Σύναξη τοῦ Ἀρχαγγέλου Γαβριήλ

Τὴν 26η τοῦ μηνὸς Μαρτίου ἐπιτελοῦμε τὴ σύναξη τοῦ ἀρχαγγέλου Γαβριήλ, ἡ ὁποία μᾶς παραδόθηκε ἀπαρχῆς καὶ ἐκ Θεοῦ, διότι ὁ ἀρχάγγελος αὐτὸς διακόνησε στὸ θεῖο καὶ ὑπερφυὲς καὶ ἀπόρρητο μυστήριο τῆς οἰκονομίας τοῦ Χριστοῦ.

Κατὰ τὴ σημείωση μάλιστα τοῦ ὁσίου Νικοδήμου τοῦ ἁγιορείτου στὸν Μέγα Συναξαριστή του, Γαβριήλ θὰ πεί Θεὸς καὶ ἄνθρωπος, (ἄνθρωπος Θεοῦ δηλαδή), κατὰ τὸν Κωνσταντινουπόλεως Πρόκλο. Γι᾽ αὐτὸ κι εἶναι ἐκεῖνος ποὺ... ὑπηρέτησε στὸ μυστήριο τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας τοῦ Θεοῦ Λόγου. Λέγει δὲ καὶ ὁ Θεοφάνης ὁ Κεραμεύς, ὁ ἐπίσκοπος τῆς Ταυρομενίας, ὅτι τὰ ἑπτὰ στοιχεῖα ποὺ περιέχει τὸ ὄνομα τοῦ Γαβριήλ σημαίνουν ὅτι ὁ Χριστὸς τοῦ ὁποίου τὴ Γέννηση εὐαγγελίστηκε ὁ Γαβριήλ θὰ ἔλθει γιὰ τὴ σωτηρία ὅλου τοῦ κόσμου, ὁ ὁποῖος μετράται ἀπὸ τὴν ἑβδομάδα καὶ τελειώνει σὲ ἑπτὰ αἰῶνες.

Ὁ ἅγιος ὑμνογράφος ᾽Ιωσήφ κινεῖται ἐκστατικά, καθὼς ἀναφέρεται στὸν ῾παμμέγιστον Γαβριήλ᾽. Δὲν ὑπάρχει σχεδὸν τροπάριο εἴτε στὸν ἑσπερινὸ εἴτε στὸν κανόνα γιὰ τὸν ἀρχάγγελο ποὺ νὰ μὴ φανερώνει τὸν θαυμασμὸ καὶ τὴ γεμάτη δέος στάση του ἀπέναντί του, ὄχι μόνο γιὰ τὸ γεγονὸς τῆς συμμετοχῆς τοῦ Γαβριήλ στὴ φανέρωση τοῦ μυστηρίου τοῦ ἐρχομοῦ τοῦ Θεοῦ στὸν κόσμο ὡς ἀνθρώπου στὴν ἁγνὴ παιδούλα Μαριάμ, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴ διπλὴ ἀδιάκοπη καὶ ἀέναη στάση του ἀπέναντι στὸν Κύριο τοῦ Παντός, τὸν Τριαδικὸ Θεό: τή δοξολογίᾳ, δοξολογία τοῦ ἁγίου ὀνόματός Του καὶ τὴν ἑτοιμότητα ὑπακοῆς στὰ κελεύσματα τῆς βουλήσεώς Του.

