Τῇ Ἁγία καί Μεγάλῃ Παρασκευῇ.Εἰς τό Σωτήριον Πάθος

Τῇ Ἁγία καί Μεγάλῃ Παρασκευῇ

Εἰς τό Σωτήριον Πάθος

Πῶς ἔκαμεν ὁ Θεός τόν ἄνθρωπον, καί πῶς ἔκαμεν ὁ ἄνθρωπος τόν Θεόν! Ὁ Θεός μέσα εἰς τόν παράδεισον τῆς τρυφῆς ἔλαβε χῶμα ἀπό τῆς γῆς, τό ἔπλασε μέ τάς χεῖράς του, τό ἐμψύχωσε μέ τήν πνόην του, τό ἐτίμησε μέ τήν εἰκόνα του, καί ἐποίησε τόν ἄνθρωπον. Ὁ ἄνθρωπος ἐπάνω εἰς τό ὄρος τοῦ Γολγοθᾶ ἐκατάστησε τόν Θεόν χωρίς μορφήν, χωρίς πνοήν, ὅλον αἷμα, ὅλον πληγάς, προσηλωμένον εἰς ἕνα ξύλον. Βλέπω ἐκεῖ ἕνα Ἀδάμ, καθώς τόν ἔπλασε ὁ Θεός, ἔμψυχον εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ἐστεφανωμένον δόξῃ καί τιμῇ, αὐτεξούσιον βασιλέα πάντων τῶν ὑπό σελήνην κτισμάτων, εἰς τήν ἀπόλαυσιν ὅλης τῆς ἐπιγείου μακαριότητος. Βλέπω ἐδῶ ἕνα Ἰησοῦν Χριστόν, καθώς τόν ἀκατάστησεν ὁ ἄνθρωπος, χωρίς κάλλος, χωρίς εἶδος ἀνθρώπου, ἐστεφανωμένον μέ ἀκάνθας, κατάδικον, ἄτιμον, ἐν μέσῳ δύο ληστῶν, εἰς τήν ἀγωνίαν τοῦ πλέον ἐπωδύνου θανάτου. Συγκρίνω τήν μίαν μέ τήν ἄλλην εἰκόνα, τοῦ Ἀδάμ εἰς τόν παράδεισον, τοῦ Χριστοῦ εἰς τόν Σταυρόν, καί στοχάζομαι τί ὡραῖον πλάσμα ἔκαμαν τόν ἄνθρωπον τά πλουσιόδωρα χέρια τοῦ Θεοῦ· καί τί ἐλεεινόν θέαμα ἔκαμαν τόν Θεόν τά παράνομα χέρια τῶν ἀνθρώπων! Γνωρίζω ἐκεῖ εἰς τήν πλάσιν τοῦ ἀνθρώπου ἕνα ἔργον, μέ τό ὁποῖον ἐστεφάνωσεν ὅλα του τά ἔργα ὁ Θεός· καί γνωρίζω ἐδῶ εἰς τό πάθος τοῦ Χριστοῦ μίαν ἀνομίαν, μέ τήν ὁποίαν ἐπλήρωσεν ὅλας του τάς ἀνομίας ὁ ἄνθρωπος.
Ξανοίγω ἐκεῖ μίαν ἄπειρον ἀγάπην τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπον· ἐδῶ μίαν ἄπειρον ἀχαριστίαν τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεόν· καί δέν ἠξεύρω ἤ τί περισσότερον νά θαυμάσω ἤ τί περισσότερον νά ἐλέγξω. Τοῦτο ἠξεύρω, πώς ἐξίσου πρέπει νά κλαύσω καί τόν Θεόν, ὅπου τόσα ἔπαθε, καί τόν ἄνθρωπον, ὅπου τόσα ἐτόλμησε. Ἐγώ δέν ξεχωρίζω τόν ἕνα ἀπό τόν ἄλλον εἰς τήν ὑπόθεσιν τῶν δακρύων μου. Διατί, ὅταν θρηνῶ τά πάθη, ἐγώ ἀπεικάζω τήν ἀφορμήν τῶν παθῶν· ὅταν μετρῶ τάς πληγάς, ἐγώ εὑρίσκω τά χέρια ὅπου τάς ἄνοιξαν· ὅταν θεωρῶ Ἐκεῖνον, ὅπου ἐσταυρώθη, θεωρῶ καί ἐκεῖνον, ὅπου τόν ἐσταύρωσε· καί εἰς τόν θάνατον ἑνός ἀδικοφονευμένου Θεοῦ, ἐγώ ξανοίγω ἄνθρωπον τόν φονέα.
Τοῦτο εἶναι, ἀνάμεσα εἰς τά ἄλλα, τό μεγαλύτερον πάθος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Τοῦτο εἶναι, ὅπου τοῦ πλήττει τήν κεφαλήν περισσότερον ἀπό τόν ἀκάνθινον στέφανον. Τοῦτο, ὅπου τοῦ κεντᾶ τήν πλευράν περισσότερον ἀπό τήν λόγχην. Τοῦτο, ὁποῦ τόν βασανίζει περισσότερον ἀπό τήν προσήλωσιν. Τοῦτο, ὁποῦ τοῦ πικραίνει τά χείλη περισσότερον ἀπό τήν χολήν. Τοῦτο, ὁποῦ τοῦ βαρεῖ περισσότερον ἀπό τόν σταυρόν. Τοῦτο, ὁποῦ τόν νεκρώνει γληγορώτερον ἀπό τόν θάνατον: Νά βλέπῃ αἰτίαν τοῦ πάθους του καί τοῦ θανάτου του ἕνα ἄνθρωπον, τό πλάσμα τῶν χειρῶν Του. Καί τοῦτο ἔπρεπε νά εἶναι ὅλη ἡ ἀφορμή τῶν δακρύων μας, πώς ἡμεῖς ἐσταυρώσαμεν, ἡμεῖς ἐθανατώσαμεν τόν Θεόν μας. Ἀνίσως καί τοιούτου πάθους ἄλλος ἤθελ᾽ ἦτον ἡ ἀφορή, ἡμεῖς μ᾽ ὅλον τοῦτο ἔπρεπε πολλά νά πονέσωμεν, διατί ἄλλος τόσα δέν ἔπαθε· ἀλλά νά εἴμασθεν ἡμεῖς ἀφορμή, πρέπει καί νά πονέσωμεν, καί νά ἐντραπῶμεν· πρέπει νά κλαύσωμεν καί τό πάθος του καί τήν ἀχαριστίαν μας· πρέπει νά χύσωμεν διπλᾶ τά δάκρυα, διά νά εἶναι δάκρυα συμπαθείας καί συντριβῆς· καί τέτοιας λογῆς, νά θρηνήσωμεν καί τόν Χριστόν καί τόν ἑαυτόν μας.
Ὅμως ἐγώ δέν ἀνέβηκα σήμερον μέ τοιοῦτον σκοπόν ἐπάνω εἰς τοῦτον τόν ἱερόν ἄμβωνα. Ἐγώ ἠξεύρω πώς οἱ χριστιανοί, ὅπου τώρα καίουσι τά πάθη, ἀναμένουσι μόλον τοῦτο πότε νά ἀναστηθῇ ὁ Ἐσταυρωμένος, διά νά Τόν βάλωσι πάλιν εἰς τόν Σταυρόν· καί διά τοῦτο ἐγώ δέν ἦλθα νά παρακινήσω εἰς θρῆνον τούς χριστιανούς. Ἐγώ δέν ψηφῶ δάκρυα προσωρινά, ὁποῦ δέν γεννῶνται ἀπό τήν καρδίαν, ὁποῦ δέν εἶναι τέκνα τῆς κατανύξεως· ἄς κρατοῦσι τά δάκρυά τους οἱ χριστιανοί, διά νά κλαίωσιν ἤ τήν ζημίαν τοῦ πράγματος ἤ τόν θάνατον τῶν συγγενῶν ἤ τό καλόν τοῦ πλησίον· δέν χρειάζεται ἀπό τέτοια δάκρυα ὁ Ἰησοῦς μου. Εἶναι καί ἄλλοι ὅπου Τόν λυποῦνται, ἄν δέν Τόν λυποῦνται οἱ χριστιανοί, Τόν λυπεῖται ὁ οὐρανός, καί σκεπάζει μέ βαθύτατον σκότος τό γαληνόμορφον πρόσωπον· Τόν λυπεῖται ὁ ἥλιος, καί κρύπτει εἰς ἔκλειψιν τάς ἀκτῖνας· Τόν λυπεῖται ἡ γῆ, καί σείεται ἀπό κλώνον καί ἀνοίγει τά μνημεῖα καί σχίζει ἀπό ἄνωθεν ἕως κάτω τό καταπέτασμα τοῦ ναοῦ· Τόν λυποῦνται καί αὐτοί, ὅπου τόν ἐσταύρωσαν· ὅθεν στρέφονται τύπτοντες ἑαυτῶν τά στήθη.
Ἐγώ ἦλθα, ὄχι διά νά σᾶς κάμω νά κλαύσετε, ἦλθα διά νά σᾶς κάμω ἁπλῶς νά καταλάβετε, τί εἶναι τό πάθος τοῦ Χριστοῦ, εἰς τοῦτα τά τρία κεφάλαια.
Πρῶτον, τί εἶναι ἐκεῖνος, ὅπου ἔπαθε·
Δεύτερον, τί ἔπαθε.
Τρίτον, διά ποῖον ἔπαθε.
Θέλετε ἀκούσει εἰς Ἐκεῖνον, ὅπου ἔπαθε, μίαν ἄκραν συγκατάβασιν· εἰς ἐκεῖνα, ὅπου ἔπαθε, μίαν ἀγάπην. Καί ἀνίσως εἰς τόσην συγκατάβασιν δέν θέλετε θαυμάσει· εἰς τόσην ὑπομονήν δέν θέλετε συμπονέσει· εἰς τόσην ἀγάπην δέν θέλετε εὐχαριστήση· τότε – ναί – θέλω εἰπεῖ πώς ἡ καρδία σας εἶναι πέτρα σκληροτέρα ἀπό ἐκείνας, ὅπου ἐσχίσθησαν εἰς τόν θάνατον τοῦ Χριστοῦ.
Δεῦτε λοιπόν ἀναβῶμεν εἰς τό ὄρος Κυρίου, ἐπάνω εἰς τήν κορυφήν τοῦ Γολγοθᾶ, εἰς τήν θεωρίαν τοῦ φρικώδους θεάματος· καί εἰς τόσον σκότος, ὁποῦ σκεπάζει τῆς οἰκουμένης τό πρόσωπον, ἄς προβάλῃ, διά νά μᾶς δείξη τήν ὁδόν τοῦ ζωοδόχου Σταυροῦ τό σεβάσμιον ξύλον.
Ποῦ εἶσαι; Πρόβαλε, ξύλον θεομακάριστον, ὅπου, ποτισμένον μέ τό ζωηρόν αἷμα Θεοῦ ἐσταυρωμένου, μᾶς ἐβλάστησες τήν ζωήν. Τράπεζα πολύτιμε, ἐπάνω εἰς τήν ὁποίαν ἐπληρώθη σήμερον ἡ ἐξαγορά τῆς ἀνθρωπίνου σωτηρίας. Θρόνε ὑπέρτιμε, ὅπου ἐκάθισε καί ἐβασίλευσε κατά τῆς ἁμαρτίας ὁ νεός βασιλεύς τοῦ Ἰσραήλ. Κλῖμαξ ἐπουράνιε, ὅθεν ὁ ἀρχηγός τῆς σωτηρίας ἡμῶν μᾶς ἔδειξε τήν ἀνάβασιν εἰς τόν παράδεισον. Στύλε φωτοειδέστατε, ὅπου ὁδηγεῖς τόν περιούσιον λαόν εἰς τήν μακαρίαν γῆν τῆς θείας ἐπαγγελίας. Σταυρέ ἁγιώτατε, τῆς Ἐκκλησίας μας τό στήριγμα, τῆς πίστεώς μας τό καύχημα! μίαν φοράν ξύλον ἀτιμίας καί θάνατου, τώρα ξύλον δόξης καί ζωῆς! ὄργανον βασανιστήριον τῶν παθῶν τοῦ Σωτῆρος καί ὄργανον τρισόλβιον τῆς σωτηρίας μας! Γένοιτο εἰς τήν σημερινήν θλιβεράν διήγησιν ὅπου ἔχω νά κάνω, καθώς ὅλος ἐπροσηλώθη εἰς ἐσέ ὁ Ἰησοῦς μας, ἔτσι ὅλη νά προσηλωθῇ εἰς ἐσέ ἡ καρδία μας!

