάνατος. Ἕνας πού φοβᾶται τόν θάνατο σημαίνει ὅτι δέν πιστεύει ὀρθοδόξως. Αὐτός πού πιστεύει ὀρθοδόξως ἔχει ξεπεράσει τόν φόβο τοῦ θανάτου, δέν φοβᾶται νά πεθάνει. Ἕνας λοιπόν πού βάζει, καί λέει, πάνω ἀπό ὅλα εἶναι ἡ ὑγεία, ἐννοεῖ φυσικά τήν σωματική ὑγεία, φοβᾶται νά πεθάνει. Δηλαδή δέν ἔχει ξεπεράσει τόν φόβο τοῦ θανάτου. Δέν ἔχει ζήσει δηλαδή τήν Ἀνάσταση. Αὐτό εἶναι φοβερό. Δέν ἔχει δεῖ τήν Ἀνάσταση, ὅπως τό ὁμολογοῦμε στό «Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι». Λέμε, εἴδαμε τήν Ἀνάσταση καί προσκυνοῦμε τόν Θεό. Ἄν ὅμως φοβᾶσαι τόν θάνατο, σημαίνει ὅτι δέν ἔχεις δεῖ τήν Ἀνάσταση μέσα σου, γιατί αὐτό ἔτσι τό ἑρμηνεύει ὁ Ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος. Τί σημαίνει ὅτι εἴδαμε τήν Ἀνάσταση, ἀφοῦ ἡ Ἀνάσταση ἔγινε πρίν ἀπό δύο χιλιάδες χρόνια; Τήν εἴδαμε μέσα μας, τή ζοῦμε δηλαδή τήν Ἀνάσταση, ἔχουμε ξεπεράσει τόν φόβο τοῦ θανάτου. Ἕνας λοιπόν πού φοβᾶται νά πεθάνει, φοβᾶται τόν θάνατο, σημαίνει ὅτι δέν ἔχει ζήσει τήν Ἀνάσταση. Ἄρα οὐσιαστικά εἶναι ἐκτός Ἐκκλησίας. Βλέπετε πόσο λεπτά εἶναι τά πράγματα; Καί ἕνας λόγος πού φαίνεται καί ὡραῖος, ἀκούγεται ὡραῖος, οὐσιαστικά σοῦ φανερώνει ὅλη σου τήν κενότητα, τό κούφιο πού ἔχεις, ὅτι δέν ἔχεις τίποτα οὐσιαστικά, ὅτι είσαι, καί μόνο ἀπ’ αὐτό, εἶσαι ἐκτός Ἐκκλησίας! Γιατί λέμε στό Σύμβολο τῆς Πίστεως, τί λέμε; Ὅτι «Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν καί ζωήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, ἀμήν», δέν φοβάμαι νά πεθάνω. Κοιμᾶμαι, ἔτσι, ξαπλώνω νά κοιμηθῶ καί γιατί; Γιατί περιμένω τήν Ἀνάσταση ὅλων. Δέν ἔχω κανένα φόβο θανάτου.
Ἑπομένως, ἄν ἔχουμε ὀρθόδοξα κριτήρια, ἔχουμε δηλαδή γνώση τῆς Ἁγίας Γραφῆς, τῶν Ἁγίων Πατέρων, μποροῦμε μετά καί νά ἐξετάσουμε ὅλα τά ἐπιμέρους προβλήματα, μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ καί μέ τή βοήθεια τῶν συγχρόνων Ἁγίων Πατέρων. Γιατί θά πεῖ κανείς, ἐγώ δέν τά γνωρίζω ὅλα τά ὀρθόδοξα δόγματα, οὔτε ὅλη τήν Ἱερά Παράδοση. Ὀφείλουμε νά ἔχουμε ὑπακοή σέ Ἁγίους ἀνθρώπους καί σύγχρονους ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι ἔχουν αὐτή τή διάκριση καί ἔχουν αὐτή τή γνώση τήν πνευματική. Ὑπάρχουν καί σήμερα φωτισμένοι ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι μᾶς καθοδηγοῦν καί οἱ ὁποῖοι ἔχουν αὐτό τό ὀρθόδοξο βίωμα καί αὐτή τήν ὀρθόδοξη δογματική συνείδηση, οἱ ὁποῖοι ζοῦνε δηλαδή σωστά τήν ὀρθόδοξη ζωή, ὁπότε ὑπάρχει καί αὐτό τό καταστάλαγμα. Μπορεῖ καί νά μήν εἶναι μορφωμένοι πολύ κοσμικά. Ἄς ποῦμε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ὁ Ἅγιος Παΐσιος, δέν ἤτανε κοσμικά μορφωμένοι, οἱ περισσότεροι σύγχρονοι Ἅγιοι, ὅμως εἶχαν αὐτή τήν ὀρθόδοξη δογματική συνείδηση καί μᾶς πληροφοροῦσαν ἀλαθήτως. Δηλαδή, καί σήμερα ἔχουμε κριτήρια, καί τήν Ἁγία Γραφή καί τούς Ἁγίους Πατέρες καί τούς συγχρόνους Ἁγίους πού πρέπει νά τούς ἀναζητήσουμε, τούς χαρισματούχους κ.λ.π. πού ἡ Ἐκκλησία πάντα θά ἔχει καί αυτούς. Μπορεῖ νά εἶναι πολλοί λίγοι, ἀλλά ὑπάρχουν καί μᾶς πληροφοροῦνε.
Ο.Τ. - Ναί, γιατί βλέπουμε ὅτι κάποιος γιά νά μπορέσει νά ὑπερασπιστεῖ τήν ἀλήθεια, πρέπει νά τήν γνωρίζει. Καί ὅπως εἴπατε κι ἐσεῖς, οἱ πνευματικοί πατέρες πού ὑπάρχουν στήν Ἑλλάδα, στό Ἅγιον Ὄρος, στήν Ἑλλαδική Ἐκκλησία καί παντοῦ, βλέπουμε ὅτι αὐτή τή στιγμή τουλάχιστον δέν ὑπάρχει ἕνα ἐνιαῖο φρόνημα. Δέν ὑπάρχει μιά ἐνιαία ἀντίληψη. Ὑπάρχουνε, μποροῦμε νά ποῦμε, κάθε ἱερέας ἔχει καί τήν θεολογία τή δική του. Ὁπότε αὐτό πάλι μπερδεύει τόν ἁπλό κόσμο, ὁ ὁποῖος δέν ξέρει τελικά ποιά εἶναι ἡ ἀλήθεια καί ποιά δέν εἶναι.