Γιὰ παράδειγμα: Γαβριήλ ὁ μέγιστος νούς... παρατηρώντας καὶ βλέποντας τὸ τρισήλιο φῶς τοῦ Θεοῦ... φτάνοντας στὴν Παρθένο μετέφερε σ᾽ αὐτὴν τὴ χαρμόσυνη εἴδηση τοῦ θείου καὶ φρικώδους μυστηρίου (ὅτι θὰ γεννήσει τὸν Θεὸ ὡς ἄνθρωπο)᾽ (῾Γαβριήλ ὁ μέγιστος νούς... φῶς τὸ τρισήλιον καθορών καὶ βλέπων... τὸ θεῖον καὶ φρικῶδες μυστήριον ευηγγελίσατο, τὴ Παρθένῳ αφικόμενος᾽) (στιχηρὸ ἑσπερινοῦ). ῾Γεμάτος ἀπὸ φῶς πάντοτε καὶ πράττοντας τὸ θέλημα καὶ ἐκτελῶντας τὰ προστάγματα τοῦ Παντοκράτορος, ἀρχηγὲ ᾽Αγγέλων, Γαβριήλ πανάριστε...᾽ (῾Φωτός ὧν ανάπλεως ἀεί, καὶ ποιων τὸ θέλημα καὶ εκτελώς τὰ προστάγματα τοῦ Παντοκράτορος, ἀρχηγὲ ἀγγέλων, Γαβριήλ πανάριστε᾽) (στιχηρὸ ἑσπερινοῦ). ῾Καθώς φωτίζεσαι μετέχοντας στὸ φῶς τοῦ πρώτου Νού, τοῦ Θεοῦ, φάνηκες δεύτερο φῶς κι ἐσύ, κραυγάζοντας μαζὶ μὲ τὶς ἄπειρες τάξεις τῶν ἀγγέλων: ῞Αγιος ὁ Θεὸς ὁ παντουργός, ὁ Υἱὸς ὁ συνάναρχος, καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ σύνθρονο᾽ (῾Νοός κατὰ μέθεξιν τοῦ πρώτου φωτιζόμενος, δεύτερον ωράθης φῶς κραυγάζων, σὺν ταίς ἀπείροις ἀγγέλων τάξεσιν: ῞Αγιος ὁ Θεὸς ὁ παντουργός, Υἱὸς ὁ συνάναρχος, καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ σύνθρονον᾽) (ὠδή,ὠδῇ ε´).

Ἡ ἀρχιστρατηγία τοῦ Γαβριήλ καὶ ἡ πρωτιά του ἔναντι τῶν ἄλλων ἀγγέλων φάνηκε κατὰ τὸν ὑμνογράφο κυρίως ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι αὐτὸν ὁ παντοκράτωρ Κύριος ἐπέλεξε προκειμένου νὰ τοῦ ἐμπιστευτεῖ τὴ φανέρωση τοῦ απ᾽ αἰῶνος μυστηρίου, τοῦ ἐρχομοῦ Τοῦ στὸν κόσμο ὡς ἀνθρώπου, στὴν ἁγνὴ θεόπαιδα Μαριάμ. Κι εἶναι ἡ ἀνάθεση αὐτὴ τῆς ἐξαιρετικῆς διακονίας ἀποκάλυψη ταυτοχρόνως καὶ τῆς δόξας τοῦ συγκεκριμένου ἀρχαγγέλου, κάτι ποὺ σημαίνει ὅτι ὅσο σπουδαῖο εἶναι ἕνα διακόνημα, τόσο σπουδαία γίνεται καὶ ἡ προσωπικότητα αὐτοῦ ποὺ τὸ ἀναλαμβάνει καὶ τὸ φέρει εἰς πέρας. ῾Το μέγα μυστήριον ποὺ ἦταν ἄγνωστο προηγουμένως στοὺς ἀγγέλους καὶ ἀπόκρυφο προαιωνίως, μόνο σ᾽ ἐσένα τὸ ἐμπιστεύτηκε ὁ Θεός, Γαβριήλ᾽ (῾Το μέγα μυστήριον τὸ πρὶν τοῖς ἀγγέλοις ἄγνωστον καὶ πρὸ αἰώνων ἀπόκρυφον, μόνος πεπίστευσαι, Γαβριήλ᾽) (στιχηρὸ ἑσπερινοῦ). ᾽Αξιώθηκες μέγιστη δόξα, καθὼς μᾶς φανέρωσες τὸ μέγα μυστήριο, μέγιστε αρχάγγελε᾽ (῾Μεγίστης ευκλείας ἠξιώθης, τὸ μέγα μυστήριον ἡμῖν ἀνακαλύψας, μέγιστε αγγέλων᾽) (ὠδή,ὠδῇ γ´).

