Ἑρμηνεία Παλαιᾶς Διαθήκης –Προφήτης Ἡσαΐας (1ον) – (Μητροπολίτου Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμία)

           IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ

ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ

Δημητσάνα, Δευτέρα 1 Ἰουνίου 2015

Ἀγαπητοί ἀναγνῶστες,

Ὅπως ἔχουμε ἀνακοινώσει, ἀρχίσαμε μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ ἕνα σύντομο ὑπομνηματισμό τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, μέ κείμενο, μετάφραση, προλογικά σημειώματα πού δίνουν τήν ἔννοια τῆς περικοπῆς, σχόλια καί παράλληλα χωρία. 

Τήν ἐργασία μας αὐτή τήν παραδίδουμε σέ σᾶς διά μέσου τοῦ διαδικτύου ἑκάστη Δευτέρα καί Παρασκευή. Τελειώσαμε τόν ὑπομνηματισμό τῆς Γενέσεως. Ἀναφέρουμε ὅτι ἡ Γένεση αὐτή ἔχει σέ πολλά σημεῖα ἄλλες ἑρμηνεῖες ἀπό τά προηγούμενα ἤδη ἐκδοθέντα τέσσερα ἑρμηνευτικά ὑπομνήματα στήν Γένεση. Ἐπειδή ἔχουν ἐκδοθεῖ ἤδη ὑπομνήματα στά ὑπόλοιπα ἱστορικά βιβλία, γιά νά προλάβουμε τήν περάτωση τοῦ ἔργου, ἐρχόμαστε στά προφητικά βιβλία καί ἀρχίζουμε τήν ἑρμηνεία στόν προφήτη Ἠσαΐα. Ζητοῦμε τίς προσευχές σας γιά τήν συνέχιση καί περάτωση τοῦ ἔργου.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ

ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΣΕ ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ

(Ἡ ἑρμηνεία παρά τήν συντομία της καί τήν ἁπλότητά της εἶναι ἐπιστημονική)

Ἡ ἐργασία αὐτή προσφέρεται στούς ἀναγνῶστες σέ συνέχειες ἑκάστη Δευτέρα καί Παρασκευή διά ἐξεύρεση λαθῶν ἐκ μέρους τους καί ἐνημέρωσή μας πρός διόρθωση, πρίν ἀπό τήν τελική δημοσίευση τοῦ ἔργου.

Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΣΑΪΑΣ

Ι. ΠPΩTO MEPOΣ TOY BIBΛIOY TOY ΠPOΦHTOY (κεφ. 1-39)

Τό μέρος αὐτό τοῦ βιβλίου περιέχουν λόγους τοῦ προφήτου Ἠσαΐου κατά τοῦ ἰουδαϊκοῦ κράτους, ὅπως καί ἐναντίον ἄλλων ἐθνῶν.

1. ΠΡΩΤΕΣ ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ
ΣΥΡΟΕΦΡΑΪΜΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ (1,1-5,30)

Τίτλος (1,1)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Ὁ προφήτης προφήτης Ἠσαΐας ἔδρασε στά μέσα τοῦ 8ου αἰ. καί ἀρχές τοῦ 7ου αἰ., ὅπως φαίνεται ἀπό τά ὀνόματα τῶν βασιλέων πού ἀναφέρονται ἐδῶ.

(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,

τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)

1,1Ἀποκαλύψεις, τίς ὁποῖες εἶδε ὁ Ἠσαΐας, ὁ υἱός τοῦ Ἀμώς· ἀποκαλύψεις  πού εἶδε ἐναντίον τῆς Ἰουδαίας καί ἐναντίον τῆς Ἱερουσαλήμ στά χρόνια τῆς βασιλείας τοῦ Ὀζίου, τοῦ Ἰωάθαμ, τοῦ Ἄχαζ καί τοῦ Ἐζεκία, τῶν βασιλέων τῆς Ἰουδαίας.

(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

1,1. Ἡ ἐπιγραφή τοῦ βιβλίου δίνει τό χρονολογικό πλαίσιο ὅλης τῆς δραστηριότητος τοῦ προφήτου, ἀλλά εἶναι δύσκολο νά καθορίσουμε ἄν αὐτή ἡ ἐπιγραφή ἁρμόζει σ᾿ ὁλόκληρο τό βιβλίο μέ τήν σημερινή του μορφή (κεφ. 1-66), ἤ μόνο στά κεφ. 1-39, ἤ ἀκόμη μόνο στά κεφ. 1-12. Σέ καμμιά ὅμως περίπτωση δέν πρέπει νά ἐκλάβουμε μέ γεωγραφική ἔννοια τίς ἐκφράσεις «Ἰουδαία» καί «Ἰερουσαλήμ». Οἱ ἐκφράσεις αὐτές δηλώνουν τόν ἐκλεκτό λαό τοῦ Θεοῦ, γιά τήν διδασκαλία τοῦ ὁποίου δόθηκαν ὅλες οἱ προφητεῖες καί μάλιστα αὐτές πού ἀφοροῦν τό βασίλειο τοῦ Νότου καί τούς ξένους λαούς. – Ὅρασις. Ἡ λέξη αὐτή ἐδῶ ἀναφέρεται στό σύνολο τοῦ βιβλίου, ἔχει γενικά τήν ἔννοια τῆς ἀποκαλύψεως καί δίνει στίς προφητεῖες αὐθεντία. – Ἡσαΐας. Στά Ἑβρ. τό ὄνομα σημαίνει «ὁ Γιαχβέ σώζει» ἤ «ὁ Γιαχβέ εἶναι σωτηρία». 1,2β. Ἐν βασιλείᾳ Ὀζίου... Τό δεύτερο αὐτό ἡμιστίχ. εἶναι πιθανόν προσθήκη τοῦ ἐκδότου. 