π. Σ. - Ναί, δυστυχῶς ὑπάρχει αὐτό, γιατί ὑπάρχει μεγάλη διαφθορά στήν ὀρθόδοξη ζωή, στό ὀρθόδοξο ἦθος. Καί τολμῶ νά πῶ, καί μέσα στόν κλῆρο. Ὑπάρχει μιά φοβερή προφητεία τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ πού ἔλεγε, ὅτι στούς ἐσχάτους χρόνους οἱ κληρικοί θά γίνουν οἱ ἀσεβέστεροι ὅλων καί ὅτι οἱ παπάδες θά χαλάσουν τήν θρησκεία! Εἶναι φοβερό αὐτό νά τό λέει ἕνας Ἅγιος… Λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, γιά τή σχέση αὐτή τῆς ζωῆς μέ τήν πίστη: Γιατί εἴμαστε τόσο μπερδεμένοι; Γιατί ὑπάρχει διαφθορά στόν βίο, στή ζωή δηλαδή. Ὁπότε ὑπάρχει διαφθορά καί στό ἦθος, καί στό δόγμα, στήν πίστη. Καί ὑπάρχουν ὅλα αὐτά, ἄς ποῦμε, τά μπερδέματ. Ὅπως εἴπατε, σύγχυση. Λέει ὁ Ἱερός Χρυσόστομος, «Οὐδέν γάρ ὄφελος βίου καθαροῦ, δογμάτων διεφθαρμένων· ὥσπερ οὖν οὐδέ τοὐναντίον, δογμάτων ὑγιῶν, ἐάν βίος ᾖ διεφθαρμένος». Δέν ὑπάρχει κανένα ὄφελος, ὅταν ὑπάρχει καθαρός βίος, σωστή ζωή δηλαδή, ἀλλά τά δόγματα εἶναι διεφθαρμένα, δέν ἔχουμε ὀρθόδοξη πίστη. Μετά εἶναι θέμα χρόνου νά καταστραφεῖ καί ἡ ὀρθόδοξη ζωή. Καί ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, καί τό ἀντίθετο ἰσχύει, καμιά ὠφέλεια δέν ὑπάρχει, ὅταν ὑπάρχουν τά ὑγιῆ δόγματα, ὅταν ὁ βίος εἶναι διεφθαρμένος. Αὐτό ἔχουμε πάθει ἐμεῖς. Τό πρῶτο τό ἔπαθε ἡ Δύση. Στή Δύση, ἀλλοιώθηκε τό δόγμα καί σήμερα ἔχουνε χάσει καί τήν ζωή, ἔχουνε φτάσει νά νομιμοποιήσουν κάθε εἴδους ἀκολασία, ἀνομία, αἰσχρόν ἐστί καί λέγειν.. οὔτε καί τίς λέξεις δέν τολμᾶμε νά ποῦμε τί ἔχουν νομιμοποιήσει στήν Δύση.. ἄς ποῦμε, ὅ,τι πιό ἀνώμαλο καί διαστροφικό. Γιατί ἔχουν χάσει τήν ὀρθή πίστη, τό ὀρθό δόγμα. Ἐμεῖς ἀκόμα κρατᾶμε τό ὀρθό δόγμα, ἔχουμε τήν ὀρθόδοξη πίστη, ἀλλά ἔχουμε διαφθαρεῖ πάρα πολύ ὡς πρός τόν βίο, ὡς πρός τήν ζωή. Γι’ αὐτό κινδυνεύει πάρα πολύ καί ἡ πίστη μας καί ὑπάρχει αὐτό τό μπέρδεμα πού εἴπατε καί σύγχυση καί στό θεωρητικό ἐπίπεδο θά λέγαμε, καί ὑπάρχει αὐτή ἡ ἀσυμφωνία καί μέσα στούς πατέρες, ἔτσι… πού ἐμφανίζονται ὡς πατέρες.. Γιατί ἀληθινοί Πατέρες εἶναι οἱ Ἅγιοι Πατέρες. Ἀλλά σήμερα βγαίνει καί ἕνας ἁπλός καί λέει καί ἐγώ πατέρας εἶμαι.. ἀκοῦστε με καί ἐμένα… Καί μέ τό πού φοράει κανείς ράσα δέν σημαίνει ὅτι εἶναι καί Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας, ἤ ἔγινε ἱερέας ἤ ἀρχιερέας αὐτομάτως. Δέν γίνεται μαγικά. Θά πρέπει νά ἔχει ζήσει καί τή ζωή τῶν Ἁγίων Πατέρων, νά ἔχει περάσει ἀπό τήν κάθαρση καί τόν φωτισμό. Καί γιά νά γίνει ἐπίσκοπος, κανονικά θά πρέπει νά ἔχει φτάσει καί στή θέωση, ἔτσι μᾶς λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες.. γιά νά γίνει ἐπίσκοπος.
Ἑπομένως, ἐπειδή ἀκριβῶς ἔχουμε διεφθαρμένη ζωή στήν Ὀρθόδοξη Ἑλλάδα σήμερα, ἔτσι, καί ἀνά τήν Ὀρθοδοξία, ἔχουμε μεγάλο κίνδυνο νά χάσουμε καί τά ὀρθόδοξα δόγματα. Γι’ αὐτό ὑπάρχουν ὅλα αὐτά τά ἀνοίγματα πού βλέπουμε στόν Οἰκουμενισμό, στήν Πανθρησκεία. Ὅλη αὐτή ἡ χαλαρότητα, ἡ ὁποία φαίνεται καί στό θέμα τοῦ δόγματος καί στό θέμα τοῦ ἤθους.. Ὑπῆρχε κληρικός, ἄς ποῦμε, πού ἔλεγε ὅτι τά Χριστούγεννα ἐλᾶτε νά σᾶς κοινωνήσω ὅλους, εἴτε ἔχετε σχέση πού δέν σᾶς ἀφήνουν οἱ ἄλλοι πνευματικοί.. ἐγώ θά σᾶς κοινωνήσω ὅλους… Δηλαδή, μιά διαφθορά στό ἦθος, ἡ ὁποία ξεκινάει, βλέπετε, μέσα ἀπό κληρικούς τώρα, οἱ ὁποῖοι περνοῦν αὐτό τό μήνυμα ὅτι δέν ὑπάρχει πρόβλημα καί νά συζεῖς, καί νά πορνεύεις δηλαδή, νά κάνεις προγαμιαῖες σχέσεις.. ἔλα νά κοινωνήσεις! «Βίος διεφθαρμένος», λέει ὁ Ἱερός Χρυσόστομος, «πονηρά τίκτει δόγματα», γεννάει πονηρά δόγματα. Ὁπότε νομίζω, ἐκεῖ εἶναι ἡ αἰτία.
Λένε, γιατί σήμερα τό Ἅγιον Ὄρος δέν μιλάει ἄς ποῦμε, γιατί οἱ πατέρες δέν μιλᾶνε, γιατί οἱ ἀρχιερεῖς δέν μιλᾶνε;.. Νομίζω ἐκεῖ πρέπει νά ἀναζητήσουμε τό πρόβλημα. Ἡ ρίζα εἶναι στή ζωή. Εἶναι ἡ ζωή μας ὀρθόδοξη; Ζοῦμε σύμφωνα μέ τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ; Ζοῦμε δηλαδή ἀσκητικά; Γιατί ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἀσκητική, ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι σταυρός, ἡ χριστιανική ζωή εἶναι διαρκής σταυρός, εἶναι νηστεία, ἀγρυπνία, προσευχή. Αὐτό δέν εἶναι μόνο γιά τούς καλογήρους, εἶναι γιά ὅλους. Ἡ ἄσκηση πάντα πηγαίνει μαζί μέ τήν μυστηριακή ζωή. Σήμερα, ἴσως τά τελευταῖα χρόνια, ἔχει τονιστεῖ πολύ τό θέμα τῆς μυστηριακῆς ζωῆς, ἐξομολόγηση, Θεία Κοινωνία, ἀλλά δέν ἔχει τονιστεῖ τό θέμα τῆς ἄσκησης, τῆς νηστείας, τῆς τήρησης τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ. Ὁπότε μιά ζωή πού ἔχει μόνο μυστήρια ἀλλά δέν ἔχει ἄσκηση, εἶναι μιά ζωή πού δέν μπορεῖ νά κρατήσει ὁ ἄνθρωπος τή Χάρη. Γιατί γιά νά κρατήσεις τή Χάρη, πρέπει νά εἶσαι ἄνθρωπος ταπεινός. Παίρνεις τή Χάρη ἀπό τά μυστήρια, ἐξομολογεῖσαι, κοινωνεῖς, ἄς ποῦμε, ἀλλά τή χάνεις ἀμέσως γιατί λείπει ἡ ταπείνωση. Ὁπότε ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά φυλάξει τή Χάρη πού παίρνει ἀπό τά Ἅγια Μυστήρια. Προσπαθοῦν πάρα πολλοί Χριστιανοί σήμερα νά σωθοῦν κάπως μαγικά, νά μᾶς διαβάσει μιά εὐχή, ἔνα ἐξορκισμό, τρέχουν στούς γεροντάδες, τήν εὐχή σου, κάνε προσευχή γιά μένα, ἀλλά πέραν τούτου.. ἐντάξει, κάνουμε καί μιά ἐξομολόγηση, λέμε τά ἴδια καί τά ἴδια, χωρίς ἀληθινή μετάνοια, χωρίς ἄσκηση, χωρίς νηστεία, χωρίς ἀγρυπνία, χωρίς κακοπάθεια σωματική, ἡ ὁποία ταπεινώνει τό σῶμα, καί μαζί μέ τό σῶμα ταπεινώνει καί τήν ψυχή. Γιατί ἄν δέν ταπεινωθεῖ ὁ ἄνθρωπος, δέν μπορεῖ νά ἑλκύσει τή Χάρη, νά τήν κρατήσει, νά τήν φυλάξει. Αὐτός ὅλος ὁ ἀγώνας, ἄς ποῦμε, μᾶς λεἶπει σήμερα. Βλέπετε, οἱ Ἅγιοι Πατέρες λένε γιά τούς Χριστιανούς πού ζοῦν στόν κόσμο, ὅτι πρέπει νά κάνουν, λέει, μεγαλύτερη ἄσκηση ἀπό αὐτή πού κάνουν οἱ μοναχοί! Ἀκούγεται παράξενο αὐτό. Ἐμεῖς λέμε ὅτι πιό πολύ ἀγώνα πρέπει νά κάνουν οἱ μοναχοί παρά οἱ λαϊκοί. Καί ὅμως οἱ Ἅγιοι Πατέρες μᾶς λένε, ὅτι πιό πολύ ἀγώνα πρέπει νά κάνουν οἱ λαϊκοί πού εἶναι στόν κόσμο, ἀσκητικό ἀγώνα, πιό πολλή νηστεία, ἀγρυπνία, προσευχές, ἀπ’ ὅ,τι αὐτοί πού εἶναι στό μοναστήρι. Γιατί; Γιατί εἶναι πολύ λογικό, γιατί ἔχουν περισσότερους πειρασμούς, περισσότερο ἀγώνα, περισσότερο πόλεμο. Ἐδῶ μέσα, ἄς ποῦμε, στόν κόσμο, συνεχῶς βομβαρδιζόμαστε ἀπό ἐρεθίσματα ὀπτικά, ἀκουστικά, ὅλων τῶν αἰσθητηρίων, τά ὁποῖα μᾶς σπρώχνουν πρός τό κακό, στήν ἁμαρτία, καί πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι ἕτοιμος κάθε στιγμή ἐφ’ ὅπλου λόγχη, γιά νά ἀντιμέτωπίζει τίς προσβολές τοῦ ἐχθροῦ. Σ’ ἕνα μοναστήρι αὐτά εἶναι πολύ-πολύ μειωμένα, ἕως μηδενικά, ἄς ποῦμε, οἱ πειρασμοί τῶν αἰσθήσεων. Ὁ μοναχός ἔχει νά παλέψει πιό πολύ μέ τούς λογισμούς, καί λίγο μέ τούς ἀδελφούς ἐκεῖ πού ὁ καθένας ἔχει καί κάποιες ἀδυναμίες, ἀλλά αὐτό εἶναι ὅλο. Γι’ αὐτό οἱ Ἅγιοι πολύ λαϊκά μᾶς λένε, ἡ ἀσκητική ζωή εἶναι γιά ὅλους.
Καί ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος Πόποβιτς, πού ἀναφέραμε προηγουμένως, ἔλεγε τό ἑξῆς πολύ ὡραῖο: ὅτι οἱ ἐνορίες, ἔλεγε, θά πρέπει νά γίνουν ἀσκητικά κέντρα. Κέντρα ἄσκησης δηλαδή. Καί ὁ ἡγούμενος τοῦ κοινοβίου, τοῦ ἐνοριακοῦ ἄς τό ποῦμε κοινοβίου, ὁ ἱερέας δηλαδή τῆς ἐνορίας, θά πρέπει νά εἶναι ἀσκητής. Θέλουμε, λέει, ἱερεῖς ἀσκητές, γιά νά ἐπανέλθει ἄς ποῦμε ἡ ἐνορία στήν ἀρχική της μορφή, καί νά ἔχει ὡς πρότυπο τό μοναστήρι. Τό πρότυπο τῆς ἐνορίας εἶναι τό μοναστήρι. Ἄν δοῦμε τός πρῶτες ἐνορίες, ὅπως περιγράφονται στίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων, ἤτανε ὅπως εἶναι σήμερα τά μοναστήρια. Οἱ Χριστιανοί εἴχανε, λέει, ὅλα κοινά, ἦταν κοινόβιο. Ἤτανε ἔγγαμοι, ἄγαμοι, ἀλλά δέν εἶχαν δική τους περιουσία. Καί αὐτό κράτησε περίπου δύο αἰῶνες. Μέχρι τόν 2ο αἰῶνα, λέει ὁ Ἅγιος Ἰουστίνος ὁ Φιλόσοφος καί μάρτυς, τά εἶχαν ὅλα κοινά. Εἶχαν ὑπακοή, ἤτανε στά πόδια τῶν Ἀποστόλων, ἦταν μέ συνεχή ἀκρόαση τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ, μέ συνεχή Λατρεία, συνεχή Θεία Λειτουργία, ἦταν λέει προσκαρτεροῦντες τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου καί ταῖς προσευχαῖς, εἴχανε τήν ἐλεημοσύνη, δέν ὑπῆρχε φτωχός, ὑπῆρχε αὑτή ἡ ἰσοκατανομή ὅλων τῶν ἀγαθῶν, καί μάλιστα δέν τά ἔδιναν κἄν οἱ ἴδιοι, ἀλλά τά ἔβαζαν στά πόδια τῶν Ἀποστόλων καί οἱ Ἀπόστολοι τά μοίραζαν γιά νά μήν ὑπάρχει καί ἡ κενοδοξία, καί ζοῦσαν οὐσιαστικά ὡς μοναχοί. Ἤτανε ἡ κάθε ἐνορία ἕνα κοινόβιο, ἕνα μοναστήρι. Σ’ αὐτό τό πρότυπο πρέπει νά γυρίσει ἡ ἐνορία σήμερα, καί οἱ Χριστιανοί νά γίνουν ἀσκητές μέσα στόν κόσμο. Δέν ὑπάρχει διαφορά, καί γι’ αὐτό, ἄς ποῦμε, παλιά τά μοναστήρια ἦταν καί μέσα στίς πόλεις. Μετά φύγανε ἔξω. Ἄν πᾶμε στόν Μυστρᾶ, θά δοῦμε τά μοναστήρια. Πέντε μοναστήρια εἶχε μέσα ἡ πόλη τοῦ Μυστρᾶ, μέσα στήν πόλη! Καί ἑξήντα-ἑβδομήντα ἐκκλησίες, ἄς ποῦμε, μία μικρή πόλη!
Ἄν ζοῦνε ἔτσι οἱ Χριστιανοί, τότε ἔχουν τήν ὀρθόδοξη ζωή καί ἔχουν ὅλες τίς προϋποθέσεις, ὥστε να ἔχουν καί ὀρθή πίστη, νά φυλᾶνε τήν ὀρθή πίστη, καί νά ἔχουν καί τά ὀρθόδοξα κριτήρια, ὥστε ἄν ἐμφανιστεῖ ἕνας ἱερέας, ἕνας ἀρχιερέας, μιά αἵρεση, νά μπορέσουν νά τήν ἀντιμετωπίσουν. Βλέπουμε, ἄς ποῦμε, στήν ψευδοσύνοδο τῆς Φεράρας-Φλωρεντίας, πού ὅλοι οἱ ἐπίσκοποι πλανήθηκαν καί ὑπέγραψαν τήν ἕνωση μέ τόν πάπα, ἐκτός ἀπό ἕνα, τόν Ἅγιο Μᾶρκο τόν Εὐγενικό. Ὅταν γύρισαν στήν Κωνσταντινούπολη, ἐκεῖνος πού τούς ἐπανέφερε στήν τάξη, δέν ἦταν οἱ ἀρχἱερεῖς οὔτε οἱ ἱερεῖς, ἦταν ὁ ἁπλός λαός, οἱ ὁποῖοι εἶχαν τό ὀρθόδοξο κριτήριο, ἐπειδή ζοῦσαν σωστά, εἶχαν τήν ὀρθόδοξη δογματική συνείδηση, καί τούς ἀποδοκίμασαν. Καί ἦρθαν σέ μετάνοια, σέ συναίσθηση οἱ ἀρχἱερεῖς καί εἶπαν «καλύτερα νά μοῦ κοβόταν τό χέρι πού ὑπέγραψα» καί λοιπά.. τά γνωστά.