Βεβαίως ὁ ἅγιος ὑμνογράφος δὲν παραλείπει μαζὶ μὲ τὶς παραπάνω ἐκτιμήσεις του νὰ κάνει καὶ δύο παρατηρήσεις: πρῶτον, ὅτι ὁ ἅγιος ἀρχάγγελος Γαβριήλ διακόνησε τὸ μυστήριο τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου καὶ πρὸ τοῦ εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, δεδομένου ὅτι τὸν βρίσκουμε καὶ στὸν προφήτη Δανιήλ: νὰ τὸν φωτίζει καὶ νὰ τοῦ ἀποκαλύπτει τὰ μέλλοντα ἐν πνεύματι Θεοῦ (῾῞Ιστασο...Γαβριήλ αξιάγαστε, καταφαιδρύνων τὸν προφήτην Δανιήλ καὶ εντιθείς τὴν δήλωσιν τῶν ἀγνοουμένων ἐν πνεύματι᾽) (ὠδὴ δ´), καὶ στὸν ἱερέα Ζαχαρία, τὸν πατέρα ᾽Ιωάννου τοῦ Προδρόμου: νὰ τοῦ ἀποκαλύπτει ὅτι ἡ γυναῖκα τοῦ ᾽Ελισάβετ θὰ γεννήσει τὸν ᾽Ιωάννη καὶ νὰ τὸν ῾τιμωρεί᾽ μὲ κωφαλαλία λόγῳ τῆς ἀπιστίας ποὺ ἐπέδειξε (῾῾Ο θεῖος ὡς είδέ σε, καιρῷ τοῦ θυμιάματος, πάλαι συνεστώτα Ζαχαρίας, μένει κωφεύων. Οὐ,Οὗ γὰρ ἐπίστευσε σου τὴ ἀγγελία τὴ φρικτή, ἥν περ ἐξεφώνησας, Γαβριήλ αρχιστράτηγε᾽) (ὠδή,ὠδῇ ε´)· δεύτερον, ὅτι ἐνῶ ὅλη ἡ ἀκολουθία ἐπικεντρώνεται δικαίως στὸν ἅγιο ἀρχάγγελο Γαβριήλ, ὁ ὑμνογράφος θυμᾶται αἴφνης καὶ τὸν ἄλλο μέγιστο ἀρχάγγελο ἅγιο Μιχαήλ, ἀφιερώνοντάς του ἕνα τροπάριο στὸ τέλος τῆς ἀκολουθίας, προφανῶς γιὰ νὰ δείξει ὅτι καὶ οἱ δύο εἶναι ισοστάσιοι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. ῾Πανέμορφη καὶ πανένδοξη δυάδα, Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ, ποὺ στέκεστε στὸν θρόνο τῆς θείας δόξας...᾽(῾῾Η περικαλής δυὰς καὶ περίδοξος, Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ, θρόνῳ παριστάμενοι τῆς θείας δόξης...᾽) (ὠδή,ὠδῇ θ´).

Ὁ ἐκκλησιαστικὸς ποιητὴς ὅμως, παρ᾽ ὅλο τὸ θάμβος ποὺ νιώθει μπροστὰ στὸν ἅγιο τοῦ Θεοῦ ἀρχάγγελο, τόσο ποὺ ὅπως εἴπαμε τὸν χαρακτηρίζει διαρκῶς ῾λόγω τῆς μετοχῆς του στὸ αϋλότατο φῶς τοῦ Θεού... φως δεύτερον᾽ (ὠδὴ γ´), δὲν παύει νὰ τονίζει ὅτι καὶ αὐτὸς συνιστᾶ δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, συνεπῶς εἶναι περιορισμένος καὶ στὴ δύναμη καὶ στὴ γνώση. ᾽Επανειλημμένως ὅπως ἤδη εἴδαμε σημειώνει ὅτι τὸ μυστήριο τοῦ ἐρχομοῦ τοῦ Θεοῦ στὸν κόσμο ἦταν ἀπόκρυφο καὶ γιὰ τοὺς ἀγγέλους, ὁ ἴδιος δὲ ὁ Γαβριήλ, ὁ ὑπηρέτης τοῦ θαύματος, ἀδυνατοῦσε νὰ κατανοήσει ὁ,τί διαδραματιζόταν. Τὸ δοξαστικὸ μάλιστα τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς, ἔργο ὄχι τοῦ ᾽Ιωσήφ ἀλλὰ τοῦ ἐξίσου γνωστοῦ ὑμνογράφου ᾽Ιωάννου τοῦ μοναχοῦ, εἶναι ἀπὸ τὰ ὡραιότερα τροπάρια ποὺ ὑπάρχουν στὴν ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας.