Κατά τοῦ ἀγνώμονα λαοῦ (1,2-9)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Στήν περικοπή αὐτή ὁ Ἠσαΐας ἐλέγχει τόν Ἰσραηλιτικό λαό γιά τήν ἀποστασία του ἀπό τόν Θεό. Ὁ Ἰσραήλ ξεπέρασε καί τά ζῶα στήν ἀφροσύνη του (στίχ. 3) καί τήν ἀχαριστία του πρός τόν εὐεργέτη του Θεό (στίχ. 2). Ἀποτέλεσμα τῆς ἀποστασίας αὐτῆς τοῦ λαοῦ ἀπό τόν Θεό εἶναι νά παραλύσει ὅλος ὁ κρατικός ὀργανισμός, νά νοσήσει καί τό «κεφάλι» καί ἡ «καρδιά» τοῦ ἔθνους (στίχ. 5). Ὅλο τό ἔθνος παριστάνεται σάν ἕνα καταπληγωμένο σῶμα (στίχ. 6). Καί ὅμως ὁ λαός, παρά τό ὅτι ἔβλεπε κατεστραμμένη τήν γῆ του (στίχ. 7), συνέχιζε νά ἁμαρτάνει (στίχ. 5). Ἀλλά ὁ Προφήτης μας βλέπει μέ χαρά καί ἕνα μικρό ὑπόλοιπο τοῦ λαοῦ, μιά ἐκλεκτή μερίδα, τήν ὁποία ὀνομάζει «σπέρμα», πού δέν διεφθάρη (στίχ. 9).

(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,

τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)

1,2Ἄκουε οὐρανέ καί ἀκροάσου γῆ,

γιατί ὁ Κύριος θά λαλήσει:

Παιδιά μεγάλωσα καί ἀνέθρεψα,

ἀλλά αὐτά μέ ἀρνήθηκαν.

3Τό βόδι γνωρίζει τόν ἰδιοκτήτη του

καί ὁ ὄνος τήν φάτνη τοῦ ἀφέντη του·

ὁ Ἰσραήλ ὅμως δέν μέ ἐγνώρισε

καί ὁ λαός μου δέν μέ ἀγάπησε.

4Ἀλλοίμονό σου ἔθνος ἁμαρτωλό,

λαέ φορτωμένε μέ ἁμαρτήματα,

 πονηρό σπέρμα, διεφθαρμένοι υἱοί!

Ἐγκαταλείψατε τόν Κύριο

καί ἐξοργίσατε τόν ἅγιο τοῦ Ἰσραήλ.α

5Γιατί θέλετε νά κτυπηθεῖτε ἀκόμα

μέ τό νά συνεχίζετε νά ἁμαρτάνετε;

Ὅλο τό κεφάλι (τοῦ ἔθνους) πονάει

καί ὅλη ἡ καρδιά του εἶναι καχεκτική.

6Ἀπό τά πόδια μέχρι τό κεφάλι

δέν εἶναι τίποτε τό γερό·

(τό σῶμα τοῦ ἔθνους) δέν ἔχει (ἐδῶ) τραύματα,

(ἐκεῖ) πληγές ἤ (ἐκεῖ) κτυπήματα μέ πύον.

(Ὅλο τό σῶμα εἶναι μιά ὁλόκληρη πληγή).

Δέν εἶναι, λοιπόν, δυνατόν νά (τοῦ) βάλουμε κατάπλασμα,

λάδι καί ἐπίδεσμους.β

 7Ἡ χώρα σας ρημώθηκε, οἱ πόλεις σας κάηκαν·

τούς ἀγρούς σας τούς κατατρώγουν ξένοι μπροστά στά μάτια σας·

ρημώθηκαν κατεστραμμένα ἀπό ξένους λαούς.

8Ἡ Σιών (ἡ Ἱερουσαλήμ) θά ἐγκαταλειφθεῖ σάν σκηνή στό ἀμπέλι

καί σάν καλύβα στό μποστάνι,γ

σάν πόλη πού πολιορκεῖται (ἀπό ἐχθρούς). 

9Κι ἄν ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων

δέν μᾶς ἄφηνε ἕνα μικρό ὑπόλοιπο (δικῶν του ἀνθρώπων),

θά γινόμασταν σάν τά Σόδομα καί ὅμοιοι μέ τά Γόμορρα.

α. «Ἐστράφησαν εἰς τά ὀπίσω», λέγει τό Ἑβρ. στό τέλος τοῦ στιχ.

β. Ὁ στίχος στό Ἑβραϊκό ἔχει ὡς ἑξῆς: «Ἀπό τό πέλμα μέχρι τό κεφάλι δέν εἶναι τίποτε τό ὑγιές σ᾽ αὐτόν· τραύματα, μώλωπες καί νωπά κτυπήματα· δέν ἐστίφθηκαν, δέν ἐπιδέθηκαν οὔτε ἀνακουφίστηκαν μέ λάδι».

γ. Ἑβρ.: «Ὡς καλύβα σέ πεπονότοπο».