ΜΕΡΟΣ Α’

Ὅλον τό θεμέλιον τῆς ὀρθοδόξου μας πίστεως εἶναι, πώς ἐκεῖνος ὁποῦ ἔπαθεν, ὁποῦ ἐσταυρώθη, ὁποῦ ἀπέθανεν, ἐστάθη ἀληθῶς ὁ υἱός τοῦ Θεοῦ. Ἄς φαίνεται μωρία εἰς τούς ἐθνικούς, ἄς εἶναι σκάνδαλον εἰς τούς Ἰουδαίους· «ἡμεῖς κηρύττομεν Χριστόν καί τοῦτον ἐσταυρωμένον», καθώς λέγει ὁ Ἀπόστολος. Ὁ ἐσταυρωμένος οὗτος, ἦτον ἕνας σεσαρκωμένος Θεός· καί ἀγκαλά ἔπαθεν εἰς τήν σάρκα μόνον, κατά τήν ἀνθρωπότητα μόνον, διατί ὡς Θεός ἦτον ἀπαθής, πλήν, ἐπειδή καί ὑποστατικῶς ἦτον ἡνωμένη καί ἡ σάρκα μέ τόν Θεῖον Λόγον καί ἡ ἀνθρωπότης μέ τήν θεότητα, ἡ σάρκα ἐκείνη ἦτον κυρίως τεθεωμένη, ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος ἦτον ἰδίως Θεός. Ἐκεῖνος ὁ υἱός τῆς Παρθένου ἦτον ἀληθῶς καί υἱός Θεοῦ· εἷς Ἰησοῦς Θεάνθρωπος· ὥστε ὅπου, καθώς εἶναι ἀληθινόν πώς ἐκεῖνος ἔπαθεν ὡς ἄνθρωπος, ἔτσι ὁμοίως εἶναι ἀληθινόν πώς ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος, ὁποῦ ἔπαθεν, ἦτον Θεός, Θεός ὕψιστος, βασιλεύς τῶν αἰώνων, καί μ᾽ ὅλον τοῦτο κατεδέχθη νά πάρῃ δούλου μορφήν, «ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος». Θεός ἀναμάρτητος, καί μ᾽ ὅλον τοῦτο ἠθέλησε νά βαστάξη τάς ἁμαρτίας τῶν ἀνθρώπων καί νά φανῇ ὡσάν ἕνας ἁμαρτωλός· Θεός πλήρης δόξης, πλήρης δυνάμεως, πλήρης ἀθανασίας, καί μ᾽ ὅλον τοῦτο ἄδειασεν, ἐκένωσε (καθώς λέγει ὁ θεῖος Παῦλος) τόν ἑαυτόν Του ἀπό ὅλον τόν πλοῦτον τῆς ἑαυτοῦ θεότητος, μένοντας εἰς τήν ἀσθένειαν καί πτωχείαν μόνην τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ἕως νά ἀποθάνῃ· τήν ὁποίαν κένωσιν «καί ὕφεσιν τινα καί ἐλάττωσιν» ὀνομάζει ὁ θεολόγος Γρηγόριος.
Μά τάχα τί χρεία ἦτο νά πάθη, νά σταυρωθῇ νά ἀποθάνῃ ἕνας Θεός; δέν ἦτον ἄλλο μέσον, διά νά γένῃ τό μέγα ἔργον τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων; Ἐδῶ θαυμάσατε τήν ἄκραν τοῦ Θεοῦ συγκατάβασιν. Ζάλευκος, ὁ βασιλεύς τῶν Λοκρῶν, ἔκαμεν ἀνάμεσα εἰς τούς ἄλλους ἕνα νόμον, ὅτι ἑνός μοιχοῦ νά ἐβγάνωσι καί τούς δύο ὀφθαλμούς· δικαιότατος νόμος, νά χάνη τό φῶς τῶν ὀμμάτων, ὁποῦ εἶναι τό ἀκριβώτερον πρᾶγμα τῆς ζωῆς, ὅποιος ἐγγίζει τοῦ ἄλλου τήν τιμήν, ὅπου εἶναι τό ἀκριβώτερον πρᾶγμα τοῦ κόσμου. Πρῶτος, ὅπου παρέβη τόν νόμον τοῦτον καί ἐπιάσθη εἰς μοιχείαν, ἐστάθη ὁ ἴδιος του υἱός καί ἀποφασίζει ὁ δικαιότατος βασιλεύς νά τοῦ δοθῇ ἡ πρέπουσα παίδευσις. Παρακαλοῦσιν ὅλοι οἱ ἄρχοντες, παρακαλεῖ ὅλος ὁ λαός τόν βασιλέα νά γένῃ ἵλεως πρός τόν υἱόν του, τόν διάδοχον καί κληρονόμον τῆς βασιλείας του, ἄλλ᾽ ἐκεῖνος στέκει στερεός εἰς τήν γνώμην του καί θέλει καλλίτερα νά φυλάξη τόν νόμον του, παρά τόν υἱόν του. Ἀλλ᾽ ἐπειδή αἱ μεσιτεῖαι καί αἱ παρακλήσεις τόν στενεύουσι δυνατά, ἄρχισε νά μαλακώνεται καί νά ἀκούῃ ὄχι μόνον δικαιοσύνην του, ἀλλά καί τήν πατρικήν ἀγάπην. Ἡ δικαιοσύνη - ἔλεγε συλλογιζόμενος μέ τόν ἑαυτόν του – ζητεῖ νά τυφλώσω τόν υἱόν μου, διατί εἶναι παραβάτης τοῦ νόμου μου· ἡ ἀγάπη ἡ πατρική ζητεῖ νά συμπαθήσω τόν υἱόν μου, διότι εἶναι γέννημα τῶν σπλάγχνων μου. Ἄν ἐγώ παραβλέψω τήν δικαιοσύνην μου καί δέν τόν παιδεύσω καθώς πρέπει, εἶμαι ἄδικος κριτής· ἄν παραβλέψω πάλιν τήν ἀγάπην τήν πατρικήν καί τόν τιμωρήσω καθώς πρέπει, εἶμαι ἄσπλαγχνος πατήρ. Ἄχ τύχη! καί ἄν ἐγώ ἔμελλον νά εἶμαι πατήρ, διά τί νά μέ κάμῃς κριτήν; ἄχ φύσις! καί ἄν ἐγώ ἔμελλον νά εἶμαι κριτής, διατί νά μέ καμῃς πατέρα; μά πῶς; ἀμφιβάλλω; ἐγώ εἶμαι δίκαιος κριτής, ἡ δικαιοσύνη εἶναι τυφλή καί δέν βλέπει εἰς τοῦ πταίστου τό πρόσωπον…, μά πάλιν τί ἀποφασίζω; ἐγώ εἶμαι φιλότεκνος πατήρ καί ἡ ἀγάπη εἶναι ὁμοίως τυφλή, καί δέν βλέπει τοῦ πταίστου τό πταίσιμον. Εἶμαι βασιλεύς, ὅταν θέλω ἠμπορῶ νά παιδεύσω, μά καί ὡς βασιλεύς, ὅταν θέλω ἠμπορῶ νά συγχωρήσω· καί νά μή φυλάξω ἕνα υἱόν, ὁποῦ ἐγώ ἐγέννησα; τί νά κάμω ὁ δυστυχής, καί κριτής καί πατήρ; εἶναι τάχα μέσον νά φυλάξω καί τόν νόμον μου, νά φυλάξω καί τόν υἱόν μου; Ναί. Ἐδῶ χρειάζεται νά ἐβγοῦσι δύο μάτια· ἄς ἔβγῃ ἕνα ἀπό τά μάτια μου, ἄς ἔβγῃ καί ἄλλο τοῦ υἱόν μου· ἄς δώσῃ ἐκεῖνος τό ἕνα, διατί εἶναι πταίστης, ἄς δώσω καί ἐγώ τό ἄλλο, διατί εἶμαι πατήρ· μέ τοῦτο θέλω εὐχαριστήσει τήν δικαιοσύνην μου καί τήν ἀγάπην μου· μέ τοῦτο θέλω φυλάξει τόν νόμον ου καί τόν υἱόν μου· μέ τοῦτο θέλω φανῇ καί κριτής δίκαιος καί πατήρ φιλότεκνος.
Ἔτσι ἔγινεν ἀκροαταί. Ἐδῶ δύο μάτια ἐχρειάζοντο, ὅμως ἀπό τό ἕνα μέρος, διά νά πληρωθῇ ὁ νόμος καί νά παιδευθῇ τό πταίσιμον, ἀπό τό ἄλλο διά νά φυλάξη ὁ κριτής πατήρ τήν ἀγάπην του, ὁ πταίστης υἱός τό φῶς του, εὑρέθη τοῦτος ὁ μέσος ὅρος, νά δώσῃ τό ἕνα ὁ πατήρ καί τό ἄλλο ὁ υἱός. Τοῦτο εἶναι ἕνα παράδειγα ἐξαίρετον, ἀνάμεσα εἰς ὅλας τάς ἱστορίας, μιᾶς ἄκρας καί βασιλικῆς δικαιοσύνης καί συγκαταβάσεως πατρκῆς· πλήν εἶναι παράδειγμα ἀνθρώπινον, ὅπου δέν φθάνει νά συγκριθῇ μέ ἐκεῖνο, ὅπου ἔκαμεν ἕνας δίκαιος ὁμοῦ καί εὔσπλαγχος Θεός.
Ἀπόφασις θεϊκή ἦτον ἄνωθεν καί ἀπ᾽ ἀρχῆς μέσα εἰς τόν παράδεισον τῆς τρυφῆς, γεγραμένη εἰς τό ξύλον τῆς γνώσεως, ὅτι ὅποιος ἤθελε φάγει ἀπό ἐκεῖνο καί ἤθελε παρέβη τήν Θείαν ἐντολήν, νά εἶναι εὐθύς παραδομένος εἰς τόν θάνατον, «ᾗ ἄν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾽ αὐτοῦ θανάτῳ ἀποθανεῖσθε»· ἡμεῖς εἰς τό πρόσωπον τοῦ προπάτορος Ἀδάμ παρέβημεν· «ἐν τῷ Ἀδάμ πάντες ἥμαρτον»· ἡμάρτομεν μέ τήν προπατορικήν καί ἀκόμη μέ τήν προαιρετικήν ἁμαρτίαν, ὥστε ὅπου ὅλοι εἴμασθεν ὑποκείμενοι εἰς τήν θείαν κατάραν· ὅλοι ἄξιοι τῆς αἰωνίου κολάσεως. Ἔπρεπε λοιπόν ἡμεῖς ἤ νά λάβωμεν τήν πρέπουσαν τιμωρίαν, νά χάσωμεν, ὡσάν τά δύο μάτια, τάς δύο ζωάς ὅπου εἴχαμεν, τήν σωματικήν καί τήν ψυχικήν, μέ τήν κόλασιν ἤ νά εὑρεθῇ ὁ τρόπος τῆς ἰατρείας. Μά ποῖος τρόπος, ὅπου τό χρέος μας μέ τόν Θεόν εἶναι ἄπειρον; ἄν ἤθελον ἔλθῃ, ὡσάν ὁ Μωϋσῆς ἤ ἄλλος τις τῶν προφητῶν, χίλιοι ἄνθρωποι· ἄν ἤθελον σαρκωθῇ χίλιοι ἄγγελοι νά ἀποθάνωσι, διά νά πληρώσωσι δι᾽ ἡμᾶς τήν θείαν δικαιοσύνην, τό αἷμα, ὅπου ἤθελον χύσῃ ὅλοι ἐκεῖνοι ἄγγελοι, δέν ἤθελε φθάσει· ὡς αἷμα κτισμάτων, ἤθελ᾽ ἦτον πεπερασμένης, ἐλλειποῦς καί ὀλίγης τιμῆς, ἐνῷ τό χρέος μας πρός τόν Θεόν ἦτον ἄπειρον «ἔδει τοίνυν δυοῖν θάτερον – θεολογεῖ ὁ ἅγιος Πρόκλος - ἤ πᾶσιν ἐπαχθῆναι τόν ἐκ καταδίκης θάνατον, ἐπειδή πάντες ἥμαρτον· ἤ τοιοῦτον δοθῆναι πρός ἀντίδοσιν τίμημα, ᾧ τῷ χρέει ἱκανόν ὑπῆρχε δικαίωμα πρός παράτασιν. Ἄνθρωπος μέν σῶσαι οὐκ ἠδύνατο· ὑπέκειτο γάρ τῷ χρέει τῆς ἁμαρτίας. Ἄγγελος δέ ἐξαγοράσασθαι τήν ἀνθρωπότητα οὐκ ἴσχυεν, ἠμπόρει γάρ τοῦ τοιούτου λύτρου. Ἄνθρωπος ψιλός σῶσαι οὐκ ἴσχυεν, (ἀκολουθεῖ ὁ αὐτός Διδάσκαλος), Θεός γυμνός παθεῖν οὐκ ἠδύνατο». Ἐδῶ ἐχρειάζοντο δύο φύσεις, ἀνθρωπίνη καί θεία· οὐχί ἀνθρωπίνη μοναχή, διατί μέ τό νά πάθη καί ἀποθάνῃ δέν ἐδύνατο νά σώσῃ, ἀλλά καί ἀνθρωπίνη καί θεία ὁμοῦ, ἡνωμέναι εἰς ἕνα πρόσωπον. Τοῦτο τό πρόσωπον ἔπρεπε νά πάθῃ καί νά ἀποθάνῃ μέ τήν ἀνθρωπίνην φύσιν, ὅπου εἶναι παθητή καί θνητή· ἀλλά διά τήν θείαν φύσιν, ὅπου εἶναι ἀπείρου ἀξίας, ἐκεῖνο τό πάθος, ἐκεῖνος ὁ θάνατος, ἔπρεπε να γένῃ καί ἔτσι ἔγεινεν. Ἤκουσεν ὁ Θεός ἀπό τό ἕνα μέρος τήν δικαιοσύνην του, ὅπου ἐζήτει ἐκδίκησιν ἐναντίον μας, διατί εἴμασθεν παραβάται τῆς ἐντολῆς του· «ἐξαλείψω τόν ἄνθρωπον, ὅν ἐποίησα»· μά ἤκουσε καί ἀπό τό ἄλλο μέρος τήν εὐσπλαγχνίαν του, ὅπου ἐζήτει συγχώρησιν δι᾽ ἡμᾶς, διότι εἴμασθε πλάσματα τῶν χειρῶν του. «Ζῶ ἐγώ, οὐ θέλω τόν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ». Ὁ Θεός, κριτής δίκαιος ὅπου θέλει νά φυλάξῃ τό πλάσμα του· τί νά κάμῃ; Κριτής καί Πατήρ, καί Θεός καί πλάστης, ηὗρεν ἡ ἄπειρός του σοφία ἕνα μέσον νά φυλάξῃ τόν νόμον του καί νά φυλάξῃ καί νά πλάσμα του.