Ἑπομένως, γιά νά ἔχουμε ὀρθά κριτήρια, δέν ἀρκεῖ ἁπλῶς νά γνωρίζουμε ἐγκεφαλικά τήν πίστη μας, ἄς ποῦμε, τούς Πατέρες. Χρειάζεται, βεβαίως, χρειάζεται καί αὐτό, ἀλλά χρειάζεται καί ἡ ὀρθή ζωή. Καί χρειάζεται καί γιά μᾶς τούς κληρικούς καί γιά τούς λαϊκούς, ὥστε καί ἐμεῖς οἱ ἴδιοι νά διορθωνόμαστε καί νά διορθώνουμε ὁ ἕνας τόν ἄλλον, ἀλλά καί λαϊκοί, ἄς ποῦμε, ἐπίσης, νά λειτουργοῦμε ὅλοι ὡς ἔνα σῶμα. Γιατί ὅλοι εἴμαστε ὑπεύθυνοι. Καί μάλιστα στούς ἐσχάτους χρόνους, ἔλεγε ἕνας σύγχρονος Ἅγιος, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Μαξίμοβιτς, ἔλεγε ὅτι ὁ κάθε πιστός θά εἶναι ὑπεύθυνος γιά ὅλη τήν Ἐκκλησία. Εἶναι φοβερός ὁ λόγος αὐτός! Ὁ κάθε ἕνας πιστός, ἁπλός Χριστιανός, θά εἶναι ὑπεύθυνος γιά ὅλη τήν Ἐκκλησία! Καί αὐτό σημαίνει, ὄχι βέβαια ἐγωϊσμό καί ἀλαζονεία, ὅτι ἄς ποῦμε θά ἐλέγχουμε τούς πάντες καί τά πάντα μέ ἔπαρση, ἀλλά μέ ταπεινό τρόπο θά νιώθουμε αὐτή τήν ὑπευθυνότητα γιά ὅλη τήν Ἐκκλησία. Γιατί ὅπως εἴπατε καί ἐσεῖς, ἔχουν ἐκλείψει ἐν πολλοῖς τά ὀρθόδοξα ἀναστήματα. Δέν ἔχουμε πολλούς σήμερα ἀληθινά ὀρθοδόξους στήν πίστη καί στήν ζωή, δηλαδή ἀληθινά ἀνθρώπους τῆς Ἐκκλησίας, ἀληθινά Ἁγίους. Πολύ λίγοι εἶναι πού ὀρθοτομοῦν τόν λόγον τῆς ἀληθείας γιατί ζοῦν ὀρθοδόξως, πιστεύουν καί ὀρθοδόξως καί ἔχουν καί τό σθένος νά ὑπερασπιστοῦν τήν ἀλήθεια. Γιατί ἄν δέν ὑπάρχει ὀρθόδοξη ζωή, δέν ὑπάρχει καί τό σθένος νά ὑπερασπιστεῖς τήν ὀρθόδοξη πίστη. Βλέπετε, ὁ Κύριος τί εἶπε; Ὅτι «ὅποιος Μέ ὁμολογήσει -λέει- ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, θά τόν ὁμολογήσω κι Ἐγώ ἔμπροσθεν τοῦ πατρός μου, τοῦ ἐν οὐρανοῖς»[6].
Καί ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, ὅτι ὁ καιρός μας σήμερα, ἡ ἐποχή μας, εἶναι ἐποχή ὁμολογίας, αὐτό ζητάει ἀπό ἐμᾶς ὁ Χριστός σήμερα. Καί τό ὁποῖο σπανίζει καί αὐτό γιατί ἡ ὁμολογία σήμερα κοστίζει. Θά σέ γιουχάρουν, θά σέ ἀποδοκιμάσουν, θά σέ περιθωριοποιήσουν, θά σέ ποῦν ὅτι εἶσαι ἀκραῖος, ὅτι εἶσαι φανατικός, ὅτι εἶσαι χριστιανοταλιμπάν, ὅλα αὐτά τά γνωστά... Καί ἄν κανείς δέν ἔχει ξεπεράσει τά πάθη του, τήν φιλαυτία του, τήν φιλοδοξία, τήν φιληδονία, τήν φιλαργυρία, τήν ἀγάπη γιά τήν ἀρχή, γιά τήν ἐξουσία, μπορεῖ νά εἶναι ἐπίσκοπος ἀλλά ἄν ἀγαπάει τήν καρέκλα του, δέν θά μιλήσει, γιατί εἶναι δεμένος μέ τήν καρέκλα! Δέν θέλει νά χάσει τήν καρέκλα του. Ἐνῶ ἔχουμε τούς Ἁγίους Πατέρες πού σχεδόν ὅλοι πέθαναν στήν ἐξορία, πέθαναν μέ μαρτυρικό θάνατο, πάρα πολλά χρόνια τῆς ζωῆς τους τά πέρασαν μακριά ἀπ’ τόν θρόνο τους, καί ὅμως μπροστά στήν ἀλήθεια καί στήν ὁμολογία, αὐτά τά θεωροῦσαν καί τιμή τους καί καμάρι τους. Σήμερα ὑπάρχει αὐτός ὁ συμβιβασμός, γιατί ὑπάρχουν τά πάθη.
Ο.Τ. - Καί αὐτό πού λέτε, ἡ ἔλλειψη καί τοῦ ὀρθόδοξου φρονήματος καί τοῦ συμβιβασμοῦ εἶναι πού ὁδήγησε τήν Ἐκκλησία στήν ἀποδοχή σχισματικῶν καί αὐτοχειροτόνητων Οὐκρανῶν πού περιθωριοποίησαν τήν κανονική Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας;
π. Σ. - Βέβαια! Καί αὐτό πού εἶναι ἀπό τά πιό μεγάλα μας λάθη, ἄς ποῦμε, ὄχι, αὐτῶν πού τό ἔκαναν, ἐμεῖς δέν τό ἀποδεχόμαστε, ἔτσι; Γιατί εἶναι ἔξω ἀπό τήν Παράδοσή μας ὅλο αὐτό πού ἔγινε, ἔξω ἀπό τήν ἐκκλησιολογία μας δηλαδή. Εἶναι θέμα δόγματος αὐτό πού ἔγινε, εἶναι μιά καταστρατήγηση τῆς Ὀρθόδοξης ἐκκλησιολογίας ὅλο αὐτό πού ἔγινε μέ τήν Οὐκρανία, μέ αὐτούς τούς ἀνθρώπους πού ἦταν ἀχειροτόνητοι ἤ αὐτοχειροτόνητοι. Γνωρίζουμε ὅτι αὐτή ἡ λεγόμένη ψευτοεκκλησία ἀποτελεῖται ἀπό ἐπισκόπους οἱ ὁποῖοι κατά 2/3 εἶναι αὐτοχειροτόνητοι καί κατά τό 1/3 εἶναι ἀχειροτόνητοι. Δηλαδή δέν ἔχουν Χάρη, δέν ἔχουν ἱερωσύνη, δέν ἔχουν ἀρχιερωσύνη. Ἑπομένως δέν ὑπάρχει Ἐκκλησία, δέν ὑπάρχουν μυστήρια. Εἶναι τελείως ἀνυπόστατα ὅλα ἐκεῖ. Καί εἶναι αὐτό κάτι τό ὁποῖο ἔχει συνέπειες. Καί τίς βλέπουμε τίς συνέπειες στήν πατρίδα μας, στήν ὀρθόδοξη πατρίδα μας. Ὅπως καί τό ἄλλο πού ἔγινε μέ τό Κολυμπάρι, μέ τήν ψευτοσύνοδο τῆς Κρήτης, πού ἐκεῖ ἀποδεχτήκαμε ὡς ἐκκλησίες ὅλους τούς αἱρετικούς, τό ὁποῖο εἶναι καί αὐτό μέγιστο ἀτόπημα!