(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

1,2-31. Πρώτη σειρά προφητειῶν, ὡς ἕνα εἶδος προλόγου. 1,2. Ἄκουε οὐρανέ καί ἐνωτίζου γῆ. Ἡ ἐπίκληση τοῦ οὐρανοῦ καί τῆς γῆς εἶναι στοιχεῖα τῆς δικαστικῆς γλώσσης. Ἐκλαμβάνονται ἐδῶ ὡς μάρτυρες στήν δίκη, πού ἔχει ὁ Γιαχβέ μέ τόν λαό Του, βλ. Δευτ. 4,26. 30,19. 32,1. Ψαλμ. 49,4. Τό ποίημα πού ἀκολουθεῖ ἀναφέρεται στήν ἐρήμωση τῆς χώρας καί στήν πολιορκία τῆς Ἰερουσαλήμ εἴτε ὑπό τόν Σεναχηρείμ τό 701 (βλ. 36,1 ἑξ. Δ΄ Βασ. 18,13 ἑξ.), εἴτε τόν καιρό τοῦ Συροεφραϊμιτικοῦ πολέμου τό 735 (βλ. 7,1-2 καί Δ΄ Βασ. 16,5-9). – Υἱούς. Σύγκρ. μέ Ἱερ. 3,19-22. 1,3. Ἰσραήλ δέ με οὐκ ἔγνω. Τό ρῆμα δηλώνει μιά βαθειά σχέση μέ τόν Θεό. Εἶναι ἕνα ἐμφανιζόμενο προφητικό θέμα, βλ. Ἱερ. 1,5. Ὠσ. 2,20. 4,1.6. 5,4. 1,4-9. Ἔκκληση σέ ἕνα λαό ἀνέμελο γιά τήν ἐρήμωση τοῦ Ἰούδα ἀπό τόν Τιγλάθ- Πιλεσέρ Γ´ (734-733 π.Χ. 7,1-2) ἤ τόν Σενναχηρείμ (701 π.Χ. 36,1) καί τήν ἐρήμωση τῆς Ἱερουσαλήμ («θυγάτηρ Σιών», βλ. Ἱερ. 4,29-31 σχόλ.). 1,4-6. Ὁ Ἰσραήλ εἰκονίζεται ὡς ἕνα καταπληγιασμένο σῶμα, ὁ ἴδιος δέ ὄχι μόνο δέν θέλει νά θεραπευθεῖ, ἀλλά καί δέν ἀναγνωρίζει ὅτι εἶναι ἀσθενής. 1,4. Ἄς σημειώσουμε τόν ποιητικό παραλληλισμό, ἔθνος - λαός· σπέρμα - υἱοί. – Ὁ ἅγιος τοῦ Ἰσραήλ. Ἀγαπητή ἔκφραση στόν Ἡσαΐα (5,19.24. 10,20. 12,6. 17,7. 29,19. 30,11.12.15. 37,23), ἡ ὁποία τονίζει τήν ὑπερβατικότητα τοῦ Θεοῦ Γιαχβέ (βλ. 6,3 καί τό σχόλ.), τήν ὁποία ὅμως γεφυρώνει ἡ ἀπό ἀγάπη ἐκλογή τοῦ Ἰσραήλ ἀπό τόν Θεό ὡς λαό Του (Ὠσ. 8,1. Ἱερ. 3,20). 1,6. Αὐτή ἐδῶ ἡ περιγραφή τοῦ ἐκλεκτοῦ λαοῦ, παρισταμένου ὡς δούλου αὐστηρά κτυπημένου, μᾶς κάνει νά θυμηθοῦμε τόν Πάσχοντα Δοῦλο στόν Ἡσ. 53,3 ἑξ. Ἡ χριστιανική παράδοση ἐφήρμοσε τόν στίχ. μας στό πάθος τοῦ Χριστοῦ. 1,7. Τό τέλος τοῦ στίχ. στό Ἑβραϊκό ἔχει: «Καί ἐρήμωση ὑπάρχει ὡς καταστροφή ὑπό ἀλλοφύλων». Ὁ ἑβραϊκός ὅρος «ὠχελίμ» ὁ μεταφραζόμενος μέ τήν λ. «καταστροφή» (Ο´ «κατεστραμμένη») χρησιμοποεῖται πάντοτε (6 φορές) στήν Βίβλο γιά νά δηλώσει τήν τιμωρία τῶν Σοδόμων καί Γομόρρων. Γι᾿ αὐτό πολλοί πρότειναν νά ἀναγνώσουμε στό τέλος τοῦ στίχ. «σάν τήν καταστροφή τῶν Σοδόμων», ἐναλλάσσοντες τό «ζαρίμ» (οἱ ἀλλόφυλοι) σέ «σεδώμ», ἀλλά ἡ διόρθωση αὐτή εἶναι αὐθαίρετη. 1,8. Θυγάτηρ Σιών. Προσωποποίηση τῆς Ἰερουσαλήμ ὡς μιᾶς θυγατέρας (10,32. 16,1. κ.ἄ.) ἤ τοῦ λαοῦ της (37,22. Σοφ. 3,14. Θρην. 4,22). «Σιών» ἦταν τό ὄνομα τῆς ἀκροπόλεως τῶν Ἰεβουσαίων, πού ἔγινε ἡ «πόλη τοῦ Δαυΐδ» (βλ. σχόλιο εἰς Β΄ Βασ. 5,9). 1,9. Ἐγκατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα (ἑβρ. «σαρίδ» = ὑπόλοιπο). Περί τοῦ «ὑπολοίπου» αὐτοῦ βλ. Π. Μπρατσιώτου, Ὁ προφήτης Ἡσαΐας, Τεῦχ. Α´, σελ. 31. Ὁ Θεός δέν θά ἐπιτρέψει νά καταστραφεῖ ἐντελῶς ὁ λαός Του. Θά μείνει ἕνα καλό σπέρμα, τό ὁποῖο θά ἀκούει τούς λόγους τῶν προφητῶν καί θά φέρει καρπό.