Ἐδῶ - εἶπε – χρειάζονται δύο φύσεις· Θεία καί ἀνθρωπίνη· ἄς δώσουσιν οἱ ἄνθρωποι τήν μίαν μέ τήν θνητήν σάρκα, ἐγώ δίδω τήν ἄλλην μέ τόν Θεῖον Λόγον· ἀπ᾽ αὐτάς τάς δύο φύσεις, καί ἀνθρωπίνην καί Θείαν, ἄς γενηθῇ ἕνα πρόσωπον Θεανδρικόν· τέλειος ἄνθρωπος καί τέλειος Θεός. Τοῦτο ἄς πάθη, τοῦτο ἄς ἀποθάνῃ· ἀποθνήσκοντας ὡς ἄνθρωπος, τό αἷμα Του, ὅπου χύνεται, εἶναι ὡς τόσον πληρωμή, μά, ἐπειδή ἐτοῦτος ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὁμοῦ καί Θεός, τό αἷμά Του, ὅπου χύνεται, εἶναι μία πληρωμή ἄπειρος. Τέτοιας λογῆς εὐχαριστεῖται καί ἡ εὐσπλαγχνία μου, διατί μέ τό αἷμα τούτου μόνου τοῦ ἀνθρώπου, λυτρώνονται οἱ ἐπίλοιποι ἄνθρωποι· εὐχαριστεῖται καί ἡ δικαιοσύνη μου, διατί μέ τό αἷμα τούτου τοῦ ἀνθρώπου καί Θεοῦ, πληρώνεται τό ἄπειρον χρέος· καί ἐγώ θέλω φανῇ καί κριτής δίκαιος καί πλάστης φιλάνθρωπος.
Αὐτή εἶναι λοιπόν ἡ ἀφορμή, κατά τήν ὁποίαν χρείαν ἦτον νά πάθη καί νά ἀποθάνῃ ἕνας Θεός, γενόμενος ἄνθρωπος, διά νά ἠμπορῇ ὡς ἄνθρωπος νά πληρώσῃ καί ὡς Θεός νά πληρωθῇ σωστά. Ἐδῶ, λέγω πάλιν, χριστιανοί μου, ἐχρειάζοντο ὡσάν δύο μάτια, δύο φύσεις· ἡμεῖς οἱ πταῖσται, οἱ παραβάται τῆς Θείας ἐντολῆς, ἐδώκαμεν, ὡσάν τό ἕνα ὀμμάτι, τήν ἀνθρωπότητα· ὁ Θεός καί Πατήρ ἔδωκεν, ὡσάν τό ἄλλο, τήν θεότητα· μᾶς ἔγγιζεν ἡ τιμωρία τοῦ θανάτου εἰς τήν ἀνθρωπότητα τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ᾽ εἰς τήν θεότητα τοῦ Χριστοῦ ἡ τιμωρία θανάτου ἐξηφανίσθη. Ἐπληρώσαμεν μέ τήν θείαν σάρκα, ἡνωμένην τῷ θείῳ Λόγω, καί ἐλυτρώθημεν μέ τόν θεῖον Λόγον, ἡνωμένον τῇ ἀνθρωπίνῃ σαρκί· εἶναι ὑψηλότατον νόημα τοῦ μεγάλου Ἀθανασίου· «συνέβαινεν ἀμφότερα ἐν ταὐτῷ γενέσθαι παραδόξως, ὅτι ὁ πάντων θάνατος ἐν τῷ κυριακῷ σώματι ἐπληροῦτο, καί ὁ θάνατος διά τόν συνόντα Λόγον, ἐξηφανίζετο»· ὤ ἄκρα τοῦ Θεοῦ πρός ἡμᾶς συγκατάβα- σις! Ἀλλ᾽ ὦ Θεέ, πολυέλεε καί πολυεύσπλαγχνε, καί διά νά σώσῃς τόν ἄνθρωπον, δέν εἶχεν ἡ παντοδυναμία σου ἄλλον τρόπον, χωρίς νά παραδώσῃς εἰς θάνατον τόν μονογενῆ σου Υἱόν, τόν δεξιόν ὀφθαλμόν τοῦ θείου σου προσώπου; Χωρίς ἀμφιβολίαν ἐδύνατο ὁ Θεός, ἐνεργῶν ὡς παντοδύναμος, καθώς μέ ἕνα λόγον εἶπε καί πάντα ἐγένετο, ἔτσι ὁμοίως μέ ἕνα λόγον νά εἰπῇ καί νά γένῃ ἡ τοῦ ἀνθρώπου σωτηρία. Ἐδύνατο καί χωρίς καμμίαν πληρωμήν νά μᾶς ἀφήση τό ἄπειρον χρέος, ἐδύνατο καί χωρίς τόν θάνατον τοῦ ἰδίου του Υἱοῦ νά συγχωρήσῃ τήν ἁμαρτίαν τοῦ ἀνθρώπου· ἐδύνατο καί χωρίς τό αἷμα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ νά σβέσῃ τήν φλόγα τῆς αἰωνίου κολάσεως· ἐδύνατο, ἀλλ᾽ ἡμεῖς τέτοιας λογῆς δέν ἠθέλαμεν γνωρίσει τοῦ Θεοῦ τήν ἄπειρον δύναμιν, δέν ἠθέλαμεν γνωρίσει τοῦ Θεοῦ τήν ἄπειρον συγκατάβασιν. Ὁ Θεός ἠθέλησε νά κάμῃ καί ὡς κριτής καί ὡς πατήρ· νά δείξῃ καί τήν δικαιοσύνην του καί τήν φιλανθρωπίαν του πρός τόν ἄνθρωπον, ὁποῦ ἦτον ὁ παραβάτης τοῦ νόμου του, καί νά κάμῃ ὡσάν κριτής, νά δείξῃ τήν δικαιοσύνην του πρός τόν Ἰησοῦ Χριστόν, ὅπου ἦτον ὁ Υἱός του. Ἐλυπήθη περισσότερον τόν ἄνθρωπον, παρά τόν Μονογενῆ του Υἱόν διά τήν ἀγάπην τοῦ ἀνθρώπου.
Ἀκόμη καί ὁ Ἀβραάμ ἠθέλησε νά θυσιάσῃ τόν μονογενῆ του υἱόν διά τήν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ, μά ἰδέτε τήν διαφορετικήν τοῦ πράγματος ἔκβασιν. Ἔφθασεν ὁ Ἀβραάμ εἰς τόν διατεταγ- μένον τόπον, ἑτοίμασε τό θυσιαστήριον ἔβαλεν ἐπάνω τά ξύλα, ἄναψε ὑποκάτω τήν φωτίαν καί, συμποδίζοντας τόν υἱόν του τόν Ἰσαάκ, τόν ἔρριψε ἐκεῖ· ἔπιασε τήν μάχαιραν, ἐσήκωσε τήν δεξιάν, ἀλλ᾽ ἐκεῖ ὅπου ἤθελε νά κατεβάσῃ τήν θανατηφόρον πληγήν, εἶδεν ὁ Θεός καί εὐσπλαγχνίσθη· καί «Ἀβραάμ, Ἀβραάμ – εἶπε –στάσου μή ἐπιβάλῃς τήν μάχαιράν σου ἐπί τό παιδάριον, μηδέ ποιήσης αὐτῷ μηδέν»· φθάνει με ἡ καλή σου προαίρεσις, ἄς ζῇ ὁ υἱός σου Ἰσαάκ, διά νά εἶναι πατήρ πολλῶν ἐθνῶν, ὅπου θέλω εὐλογήσει καί θέλω πληθύνει ὡς τούς ἀστέρας τοῦ οὐρανοῦ καί ὡς τήν ἄμμον τῆς θαλάσσης.
Καί τί παράδοξον, ἦτον, Θεέ μου, ἄν ὁ Ἀβραάμ ἤθελε θυσιάσει τόν υἱόν του διά τήν ἀγάπην σου; ἐσύ εἶσαι Θεός ὅ,τι κάμῃ διά σέ ἕνας ἄνθρωπος, τό κάνει χρεωστικῶς καί ἀξίως· μά τί εἶναι ἕνας ἄνθρωπος; ἕνας μικρός σκώληξ τῆς γῆς, παραβάτης τῶν ἐντολῶν σου· καί τόσον τόν ἀγαπᾷς, ὁποῦ θυσιάζεις τόν υἱόν σου διά τήν ἀγάπην του; «τί ἐστιν ἄνθρωπος, ὅτι μιμνήσκῃ αὐτοῦ; ἤ υἱός ἀνθρώπου, ὅτι ἐπισκέπτῃ αὐτόν»; Δέν εἶναι ἄλλο· τόση εἶναι τοῦ Θεοῦ ἡ συγκατάβασις· ἐλυπήθη τόν υἱόν ἑνός ἀνθρώπου καί δέν τόν ἄφησε νά θυσιασθῇ, καί δέν ἐλυπήθη τόν ἴδιόν του υἱόν, ἀλλά ἄφησε νά ἀποθάνῃ· «τοῦ ἰδίου υἱοῦ οὐκ ἐφείσατο· ἀλλ᾽ ὑπέρ ἡμῶν πάντων παρέδωκεν αὐτόν»· παρέδωκε νά τόν πωλήσωσιν οἱ μαθηταί του, νά τόν ἀρνηθῶσιν οἱ φίλοι του, νά τόν κρίνωσιν οἱ ἐχθροί του. Τόν παρέδωκεν εἰς τόν φθόνον τῶν Ἰουδαίων, εἰς τήν κρίσιν τῶν ἐθνικῶν, εἰς τάς κατηγορίας τῶν ἱερέων, εἰς τούς ἐμπαιγμούς τῶν στρατιωτῶν, εἰς τό μῖσος καί εἰς τήν μανίαν ἑνός ἀχαρίστου λαοῦ, ὅπου ἐδίψα τό αἷμα του. Τόν παρέδωκεν εἰς τούς ἐμπτυσμούς, εἰς τά ραπίσματα, εἰς τάς μάστιγας, εἰς τάς ἀκάνθας, εἰς τόν σταυρόν, μέ ἕνα τρόπον, ὅπου δέν τόν ἐλογίασεν ὡσάν υἱόν, ἀλλ᾽ ὡσάν ἕνα ἁμαρτωλόν, μάλιστα ὡσάν αὐτήν τήν ἰδίαν ἁμαρτίαν, διά νά κρίνῃ ὡσάν πταίστην τόν υἱόν καί νά ἀθωώσῃ τόν πταίστην ἄνθρωπον· διά νά παιδεύσῃ τόν ἀναμάρτητον, καί νά δικαιώσῃ τόν ἁμαρτωλόν· διά νά πληρώσῃ εἰς ἐκεῖνον ὅλην του τήν θείαν δικαιοσύνην, διά νά χύσῃ εἰς τοῦτον ὅλον του τό ἄπειρον ἔλεος· εἶναι νόημα τοῦ Παύλου «τόν γάρ μή γνόντα ἁμαρτίαν, ὑπέρ ἡμῶν ἁμαρτίαν ἐποίησεν, ἵνα ἡμεῖς γενώμεθα δικαιοσύνη Θεοῦ ἐν αὐτῷ»· ὤ ἄκρα τοῦ Θεοῦ πρός ἡμᾶς συγκατάβασις!
Τοιαύτη ἦτον ἡ διάθεσις τοῦ Πατρός πρός τόν υἱόν· ποία δέ τοῦ υἱοῦ πρός τόν Πατέρα; Μία ἄκρα ὑπακοή· «ἐταπείνωσεν ἑαυτόν, γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου». Καί τῆς μέν ἄκρας ταπεινοφροσύνης δίδει τό πρῶτον σημάδι εἰς τό ἐστρωμένον ἀνώγεον· ἐδῶ τήν πρώτην φοράν φαίνεται ἐν δούλου μορφῇ, πλύνει μέ τά ἴδια του χέρια τούς πόδας τῶν μαθητῶν εἰς τόν νιπτῆρα καί δίδει τόν ἑαυτόν του τροφήν τοῖς μαθηταῖς εἰς τό Μυστήριον. Τῆς δέ ἄκρας ὑπακοῆς, εἰς τόν κῆπον Γεθσημανῇ· ἐδῶ, ἀγκαλά καί ὡς ἄνθρωπος δείχνων ὅλη τήν ἀσθένειαν τῆς φύσεως, λυπεῖται, μέ μίαν λύπην τόσον βαθεῖαν, ὅπου τοῦ ἤφερεν ἕως θανάτου τήν ψυχήν· ἀγωνίζεται μέ ἕναν ἀγὼνα τόσον πολύν, ὅπου τόν ἔκαμεν νά ἐβγάλῃ ἱδρῶτα ὡσάν αἷμα περισσόν, εἰς τόσον ὅπου ἔτρεχεν ἕως εἰς τήν γῆν· πίπτει μέ τό πρόσωπον κάτω καί μέ τήν ψυχήν εἰς τά χείλη παρακαλεῖ ἄν εἶναι δυνατόν νά μή δοκιμάση τό πικρόν ἐκεῖνο τοῦ θανάτου ποτήριον· μ᾽ ὅλον τοῦτο, ὑπήκοος μέχρι θανάτου εἰς τό θέλημα τοῦ πατρός. «Πάτερ – λέγει – οὐχ ὡς ἐγώ θέλω, ἀλλ᾽ ὡς σύ, γενηθήτω τό θέλημά σου». Στρεφόμενος πρός τούς τρεῖς μαθητάς, ὅπου ηὗρε καθεύδοντες, τούς ἐξυπνεῖ καί «ἐγείρεσθε, ἄγωμεν» εἶπεν, ἐκεῖ, ὅπου μᾶς κράζει τοῦ πατρός τό θέλημα καί τοῦ ἀνθρώπου ἡ σωτηρία.