Αὐτά ὅλα πού ζοῦμε σήμερα καί ὡς λαός καί ὅλη αὐτή ἡ ταλαιπωρία, καί ἡ ἐπέλευση τῆς δικτατορίας τῆς Νέας Τάξης Πραγμάτων πού ζοῦμε τώρα, εἶναι συνέπειες αὐτῶν τῶν ἀτασθαλιῶν στήν πίστη. Ἡ μέγιστη ἁμαρτία πού μπορεῖ νά κάνει ἕνας ἄνθρωπος δέν εἶναι τόσο τά ἠθικά ἄς ποῦμε, καί νά κλέψεις, νά σκοτώσεις, ξέρω ’γω, ἀλλά τό πιό μεγάλο ἀτόπημα εἶναι νά προδώσεις τόν Χριστό. Εἶναι νά ἀλλοιώσεις τήν ὀρθόδοξη πίστη. Εἶναι ἡ αἵρεση, εἶναι ἡ εἰδωλολατρία. Αὐτά εἶναι τά πιό μεγάλα ἁμαρτήματα καί αὐτά μετά ἔχουνε πολύ ὀδυνηρές συνέπειες. Παραχωρεῖ δηλαδή ὁ Θεός, δέν τιμωρεῖ ἀλλά παιδαγωγεῖ μέσω τιμωριῶν, παραχωρεῖ παιδαγωγίες πού νά μᾶς ταλαιπωρήσουν τό σῶμα, ἔτσι ὥστε νά ἐπανέλθουμε στήν ὀρθή πίστη, νά μή χάσουμε τήν πίστη μας.
Ὅπως βλέπουμε, ἄς ποῦμε, καί στήν Κωνσταντινούπολη ὅπου εἶχαν ξεφύγει οἱ ἄνθρωποι πάρα πολύ, καί στή ζωή ἀλλά κυρίως στήν πίστη. Πρέπει νά θυμηθοῦμε ὅτι πρίν πέσει ἡ Κωνσταντινούπολη, εἴχαμε ἁμαρτήσει ὡς πρός τήν πίστη. Ὄχι μόνο ὡς πρός τήν ζωή. Οἱ κοπέλες, τά λένε οἱ συγγραφεῖς τῆς ἐποχῆς, πού ἦσαν ντυμένες σάν πόρνες, ὅπως εἶναι καί σήμερα δυστυχῶς… ἀλλά κυρίως εἴχαμε ὑπογράψει τήν ψευδοσύνοδο, τήν ψευδοένωση, καί εἴχαμε φτάσει, ἕξι μῆνες πρίν πέσει ἡ Πόλη, νά κάνουμε καί συλλείτουργο! Τήν ἡμέρα μάλιστα τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος, μές στήν Ἁγια-Σοφιά, μέ τούς παπικούς κάναμε συλλείτουργο καί μετά ἀπό ἕξι μῆνες, 29 Μαΐου, ἔπεσε ἡ Πόλη. Αὐτά δέν εἶναι τυχαῖα. Τίποτα ἀπ’ αὐτά δέν εἶναι τυχαῖο. Ὁ Θεός παραχωρεῖ, περιμένει κάποιο χρονικό διάστημα γιά νά μετανοήσουμε, καί ἄν δεῖ ὅτι δέν ὑπάρχει μετάνοια, ἔρχονται οἱ παιδαγωγίες, πάλι ἀπό ἀγάπη, γιά νά ἐπιστρέψουμε, νά γυρίσουμε πίσω, νά μέτανοήσουμε. Ἑπομένως, ἄν φεύγουμε ἀπό τήν σωστή πίστη ἤ τήν ὀρθή ζωή, ἤ κι ἀπ’ τά δύο, γιατί ἀργά ἤ γρήγορα φεύγουμε καί ἀπ’ τά δύο, φεύγουμε ἀπό τήν Ἐκκλησία, εἴμαστε ἐκτός Ἐκκλησίας. Ὁπότε ἐκεῖ δέν τίθεται θέμα ὑπακοῆς, ἐπειδή κάποιος ἤ κάποιοι, ἄς ποῦμε, φορᾶνε ἄμφια καί εἶναι ἱερεῖς ἤ ἀρχιερεῖς, a priori δικαιοῦνται ὑπακοή. Ὄχι! Θά πρέπει νά δοῦμε ἄν αὐτά πού λένε εἶναι σύμφωνα μέ αὐτά πού λέει ἡ Ἐκκλησία διαχρονικά, 2000 χρόνια, οἱ Ἅγιοι Πατέρες καί ἡ Ἱερά Παράδοση.
Βλέπετε, στά χρόνια τοῦ Ἁγίου Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, σχεδόν ὅλες οἱ τοπικές Ἐκκλησίες εἴχανε πλανηθεῖ. Εἴχανε πέσει στήν αἵρεση τοῦ Μονοθελητισμοῦ. Καί ἕνας ἁπλός μοναχός εἶχε ἀντιταχθεῖ, ὁ Ἅγιος Μάξιμος μέ τούς δύο μαθητές του, καί ὅλοι τοῦ λέγανε, μά ἐσύ μέ ποιόν εἶσαι;.. σέ ποιά Ἐκκλησία ἀνήκεις πλέον τώρα, ἀφοῦ ὅλες οἱ Ἐκκλησίες λένε τά ἀντίθετα ἀπ’ αὐτά πού λές ἐσύ;.. Ἐσύ ἕνας ἁπλός μοναχός τώρα τά βάζεις μέ ὅλη τήν Ἐκκλησία;.. Ποῦ ἀνήκεις ἐσύ;… Καί ἔλεγε, ὅτι ἐγώ εἶμαι στήν Ἐκκλησία γιατί εἶμαι μέ τήν ἀλήθεια. Ὅποιοι εἶναι μέ τήν ἀλήθεια αὐτοί εἶναι μέ τήν Ἐκκλησία, μέ τήν Ὀρθόδοξη ἀλήθεια, τό Ὀρθόδοξο δόγμα δηλαδή. Γι’ αὐτό δέν πρέπει νά φοβόμαστε οὔτε νά δειλιάζουμε, γιατί ἡ ἀλήθεια εἶναι παντοδύναμη, γιατί ἡ Ἀλήθεια εἶναι ὁ Χριστός. Δέν εἶναι θέμα ἀριθμοῦ. Ἔστω καί ἕνας εἶναι Ἐκκλησία ὅταν εἶναι μέ τήν ἀλήθεια. Καί πάντα θά ὑπάρχει ἕνας, γιατί μᾶς τό ’χει πεῖ ὁ Χριστός, ὅτι «πύλαι ἅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς»[7], τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἐκκλησία θά ὑπάρχει πάντα. Πάντα θά ὑπάρχει ἔστω καί ἕνας Ὀρθόδοξος πού θά εἶναι Ἐκκλησία!
Καί ἕνα ακόμα παράδειγμα, πού καί αὐτό τό ζήσαμε πρόσφατα μέ τό κλείσιμο τῶν ἐκκλησιῶν, πού ἐπιχειρήθηκε καί ἡ παύση οὐσιαστικά τῆς λατρευτικῆς ζωῆς, τῆς λειτουργικῆς ζωῆς, πράγμα τό ὁποῖο εἶναι ἐντελῶς ἀντίθετο μέ τήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι ἐντολή τοῦ Χριστοῦ νά κάνουμε τή Θεία Λειτουργία συνεχῶς. «Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τήν ἐμήν ἀνάμνησιν»[8]. Αὐτό τό «ποιεἴτε» εἶναι κάτι πού πρέπει νά τό κάνουμε συνεχῶς. Καί στήν Θεία Λειτουργία μάλιστα ὑπάρχει καί εὐχή πού λέει «μεμνημένοι τοίνυν τῆς σωτηρίου ταύτης ἐντολῆς». Εἶναι ἐντολή τοῦ Θεοῦ νά κάνουμε τήν Θεία Λειτουργία. Γι΄ αὐτό κάθε μέρα κάνουμε Θεία Λειτουργία, καί ὅπως μᾶς λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες, τήν ἡμέρα πού γίνεται ἡ Θεία Λειτουργία, καταλύονται ὅλες οἱ δαιμονικές πλεκτάνες. Διαλύονται ὅλες οἱ δαιμονικές παγίδες. Καί κάθε μέρα, μέχρι συντελείας τῶν αἰώνων, θά ὑπάρχει Θεία Λειτουργία. Ἔστω κάπου στή γῆ θά γίνεται Θεία Λειτουργία.