Κατά τῆς ὑποκρισίας (1,10-20)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Στήν περικοπή αὐτή ὁ προφήτης Ἠσαΐας ἐλέγχει τόν ἰουδαϊκό λαό γιά τήν ὑποκρισία του, γιατί ἐνῶ διέπρατταν ἕνα σωρό ἀδικίες, ἤθελαν νά παραστήσουν καί τόν εὐσεβῆ, ἐπειδή τελοῦσαν τίς τυπικές διατάξεις τῆς λατρείας. Ὁ προφήτης ἀπορρίπτει τήν τοιούτου εἴδους λατρεία, τήν ὁποία ὀνομάζει «βδέλυγμα» στόν Θεό (στίχ. 13 ἑξ.). Ὁ Θεός εὐαρεστεῖται σέ θυσίες ἀπό ἀνθρώπους μέ καθαρή καρδιά (στίχ. 16), ἀπό ἀνθρώπους πού δέν ἀδικοῦν τόν πλησίον τους, ἀλλά δείχνουν ἀγάπη στό ὀρφανό καί στήν χήρα καί σέ πάντα ἀδύνατο συνάνθρωπο (στίχ. 17). Παρά ὅμως τόν δριμύ ἔλεγχό του ὁ προφήτης, παρουσιάζει τέλος τόν Θεό, ὡς εὔσπλαγχνος πού εἶναι, νά καλεῖ τόν λαό του σέ μετάνοια (στίχ. 18). – Ἡ περικοπή τῶν στίχ. 1,16-20 εἶναι ἱερό ἀνάγνωσμα τῆς 5ης Ἰανουαρίου, στόν Ἑσπερινό τῆς Ἑορτῆς τῶν Θεοφανείων.

(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,

τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)

1,10Ἀκοῦστε τόν λόγο τοῦ Κυρίου, ἄρχοντες τῶν Σοδόμων!

Προσέχετε τήν διδασκαλία τοῦ Θεοῦ, λαέ τῆς Γομόρρας!

11Τί μοῦ χρειάζεται τό πλῆθος τῶν θυσιῶν σας; λέει ὁ Κύριος.

Ἔχω χορτάσει ἀπό ὁλοκαυτώματα κριαριῶν καί ἀπό πάχος ἀρνιῶν.

Αἵματα ταύρων καί τράγων δέν ἐπιθυμῶ.

12Ὅταν ἔρχεστε νά ἐμφανιστεῖτε μπροστά μου,

ποιός σᾶς ζήτησε αὐτά ἀπό σᾶς;

13Μήν ἐξακολουθεῖτε νά πατᾶτε τήν αὐλή μου.

Ἄν μοῦ προσφέρετε σιμιγδάλι εἶναι μάταιη θυσία.α

 Τό θυμίαμά (σας) μοῦ εἶναι βδέλυγμα.

Τίς Νουμηνίες σας (πρωτομηνιές) καί τά Σάββατα

καί τήν μεγάλη ἡμέρα (τῆς γιορτῆς τοῦ Ἐξιλασμοῦ) δέν τίς ἀνέχομαι.

Νηστεία καί ἀργία,

14τίς Νουμηνίες σας καί τίς γιορτές σας

μισεῖ ἡ ψυχή μου.

Μοῦ γίνατε βαρετοί· δέν θά ὑποφέρω πιά τίς ἁμαρτίες σας.

15Ὅταν ὑψώνετε τά χέρια σας πρός ἐμένα (γιά προσευχή)

θά ἀποστρέφω τά μάτια μου ἀπό σᾶς·

καί ὅταν κάνετε πολλές δεήσεις, δέν θά σᾶς εἰσακούω·

γιατί τά χέρια σας εἶναι γεμάτα μέ αἷμα.

16Λουσθεῖτε, καθαρισθεῖτε!

Ἀφαιρέστε τήν κακία τῶν ψυχῶν σας

μπροστά ἀπό τά μάτια μου·

πάψτε τίς πονηριές σας.

17Μάθετε νά κάνετε τό καλό·

ἐπιδιώκετε τό δίκαιο· σῶστε τόν ἀδικούμενο·

δῶστε τό δίκαιο στό ὀρφανό καί δικαιῶστε τή χήρα.

18Καί ἐλᾶτε νά κριθοῦμε ἀναμεταξύ μας, λέει ὁ Κύριος.

Κι ἄν οἱ ἁμαρτίες σας εἶναι σάν τό κόκκινο χρῶμα,

θά τίς λευκάνω σάν τό χιόνι·

κι ἄν εἶναι σάν τό βαθύ κόκκινο,

θά τίς κάνω ἄσπρες σάν τό μαλλί τῶν προβάτων.

19Κι ἄν θέλετε νά μέ ἀκούσετε,

θά φᾶτε τά ἀγαθά τῆς γῆς.