Τώρα τί περισσότερον νά θαυμάσωμεν, χριστιανοί; τόν ὁρισμόν τοῦ Πατρός, ὅπου ἀπεφάσισε τόν Υἱόν του εἰς θάνατον; ἤ τήν ὑπακοήν τοῦ Υἱοῦ, ὅπου τρέχει εἰς τόν θάνατον μέ τόσην προθυμίαν; οὐχί, καί εἰς τόν ὁρισμόν τοῦ πατρός καί εἰς τήν ὑπακοήν τοῦ Υἱοῦ, ἡμεῖς πρέπει νά θαυμάσωμεν τήν ἄκραν τοῦ Θεοῦ πρός ἡμᾶς συγκατάβασιν;
Ὁ Θεός, διά νά λυτρώσῃ τούς Ἑβραίους ἀπό τήν τυραννίδα τῆς Αἰγύπτου, ἔστειλεν ἕναν ἄνθρωπον, τόν Μωϋσῆν. Διά νά σγχωρῇ τάς ἁμαρτίας τῶν Ἑβραίων, ἔκαμε καί ἐχύνετο εἰς τό ὁλοκαύτωμα τό αἷμα τῶν θυσιῶν, ὅπου ἦτον αἷμα τράγων καί μόσχων· μά, διά νά λυτρώση ἡμᾶς ἀπό τήν τυραννίδα τοῦ ᾃδου, ἦλθεν αὐτός ὁ Ἴδιος προσωπικῶς· «ἐπί τῆς γῆς ὤφθη, καί τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη»·διά νά ἐξαλείψη τάς ἁμαρτίας μας, ἔχυσεν αὐτός τό Ἴδιον αἷμα· «οὐ δι᾽ αἵματος τράγων καί μόσχων, ἀλλά διά τοῦ ἰδίου αἵματος ἔσωσεν ἡμᾶς». Τόσον πολύτιμος εἶναι ἡ σωτηρία μας ὅπου ἀξίζει τό αἷμα ἑνός Θεοῦ. Μία μοναχή σταλαγματία τοῦ θείου αἵματος, εἶναι ὁ ἀκριβώτερος μαργαρίτης τοῦ παραδείσου· καί μία μοναχή σταλαγματία ἔφθανε, διά νά σβύσῃ ὅλας τάς φλόγας τῆς αἰωνίου κολάσεως. Καί μ᾽ ὅλον τοῦτο, τόσον πλουσιοπάροχα, ἐχύθη διά τήν σωτηρίαν μας, ὅπου ἐχύθη ὅλον καί δέν ἔμεινε μία σταλαγματία εἰς τήν φλέβα τοῦ ἐσταυρωμένου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Στοχασθῆτε καλά τοῦτο τό μέγα πρᾶγμα, χριστιανοί· Τοῦτος, ὁποῦ ἔπαθεν, ὁποῦ ἐσταυρώθη, ὁποῦ ἀπέθανεν, εἶναι Υἱός τοῦ Θεοῦ· τοῦτος ἔχυσε, διά νά μᾶς ἐξαγοράσῃ τάς ψυχάς ὅλον τό αἷμα· καί ἡμεῖς, ἀλλοίμονον! κρατοῦμεν ἀκόμη αἰχμαλώτους τάς ψυχάς· ἡμεῖς ἀκόμη δουλεύομεν τῇ ἁμαρτία· ἡμεῖς ἀκόμη δέν ἤλθομεν εἰς ἐξομολόγησιν καί μετάνοιαν· καί λοιπόν, τίς ὠφέλεια ἐν τῷ αἵματί μου; ἠμπορεῖ νά μᾶς εἰπῇ ὁ Σωτήρ. Τόσον αἷμα, ὅπου ἔχυσα ἀπό ὅλα τά μέλη μου· ἡ ἀγωνία, ὅπου ἔκαμα εἰς τόν κῆπον· τόσον, ὅπου ἔτρεξεν ἀπό ὅλον μου τό σῶμα εἰς τάς μάστιγας, ἀπό τήν κεφαλήν μου διά τάς ἀκάνθας, ἀπό τήν πλευράν μου διά τήν λόγχην· τόσον αἷμα ἀπό τάς πληγάς τῶν χειρῶν καί ποδῶν ἔπεσε ματαίως εἰς τήν γῆν, διά νά τό καταπατοῦσιν οἱ ἄνθρωποι; τίς ὠφέλεια ἐν τῷ αἵματί μου!
Πατήρ ἄναρχε, ἐγώ ἔκαμα τό θέλημά σου τό ἅγιον, ἔπαθα, ἐσταυρώθηκα, παρέδωκα τό πνεῦμα, ἔχυσα ὅλον τό αἷμα διά τήν σωτηρίαν τῶν χριστιανῶν, μά οἱ χριστιανοί δέν γνωρίζουσι τόν σωτῆρα τους, δέν θέλουσι τήν σωτηρίαν τους, ἀγαποῦσι τήν κόλασίν τους· λοιπόν διά τούς Ἰουδαίους, ὅπου μέ ἐσταύρωσαν, ὅπου μέ ἔκαμαν νά ἀποθάνω, ζητῶ συγχώρησιν: «ἀφες αὐτοῖς»· διά τούς χριστιανούς, ὁποῦ μέ ἔκαμαν νά ἀποθάνω δίχως ὄφελος τῶν πολλῶν, ζητῶ κρίσιν: «κρῖνον αὐτούς ὁ Θεός»· ἡ δικαιοσύνη σου μέ ἔκαμε νά χύσω τό αἷμα μου, ἡ δικαιοσύνη σου ἄς ἐκδικήσῃ τό αἷμα μου.
Καί δέν ἔχει καμμίαν ἀπολογίαν ἕνας χριστιανός ἀμετανόητος. «Ὁ τόν υἱόν τοῦ Θεοῦ καταπατήσας, καί τό αἷμα τῆς διαθήκης κοινόν ἡγησάμενος» λέγει ὁ Παῦλος· ὅσῳ τιμιωτέρα ἐστάθη ἡ ἐξαγορά του, τόσῳ βαρυτέρα θέλει εἶναι ἡ τιμωρία του.
Ἀλλ᾽ ἡμεῖς ἄς δοξάσωμεν τόν Σωτῆρα· ἄς κάμωμεν μετάνοιαν· καί ἄς λάβωμεν τήν ὠφέλειαν τοῦ πολυτίμου ἐκείνου αἵματος, ὁποῦ ἐχύθη δι᾽ ἡμᾶς. Ἴδαμεν τίς εἶναι ἐκεῖνος ὁποῦ ἔπαθε, καί ἐθαυμάσαμεν μίαν ἄκραν συγκατάβασιν· ἄς ἰδῶμεν τί ἔπαθε, διά νά συμπονέσωμεν εἰς μίαν ἄκραν ὑπομονήν.

ΜΕΡΟΣ Β’

Ἴδετε ποτέ, χριστιανοί, ἕνα μικρόν πλοιάριον μέσα εἰς πλατεῖαν θάλασσαν, μακράν ἀπό τήν γῆν, ἐγκαταλελειμμένον ἀπό πᾶσαν τέχνην καί βοήθειαν, πολεμούμενον ἀπό ἐναντίους καί σφοδροτάτους ἀνέμους, συχνοδαρμένον ἀπό ἄγρια κύματα, ὅπου τέλος πάντων καταποντίζεται εἰς τόν βυθόν; τέτοιας λογῆς στοχασθῆτε νά βλέπετε εἰς τήν αἱματώδη θάλασσαν τῶν πικροτάτων παθῶν, τόν μονογενῆ υἱόν τῆς Παρθένου, μακράν ἀπό τάς ἀγκάλας τῆς ἠγαπημένης του μητρός· ἐγκαταλελειμ -μένον ἀπό τόν ἄναρχον Πατέρα του, ὅπου μίαν φοράν παρέδωκεν αὐτόν· μοναχόν, χωρίς τήν βοήθειαν καί συντρο -φίαν τῶν μαθητῶν, ὅπου τόν ἀφῆκαν καί ἔφυγον.
Μά, ὄχι· ἐγώ βλέπω ἕναν του μαθητήν, ὅπου ἔρχεται μέ πλῆθος πολύ στρατιωτῶν καί ὑπηρετῶν, μέ ἅρματα, μέ φανούς, μέ λαμπάδας, πλησιάζει, τόν ἀγκαλιάζει, τόν φιλεῖ· εἰς καλήν ὥραν ἦλθες, φίλε καί πιστέ μαθητά, νά παρηγορήσης τόν λυπημένον, νά συντροφεύσης τόν ἐγκαταλελειμμένον Διδάσκαλον· μά – εἶπε μου – τί καλόν μήνυμα φέρεις ἀπό τήν αὐλήν τῶν ἀρχιερέων; «Φίλε ἐφ᾽ ᾧ πάρει»; τούς ἐκατάπεισες τάχα νά ἀφήσωσιν εἰς εἰρήνην ἕνα θειότατον ἄνθρωπον, ὅπου δέν ἔδωκε κανένα σκάνδαλον, μάλιστα ἔκαμε χιλίας εὐεργεσίας εἰς ὅλον τόν λαόν τῆς Ἱερουσαλήμ; ἤ τάχα ἐξάνοιξες πώς τοῦ μελετοῦσι κανένα μεγάλον κακόν καί ἦλθες μέ τόσην παράταξιν νά τοῦ δώσῃς βοήθειαν; Δέν ἀποκρίνεσαι; Νά σέ ἰδῶ καλύτερα ποῖος εἶσαι; Ἄχ! ἐσύ εἶσαι ὁ Ἰούδας ὁ προδότης, ὁ ἀποστάτης ἀπόστολος, ὁ δόλιος μαθητής· ἐσύ εἶσαι, ὁποῦ τόν ἐφίλησες τώρα, καί ἔρχεσαι νά τόν παραδώσῃς; ὤ μεγάλη ἀχαριστία τοῦ Ἰούδα! ὤ μεγάλη συμφορά τοῦ Χριστοῦ.
Χριστιανοί, λέγουσι πώς, ὅταν Ἰούλιος ὁ Καῖσαρ εἶδε τούς φονεῖς, ὅπου ἦλθον νά τόν φονεύσουν μέσα εἰς τήν Γερουσίαν, καί ἐξάνοιξεν ἀνάμεσα εἰς ἐκείνους τόν Βροῦτον, ὅπου ἠγάπα ὡς υἱόν· «καί σύ τέκνον»; τοῦ εἶπε· καί μέ τοῦτο ἐσκέπασε τό πρόσωπόν του μέ τήν χλαμμύδα του, διά νά μή βλέπῃ τόσην ἀχαριστίαν, τήν ὁποίαν ἐτρόμαξε περισσότερον ἀπό τόν θάνατον. Καί πόσην λύπην θά ἔλαβε ὁ Ἰησοῦς εἰς τήν παρουσίαν τοῦ Ἰούδα; καί σύ τέκνον; θά ἔλεγε· καί σύ μαθητά μου; καί σύ, ἀπόστολέ μου, εἰς τήν συντροφίαν τῶν ἐχθρῶν μου; μάλιστα καταφυγή τῶν ἐχθρῶν μου καί μέ προδίδεις εἰς θάνατον; «Ἰούδα, φιλήματι τόν υἱόν τοῦ ἀνθρώπου παραδίδως»; Ἀλλά εἰς τήν μεγάλην ἀχαριστίαν τοῦ προδότου μαθητοῦ, εἶναι καί μεγάλη καταφρόνησις τοῦ προδομένου διδασκάλου. Ἐπροδόθησαν καί ἄλλοι, ἐπωλήθησαν καί ἄλλοι, ἀλλά καθώς ἐπροδόθη καί ἐπωλήθη ὁ Χριστός, ἄλλος οὐδείς. Ἐπρόδωσεν ὁ Βροῦτος τόν Καίσαρα, μά διά τήν ἐλευθερίαν τῆς πατρίδος· ἐπρόδωσεν ὁ Ἰούδας τόν Χριστόν, ἀλλά διά τριάκοντα ἀργύρια· τόσον ἐνομοθέτησεν ὁ Μωϋσῆς νά πληρώνεται ὁ φόνος ἑνός δούλου. Κακόν παράδειγμα, ὅπου ἄφησες, ὦ Ίούδα, νά πωλῆται διά φιλαργυρίαν ἀπό τούς ἀποστόλους ὁ Χριστός, ἀπό τούς ἱερεῖς νά πραγματεύωνται τά μυστήρια. Ἐπώλησαν οἱ ἀδελφοί τόν Ἰωσήφ, μά διά νά μή λάβῃ θάνατον· ἐπώλησεν ὁ Ἰούδας τόν Χριστόν, ἀλλά διά νά λάβῃ θάνατον· «ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου παραδίδοται εἰς τό σταυρωθῆναι»· ἄν δέν λογίζεται ὡς υἱός Θεοῦ, ὑπομονή, δέν εἶναι ἀκόμη φανερά γνωρισμένος· μά, κἄν νά ἐλογίζεται ὡς υἱός ἑνός ἀνθρώπου! οὐδέ τοῦτο· λογίζεται ὡσάν ἕνα ἄλογον ζῶον, διωρισμένον εἰς τήν σφαγήν.