Καί ὁ διάβολος βέβαια, καί ὁ ἀντίχριστος τό ὄργανό του, θά προσπαθήσει νά σταματήσει τή Θεία Λειτουργία. Αὐτό τό γνωρίζουμε ἀπό τήν Ἀποκάλυψη. Καί θά προσπαθήσει, ὅπως λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες, νά φονεύσει ὅλους τούς κληρικούς, νά μήν ὑπάρχει κληρικός ὥστε νά μπορεῖ νά τελεσθεῖ Θεία Λειτουργία. Ἀλλά ὁ Θεός θά φυλάξει, ἔστω κάποιους ἐλάχιστους, οἱ ὁποῖοι θά λειτουργοῦν μέχρι τελευταία στιγμή, μέχρι πού θά γίνει ἡ Δευτέρα Παρουσία. Θά ὑπάρχουν κάποιοι πού θά λειτουργοῦν, ἔστω καί ἕνας! Γιατί ἄν δέν γίνεται Θεία Λειτουργία, δέν ἔχει ἔννοια νά ὑπάρχει ὁ κόσμος. Ἐκεῖνο πού κρατάει τόν κόσμο, συνέχει τόν κόσμο καί συγκροτεῖ ὅλη τήν κτίση, ὅπως λένε οἱ Πατέρες, καί τούς ἀνθρώπους καί ὅλη τήν κτίση, εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία! Ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι ἡ σύνοδος οὐρανοῦ καί γῆς. Τά πάντα δηλαδή εἶναι ἐκεῖ. Καί οἱ ἄνθρωποι καί οἱ Ἄγγελοι καί ἡ Ἁγία Τριάδα φυσικά, πρό πάντων, καί ὅλη ἡ κτίση. Εἶναι ὅλοι παρόντες καί στερεώνεται, συγκροτεῖται ὅλη ἡ κτίση, ἐξαιτίας τῆς Θείας Λειτουργίας, τῆς ἀναίμακτης θυσίας. Ἄν ἔστω καί μία μέρα δέν γίνει Θεία Λειτουργία, δέν ἔχει ἔννοια νά ὑπάρχει ὁ κόσμος, θά γίνει ἡ συντέλεια.
Γι΄ αὐτό, εἶναι ἐπιτακτικό καθῆκον τοῦ κληρικοῦ νά λειτουργεῖ. Ὑπάρχουν Ἱεροί Κανόνες πού λένε, ἄν ἕνας κληρικός δέν λειτουργήσει γιά τρεῖς Κυριακές, καθαιρεῖται. Καί ἐδῶ, δέν γνωρίζω βέβαια σέ τί ἔκταση, ἀλλά ὑποψιάζομαι ὅτι πολύ περισσότερο διάστημα πέρασε καί κάποιοι δέν λειτούργησαν. Εἶναι φοβερό! Ἐπίσης καί οἱ λαϊκοί, ἄν δέν κοινωνήσουν τρεῖς Κυριακές, καί αὐτοί ἀφορίζονται. Καί ἀκούω ἀπό πολλούς ἀνθρώπους πού ἔχουν νά κοινωνήσουν -λέει- μῆνες, χωρίς νά ἔχει κώλυμα... Ἄλλο ἄν ἔχεις κώλυμα καί ἄν ἔχεις κανόνα ἀπό τόν πνευματικό σου. Σέ καλύπτει ἡ εὐχή τοῦ πνευματικοῦ σου. Δέν κάνει νά κοινωνήσεις. Ἀλλά ἄν δέν ἔχεις κώλυμα, ὀφείλεις νά κοινωνήσεις. Μά δέν βρίσκω.. Πρέπει νά ψάξεις νά βρεῖς! Βλέπετε οἱ πρῶτοι Χριστιανοί κάνανε τό πᾶν γιά νά λειτουργήσουν. Μέ κίνδυνο τῆς ζωῆς τους λειτουργοῦσαν. Μέ φόβο καί τρόμο μέσα στή νύχτα, πηγαίνανε στίς κατακόμβες, ὅταν ἤτανε καιρός διωγμῶν, καί λειτουργοῦσαν. Αὐτή εἶναι ἡ πράξη τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὄχι ἐπειδή εἶπε ὁ «Διοκλητιανός», κλείνουμε τίς ἐκκλησίες… ἔ, τί νά κάνουμε καί οἱ Χριστιανοί, καθόμαστε στο σπίτι μας καί δέν κάνουμε τίποτα…. Ὄχι! Κινηθήκαν μυστικά καί ἔκαναν Θεία Λειτουργία μυστικά, γιατί αὐτό εἶναι ἡ ζωή μας. Ὅπως τό σῶμα χρειάζεται τό φαγητό καί θά κάνεις τό πᾶν νά βρεῖς φαγητό, ἔτσι, δέν θά λογαριάσεις, δέν θά λυπηθεῖς νά κάνεις καί ὧρες δρόμο γιά νά βρεῖς ἔστω λίγο φαγητό γιά νά ζήσεις. Πολύ περισσότερο πρέπει νά κοπιάζουμε γιά νά βροῦμε τήν τροφή, πού εἶναι ὁ Χριστός, τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματός μας. Αὐτό δηλαδή πού ἔκανε ἡ Ἐκκλησία, στά χρόνια τῶν διωγμῶν τότε, εἶναι ὁδηγός καί γιά ἐμᾶς σήμερα.
Ο.Τ. – Εὐχαριστοῦμε πολύ, πάτερ.
π. Σ. - Καί ἐγώ εὐχαριστῶ πολύ γιά τήν τιμή πού μοῦ κάνατε.
Ο.Τ. - Καί ἐμεῖς γιά τήν βοήθεια καί γιά τήν ἐνίσχυση τήν ὁποία μᾶς δώσατε.
π. Σ.- Δόξα τῷ Θεῷ. Παρακαλῶ καί ἐσεῖς νά εὔχεσθε γιά ἐμᾶς, ἔτσι ὥστε ὅλοι νά ἀκολουθοῦμε τήν ἁγία μας Ἐκκλησία. Νά εἴμαστε πραγματικά μέλη τῆς ἁγίας μας Ἐκκλησίας, γιατί δέν εἶναι καί εὔκολο, ξέρετε, νά εἶναι κανείς πραγματικά μέλος. Χρειάζεται αὐτή ἡ συνεχής νήψις, πού εἶπε ὁ Κύριος, συνεχής ἐγρήγορσις. Βλέπετε, ἄς ποῦμε, κορυφαῖοι Ἅγιοι, ὅπως ὁ Ἀπόστολος Πέτρος ἄς ποῦμε, ἀρνήθηκε τόν Χριστό! Κορυφαῖοι Ἅγιοι, πού εἶχαν τόσες ἐμπειρῖες... Ὁπότε καί ἐμεῖς, θά πρέπει πάντα νά καλλιεργοῦμε αὐτό πού λέει ὁ Ἀπόστολος Πέτρος, τήν ταπεινοφροσύνη, «τήν ταπεινοφροσύνην ἐγκομβώσασθε»[9]. Νά εἴμαστε πάντα κουμπωμένοι τήν ταπεινοφροσύνη, καί νά εἴμαστε πάντα ἑπόμενοι τοῖς Ἁγίοις Πατράσι. Νά ἀκολουθοῦμε πάντα τούς Ἁγίους Πατέρες, ὁπότε θά ἔχουμε καί τά ὀρθόδοξα κριτήρια καί γι’ αὐτά πού κάθε φορά προκύπτουν στήν Ἐκκλησία. Γιατί ὁ διάβολος πάντα δημιουργεῖ πειρασμούς.