20Ἄν ὅμως δέν θέλετε καί δέν μέ ἀκούσετε,

θά σᾶς φάει τό μαχαίρι!

Τό στόμα τοῦ Κυρίου τά εἶπε αὐτά.

α. Ἀπό τό μέσον τοῦ στίχ. 12 καί τήν ἀρχή τοῦ στίχ. 13 στό Ἑβρ. διαβάζουμε: «...Ποιός ἐζήτησε τοῦτο ἀπό σᾶς, νά καταπατᾶτε τά προαύλιά μου; Μή προσφέρετε πιά μάταιες θυσίες...». Καί στήν μετάφρασή μας ἐδῶ ἀπό τό κείμενο τῶν Ο´ ἐλάβαμε – κατά τήν ἑρμηνεία πού δίδουμε – ὡς ἀρχή τοῦ στίχ. 13 τό τέλος τοῦ στίχ. 12 «πατεῖν τήν αὐλήν μου».

(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

1,10-20. Ἡ προφητεία πιθανόν χρονολογεῖται ἀπό τήν πρώτη περίοδο τῆς προφητικῆς δράσεως τοῦ Ἠσαΐου, πρίν ἀπό τό 735. Ὅπως στό Ἀμ. 5,21-27 (βλ. καί Ἱερ. 7,5-7), ὁ προφήτης ὁμιλεῖ στήν προφητεία αὐτή περί λατρείας, ἡ ὁποία δέν ἀνταποκρίνεται σέ ἐσωτερικό συναίσθημα· θά ἐπανέλθει στό θέμα αὐτό εἰς 29,13-14 μέ ὅρους πού ὁ Ἰησοῦς θά ἐφαρμόσει στούς Φαρισαίους (βλ. Ματθ. 15,8-9). Ἡ εὐχή εἶναι ὁ Ἰούδας νά μετανοήσει καί νά ἐπιστρέψει (στίχ. 16-18). Ἡ ἀμετανοησία θά φέρει μεγαλύτερη καταστροφή (Ἱερ. 7,22-35). 1,10. Νόμον. Τό Ἑβρ. ἔχει «τωρά», τό ὁποῖο συχνά μεταφράζεται «νόμος». – Σόδομα, Γομορρα. Βλ. Γεν. 18,16-19.28. Ἱερ. 23,14. Ἰεζ. 16,46-58. 1,11 ἑξ. Ὁ προφήτης ἐκφράζει μέ δύναμη τίς ἀρχές μιᾶς ὑγιοῦς λατρείας: α) Ἡ ἀξία τῆς λατρείας δέν ἐξαρτᾶται ἀπό τό πλῆθος τῶν τελετῶν (στίχ. 11.12)· β) ἡ λατρεία πρέπει νά προσφέρεται ἀπό ἀνθρώπους πού συμμορφώνονται μέ τίς ἀπαιτήσεις τοῦ Κυρίου (στίχ. 16.17)· γ) ἡ λατρεία δέν πρέπει νά νομίζουμε ὅτι ὑποκαθιστᾶ τά στοιχειώδη καθήκοντά μας πρός τόν πλησίον μας καί μάλιστα πρός τόν ἀδύνατο ἀδελφό μας (στίχ. 17)· βλ. καί Ἐξ. 22,20. Δευτ. 24,17. 27,19. Ἡ ἰδέα ὅτι ἡ θυσία δέν ἔχει ἀξία χωρίς τήν καθαρή ἐσωτερική διάθεση εἶναι κοινή στούς προφῆτες (Ἀμ. 5,21-24. Ὡσ. 6,6. Ἰερ. 7,21-23 κ.ἄ.). Ὁ Θεός δέν συγχωρεῖ (στίχ. 14 «οὐκέτι ἀνήσω τάς ἁμαρτίας ὑμῶν») τήν ψευδοευσέβεια, δέχεται μόνο τήν θυσία τῆς συντετριμμένης καρδιᾶς (βλ. Ψαλμ. 50,19). 1,14. Ἡ ψυχή μου. Ἑβραϊκό ἰδίωμα, τό ὁποῖο ἀπό τά συμφραζόμενα φαίνεται ὅτι σημαίνει «ἐγώ» (σύγκρ. Λευιτ. 26.11.30). – Ἐγενήθητέ μοι εἰς πλησμονήν. Βλ. Ἱερ. 23,33-40. 1,15. Αἱ γάρ χεῖρες ὑμῶν αἵματος πλήρεις. Τό αἷμα τῶν ἀθώων ἀναμιγνύεται μέ τό αἷμα τῶν θυσιαζομένων θυμάτων! 1,16-17. Σύγκρ. μέ Ἐξ. 22,21.22. Ἀμ. 5,6-7. 1,17. Κρίνατε ὀρφανῷ καί δικαιώσατε χήραν. Τά ὀρφανά καί οἱ χῆρες εἶναι μεταξύ τῶν οἰκονομικῶς ἀδυνάτων προσώπων, τά ὁποῖα προστατεύει ὁ νόμος (βλ. Ἐξ. 22,21-22. Δευτ. 10,18. 14,29. 27,19 κ.ἄ.), καί τά ὁποῖα ὑπερασπίζονται οἱ προφῆτες (βλ. Ἰερ. 7,6. 22,3). Βλ. τίς ἀδικίες στά πρόσωπα αὐτά εἰς Ἠσ. 1,23. 9,16. Ἰερ. 49,10-11. Ἰεζ. 22,7. 1,18. Δεῦτε διαλεχθῶμεν. Ὅπως κανείς συζητεῖ ἕνα θέμα πρίν ἀπό μία κρίση (Ἰώβ 23,7). Ὅπως ἡ κρίση (Ψαλμ. 9,9), ἔτσι καί ἡ συγγνώμη τῶν ἁμαρτιῶν εἶναι θεῖο ἔργο, βλ. Ἐξ. 34,6 (σχόλιο). Ὠσ. 11,8-9. Κατά τά ἐλέη του ὁ Θεός συγχωρεῖ τίς ἁμαρτίες τῶν ἀνθρώπων καί ἀποκαθιστᾶ ἔτσι γνήσια σχέση μαζί τους. Δέν ἀδυνατίζει ἡ ἁμαρτία τοῦ ἀνθρώπου τό θεῖο ἔλεος, βλ. Ψαλμ. 129. 130. Αὐτό πού ἀπαιτεῖ ὁ Θεός εἶναι ἡ ὁμολογία μετανοίας (βλ. 57,15. Ψαλμ. 19,13. 25,11.18. 32,5. 51,19-20 κ.ἄ). καί ἡ ἀπό καρδίας ἐπιστροφή εἰς Αὐτόν πού ὑποθέτει αὐτή ἡ ὁμολογία (βλ. Ἰερ. 3,14. Ἰεζ. 18,30-32. 33,1. Ἠσ. 31,18. Θρ. 5,21). Ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν εἶναι ἐπίσης ἕνα ἀπό τά χαρακτηριστικά τῆς μεσσιακῆς βασιλείας (Ἰερ. 38,31 σχόλ., βλ. Ἰεζ. 36,25-26) καί τήν ἐξασκεῖ ὁ Ἰησοῦς Χριστός, βλ. Μάρκ. 2,5-11. – Χιόνα. Γιά τήν ἁγιότητα (Ἀπ. 19,8). Κόκκινον. Γιά τήν κακία (τά ἐνδύματα τῶν Βαβυλωνίων, Ἀπ. 17,4). 1,20. Ἡ μάχαιρα, δηλ. ἡ ἐπιδρομή ἐχθρῶν μέ ὅλα τά δεινά της, δέν εἶναι παρά μία ἀπειλή, ἡ ὁποία δύναται νά ἀπομακρυνθεῖ μέ τήν ὑποταγή στόν Θεό, στίχ. 19.