Διψοῦσι τό αἷμά του οἱ ἀρχιερεῖς καί οἱ πρεσβύτεροι καί τό Συνέδριον ὅλον, συνηγμένοι εἰς τά παλάτια Ἄννα καί Καϊάφα, ὅπου, συρμένος ἀπό ὅλην τήν σπεῖραν, παραστέκεται διά νά κριθῇ ὁ Ἰησοῦς. Οἱ κριταί ἐχθροί, οἱ μάρτυρες ψευδεῖς, ποίαν ἀπόφασιν ἀναμένομεν; «Ἔνοχος θανάτου ἐστίν»· ἔνοχος θανάτου ἐστί; καί λοιπόν ἄς πεθάνῃ μά τίς χρεία εἶναι νά τόν πτύουσι εἰς τό πρόσωπον; νά τόν κολαφίζουν, νά τόν ραπίζωσι; καί, διά περισσότερον περιγέλοιον, νά τοῦ σφαλίζωσι τά μάτια; καί, προσθέτοντες τάς ὕβρεις τῆς βλασφήμου γλώσσης εἰς τάς βαρυματίας τῆς ἱεροσύλου δεξιᾶς, ἐρωτοῦσιν εἰς κάθε ράπισμα: «προφήτευσον ἡμῖν (λέγοντες), Χριστέ, τίς ἐστιν ὁ παίσας σε»; Σταθῆτε, ὦ ὑπηρέται τοληροί, καί ἐγώ θέλω νά τόν ἐρωτήσω: Ἰησοῦ μου, Λυτρωτά μου, ὅπου ἐκαταστήθης καί ἔγεινες παίγνιον τῶν ἀνθρώπων, διατί τώρα ἔχεις τό πρόσωπον, ὡσάν σκεπασμένον μέ τό κάλυμμα τῆς πίστεως, «προφήτευσον ἡμῖν· τίς ἐστιν ὁ παίσας σε»; προφήτευσον ἡμῖν ποῖος εἶναι ἐκεῖνος, ὅπου συχνότερα σέ κολαφίζει, Ἰουδαῖος ἤ αἱρετικός ἤ ὀρθόδοξος; προφήτευσον ἡμῖν· τίνος εἶναι ἐκεῖνο τό χέρι, ὅπου σοῦ δίδει τό βαρύτερον ράπισμα; εἶναι χέρι σκανδαλοποιοῦ ἱερέως ἤ ἀνευλαβοῦς λαϊκοῦ; εἶναι χέρι πόρνης ἀσελγοῦς ἤ νέου ἀκολάστου; εἶναι χέρι ἀδίκου κριτοῦ ἤ πλουσίου πλεονέκτου; εἶναι χέρι φονέως αἱμοβόρου ἤ κλέπτου ἅρπαγος; προφήτευσον ἡμῖν· τί σοῦ πονεῖ περισσότερον; τά ραπίσματα τῶν Ἰουδαίων ἤ αἱ ἁμαρτίαι τῶν χριστιανῶν; Ἀλλά ὁ Ἰησοῦς μου τώρα δέν ὁμιλεῖ, σιωπᾷ, καί εἶναι ἐκεῖνος ὁ ἄφωνος ἀμνός, ὁποῦ προεῖπεν ὁ Ἡσαΐας.
Ἀλλά θέλετε νά προφητεύσω ἐγώ; Περισσότερον ἀπό ὅλα τά ἀναρίθητα ραπίσματα, ὅπου τοῦ δίδουσιν οἱ ὑπηρέται τῶν ἀρχιερέων, τοῦ κακοφαίνονται τρία, ὅπου τοῦ δίδει ἕνας του μαθητής, ὁ Πέτρος, ὅπου τρεῖς φοραῖς τόν ἀρνεῖται· «οὐκ οἷδα τόν ἄνθρωπον». Ὁ Πέτρος ἡ πέτρα τῆς πίστεως, ἔγεινε πέτρα σκανδάλου· αὐτή εἶναι ἡ μοναχή πέτρα, ὅπου ἐρράγη, καί πρίν νά ἀποθάνῃ ὁ Χριστός, ὅτε τρίς ἠρνήθη τόν διδασκαλον· μά πάλιν ἐρράγη εἰς τήν συντριβήν καί ἐγνώρισε τόν διδάσκαλον. Καθώς ἐκείνη ἡ πέτρα εἰς τήν ἔρημον κτυπημένη μέ τήν ράβδον τοῦ Μωϋσέως, ἔτσι ἐτούτη συντετριμένη μέ ἕνα βλέμμα τοῦ Ἰησοῦ· μέ ταύτην τήν διαφοράν, πώς ἀπό ἐκείνην ἔτρεξε νερόν γλυκύ ὡσάν μέλι, ἀπό ἐτούτην δέ ἔτρεξαν πικρότατα δάκρυα· «ἐξελθών ἔξω ἔκλαυσε πικρῶς». Δίκαιον ἔχεις, ὦ Πέτρε, νά κλαίῃς ἀπαρηγόρητα, πάλιν μακάριος ἐσύ, ὁποῦ καθώς ἐστάθης γλήγορος εἰς τό νά ἀρνηθῇς, ἔτσι ἐστάθης καί γλήγορος εἰς τό νά μετανοήσῃς, μίαν ὥραν ἐστάθης εἰς τήν ἁμαρτίαν καί ἔκλαυσες ὅλην σου τήν ζωήν. Ἄθλιοι ἡμεῖς, ὁποῦ εἴμασθεν τόσον γλήγοροι εἰς τήν ἁμαρτίαν καί τόσον ἀργοί εἰς τήν μετάνοιαν· ἡμεῖς ἁμαρτάνομεν ὅλην μας τήν ζωήν καί δέν κλαίομεν μίαν ὥραν.
Μά ἐγώ ἀπό τήν μετάνοιαν τοῦ Πέτρου καταλαμβάνω πώς ὁ ἀλέκτωρ ἐφώνησε τρίς, ὅπου ἦτον τό σημάδι τῆς μετανοίας του· καί λοιπόν ἐξημέρωσεν, ἤνοιξε τό Πραιτώριον τοῦ Πιλάτου. Ἐδῶ ἀπό τό σπῆτι τοῦ Καϊάφα φέρεται δεμένος ὡσάν κατάδικος ὁ Ἰησοῦς· καί ἀνάμεσα εἰς τά χέρια τῶν ἱερωμένων, μέσα εἰς τά σπίτια τῶν ἀρχιερέων κακά, καί ἀνάμεσα εἰς τά χέρια τῶν λαϊκῶν, μέσα εἰς τά παλάτια τῶν ἀρχόντων χειρότερα. Ὤ ἀσύγκριτος δυστυχία τοῦ Ἰησοῦ! πού ποτε δέν εὑρίσκει καταφυγήν καί βοήθειαν, ὁλοῦθεν καταφρόνησιν καί τιμωρίαν. Ἱερεῖς καί λαϊκοί, Ἰουδαῖοι καί ἄρχοντες καί δοῦλοι, κριταί καί στρατιῶται, νέοι καί γέροντες, κάθε τάξις, ὅλος ὁ λαός τόν κατακρίνουσι ὡς πταίστην, ὅλοι τόν θέλουσι ἀποθαμένον, ὅλοι φωνάζουσι: «σταύρωσον, σταύρωσον αὐτόν»· ἕνας Βαραββᾶς λῃστής ἐπίσημος, προτιμᾶται ἀπό τόν ἄπταιστον Ἰησοῦν, διά τόν ὁποῖον μία εἶναι ὁλονῶν ἡ γνώμη καί ἡ φωνή: «σταυρωθήτω»· ἐξίσταται εἰς τόσην ὁργήν ὁ ἡγεμών καί θέλει νά μάθῃ ποῖον εἶναι τό πταίσιμόν του, ὅθεν: «τό ἔθνος τό σόν – λέγει – καί οἱ ἀρχιερεῖς παρέδωκάν σε ἐμοί, τί ἐποίησας»; Οὐχί, Πιλάτε ἐσύ μόνος εἶσαι ξένος ἐδῶ εἰς τήν Ἱερουσαλήμ, καί δέν ἠξεύρεις τί ἔκαμεν ὁ Ναζωραῖος ἐτοῦτος; «Τί ἐποίησας»; ἐγώ νά σοῦ εἰπῶ· τυφλούς ἐφώτισε, λεπρούς ἐκαθάρισε, παραλύτους ἀνώρθωσε, νεκρούς ἀνέστησε, λαούς πεινασμένους ἐχόρτασε, ψυχάς πλανεμένας ἐδίδαξεν· αὐτό εἶναι τό πταίσιμόν του. «Τί ἐποίησας»; ἐρώτησαι τούς λαούς, ὁποῦ ἐκστατικοί ἤκουον τό θεῖον του κήρυγμα· ἐρώτησαι μίαν Σαμαρῖτιν, ὁποῦ μέ ἕνα του λόγον, ἀπό πόρνη ἔγεινε παρθένος· μίαν Μαγδαληνήν, ὁποῦ ἀπό ἁμαρτωλός ἔγεινεν ἀπόστολος· ἕνα Ζακχαῖον, ὅπου ἀπό πλεονέκτης ἔγεινεν ἐλεήμων· ἕνα Ματθαῖον, ὅπου ἀπό τελώνης ἔγεινεν εὐαγγελιστής· ἐρώτησε ἕνα Λάζαρον, ὁποῦ ἀκόμη ζῇ, τόν ὁποῖον ἕξ ἡμέρας εἶναι, ὁποῦ ἀνέστησε τεταρταῖον· ἐρώτησε τούς παῖδας τῆς Ἱερουσαλήμ, ὅπου τόν ἐπροϋπάντησαν μετά βαΐων καί κλάδων, ψάλλοντες τό Ὡσαννά. «Τί ἐποίησας»· ἄν ἦτον δυνατόν νά ὁμιλήσωσι καί ἡ θάλασσα καί οἱ ἄνεμοι, ὁποῦ τόν ὑπήκουσαν, καί οἱ ἴδιοι δαίμονες, οἱ ἐχθροί του, ὁποῦ τόν ὡμολόγησαν Υἱόν Θεοῦ. «Τί ἐποίησας»· καί τί δέν ἔκαμεν, ὦ Πιλάτε; ἄν εἶχες νοῦν νά ἐκαταλάβανες τήν ὑψηλήν μας θεολογίαν, ἐγώ σοῦ ἔλεγα: πώς τοῦτος εἶναι ὁ προαιώνιος Λόγος τοῦ προανάρχου Πατρός, «δι᾽ οὗ τά πάντα ἐγένετο»· ὅπου ἔκαμεν ὅσα βλέπεις καί ὅσα δέν βλέπεις, τήν γῆν μέ τά φυτά καί τά ζῶα· τόν οὐρανόν μέ τά ἄστρα καί μέ τόν ἥλιον· ὁποῦ ἔκαμε τούς ἀγγέλους καί ἀνθρώπους καί ἐσέ τόν ἴδιον, ὦ Πιλάτε· ἕνα μόνον πρᾶγμα δέν ἔκαμε, τήν ἁμαρτίαν· «ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησεν, οὐδέ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ». Τοῦτο τό ἠξεύρει καί ὁ Πιλάτος καί τό λέγει φανερά εἰς ἐπήκοον παντός τοῦ λαοῦ: «οὐκ εὑρίσκω ἐν αὐτῷ αἰτίαν»· καί μ᾽ ὅλον τοῦτο… παράνομα κριτήρια τῆς γῆς, κρίσεις ἄδικοι τῶν υἱῶν τῶν ἀνθρώπων, δέν φθάνει νά εἶναι ἄπταιστος, ὅταν πέφτῃ εἰς τά χέρια ἑνός ἀδίκου κριτοῦ, ὅπου ἔχει τά ἴδια τέλη, ὁποῦ φοβεῖται μή χάσῃ τήν φιλίαν τοῦ Καίσαρος.
Ὁ ἄπταιστος Ἰησοῦς μαστιγώνεται καί, ἄν ἐρωτήσῃς τήν ἀφορμήν, ὁ ἴδιος κριτής ἀποκρίνεται· διατί «οὐχ εὑρίσκω ἐν αὐτῷ αἰτίαν»· ὤ ἐλεεινόν θέαμα! νά βλέπῃ τινάς ἕνα Υἱόν Θεοῦ, ὁποῦ εἰς τούς οὐρανούς ἀναβάλλεται τό φῶς ὡς ἱμάτιον, γυμνόν εἰς τά μάτια καί στρατιωτῶν, ὁποῦ ἐμπαίζουσι, καί Ἰουδαίων, ὁποῦ βλασφημοῦσιν! Αὐτοί ἁρματώνουσι τήν ἀπάνθρωπον δεξιάν μέ τάς μάστιγας· δέρνουσι, πληγώνουσι, καταξεσκλοῦσι τάς καθαρωτάτας σάρκας τοῦ θείου Ἐμμανουήλ, ὁποῦ τρέμει, ἱδρώνει, ὀλιγοψυχεῖ ἀπό τό πλῆθος τοῦ χυνομένου αἵματος. Καί τέτοια βάσανος δέν ἐτύχαινεν ἐμέ; τέτοιαι μάστιγες, δέν ἔπρεπε νά δέρνουσι τάς σάρκας μου, ὁποῦ ἔπταισαν μέ χιλίων λογιῶν ἁμαρτίας; τόσον αἷμα δέν ἔπρεπε νά τρέξῃ ἀπό τό κορμί μου, διά νά πλύνῃ τάς ἀκαθαρσίας μου; Ἄγγελοι, Σεραφίμ, δράμετε τό ὀγληγορώτερον σκεπάσατε τά ἀμώμητα ἐκεῖνα μέλη, κρύψετέ τα ἀπό τῶν ἀσεβῶν τά ἀκάθαρτα βλέμματα.