Στάλθηκε ἀπὸ τὸν Θεὸ ὁ ἀρχάγγελος Γαβριήλ γιὰ νὰ εὐαγγελιστεῖ στὴν Παρθένο τὴ σύλληψη. Κι ὅταν ἦλθε στὴ Ναζαρέτ, σκεπτόταν μέσα του τὸ θαῦμα μὲ ἔκπληξη, ὅτι δηλαδὴ πὼς ὁ ἀκατάληπτος Θεὸς θὰ γεννηθεῖ ἀπὸ Παρθένο! Αὐτὸς ποὺ ἔχει θρόνο Τοῦ τὸν οὐρανὸ καὶ ὑποπόδιο τὴ γῆ, πὼς θὰ χωρέσει στὴ μήτρα μίας γυναίκας! Αὐτὸν ποὺ δὲν μποροῦν νὰ Τὸν ἀτενίσουν τὰ ἑξαπτέρυγα καὶ τὰ πολυόμματα, θέλησε μὲ μόνο τὸν λόγο Τοῦ νὰ σαρκωθεῖ ἀπὸ αὐτήν! Αὐτὸς ποὺ παρευρίσκεται εἶναι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ. Τί λοιπὸν στέκομαι καὶ δὲν λέγω στὴν Κόρη: Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος εἶναι μαζὶ Σου;᾽ (῾᾽Απεστάλη εξ ουρανού Γαβριήλ ὁ ἀρχάγγελος, ευαγγελίσασθαι τῇ Παρθένῳ τὴν σύλληψιν. Καὶ ἐλθὼν εἰς Ναζαρέτ, ἐλογίζετο ἐν ἑαυτῷ το θαῦμα ἐκπληττόμενος, ὅτι πὼς ὁ ἐν ὑψίστοις ἀκατάληπτος ὧν, ἐκ Παρθένου τίκεται! ῾Ο ἔχων θρόνον οὐρανὸν καὶ ὑποπόδιον τὴν γῆν, ἐν μήτρᾳ χωρεῖται γυναικός! ῟Ω τὰ ἑξαπτέρυγα καὶ πολυόμματα ἀτενίσαι οὗ δύνανται, λόγῳ μόνῳ ἐκ ταύτης σαρκωθῆναι ηὐδόκησε! Θεοῦ εστι Λόγος ὁ παρών. Τί ούν ἵσταμαι καὶ οὐ,οὗ λέγω τὴ Κόρη; Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετά σου.