Θρῆνος γιά τήν Ἱερουσαλήμ (1,21-28)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Ἡ περικοπή μας αὐτή ἐδῶ εἶναι ἕνας θρῆνος τοῦ Ἠσαΐου γιά τήν κατάπτωση τῆς Ἰερουσαλήμ, καί σάν θρῆνος ἀρχίζει μέ τό «πῶς!» (ἑβρ. «ἐχά»). Ὁ προφήτης μας χαρακτηρίζει τήν τωρινή Ἰερουσαλήμ ὡς «πόρνη» (στίχ. 21) καί μέ τόν χαρακτηρισμό αὐτόν δηλώνεται ἡ ἀποστασία τοῦ λαοῦ ἀπό τόν Γιαχβέ, τόν νόμιμο σύζυγο. Ἡ ἀποστασία αὐτή τοῦ λαοῦ κατά τήν περικοπή μας ἐδῶ ἐκδηλώνεται μέ τήν ἀθέτηση τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ (στίχ. 22 ἑξ.). Ἀντί τῆς δικαιοσύνης, πού ὑπῆρχε κάποτε στήν  Ἰερουσαλήμ, τώρα κατοικοῦν σ᾽ αὐτήν κακοῦργοι, φονιάδες (στίχ. 21β)! Ὁ προφήτης, γεμᾶτος ἀγάπη γιά τόν λαό του, θρηνεῖ καί γιά τήν μέλλουσα νά ἔρθει τιμωρία καί στούς ἄρχοντες καί στόν λαό τοῦ Ἰσραήλ (στίχ. 24-25). Θά εἶναι ὅμως ἡ κρίση αὐτή τοῦ Θεοῦ παιδαγωγική, γιατί ὁ Θεός θά ἐνεργήσει μέ αὐτήν τήν κάθαρση τοῦ λαοῦ Του (στίχ. 25.26-27). Θἄρθουν καιροί, καιροί εὐτυχισμένοι, πού ἡ Ἱερουσαλήμ θά ὀνομαστεῖ πάλι «πόλις δικαιοσύνης» καί «μητρόπολις πιστή Σιών» (στίχ. 26)!

(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,

τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)

1,21Πῶς ἔγινε πόρνη ἡ Σιών,α ἡ πόλη ἡ πιστή!

Γεμάτη ἦταν (ἄλλοτε) ἀπό θεῖο δίκαιο·

δικαιοσύνη κατοικοῦσε (τότε) σ᾽ αὐτή,

τώρα ὅμως (κατοικοῦν) φονιάδες!

22Τό ἀργύριό σας εἶναι κίβδηλο,

οἱ πωλητές τοῦ κρασιοῦ τό ἀνακατώνουν μέ νερό.

23Οἱ ἄρχοντές σου εἶναι ἀντάρτες καί συνέταιροι κλεπτῶν·

ἀγαποῦν δωροδοκίες καί ἐπιδιώκουν ἀμοιβές.