Μά ἐγώ βλέπω καί τά ἐσκέπασαν μέ κόκκινην χλαμύδα, μέ τήν ὁποίαν οἱ στρατιῶται τόν ἐνδύουσι διά παίγνιον, ὡς βασιλέα τῶν Ἰουδαίων. Τοῦ βάνουσιν, ὡσάν βασιλικόν διάδημα, ἕνα ἀκάνθινον στέφανον, ὁποῦ τοῦ κεντᾶ καί πληγώνει βαθεῖα τήν κεφαλή. Τοῦ δίδουσι βασιλικόν σκῆπτρον ἕνα κάλαμον, τόν ὁποῖον συχνοπαίρνουσιν ἀπό τά χέρια του, διά νά δέρνουσι τήν κεφαλήν του. Γονατίζουσιν ἐμπρός του, ἐμπαίζοντές τον ὡς ἕνα μωρόν, καί τόν χαιρετοῦσι μέ ἐμπτυσμούς καί ραπίσματα· «χαῖρε ὁ βασιλεύς τῶν Ἰουδαίων». Δέν ἐσφάλετε, ὄχι, ὦ ἀσεβεῖς· θέλοντες νά κάμετε ἕνα πλαστόν βασιλέα τῶν Ἰουδαίων, ἐκάματε τόν ἀληθινόν βασιλέα τῶν χριστιανῶν. Ἡ βασιλεία τοῦ Ἰησοῦ μας Χριστοῦ, δέν εἶναι, ὄχι, βασιλεία ἐκ τοῦ κόσμου τούτου· τέτοιον βασιλέα καταφρονεμένον καί βασανισμένον προσκυνοῦμεν ἡμεῖς, διατί καυχώμεθα εἰς τάς καταφρονήσεις καί εἰς τά βάσανα. Μέ τέτοιαν ὀνειδιστικήν χλαμμύδα τόν θέλομεν, διατί τό ὄνειδός μας εἶναι δόξα καί τιμή· μᾶς ἀρέσει ὁ ἀκάνθινός του στέφανος διατί μᾶς ἀρέσει ἡ θλῖψις καί στενοχώρια. Δέν ἐπιθυμοῦμεν νά ἔχῃ ἄλλο σκῆπτρον, παρά ἕνα ἐλαφρόν κάλαμον, διότι δέν ὀρεγόμεθα βάρος περιουσίας βιοτικῆς. Δέν ἐσφάλετε ὄχι, ὦ ἀσεβεῖς, καί μή θέλοντες ἐχειροτονήσατε τόν βασιλέα τῶν μαρτύρων μας καί ἀσκητῶν μας, πού θέλουσι πολιτεύσειν τόν οὐρανόν. Ἄχ! καί νά ἠξεύρετε πώς τέτοιον βασιλέα, ὅπου τώρα ἐμπαίζετε, θέλουσι προσκυνήσει ὅλοι οἱ βασλεῖς τῆς γῆς. Νά ἠξεύρετε πώς ὑποκάτω ἐκείνης τῆς ξεσχισμένης χλαμμύδος, ὁποῦ τοῦ ἐβάλετε, θέλουσιν ὑποταχθῇ εἰς προσκύνησιν πάντα τά ἔθνη. Νά ἠξεύρετε πώς ἐκεῖνα τά ἀκάνθια, μέ τά ὁποῖα τοῦ ἐπλέξατε στέφανον, θέλουσι γίνει βέλη κατά τῶν ἐχθρῶν τῆς ἁγίας μας πίστεως. Νά ἠξεύρετε, πώς μέ ἐκεῖνον τόν ἐλαφρόν κάλαμον, ὅπου τοῦ ἐδώκατε, θέλει καταβάλει καί τήν συναγωγήν τῶν Ἰουδαίων καί τούς ναούς τῶν εἰδωλολατρῶν.
Χριστιανοί, ὅπου μέ ἀκούετε, δέν εἶναι ἔτσι; τοιοῦτος σωστά εἶναι ὁ βασιλεύς, τοῦ ὁποίου ἡμεῖς εἴμεσθεν δοῦλοι. Βασιλεύς τῶν πόνων καί τῆς ὑπομονῆς, καί ἰδέτε τον, ὅπου προβαίνει φορῶν τόν ἀκάνθινον στέφανον καί τό πορφυροῦν ἱμάτιον, συντροφιασμένος ἀπό τόν Πιλάτον, ὁποῦ τόν δείχνει εἰς τά μάτια ὅλης τῆς Ἱερουσαλήμ καί λέγει: «Ἴδε ὁ ἄνθρωπος». Κρατήσετε τά δάκρυά σας, δέν θέλω νά κλαύσετε· θέλω νά προσκυνήσετε τόν βασιλέα ἡμῶν. «Ἴδε ὁ ἄνθρωπος». Πάτερ οὐράνιε, τοῦτος ὁ ἄνθρωπος, ὁποῦ δέν ἔχει οὔτε εἶδος, οὔτε κάλλος, εἶναι ὁ μονογενῆς σου Υἱός, ὁποῦ «ἐκ γαστρός πρό ἑωσφόρου ἐγέννησας»; Ἄγγελοι, ἀρχάγγελοι, τοῦτος ὁ ἄνθρωπος, ὁ πολυπαθής, εἶναι ἐκεῖνος ὁ βασιλεύς τῆς δόξης, τοῦ ὁποίου ψάλλετε ἀκατάπαυστα τόν ἐπινίκιον ὕμνον ἐν οὐρανοῖς; «Ἴδε ὁ ἄνθρωπος». Ποῦ εἶσθε, προφῆται, νά ἰδῆτε τήν προσδοκίαν τῶν ἐθνῶν, τόν βασιλέα τοῦ Ἰσραήλ, τόν ἐπιθυμημένον Μεσσίαν; ποῦ εἶσθε, Ἀπόστολοι, νά ἰδῆτε τόν Θεόν καί διδάσκαλον; ποῦ εἶσαι, μήτηρ γλυκυτάτη Μαρία, νά ἰδῇς τόν μονάκριβόν σου υἱόν; «Ἴδε ὁ ἄνθρωπος». Ἴδετε, ἱερεῖς, τόν ἄκρον ἀρχιερέα σας· ἴδετε, παρθένοι, τόν νυμφίον σας· ἴδετε, ὀρφανοί, τόν πατέρα σας· ἴδετε, πλανεμένοι τόν ὁδηγόν· ἴδετε, ἀσθενησμένοι, τόν ἰατρόν· ἴδετε, ἁμαρτωλοί, τόν σωτῆρα· ἴδετε χριστιανοί, ἄνδρες καί γυναῖκες, καί γνωρίσατε τόν βασιλέα ἡμῶν· Χαῖρε ὁ βασιλεύς, ὄχι τῶν Ἰουδαίων, ἀλλά τῶν Χριστιανῶν. Ὁ θεῖος σωτήρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν· ὁ αἰώνιος νυμφίος τῆς ἐκκλησίας μας. Ἐσύ δέν ἔχεις εἶδος καί μορφήν ἀνθρώπου, ἀλλ᾽ ἡμεῖς τοῦτο τό πρόσωπον λατρεύομεν· φιλοῦμεν τά σχοινία τῶν χειρῶν σου, ὁποῦ μᾶς ἰάτρευσαν· καταφρονεμένος, πληγωμένος, αἱματωμένος, ἄς εἷσαι ὁ βασιλεύς ἡμῶν· ἐκτός σου ἄλλον οὐκ οἴδαμεν. «Ἴδε ὁ ἄνθρωπος»· μά ὄχι, ἴδε ὁ Θεός· σέ γνωρίζομεν διά ἄνθρωπον, ὅταν βλέπωμεν τά πάθη σου· σέ γνωρίζομεν διά Θεόν, ὅταν βλέπωμεν τήν εὐεργεσίαν σου· ἄνθρωπος ὁμοῦ καί Θεός, διατί πάσχεις καί σώζεις.
Μά φθάνει, σέ παρακαλοῦμεν, ἕως ἐδῶ· ἵλεώς σοι, Κύριε, μή πάθῃς ἄλλο περισσότερον· φθάνει καί περισσεύει διά τήν σωτηρίαν μας, ὅσον αἷμα ἔχυσες ἕως τώρα. Ἰησοῦ μου, ψυχή τῆς ψυχῆς μου, διά νά μή σέ ἀφήσω νά μισεύῃς, ἄν ἦτον δυνατόν ἤθελα νά σέ κρύψω μέσα εἰς τήν καρδίαν μου. Μά, ἀλλοίμονο εἰς ἐμέ· αὐτή εἶναι ὅλη μολυσμένη ἀπό ἁμαρτίας καί φοβοῦμαι πώς ἐσύ, ὁ καθαρώτατος, παρά νά στέκῃς εἰς τήν ἀκάθαρτόν μου καρδίαν, κάλιον θέλεις νά στέκῃς εἰς τόν σταυρόν· καί πήγαινε εἰς τόν Σταυρόν, ὁποῦ ἐγώ σέ ἀκολουθῶ μέ τά δάκρυά μου καί μέ τόν λόγον μου.
Καί ὄντως Σταυρός εἶναι ὁ θάνατος, εἰς τόν ὁποῖον τόν ἀπεφάσισεν ὁ Πιλάτος· «παρέδωκεν αὐτόν αὐτοῖς, ἵνα σταυρωθῇ». Καί λοιπόν μέ φοβερούς ἀλαλαγμούς, μέ μεγάλας χαράς, μέ ἄπειρον πλῆθος λαοῦ, τόν παίρνουσιν ἀπό τό πραιτώριον τοῦ Πιλάτου οἱ Ἰουδαῖοι· καί οἱ στρατιῶται τοῦ φορτώνουσιν εἰς τούς ὤμους του τό τιμωρητικόν ξύλον τοῦ σταυροῦ· τόν περνοῦσιν ἀπό τούς δρόμους τῆς Ἱερουσαλήμ καί φορτωμένον τό βάρος, ἀγωνισμένον ἀπό τόν κόπον, στάζοντα ἱδρῶτα ἀπό ὅλον τό κορμί, τόν ἀνεβάζουσιν ἐπάνω εἰς τόν Γοργοθᾶ. Ποτίζουσι τά μαραμένα του χείλη μέ ὄξος καί χολήν· καί, ἐπειδή πολλά ὀλίγη ζωή ἔμεινεν ἀκόμη εἰς ἐκεῖνα τά πολυπαθῆ μέλη, σπουδάζουσι τό γρηγορώτερον νά τελειώσωσιν τό παράνομον ἔργον. Τόν ἐκδύουσι μέ βίαν· τόν ρίπτουσι εἰς τήν γῆν, τόν ἁπλώνουσιν ἐπάνω εἰς τόν Σταυρόν, καρφώνουσι πρῶτον τήν δεξιάν, τήν ἀριστεράν ὕστερα, καί τούς δύο πόδας, καί τέλος πάντων, μέ χίλιαις φοβεραῖς φωναῖς, συμπλεγμέναις μέ ἄλλας τόσας βλασφημίας, τόν σηκώνουσι ὑψηλά καί σταίνουσι τόν Σταυρόν ἐπί τόν καλούμενον Κρανίου τόπον. Δέν φθάνει, ἀλλ᾽ εἰς τόν ἴδιον καιρόν σταυρώνουσι καί δύο ληστάς, ἕνα ἐκ δεξιῶν καί ἕνα ἐξ εὐωνύμων διά νά μή λείψῃ εἰς τήν ἄκραν βάσανον καί ἄκρα ἀτιμία· διά νά εἶναι διπλοῦν πάθος, καί σώματος καί ψυχῆς. Τούς πόνους τῆς σκληρᾶς ταύτης σταυρώσεως ἐκεῖνος μόνο ἔχει δύναμιν νά τούς ἐξηγήσῃ, ὅπου μόνος ἔλαβεν ὑπομονήν νά τούς δοκιμάσῃ. Λέγουσιν οἱ ἱεροί θεολόγοι, στοχαζόμενοι τό ἁγιώτατον σῶμα τοῦ Χριστοῦ, πώς ἦτον ὄχι ἔργον φύσεως, διατί δέν ἦτον τῆς θείας δυνάμεως ἐξ αἱμάτων, οὐδέ ἐκ θελήματος ἀνδρός · διατί ἦτον ἐκ Πνεύματος ἁγίου καί ἐκ τῶν καθαρῶν αἱμάτων Μαρίας τῆς ἀειπαρθένου, θεότευκτον κατοικητήριον μιᾶς ὁλοφώτου ψυχῆς· ὅπου ἔχει δηλαδή καί τάς ἔξω αἰσθήσεις, καί τάς ἔσω δυνάμεις εἰς μίαν ἄκραν τελειότητα. Λέγουσι· πώς ὅλοι οἱ πόνοι ὁμοῦ, ὁποῦ ἐδοκίμασαν εἰς τάς βασάνους οἱ μάρτυρες, δέν εἶναι νά συγκριθῶσι ἕναν μόνον πόνον ἀπό ἐκείνους, ὅπου ἐδοκίμασεν εἰς τά πάθη του ὁ Χριστός. Εἶναι ὅμως ἀκόμη καί τοῦτο, πώς εἰς ἐκείνους τούς πόνους τῶν μαρτύρων ἔστεκεν ἀοράτως ὁ Θεός, ὅπου τούς ἐδυνάμωσε μέ τήν θείαν του χάριν· ὅθεν ἐκεῖνοι πολλάκις ἐχόρευον μέσα εἰς τάς φλόγας, ἔχαιρον εἰς τήν σφάγήν καί ἤ ἐκεῖνοι ἦτον ὁλότελα ἀναίσθητοι εἰς τούς πόνους ἤ οἱ πόνοι ἦσαν πολλά ἐλαφροί εἰς ἐκείνην τήν αἴσθησιν· ἀλλ᾽ εἰς τούς πόνους, ὅπου ἐδοκίμασεν εἰς τά πάθη του ὁ Χριστός, παρέδωκεν αὐτόν ὁ Θεός καί τρόπον τινά ὁλότελα τόν ἐγκατέλειπε· τό λέγει ὡσάν παραπονεμένος ὁ αὐτός Ἰησοῦς: «Θεέ μου, Θεέ μου, ἵνα τί μέ ἐγκατέλιπες»; Ὄχι πώς ἡ θεότης ἐγκατέλειψε κἄν μίαν στιγμήν τήν ἀνθρωπότητα, μέ τήν ὁποίαν ἦτον ἀχώριστα ἡνωμένη ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς ὑποστάσεως, ἀλλ᾽ ὅσον εἰς τά πάθη, ἡ θεότης τέτοιας λογῆς ἄφησε μοναχήν τήν ἀνθρωπότητα νά πάσχῃ καί νά πονῇ, ὡσάν νά μήν ἦτον μετ᾽ αὐτήν ἡνωμένη ὁλότελα, διά νά μήν ἔχῃ εἰς τά πάθη καμμίαν βοήθειαν, εἰς τούς πόνους καμίαν παρηγορίαν· «Θεέ μου, ἵνα τί μέ ἐγκατέλιπες»;