Παράλληλα δὲ μὲ τὴν ἔκπληξη τοῦ ἀρχαγγέλου, τονίζεται καὶ ἡ ἔκπληξη τῆς πανάγνου Μαριάμ, ἡ ὁποία μὲ τὴ φανέρωση τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ: δι᾽ αὐτῆς θὰ γεννηθεῖ ὁ Θεὸς ὡς ἄνθρωπος, ἀποκαλύπτεται ἀφενὸς σοφότατη καὶ διακριτικότατη, κυριολεκτικὰ ὁ ἀντίποδας τῆς πρώτης Εὔας, καθὼς δὲν σπεύδει νὰ ἀποδεχτεῖ τὸ παράδοξο καὶ τὸ θαῦμα, ἀφετέρου πράγματι Παναγίᾳ, καθὼς μετὰ τὶς ἐξηγήσεις σπεύδει νὰ κάνει ὑπακοὴ σὲ ὁ,τί συνιστᾶ θέλημα τοῦ Θεοῦ: ᾽Ιδού ἡ δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατὰ τὸ ρῆμα Σου᾽. ῾Τι σημαίνει ἡ σὰν φλόγα μορφή σου; Εἶπε ἡ Σεμνὴ μὲ ἔκπληξη στὸν Γαβριήλ. Ποιὸ εἶναι τὸ ἀξίωμά σου καὶ ποιὸ τὸ νόημα τῶν λόγων σου; Μοῦ ὑπόσχεσαι παιδοποιία, ἀλλὰ ἐγὼ δὲν ἔχω πεῖρα,πείρᾳ,πείρα ἄνδρα. Φύγε μακριά, μὴ μὲ πλανέψεις, ἄνθρωπε, ὅπως παλιὰ πλάνεψε ὁ δόλιος ὄφις τὴν προμήτορα Εύα᾽ (῾Τι σου τὸ εἶδος τὸ πύρινον; Τῷ Γαβριήλ ἡ Σεμνή, μετ᾽ ἐκπλήξεως ἔφησε. Τί σου τὸ ἀξίωμα, καὶ τῶν λόγων ἡ δύναμις; Παιδοποιίαν προσεπαγγέλλη μοι, ἐγὼ δὲ πεῖραν ἀνδρὸς οὗ κέκτημαι. ῎Απιθι πόρρωθεν, μὴ πλανήσης ἄνθρωπε, ὥσπερ τὸ πρὶν Εὔαν τὴν προμήτορα, ὄφις ὁ δόλιος᾽) (απόστιχο ἑσπερινοῦ).

Δὲν εἶναι δυνατὸν βεβαίως ὁ ἅγιος ποιητής, μπροστὰ στὴν ἁγιότητα τοῦ ἀρχαγγέλου, νὰ μὴ καταλήγει σὲ ὁ,τί ἀποτελεῖ ζητούμενο τοῦ κάθε πιστοῦ: τὴν ἐπέμβαση καὶ τὴ μεσιτεία του γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ ἴδιου καὶ τῆς ᾽Εκκλησίας. ῾Χάλασε τὶς ἄσχημες σκέψεις ἐναντίον μας τῶν ἀπίστων ἀνθρώπων, στέριωσε τὴν ὀρθόδοξη πίστη, πάψε τὰ σχίσματα τῆς ᾽Εκκλησίας, ἀρχάγγελε, μὲ τὶς παρακλήσεις σου πρὸς τὸν Κτίστη όλων᾽ (῾Βουλάς ἐθνῶν διασκέδασον, τὴν πίστην τὴν ὀρθόδοξον κράτυνον, παῦσον τὰ σχίσματα τῆς ᾽Εκκλησίας, ἀρχάγγελε, ταίς πρὸς τὸν Κτίστην πάντων σοῦ παρακλήσεσι᾽) (ὠδή,ὠδῇ στ´). ᾽Αλλά ἀκόμη περισσότερο, αἰτεῖται ὁ ποιητὴς τῇ,τή χάρη νὰ γίνεται ὁ ἅγιος ἀρχάγγελος καθοδηγητὴς τῆς ζωῆς τοῦ ἴδιου καὶ τῶν ἀνθρώπων. Γιατί ἀκριβῶς οἱ ἄγγελοι ὡς δεύτερα φῶτα μετὰ τὸ Πρῶτο, τὸν ἴδιο τὸν Τριαδικὸ Θεό, εἶναι οἱ ὁδηγοὶ τῶν ἀνθρώπων. ῾᾽Αρχιστράτηγε Θεοῦ, λειτουργὲ τῆς θεικής δόξας, τῶν ἀνθρώπων ὁδηγὲ καὶ ἀρχηγὲ τῶν ασωμάτων...᾽(κοντάκιο).

http://www.orthodoxia-ellhnismos.gr/2022/03/blog-post_529.html#more