Δέν δίνουν τό δίκαιο στά ὀρφανά

οὔτε δίνουν προσοχή στίς ὑποθέσεις τῶν χηρῶν.

24Γι᾽ αὐτό τά ἑξῆς λέγει ὁ παντοδύναμος,

ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων, ὁ ἰσχυρός τοῦ Ἰσραήλ:

«Ἀλλοίμονο στούς ἄρχοντες τῆς Ἱερουσαλήμ·

Δέν θά μαλακώσει ὁ θυμός μου ἐναντίον τῶν ἀντιπάλων (μου)

καί θά ἐκδικηθῶ τούς ἐχθρούς μου!

25Θά ἁπλώσω τό χέρι μου ἐναντίον σου

καί θά σέ βάλω στήν φωτιά γιά νά καθαριστεῖς·

αὐτούς δέ πού θά φανοῦν ἀπειθεῖς

θά τούς καταστρέψω·

θά ἀφανίσω ὅλους τούς ἄνομους ἀπό σένα

καί θά ταπεινώσω ὅλους τούς ὑπερηφάνους.β

 26Καί θά ἀποκαταστήσω τούς δικαστές σου,

ὅπως ἄλλοτε καί τούς συμβούλους σου,

ὅπως ἦταν στήν ἀρχή.

Τότε θά ὀνομάσουν (πάλι) ἐσένα τήν Σιών

“πόλη δικαιοσύνης”, “μητρόπολη πιστή”.

27Μέ δικαστική κρίση θά σωθοῦν οἱ αἰχμάλωτοί της καί μέ τό θεῖο ἔλεος.γ

28Καταστροφή ὅμως θά βρεῖ τούς ἀποστάτες καί τούς ἁμαρτωλούς συγχρόνως.

Θά ἐξολοθρευθοῦν ὅσοι ἐγκατέλειψαν τόν Κύριο».

α. Ἡ ὀνομασία τῆς πόλεως παραλείπεται στό Ἑβρ.

β. Ὁ στίχος κατά τό Ἑβρ.: «Θά ἁπλώσω τό χέρι μου ἐναντίον σου καί θά ἀποχωρίσω τίς σκωρίες σου ὡσάν μέ ποτάσσα καί θά ἀπομακρύνω ὅλα τά τεμάχια τοῦ μολύβδου σου».

γ. Ἑβρ.: «Ἡ Σιών θά λυτρωθεῖ διά τῆς κρίσεως καί οἱ ἐπιστρέφοντες σ᾽ αὐτήν διά θείας δικαιοσύνης».

(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

1,21-28. Τό ποίημα αὐτό, ὅπως εἶναι στό Ἑβραϊκό, ἔχει στήν ἀρχή τόν ρυθμό qina ἤ θρῆνο. Παρατηροῦμε μία ὁμοιότητα στόν τόνο μέ τούς Θρήνους τοῦ Ἰερεμίου, ἰδιαίτερα μέ Θρήν. 2,6. 1,21. Πῶς ἐγένετο πόρνη πόλις... Σιών. Ἡ εἰκόνα τῆς πόρνης γιά τόν Ἰσραήλ χρησιμοποιήθηκε ἐνωρίτερα ἀπό τόν Ὠσηέ καί θά ἐπαναληφθεῖ ἀπό τόν ᾽Ιερεμία καί τόν Ἰεζεκιήλ. Βλ. Ὠσ. 1,2. 2,7. 3,3 κ.ἄ. Ἰερ. 3,6-13 καί Ἰεζ. κεφ. 16 καί 23. Αὐτός ὁ ξεπεσμός τῆς Ἰερουσαλήμ ἔρχεται σέ ἀντίθεση μέ τήν πρώτη πιστότητά της, πού θά τήν ξαναβρεῖ, ἀφοῦ πρῶτα καθαριστεῖ μέ τήν τιμωρία, στίχ. 26. – Πόλις πιστή, πλήρης κρίσεως. Εἶναι τό ἰδεῶδες τοῦ Ἡσαΐου γιά τόν λαό τοῦ Θεοῦ. – Διακαιοσύνη. Εἶναι ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος κατοικοῦσε στήν Σιών, ἀλλά ὁ λαός τόν ἐγκατέλειψε. 1,22. Οἱ κάπηλοι σου μίσγουσιν τόν οἶνον ὕδατι. Κατά μεταφορική ἔννοια οἱ αἱρετικοί, οἱ ὁποῖοι στά ὀρθά δόγματα θέλουν νά ἀναμείξουν ἀνθρώπινη λογική. 1,24-31. Ἡ κρίση τοῦ Θεοῦ μεμιγμένη μέ τό ἔλεός Του θά ἐγκαταστήσει τήν τάξη ὡς «τό ἀπ᾽ ἀρχῆς» (στίχ. 26) στούς μετανοοῦντας. 1,24. Ὁ δυνάστης τοῦ Ἰσραήλ. Ἡ ἔκφραση ὑπενθυμίζει τήν πατριαρχική παράδοση (49,26. Γεν. 49,24. Ψαλμ. 132,2.5). 1,26. Μετά ταῦτα κληθήσῃ πόλις δικαιοσύνης... Τό κύριο ὄνομα καθορίζει τήν ὕπαρξη αὐτοῦ πού τό φέρει καί ὁρίζει τόν προορισμό του, βλ. τά ὀνόματα τοῦ ᾽Ιακώβ (Γεν. 25,26. 27,36) καί τῶν υἱῶν του (Γεν. 29,31 -30,24, κ.ἄ.). Μιά ἀλλαγή ὀνόματος σημαίνει μία ἀλλαγή κλήσεως, βλ. Ἀβραάμ (Γεν. 17,5), Ἰσμαήλ (Γεν. 32,29), κ.ἄ. Τά ὀνόματα πού δίνουν οἱ προφῆτες σέ πρόσωπα εἶναι ἐνεργά σημεῖα, στόν Ἠσαΐα: 7,3 (βλ. 10,21)· 7,14. 8,1-3 (βλ. 8,18), καί στόν Ὠσηέ: 1,4.6.9. 2,1-3. 25. Ἡ μέλλουσα ᾽Ιερουσαλήμ θά λάβει καί ἄλλα προφητικά ὀνόματα, βλ. Ἠσ. 60,14. 62,4.12. Ἰεζ. 48,35. Ἐδῶ τά νέα ὀνόματα τῆς Ἰερουσαλήμ, ἀπαντῶντα στόν στίχ. 21, εἶναι «πιστότητα» καί «δικαιοσύνη». Γιά τόν Ἠσαΐα, ὅπως καί γιά τόν Ἀμώς, ἡ δικαιοσύνη εἶναι κατ᾽ ἀρχήν ἡ εὐθύτητα στήν ἐξάσκηση τοῦ δικαίου. Ἀλλά, βαθύτερα, ἡ ἀρετή αὐτή εἶναι συμμετοχή στήν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ, στήν ὁποία ἀποκαλύπτεται ἡ ἁγιότητά του, βλ. σχόλ. εἰς 5,16. 1,27.28. Ὁ τόνος ἀλλάσσει ἐντελῶς. Οἱ δύο αὐτοί στίχ., πού εἶναι ὑπόμνημα σέ πολύ πεζή γλώσσα σχετικά μέ τούς προηγουμένους στίχ., μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι προστέθηκαν ἀπό κάποιο μαθητή τοῦ Ἠσαΐου. 