Μά ἄν ὁ οὐράνιος Πατήρ ἐγκατέλιπε τόν Χριστόν, δέν τόν ἐγκατέλιπε ἡ ἀγαπημένη του Μήτηρ. Ἄχ, χριστιανοί! ἄν ἕνας σταυρός κρατῆ τόν Χριστόν ὄπισθεν ἀπό τούς ὤμους του, ἡ παρουσία τῆς γλυκυτάτης μητρός εἶναι ἄλλος ἕνας σταυρός, ὅπου ἐμπρός εἰς τά μάτια του. «Εἱστήκει παρά τῷ σταυρῷ τοῦ Ἰησοῦ ἡ μήτηρ αὐτοῦ». Αὐτή στέκει, βλέπει, δέν κλαίει, δέν παραπονεῖται, καί βαστᾶ εἰς τήν καρδίαν μέ σιωπήν ἐκείνην τήν ρομφαίαν, ὁποῦ τῆς ἐπροεῖπεν ὁ Συμεών· στέκει ἐσταυρωμένη εἰς τήν σταύρωσιν, μά εἰς τόν ἴδιον καιρόν γίνεται δεύτερος σταυρός τοῦ Ἐσταυρωμένου. Ἐγώ δέν ἠξεύρω, ποῖος βασανίζεται περισσότερον, ὁ υἱός ἤ ἡ μητέρα; καί ποῖος υἱός ἐγνώρισε τέτοιαν μητέρα; ἐθλίβετο ἡ μητέρα, συνεθλίβετο καί ὁ υἱός. Ἐδοκίμαζεν ὁ υἱός εἰς τό πάθος του τήν θλῖψιν τῆς μητρός, ἐδοκίμαζεν ἡ μητέρα σιμά εἰς θλῖψιν της τό πάθος τοῦ υἱοῦ, καί ἐγίνετο εἰς τόν υἱόν καί εἰς τήν μητέρα διπλῆ ἡ βάσανος, ὁποῦ ἔκανεν ἀπό τόν πόνον τοῦ υἱοῦ καί ἀπό πόνον τῆς μητρός ἕνα μοναχόν πόνον. Πόνον, ὅπου ἤρχετο ἀπό τήν καρδίαν τοῦ υἱοῦ εἰς ἐκείνην τῆς μητρός καί ἐστρέφετο ἀπό τήν καρδίαν τῆς μητρός εἰς ἐκείνην τοῦ υἱοῦ· καί τέτοιας λογῆς ἐρχόμενος καί στρεφόμενος, ἐγένετο πάντα πλέον σφοδρός καί ἐξανάσπα καί τάς δύο καρδίας, διά νά τάς φέρῃ εἰς μίαν. Καί πέλος πάντων ἤ ἤθελε σύρει υἱόν εἰς τάς ἀγκάλας τῆς μητρός ἤ ἤθελε σύρει τήν μητέρα εἰς τόν σταυρόν τοῦ υἱόν, ἄν ὁ Ἰησοῦς μου, ὅπου ἤθελε νά ἀποθάνη μοναχός, χωρίς συντροφίαν εἰς τόν σταυρόν δέν ἤθελεν ἐμποδίσει· μά πῶς; Μέ ἕνα δεύτερον πόνον, ἀκόμη ἀπό τόν πρῶτον μεγαλύτερον, ἀναγκαζόμενος νά μήν τήν γνωρίσῃ, ἀλλ᾽ ὡσάν μίαν ξένην γυναῖκα, καί νά τῆς δώσῃ τόν Ἰωάννην ὡσάν ἄλλον υἱόν: «Γύναι, ἴδε, ὁ υἱός σου· εἶτα λέγει τῷ μαθητῇ· ἰδού ἡ μήτηρ σου» Ἀλλ᾽ ὦ σταυρωμένε Βασιλεῦ, τί ὑπομένεις; ἐχόρτασες ἕως τώρα, πίνοντας τό πικρόν τοῦ θανάτου ποτήριον; ὄχι· διψῶ. Ἀπό ὅλα τά βασανισμένα μέλη, ἡ γλῶσσα ἔμεινεν ἀκόμη, καί ζητεῖ πάθος ξεχωριστόν· ὅθεν γεύεται ὅξος μεμιγμένον μέ ὕσσωπον, ὕστερην σταλαγματίαν τοῦ πικροῦ ποτηρίου. «Ὅτε οὖν ἔλαβε τό ὄξος ὁ Ἰησοῦς, εἶπε· τετέλεσται». Καί ἐδῶ, ὡσάν φρόνιμος οἰκονόμος, γνωρίζοντας πώς ἐγγίζει ἡ ὥρα τοῦ θανάτου του, κάνει εἰς τήν καινήν διαθήκην πλήρωμα καί τέλος εἰς τήν παλαιάν. Καί ἀφίνει πρῶτον μέν τῶν ἐχθρῶν του, τῶν Ἰουδαίων, τήν συγχώρησι· «Πατέρ ἄφες αὐτοῖς, οὐ γάρ οἴδασι τί ποιοῦσι». Ἀφίνει τῶν στρατιωτῶν, ὅπου ἐσταύρωσαν, τά ἱμάτια, τά ὁποῖα «διεμερίσαντο ἑαυτοῖς, βάλλοντες κλῆρον». Ἀφίνει τοῦ καλοῦ ληστοῦ, ὅπου τόν ἐπαρακάλεσε καί εἶπε: «μνήσθητί μου, Κύριε, ἐν τῇ βασιλείᾳ σου», τόν παράδεισον· «ἀμήν λέγω σοι, σήμερον μετ᾽ ἐμοῦ ἔσει ἐν τῷ παραδείσῳ». Ἀφίνει τοῦ Κεντυρίωνος, ὅπου τόν ἐγνώρισεν: «ἀληθῶς Θεοῦ υἱός ἦν οὗτος», τήν θεογνωσίαν. Ἀφίνει τοῦ ἑνός μαθητοῦ, τοῦ Πέτρου, ὅπου τόν ἠρνήθη καί ἐμετανοήσε, τήν προτέραν χάριν τοῦ ἀποστολικοῦ ἀξιώματος. Ἀφίνει τοῦ ἄλλου, τοῦ Ἰωάννου, τήν ἐπιστασίαν τῆς ἰδίας μητρός: «ἴδε ἡ μήτηρ σου». Ἀφίνει τῆς λυπημένης μητρός τήν συντροφίαν τοῦ μαθητοῦ, «ἴδε ὁ υἱός σου». Ἀφίνει τῆς νύμφης του Ἐκκλησίας τά ἑπτά μυστήρια. Ἀφίνει τῶν τέκνων του, τῶν χριστιανῶν, τόν Σταυρόν του, νά βαστῶσιν εἰς ὅλην τους τήν ζωήν· ἀφίνει τοῦ οὐρανίου Πατρός τό πνεῦμά του: «Πάτερ εἰς χεῖράς σου παρατίθημι τό πνεῦμά μου»· ἀλλά καί τοῦτο μέ τήν συνηθισμένην ὑπακοήν· διατί «κλίνας τήν κεφαλήν, παρέδωκε τό πνεῦμα». Ἐσύ ἔμεινες νεκρός ἄφωνος, Θεῖε Λόγε, καί ἐγώ κρατῶ πρός ὀλίγον τόν λόγον μου, νά στοχασθῶσι τί ἔπαθες καί νά συμπονέσωσιν εἰς τήν ἄκραν σου ὑπομονήν.

ΜΕΡΟΣ Γ’

Νά ἀποθάνῃ ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ διά τήν σωτηρίαν τοῦ ἀνθρώπου, τήν ὁποίαν ἐδύνατο νά τήν ἐνεργήσῃ μέ κάθε τρόπον ὡς παντοδύναμος, αὐτό εἶναι μία ἄκρα συγκατάβασις. Νά ἀποθάνῃ μέ ἕνα θάνατον, συντροφιασμένον ἀπό τόσον ὄνειδος καί ἀπό τόσον πάθος, ἐκεῖ ὅπου ἐδύνατο νά ἀποθάνῃ μέ ἕνα θάνατον ἁπλοῦν, χωρίς τόσον ὄνειδος καί χωρίς τόσον πάθος, αὐτό εἶναι μία ἄκρα ὑπομονή. Μά τάχα διά ποῖον ἔδειξε τήν ἄκραν συγκατάβασιν; τάχα διά ποῖον ἔλαβε ταύτην τήν ἄκραν ὑπομονήν; Διά τόν ἄνθρωπον, ὅπου ἦτον ἐχθρός· καί αὐτή εἶναι μία ἄκρα ἀγάπη.
Χριστιανοί, ὅταν ὁ Θεός ἡμῶν ἔπαθεν, ἐσταυρώθη καί ἀπέθανε δι᾽ ἡμᾶς, ἡμεῖς δέν τόν ἐγνωρίζαμεν διά Θεόν· ἡμεῖς ἐβλασφημούσαμεν τό ὄνομά του, ἡμεῖς ἐκαταπατούσαμεν τόν νόμον του, ἡμεῖς ἐλατρεύαμεν ἄλλους θεούς, καί περιπλέον ἡμεῖς δέν ἐκάναμεν καμμίαν ἀρετήν· μάλιστα ἡμεῖς ἤμασθεν βυθισμένοι εἰς πᾶσαν κακίαν· καί διά τοῦτο ἡμεῖς ἤμασθεν ἄξιοι τῆς ὀργῆς του, ἔνοχοι τῆς αἰωνίου κολάσεως, ὡς ἁμαρτωλοί «ὅτι ἔτι ἁμαρτωλῶν ὄντων ἡμῶν, Χριστός ὑπέρ ἡμῶν ἀπέθανε». Νά ἀποθάνῃ ὁ πατήρ διά τόν υἱόν ἤ ὁ υἱός διά τόν πατέρα ἤ ὁ συγγενής διά τόν συγγενῆ, αὐτό εἶναι πρᾶγμα, ὅπου τό ἐπιζητεῖ ἡ φύσις καί ἀνάμεσα εἰς τούς ἀνθρώπους ἔγεινε καμμίαν φοράν. Νά ἀποθάνῃ διά τόν φίλον αὐτό εἶναι πρᾶγμα, ὅπου τό ἐπιζητεῖ ἡ φιλία, καί σημάδι μιᾶς ἀγάπης, τῆς ὁποίας ὁμοία δέν εὑρίσκεται, λέγει ὁ ἴδιος Χριστός· «μείζονα ταύτης ἀγάπην οὐδείς ἔχει, ἵνα τις θῇ τήν ψυχήν αὑτοῦ ὑπέρ τῶν φίλων αὑτοῦ»· καί τοιαύτης φιλίας εὑρίσκονται ἀνάμεσα εἰς τούς ἀνθρώπους κάποια παραδείγματα. Μά νά ἀποθάνῃ τινάς διά τόν ἐχθρόν του, τοῦτο δέν ἐπιζητεῖ οὔτε ἡ φύσις, οὔτε ἡ φιλία· τοῦτο ἀνάμεσα εἰς τούς ἀνθρώπους ἀκόμη δέν ἔγεινε· τοῦτο τό παράδειγμα δέν ἠκούσθη ποτέ· μά τοῦτο γίνεται τοῦτο ἀκούεται μέσα εἰς τήν πίστιν ἡμῶν τῶν χριστιανῶν, διατί ὁ Θεός ἀπέθανε διά ἡμᾶς τούς ἐχθρούς του· εἶναι μία ἀγάπη ὑπέρ φύσιν, ὑπέρ λόγον, ὑπέρ ἔννοιαν· ἀγάπη ἰδία τοῦ Θεοῦ· «συνίστησι δέ τήν ἑαυτοῦ ἀγάπην εἰς ἡμᾶς ὁ Θεός (μαρτυρεῖ ὁ Παῦλος), ὅτι ἔτι ἁμαρτωλῶν ὄντων ἡμῶν, Χριστός ὑπέρ ἡμῶν ἀπέθανεν». Αὐτή εἶναι μία εὐεργεσία, τήν ὁποίαν ἡμεῖς δέν ἠθέλαμεν δυνηθῇ νά εὐχαριστήσωμεν ἀξίως, ἀνίσως καί ἕνας ἀπό ἡμᾶς εἶχεν ἑκατόν ζωάς καί διά ἀγάπην Χριστοῦ παρέδιδε καί τάς ἑκατόν ζωάς εἰς θάνατον. Ἀνίσως καί ἡμεῖς ἐζούσαμεν χιλίους χρόνους καί διά ἀγάπην Χριστοῦ ἐβαστάζαμεν εἰς ὅλους τούς χιλίους χρόνους τόν Σταυρόν. Τέλος πάντων, ὅσα ἠθέλαμεν πάθη, τά ἐπάσχαμεν διά τόν εὐεργέτην μας, ἐνῷ ὅσα ἔπαθεν ὁ Χριστός, τά ἔπαθε δι᾽ ἡμᾶς, τούς ἐχθρούς του. Καί μ᾽ ὅλον τοῦτο, εἰς ἀνταμοιβήν διά τήν ζωήν, ὅπου ἔχασε, δέν ζητεῖ τήν ζωήν μας· διά τό αἶμα ὅπου ἔχυσε, δέν ζητεῖ τό αἶμά μας· ζητεῖ, διά τήν ἀγάπην ὅπου ἔδειξε, τήν ἀγάπην μας.