Τώρα, ἄς ποῦμε, μᾶς λένε, δέν πρέπει νά προσκυνᾶτε τίς εἰκόνες. Ποιό εἶναι τό σωστό τώρα, θά πεῖ κανείς. Ποῦ ξέρω ἐγώ, εἶναι σωστό ἤ δέν εἶναι; Μήπως εἶναι σωστό αὐτό πού μᾶς λένε οἱ τάχατες μεγάλοι ἐπιστήμονες; Ἔ, δέν εἶναι σωστό! Πῶς τό ξέρουμε; Τό ξέρουμε γιατί ὑπάρχει ἀπόφαση τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἡ ὁποία λέει ὅτι ὅποιος δέν ἀσπάζεται τίς ἅγιες εἰκόνες, ὄχι ἁπλῶς προσκυνάει, δηλαδή κάνει ὑπόκλιση, ἀσπάζεται, δηλαδή μέ τά χείλη του… (καί μάλιστα ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, νά ἀκούγεται κιόλας, ὅπως ὅταν φιλᾶμε κάποιον θερμά, ἄς ποῦμε, κάνει καί ἦχο τό φιλί!).. ἀφορίζεται. Εἶναι ἐκτός Ἐκκλησίας ὅποιος δέν ἀσπάζεται τίς ἅγιες εἰκόνες. Γι’ αὐτό καί ὁ Ἅγιος Παΐσιος ὅταν τόν ρώτησαν τί σημαίνει «ἄλαλα τά χείλη τῶν ἀσεβῶν, τῶν μή προσκυνούντων τήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ», τί λέγει; Ἄλαλα εἶναι τά χείλη αὐτά πού δέν κάνουν ἦχο. Ὅταν ἀσπάζεται τήν εἰκόνα τῆς Παναγίας, δέν ἀκούγεται, δηλαδή δέν τό κάνει μέ τήν καρδιά του ὁ ἄνθρωπος, ἄς ποῦμε, νά ἀκουστεῖ τό φίλημα. Αὐτά εἶναι τά ἄλαλα χείλη. Δέν εἶναι ὅτι καταριόμαστε αὐτούς πού δέν φιλᾶνε τίς ἅγιες εἰκόνες, ὄχι. Ἀλλά ἡ ἴδια αὐτή ἡ πράξη ἄς ποῦμε, τό νά μήν προσκυνᾶς τίς ἅγιες εἰκόνες, ἤ νά τίς προσκυνᾶς μέ μάσκα, δέν ξέρω τί ἄλλο κάνουνε… σέ βγάζει ἐκτός Ἐκκλησίας. Μόνο αὐτό. Μόνο αὐτό σέ βγάζει ἐκτός! Πόσο μᾶλλον ὅλα τά ἄλλα πού λένε, ὅλη αὐτή ἡ βλάσφημη θεολογία, πού δέν εἶναι παρά ἕνας νεοβαρλααμισμός. Εἶναι ἡ θεωρία τοῦ Βαρλαάμ, ὅτι καί στήν Ἐκκλησία ἰσχύει ὁ ὀρθολογισμός. Μά δέν ἰσχύει στήν Ἐκκλησία ὁ ὀρθολογισμός! Στήν Ἐκκλησία ἰσχύει ἡ πίστη. Καί εἶναι τόσο πλούσια ἡ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεῦματος, πού, ὅπως ἔλεγε ἕνας σύγχρονος Ἅγιος, ὁ Ἅγιος Γαβριήλ ὁ Γεωργιανός, καί ἡ σκόνη, λέει, πού ἔχει τό δάπεδο τῆς Ἐκκλησίας, ἔχει τόση Χάρη πού, ἄν τό γνωρίζαμε, θά τήν παίρναμε καί θά πλενόμαστε, θά χριόμαστε μέ τήν σκόνη ἀπό τό πάτωμα τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας!
Ο.Τ. - Τώρα τελευταῖα, ὅλα τά μέσα, πάτερ, μᾶς βομβαρδίζουν ὅτι ἡ ἐπιδημία κορωνοϊοῦ στό Ἅγιον Ὄρος.. μολύνθηκαν μοναχοί, μολύνθηκαν μονές, ὅτι προσπαθοῦν βέβαια νά ἀντιστρέψουν αὐτό ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἱερός ὁ χῶρος...
π. Σ. - Ναί, ὅλα αὐτά εἶναι ἐκ τοῦ πονηροῦ. Προσωπικά δέν τά πιστεύω καθόλου, καί πάντα καί ἐσεῖς νά βάζετε ἕνα ἐρωτηματικό, γιατί δυστυχῶς αὐτοί πού τά βγάζουνε στόν ἀέρα, εἶναι ὅλοι μισθοδοτούμενοι ἀπό τόν ἴδιο παράγοντα ἄς ποῦμε, τούς παγκοσμιοποιητές. Δέν περνᾶνε πλέον ἀλήθεια τά Μ.Μ.Ε… δέν λένε τήν ἀλήθεια. Λένε αὐτά πού τούς λένε νά ποῦνε αὐτοί πού τούς πληρώνουν. Καί ἐπειδή μία εἶναι ἡ πηγή πού τούς χρηματοδοτεῖ, λένε ὅλοι τά ἴδια πράγματα. Ἄν ὑπῆρχε, ἄς ποῦμε, εἰλικρίνεια, θά ὑπῆρχε καί μία ποικιλία. Δέν θά λέγανε ὅλοι τό ἴδιο.
Ο.Τ. - Θά ἐπιτρέπανε τήν ποικιλία.
π. Σ. - Θά ἐπιτρεπότανε, βεβαίως.
Ο.Τ. - Δέν θά τήν ἀπαγορεύανε.
π. Σ. - Ἀκριβῶς.
Ο.Τ. - Τώρα ἀπαγορεύεται νά πεῖς τό ἀντίθετο.
π. Σ. - Ἅμα πεῖς τό ἀντίθετο, διώκεσαι.
Ο.Τ. - Διώκεσαι…
π. Σ. - Ναί.
Ο.Τ. - Καί ἄς εἶσαι καί ἐπιστήμων.
π. Σ. - Βεβαίως, βεβαίως, βεβαίως. Σήμερα μάλιστα, πριν ἀπό λίγο εἶδα αὐτό πού λέτε γιά τό Ἅγιον Ὄρος, ὅτι διακόσιοι μοναχοί τούς ἐξέτασαν, οὔτε ἕνας δέν βγῆκε θετικός! Ὅλοι εἶναι αρνητικοί. Ἀλλά δυστυχῶς τί γίνεται; Ὅταν ἄς ποῦμε, πετάξεις μιά εἴδηση ἔτσι στόν ἀέρα, δέν ἔχει σημασία ἄν εἶναι ψευδής ἤ ὄχι, δέν τούς ἐνδιαφέρει αὐτό, ἐπειδή ὑπηρετεῖ τόν σκοπό τους, ἔτσι, τήν πετᾶνε… Καί μετά τήν ἀναιροῦμε, λέμε ἐντάξει.. ἦτανε ὅλοι ἀρνητικοί. Ἀλλά ἤδη ἔχει περάσει τό μήνυμα στόν κόσμο ὅτι στό Ἅγιον Ὄρος ἔχει γίνει χαμός! Εἶναι ὅλοι μολυσμένοι, ὅλοι ἐπικίνδυνοι, ἄρα δέν ὑπάρχει, ἄς ποῦμε, προστασία οὔτε στήν Ἐκκλησία!
Ο.Τ.- Ὅπως τόν Πρωτοσύγκελο Μητροπόλεως πού βγῆκε θετικός. Ἔγινε εἴδηση γιά μιά βδομάδα, καί ὅταν ὁ Πρωτοσύγκελος ἔκανε πάλι τό τεστ, βγῆκε ἀρνητικό.