Κατά τῶν ἱερῶν δένδρων (1,29-31)

(Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς)

Ἡ ἀποστασία τοῦ λαοῦ στήν μικρή αὐτή περικοπή ἐκδηλώνεται μέ τήν ἐξάσκηση χαναανιτικῆς λατρείας κάτω ἀπό τίς καταπράσινες τερεβίνθους, τούς κήπους καί τά ἱερά ἄλση. Ἀλλά ὁ τόπος καί τά ἀντικείμενα τῆς λατρείας αὐτῆς τῶν ἀποστατῶν Ἰσραηλιτῶν δίνουν στόν προφήτη Ἠσαΐα προσφυεῖς εἰκόνες γιά νά παραστήσει τήν τύχη τους (στίχ. 30.31)!

(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς,

τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου)

1,29Θά ντροπιαστοῦν μέ τά εἴδωλάα τους, πού ἀγαποῦν,

καί θά καταισχυνθοῦν γιά τούς κήπους τους, πού τούς ἀρέσουν.

30Γιατί θά γίνουν σάν τερέβινθος πού τῆς ἔπεσαν τά φύλλα

καί σάν κῆπος πού δέν ἔχει νερό.

31Τότε ἡ δύναμή τους θά εἶναι σάν τήν καλαμιά

τοῦ κοπανισμένου χονδροῦ λιναριοῦ

καί τά ἔργα τους σάν τίς σπίθες τῆς φωτιᾶς.

Θά κατακαοῦν οἱ ἄνομοι καί οἱ ἁμαρτωλοί συγχρόνως,

χωρίς νά ὑπάρχει κανείς πού νά (τούς) σβήσει.

α. «Τίς τερεβίνθους», λέει τό Ἑβρ.

(Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς)

1,29-31. Ὁ Ἠσαΐας ἐπιτίθεται σπανίως κατά τῶν κυρίως εἰδωλολατρικῶν τελετῶν, βλ. 2,6-8. Στήν περικοπή μας ἐπιτίθεται κατά τῶν φυσιολατρικῶν τελετῶν τῆς γονιμότητας, πού κληρονομήθηκαν ἀπό τούς Χαναναίους καί πού ἐξασκοῦνταν στούς κήπους (βλ. 17,10. 57,5. Ἰερ. 2,27. Ἰεζ. 6,1-14. ᾽Ωσ. 4,13). Ἄν τά δένδρα δέν ἦταν κατ᾽ εὐθεῖαν αὐτά τά ἴδια ἕνα ἀντικείμενο λατρείας, ὅμως ἐχρησίμευαν γιά τήν τέλεση θρησκευτικῶν τελετῶν δανεισθεισῶν, ὅπως εἴπαμε, ἀπό τούς Χαναναίους, βλ. Δευτ. 12,2 σχόλ. Στήν περικοπή μας δηλαδή ἔχουμε μία ἀλληγορία τῆς ἀπιστίας τοῦ Ἰούδα βασιζόμενη σέ μία ἀπό τίς σπάνιες ἀναφορές τοῦ προφήτου γιά τήν ἐξάσκηση τῆς παγανικῆς θρησκείας. Σύγκρ. 57,5. Ἱερ. 2,27. Ἰεζ. 6,1-14.  
http://aktines.blogspot.gr/2015/06/1.html