Καί μήτε τοῦτο ἠμπορεῖ νά ἔχῃ ἀπό τούς ἀνθρώπους ἕνας τόσον εὐεργέτης Θεός; καί λοιπόν πῶς ἔχω νά σᾶς ὀνομάσω, ὦ ἄνθρωποι; Τυφλούς, ὅπου δέν βλέπετε τόσον καλόν; ἀχαρίστους, ὅπου δέν γνωρίζετε τόσην εὐεργεσίαν; σκληροκαρδίους, ὅπου δέν μαλακώνεσθε εἰς τήν ἀγάπην ἑνός Θεοῦ;
Ἐγώ ἠξεύρω πώς οἱ δαίμονες μοναχά εἶναι τόσον στερεοί εἰς τό κακόν, ἀμετάτρεπτοι ἀπό τήν γνώμην τους, ὅπου εἶναι αἰώνιοι ἐχθροί τοῦ Θεοῦ καί ποτέ δέν γίνονται φίλοι. Ἐσεῖς δέν εἶσθε δαίμονες, μά πάλιν ἐσεῖς δέν εἶσθε ἄνθρωποι· πρέπει νά εἶσθε τέρατα, συνθεμένα ἀπό φύσιν ἀνθρωπίνην καί ἀπό γνώμην δαιμονικήν· ὅπου διά νά γενῆτε φίλοι τοῦ Θεοῦ πάντα ἠμπορεῖτε καί ποτέ δέν θέλετε. Ἐκεῖνος ἄς ἔγεινεν ἄνθρωπος, ἄς ἔπαθεν, ἄς ἐσταυρώθη, ἄς ἀπέθανεν, ἄς ἔχυσεν ὅλον του τό αἷμα διά ἡμᾶς, ἐσεῖς δέν τόν θέλετε· ἄλλα τόσα νά πάθῃ, ἄν ἦτο δυνατόν χίλιαις φοραῖς, πάλι νά ἀποθάνῃ, δέν σᾶς μέλει, δέν τόν θέλετε. Αὐταί δέν εἶναι αἱ ἡμέραι, εἰς τάς ὁποίας ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει τό πάθος, τόν σταυρόν, τόν θάνατον τοῦ Χριστοῦ; ἀλλά ποῖος εἶναι ἀπό ἐσᾶς, ὅπου νά μετανοῇ ἀληθινά καί νά κλαίῃ πικρά, ὡσάν ὁ Πέτρος; ποῖος εἶναι, ὅπου νά λέγῃ ἐκ καρδίας ὡς ὁ λῃστής: «μνήσθητί μου, Κύριε, ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου»; καί ποῖος μάλιστα δέν εἶναι ὅπου τώρα διά φιλαργυρίαν νά μή πωλῇ τόν Χριστόν, ὡσάν ὁ Ἰούδας; ὁποῦ, μέ κάθε λογῆς ἁμαρτίαν, νά μή τόν προσηλώνῃ, ὡσάν οἱ Ἰουδαῖοι εἰς τόν Σταυρόν; Ποῖος δέν εἶναι, ὁποῦ νά μήν ἔχῃ σκοπόν, εὐθύς ὁποῦ ἀναστηθῇ, πάλιν νά τόν σταυρώσῃ πρᾶγμα, ὁποῦ καί οἱ Ἰουδαῖοι δέν ἐτόλμησαν. Ὁ Χριστός κρεμᾶται ἐπί τοῦ ξύλου τοῦ Σταυροῦ, καί ἐκεῖνος ὁ χριστιανός κρεμᾶται ἀπό τάς ἀγκάλας μιᾶς πόρνης. Ἄλλος τήν ἄφησε, μά διά νά τήν ξαναπάρῃ τό γρηγορώτερον. Ἐκεῖνος οὔτε ἐγνοιάζεται νά ἐπιστρέψῃ τό ξένον πρᾶγμα· ἐτοῦτος δέν ἐσυμπάθησε τόν ἐχθρόν. Ποῖος δέν ἐμετανόησε ὁλότελα· καί ποῖος ἐμετανόησε, μέ σκοπόν νά γυρίσῃ εἰς τήν προτέραν ἁμαρτίαν· καί τό πάθος τοῦ Χριστοῦ; αὐτό δέν ὠφελεῖ· καί τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ; Αὐτό καταπατεῖται. Μά, ὁ Χριστός δέν ἀπέθανε, διά νά κάμῃ τούς ἐχθρούς του φίλους, διά νά σώσῃ τούς ἁμαρτωλούς; αὐτοί δέν θέλουσι, δέν θέλουσι. Ἀμετανοήτοι, σκληροκάρδιοι ἁμαρτωλοί, καί ἄν δέν τόν θέλετε διά φίλον, ἔχετέ τον διά ἐχθρόν καί ἐγώ θέλω νά σᾶς τόν δείξω τοῦτον τόν ἐχθρόν σας, διά νά πληρώσετε τήν ἐπιθυμίαν σας: Ἰδέτε τον καί χαρῆτε, παρηγορηθῆτε, χορτάσετε· ἰδέτε τον ἄνδρες, ἰδέτε τον γυναῖκες, ἰδέτε τον ἱερεῖς καί λαϊκοί, ἄρχοντες καί πένητες· ἰδέτε τον ὅλοι σας τοῦτον σας τόν ἐχθρόν· τόν θέλετε πλέον καταφρονημένον, πλέον βασανισμένον ἀπό ὅ,τι τόν βλέπετε; Ἐσεῖς ἔπρεπε νά πάθετε τέτοιας λογῆς καί ἀκόμη νά μή πληρώσετε τήν Θείαν δικαιοσύνην, ἀκόμη νά εἶσθε ἔνοχοι τῆς αἰωνίου κολάσεως. Καί αὐτός, ἔπαθεν ὅλα, διά νά μή πάθετε ἐσεῖς τίποτε· αὐτός ἐπῆρε τό χρέος σας καί ἐπλήρωσε μέ τό ἴδιον αἷμα· ἐπῆρε τούς ὑπερηφάνους σας λογισμούς εἰς τόν ἀκάνθινον στέφανον· ἐπῆρε τάς βλασφημίας σας εἰς τήν γεῦσιν τοῦ ὄξους καί τῆς χολῆς, ἐπῆρε τάς ἔχθρας σας εἰς τό κέντημα τῆς πλευρᾶς, ἐπῆρε ταῖς ἁρπαγαῖς σας εἰς τήν προσήλωσιν τῶν χειρῶν· ἐπῆρε τάς σαρκικάς ἀκαθαρσίας εἰς τάς πληγάς τῶν μαστίγων, ἐπῆρεν ὅλον τό βάρος τῆς ἁμαρτίας σας, εἰς τό ξύλον τοῦ Σταυροῦ· ἐπῆρε τάς ἁμαρτίας, μά δέν ἐκέρδισεν ἀκόμη τούς ἁμαρτωλούς. Τόση ἀγάπη, καί τόν ἔκαμε νά ἀποθάνῃ διά τούς ἐχθρούς του; Τόση ἀχαριστία, καί οἱ ἔχθροί του δέν γίνονται φίλοι του;
Ἀμέτανόητοι, σκληρόκαρδοι ἁμαρτωλοί! μέ διαβολικήν μηχανήν οἱ λαοί τῆς Ἰαπωνίας, εἰδωλολάτραι ἕως τήν σήμερον, ἐχθροί θανάσιμοι τοῦ Χριστοῦ καί τῶν χριστιανῶν, εἰς τό κατώφλιον τῆς πύλης, ὅπου φέρει μέσα εἰς τήν πόλιν, ἔσκαψαν ἐπάνω εἰς μάρμαρον τόν τίμιον Σταυρόν, δίδοντες μέ τοῦτο εἴδησιν πρός τούς χριστιανούς, τούς ὁποίους δέν θέλουσιν οὔτε νά ἀκούουσιν, οὔτε νά ἰδοῦσι πώς, ἄν θέλουν νά εἰσέβουν εἰς τήν πόλιν τους, πρέπει πρῶτα νά πατήσωσι τόν Σταυρόν ἐκεῖνον, καί διά τοῦτο δέν τολμᾷ τινάς νά ὑπάγῃ εἰς μίαν χώραν τόσον ἀσεβῆ. Μά ἐγώ μέ ἔνθεον ζῆλον θέλω νά ὑπάγω, νά θέσω κάτω εἰς τήν θύραν ἐκείνης τῆς πόρνης, ἐκείνης τῆς μοιχαλίδος, τοῦτον τόν Ἐσταυρωμένον, διά νά μήν ἠμπορῆτε νά εἰσέβητε ἐκεῖ μέσα, χωρίς πρῶτα νά τόν πατήσετε· καί πατήσατέ τον, πλήν λέγω ὑμῖν; «ἀπ᾽ ἄρτι ὄψεσθε τόν υἱόν τοῦ ἀνθρώπου, καθήμενον ἐκ δεξιῶν τῆς Δυνάμεως, καί ἐρχόμενον ἐπί τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ»· θέλει ἔλθει καιρός νά ἰδῆτε τοῦτον τόν νεκρόν, κριτήν φοβερόν ζώντων καί νεκρῶν, μετά δυνάμεως καί δόξης πολλῆς εἰς τήν δευτέραν του παρουσίαν. Αὐτά τά μάτια δέν θέλουσιν εἶσθαι πάντοτε σφαλιστά, οὔτε αὐτά τά χέρια πάντοτε καρφωμένα· θέλει ἔλθει καιρός νά ἰδῆτε ἐκεῖνα ἀναμμένα μέ ὅλας τάς φλόγας τῆς θείας ὀργῆς· τοῦτα ἁρματωμένα μέ ὅλους τούς κεραυνούς τῆς θείας δικαιοσύνης· τοῦτο τό μαραμένον στόμα, ὅπου τώρα σιωπᾷ θέλει ἐβγάλει ὡσάν βροντήν τήν φωνήν καί, ἀφ᾽ οὗ ἐλέγξῃ τήν ἀχαριστίαν σας, θέλει εἶπεῖ: «Πορεύεσθε ἀπ᾽ ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τό πῦρ τό αἰώνιον, τό ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καί τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ».
Μά πάλιν ἐγώ ἠξεύρω, γλυκύτατε Ἰησοῦ, πώς ἡ ἀγάπη σου εἶναι ἕνα πέλαγος ἀνεξάντλητον, ὅπου δέν ἔχει ὅριον. μεγάλη ἀληθινά εἶναι ἡ ἀχαριστία μας, πλήν βάσταξε ἀκόμη ὀλίγον μέ ἐκείνην τήν συνηθιμένην ὑπομονήν, μέ τήν ὁποίαν ἐβάσταξες τόν Σταυρόν. Μακροθύμησον καί δός μοι θέλημα νά εἰπῶ διά τούτους τούς χριστιανούς ἕνα λόγον τοῦ συμπαθεστάτου σου στόματος: «ἄφες αὐτοῖς». Δός συγχώρησιν εἰς ἱερεῖς καί λαϊκούς, συγχώρησιν εἰς ὅλους τούς ἁμαρτωλούς. Ἄν ἕως τώρα σοῦ σταθήκαμεν ἐχθροί, πάλιν μέ τήν χάριν σου γινόμεθα φίλοι· καί μέ ταύτην τήν ἐλπίδα ἀσπαζόμενοι τούς ἀχράντους σου πόδας, Σέ παρακαλοῦμεν, ὅταν κατέβῃς ἀπό τόν Σταυρόν, νά ἔλθῃς νά προσηλωθῇς μέσα εἰς τήν καρδίαν μας, διά νά εἶσαι ἀχώριστος ἀπό ἡμᾶς, καί ἐδῶ εἰς τήν γῆν, καί εἰς τήν οὐράνιον Βασιλείαν. Ἀμήν.

Ἠλίας Μηνιάτης

Ι.Μ.Καισαριανής,Βύρωνα και Υμηττού
 http://www.imkby.gr/greek/sarakosti/passionweek/friday/fri_6.htm