π.Σ. - Ἀρνητικός, καί αὐτό ἤτανε… δέν τό ἔμαθε κανείς! Αὐτό εἶναι, εἶναι πολύ ἐκ τοῦ πονηροῦ ὅλα αὐτά, δυστυχῶς, καί δέν πρέπει νά εἴμαστε ἔτσι εὔπιστοι σέ ὅλα αὐτά. Καθόλου εὔπιστοι. Νά ἔχουμε ἐμπιστοσύνη σέ αὐτά πού μᾶς λέει ἡ Ἁγία μας Ἱερά Παράδοση. Στήν πίστη βασιζόμαστε καί ὄχι στήν λογική οὔτε καί στήν ψευτοεπιστήμη. Γιατί ἐντάξει, ὑπάρχει καί ἡ ἀληθινή ἐπιστήμη, ἀλλά μέσα στήν ἁγία μας Ἐκκλησία, ἐγώ θά τολμοῦσα νά πῶ καί παντοῦ σέ ὅλον τόν κόσμο, καί αὐτό πού μᾶς λέει ἡ ἐπιστήμη, ἔτσι, ὅτι ὑπάρχει ὡς φυσικός νόμος, οἱ Ἅγιοι Πατέρες μᾶς λένε ὅτι δέν υπάρχουν φυσικοί νόμοι. Ὑπάρχουν οἱ ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ πού κυβερνοῦν τά πάντα, καί ἄν ὁ Θεός θέλει, ἄς ποῦμε, νά ὑπάρχει κάτι, θά ὑπάρχει. Ἄν δέν θέλει, δέν θά ὑπάρχει. Ἐκεῖνο εἶναι πού κυβερνάει τόν κόσμο. Οὐσιαστικά δηλαδή ἡ ἐπιστήμη μᾶς ἔχει ἐξαπατήσει, μιλώντας μας γιά ἀπρόσωπους φυσικούς νόμους. Δέν ὑπάρχουν αὐτά. Ὑπάρχουν οἱ ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός μας φροντίζει καί τήν παραμικρή λεπτομέρεια τῆς ζωῆς μας. Δέν μᾶς λέει ὅτι ἔχω μετρήσει καί τίς τρίχες τῆς κεφαλῆς σας; Ποιός ἀπό ἐμᾶς ἔχει καθίσει νά μετρήσει τίς τρίχες τῆς κεφαλῆς του; Κανένας! Ὁ Θεός ἔχει ἀσχοληθεῖ καί μ’ αὐτό. Καί μετά θά ποῦμε ὅτι κινδυνεύουμε καί ὅτι θά πρέπει νά πάρουμε μέτρα; Νά φυλαχτεῖς δηλαδή ἀπό ποιόν; Ἀπό τόν Χριστό; Μές στήν Ἐκκλησία; Θά μπορούσαμε ποτέ νά σκεφτοῦμε τούς Ἁγίους μας νά φορᾶνε μάσκα; Τόν Ἅγιο Παΐσιο ἤ τόν Χριστό μας νά μᾶς λέει, κοιτάξτε, νά εἶστε στά δύο μέτρα γιατί τώρα ἔχουμε ἐπιδημία καί νά εἶστε σέ ἀπόσταση ἀπό Μένα, καί ὁ ἕνας ἀπ’ τόν ἄλλον…. Μά ἀφοῦ μές στήν Ἐκκλησία γινόμαστε «χριστοί», παίρνουμε τόν Χριστό μέσα μας! Ὁ ἴδιος ὁ Χριστός μᾶς εἶπε, μές στήν Θεία Λειτουργία νά ἀσπαζόμαστε ὁ ἕνας τόν ἄλλον. Ὅταν μᾶς λέει «ἀγαπήσωμέν ἀλλήλους», ἡ πράξη τῆς πρώτης Ἐκκλησίας ἦταν νά ἀσπαστοῦν ὁ ἕνας τόν ἄλλον.
Ο.Τ. - Τό ὁποῖο διατηρήθηκε στούς ἱερεῖς.
π. Σ. - Διατηρήθηκε στούς ἱερεῖς τώρα καί σέ κάποιες ἐνορίες, γίνεται στό ἐξωτερικό νομίζω, καί στούς λαϊκούς. Οἱ ἄνδρες μέ τούς ἄνδρες, ὅπως γινόταν στήν πρώτη Ἐκκλησία. Ἔ, πῶς θά ἀσπασθεῖς τόν ἄλλον ὅταν θά πρέπει νά εἶσαι στά δύο μέτρα, νά ἔχεις μάσκα, νά ἔχεις γάντια;.. Καταλύουμε δηλαδή καί τήν Λατρεία. Καί γίνεται ἡ Λατρεία ἕνα καρναβάλι. Καί μόνο τό θέαμα νά δεῖ κανείς, ἄς ποῦμε, τούς ἀρχιερεῖς φιμωμένους, τούς ἱερεῖς φιμωμένους, τούς λαϊκούς... Εἶναι ἕνα ἀπαίσιο θέαμα. Καί βέβαια ὅλο αὐτό εἶναι πρός χαράν τοῦ διαβόλου. Πρόσφατα βγῆκε ἕνα βίντεο μέ ἕναν δαιμονισμένο, ταλαίπωρο ἄνθρωπο, πού μιλοῦσε τό πονηρό πνεῦμα ἀπό μέσα του, καί ἔλεγε αὐτό τό πράγμα, ὅτι σᾶς ἔκανα καρναβάλια, δική μου εἶναι ἡ μασκούλα, φορέστε τήν μασκούλα σας... Τά ’λεγε τό πονηρό πνεῦμα. Ὅτι ὅλο αὐτό εἶναι, ἄς ποῦμε, μιά δαιμονική τεχνουργία, ὅλο αὐτό πού ζοῦμε σήμερα. Μιά παγκόσμια, ἄς ποῦμε, ἀδικία. Εἶναι μιά ἐπίθεση κατά τῆς ἀνθρωπότητας ἀπό τόν διάβολο, οὐσιαστικά, καί τά ὄργανά του. Αὐτό ζοῦμε σήμερα. Καί δημιουργοῦν στόν ἄνθρωπο μιά ψύχωση, νά τό ποῦμε καί μέ ὅρους ψυχιατρικούς. Μιά καταναγκαστική ψύχωση, εἶναι αὐτό τώρα ὅλο.
Ο.Τ. - Ψύχωση, φοβίες.
π. Σ. - Ναί. Ἔχουν κατατρομοκρατήσει τούς πάντες. Ἐνῶ ἡ λογική μας τό λέει, ὅτι ὅλο αὐτό εἶναι τρελό. Οἱ ἴδιοι οἱ ἐπιστήμονες τό παραδέχονται ὅτι ἡ μάσκα δέν προστατεύει. Ἡ μάσκα δέν προστατεύει!
Ο.Τ.- Θέλουν νά τρομοκρατήσουν καί τά παιδιά.
π. Σ.- Καί τά παιδιά!
Ο.Τ. - Καί νά ξεκινήσουν ἀπ’ τά παιδιά.
π. Σ. - Καί τά παιδιά, γιά τά ὁποῖα παιδιά, μᾶς εἶπαν οἱ ἴδιοι γιά τά παιδιά ὅτι οὔτε κολλᾶνε οὔτε μέταδίδουν... Καί βγῆκε ὁ ἴδιος ὁ κύριος αὐτός πού εἶναι λοιμωξιολόγος καί εἶπε, ναί, ἔτσι εἶναι!.. ἀλλά τό κάνουμε γιά παιδαγωγικούς λόγους. Τί θά πεῖ, γιά παιδαγωγικούς; Εἶναι παιδαγωγία αὐτό; Νά φιμώνεις τό παιδάκι, νά μήν μπορεῖ νά ἀναπνεύσει, νά τοῦ μειώνεις τήν ὀξυγόνωση τοῦ σώματός του, καί νά τοῦ δημιουργεῖς ἕνα σωρό ψυχολογικά προβλήματα, νά μήν μπορεῖ νά ἐπικοινωνήσει μέ τό ἄλλο παιδί, καί μέ τήν μητέρα του καί τόν πατέρα του, νά μήν μπορεῖ νά ἀσπαστεῖ τήν μητέρα του καί τόν πατέρα του; Εἶναι ἀγωγή αὐτό; Εἶναι ἀγωγή δαιμονική, φυσικά! Τό δαιμονοποιεῖς τό παιδί. Καί αὐτά τά παιδάκια πού τό κάνουν αὐτό τώρα, σέ εἴκοσι χρόνια, ἄν συνεχιστεῖ αὐτό, θά εἶναι δαίμονες. Καλά τό εἶπε ὁ Σεβασμιώτατος Μόρφου αὐτό τό πράγμα.
Χρειάζεται αὐτή ἡ ἀληθινή ἐν Χριστῷ ζωή, ἡ ἀληθινή μετάνοια, ὥστε νά ζοῦμε ἀληθινά μές στήν Ἐκκλησία, καί νά χαιρόμαστε καί αὐτήν τήν ζωή καί τήν αἰώνια ζωή.
Νά ‘στε καλά, ὁ Θεός νά μᾶς εὐλογεῖ ὅλους. Δι᾿ εὐχῶν τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ὁ Θεός, ἐλέησον καί σῶσον ἡμᾶς.
[1] Α΄Κορ. 12, 27.
[2] Α΄Τιμ. 3, 15.
[3] Ἰωάν. 14, 6.
[4] Ἑβρ. 13, 17.
[5] Ἑβρ. 13, 7.
[6] Ματθ. 10, 32.
[7] Ματθ. 16, 18.
[8] Λουκ. 22, 19.
[9] Α΄ Πέτρ. 5, 5.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου