Ἡ μετάνοια στήν Καινή Διαθήκη. Ἰλαρίωνος Φέλεα Ρουμάνου ἱερομάρτυρος (+1940).

Ἡ μετάνοια στήν Καινή Διαθήκη

Ἰλαρίωνος Φέλεα Ρουμάνου ἱερομάρτυρος  (+1940)

Ἡ Καινή Διαθήκη εἶναι τό βιβλίο τῆς ἐπιστροφῆς στόν Θεό, στόν παράδεισο τῆς χαμένης εὐτυχίας. Δέν ὑπάρχει κεφάλαιο στό περιεχόμενό της πού νά μήν ἀποβλέπει σ᾿ αὐτό τόν ἱερό σκοπό, πού εἶναι ἡ μετάνοια, ἡ ἐπιστροφή καί ἡ συμφιλίωση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό. Μόνο μέ τήν Καινή Διαθήκη ἀρχίζει ἡ μελέτη περί τοῦ ἱεροῦ Μυστηρίου τῆς Μετανοίας.
Βρισκόμαστε στό κατώφλι τῆς Καινῆς Διαθήκης.
Ἐδῶ συναντοῦμε τόν Πρόδρομο Ἰωάννη κηρύττοντας τήν μετάνοια «Μετανοεῖτε, ἤγγικεν γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. 3, 2). Ἡ κραυγή του, ἡ πρόσκλησή του εἶχε μία προπαρασκευαστική ἀποστολή. Ἦταν ἡ φωνή τῆς ἐρήμου ἡ ὁποία ἤθελε νά γίνει ἕνα εὔφορο περιβόλι.

Ἦταν μία μεγάλης σημασίας πράξη διακοπῆς τοῦ παρελθόντος, μέ τήν ὁποία ὁ προφήτης Ἰωάννης ἀνακόπτει τήν πορεία τῆς πεσμένης ἀνθρωπότητας, καί  κατευθύνει τά βήματά της πρός τόν Κύριο. Ὁ Ἅγιος  Πρόδρομος ἔχει τό ὄραμα μιᾶς ἀναγεννημένης διά τῆς μετανοίας ἀνθρωπότητας. Γι᾿ αὐτό κηρύττει «βάπτισμα μετανοίας εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν» (Μαρκ.1,4) Δέν ὑπάρχει τίποτε μυστηριακό σ᾿αὐτή τήν τελετουργία. Εἶναι μόνο μία προετοιμασία γιά ἕνα πολύ ἱερό σκοπό: τήν κάθαρση τῆς καρδιᾶς ἀπό τά πάθη καί  τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν.
Τό ἔργο τοῦ Προδρόμου ἔχει ὅμως ἕνα μέγιστο ρόλο, τήν ἀνακήρυξη τοῦ ἐρχομοῦ τοῦ Μεσσία.
Γιά νά τόν ὑποδεχθεῖ εὐπρεπῶς πρέπει νά προϋπάρχει μία σχέση εἰλικρίνειας μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπου, ἡ ὁποία σημαίνει μία ἠθική συμπεριφορά, ἐστεμμένη μέ καλές πράξεις «ποιήσατε οὖν καρπὸν ἄξιον τῆς μετανοίας» (Ματθ.3,8).
Τούς διδάσκει ὁ Προφήτης νά πράττουν ἔτσι ὥστε νά ἐπιβεβαιώνουν τήν ὕπαρξη καί τήν γνησιότητα τῆς μετανοίας (π.χ. μή ὑπερηφανεύεστε μέ τά ἀγαθά καί τά προνόμιά σας, μή παίρνετε ἀπό κανένα περισσότερα ἀπό ὅσα δικαιοῦσθε, μή καταδυναστεύετε κανέναν καί νά εἶσθε εὐχαριστημένοι μέ τό κέρδος σας. Ὅποιος ἔχει δύο ἐνδύματα, τό ἕνα νά τό χαρίσει σ᾿ αὐτούς πού δέν ἔχουν καθόλου καί ἐκεῖνος πού ἔχει τρόφιμα νά κάνει τό ἴδιο. Ἐδῶ ἔχουμε ἕνα πραγματικό σύστημα κανόνων μετανοίας – τό πρῶτο τέτοιου εἴδους στήν Καινή Διαθήκη.
Συναντοῦμε στήν δραστηριότητα τοῦ Προδρόμου ἀκόμα μία σπουδαία πλευρά. Ὅσοι βαπτίζονταν ἀπ᾿αὐτόν στόν Ἰορδάνη ἐξομολογοῦνταν τίς ἁμαρτίες τους.(Ματθ. 3,6). Εἶναι τό ἴδιο σχῆμα γενικῆς ἐξομολόγησης ἁμαρτιῶν πού τό συναντοῦμε στήν Παλαιά Διαθήκη καί στίς ἀρχαῖες θρησκεῖες. Ἡ λέξη ἐξομολόγηση, χρησιμοποιημένη ἀπό τόν Προφήτη, θά γίνει ἀργότερα ὁ τεχνικός ὅρος γιά τό συγκεκριμένο ἱερό Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας.
Μέ τήν ζωή καί τήν διδασκαλία τοῦ Σωτήρα περί τῆς μετανοίας βρισκόμαστε σ᾿ ἕναν καινούργιο κόσμο. Τό ἱερό Εὐαγγέλιο ἀναγγέλλεται στήν ἀνθρωπότητα. Αὐτό πού μέχρι τώρα ἦταν μόνο σκιά καί σύμβολο, τώρα γίνεται πραγματικότητα, πραγματικό ἔργο κάθαρσης ἀπό τό δηλητήριο τῆς ἁμαρτίας. Εἴμαστε ὑπό τήν σκέπη τῆς Χάριτος καί τῆς ἀληθείας (Ἰω. 1,17).
Ἡ ἀρχή τοῦ Εὐαγγελίου συμπίπτει μέ τήν ἀρχή τοῦ κηρύγματος τοῦ Ἰησοῦ περί τῆς μετανοίας. Ὁ νόμος τοῦ Μωϋσῆ, οἱ Ψαλμοί, οἱ προφῆτες ὁδεύουν παράλληλα πρός αὐτό τό νέο σημεῖο στήν ἱστορία τοῦ κόσμου.
Μέ τό «πεπλήρωται ὁ καιρὸς καὶ ἤγγικεν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ· μετανοεῖτε καὶ πιστεύετε ἐν τῷ εὐαγγελίῳ» (Μαρκ.1,15) Ἐγκαινιάζεται ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντός τοῦ κόσμου. Ἐκπληρώθηκαν οἱ ὑποσχέσεις καί οἱ βιβλικές προφητεῖες. Γυρίστε πρός τόν μοναδικό, ἀληθινό Θεό διά τῆς εἰλικρινοῦς μετανοίας καί πιστέψτε στό Εὐαγγέλιο τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ.
Ἡ πίστη καί ἡ μετάνοια ἐπικαλοῦνται ἀλλήλες. Βέβαια, δέν ὑπάρχει ἀληθινή πίστη, χωρίς γνήσια μετάνοια, οὔτε οὐσιαστική μετάνοια, χωρίς ζωντανή πίστη. Ἡ μία οἰκοδομεῖται ἐπάνω στήν ἄλλη. Ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ γιατρός τῶν ἁμαρτιῶν. Αὐτός ἦλθε στόν κόσμο γιά νά βρεῖ τούς πεπλανημένους καί τούς ἀρρώστους καί νά τούς θεραπεύσει μέ τό φάρμακο τῆς μετανοίας. Ὁ σκοπός τοῦ ἐρχομοῦ Του εἶναι ἡ μετάνοια – ὁ μεγάλος νόμος τῆς ἄφεσης τῶν ἁμαρτιῶν. Στήν Κυριακή προσευχή μᾶς ὠθεῖ πρός μετάνοια καί ἡ καθημερινή δέηση γιά τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μας.
Ἐκτός ἀπό τίς προτροπές, ὁ Χριστός μᾶς δίνει καί παραδείγματα γιά τήν σημασία τῆς μετανοίας. Ἔτσι, λοιπόν, εἶναι καί ἡ παραβολή τοῦ χαμένου προβάτου (Λουκ.15,4-7). Σ᾿ αὐτήν ἡ σπουδαιότητα τῆς μετανοίας εἶναι ὁλοφάνερη.
Δέν ἀξίζει ἕνας ἁμαρτωλός περισσότερο ἀπό 99 δικαίους, ἀλλά κι ἕνας μετανοημένος ἁμαρτωλός προκαλεῖ πιό πολλή χαρά στήν γῆ καί στόν οὐρανό ἀπό τούς 99 δικαίους, οἱ ὁποῖοι δέν ἔχουν περιπλανηθεῖ. Γιατί; Ἐπειδή διά τῆς μετανοίας ἔχει σωθεῖ μία ψυχή ἀπό τόν θάνατο καί μία ψυχή ἀξίζει περισσότερο ἀπό ὅλον τόν κόσμο. Ἀπό τήν στιγμή πού χάθηκε, αὐτή ἡ ἀμετανόητη ψυχή, δέν μπορεῖ ν᾿ ἀντικατασταθεῖ μέ τίποτε.
Ἠ μετάνοια εἶναι ἀναγκαία σ᾿ ὅλους τούς ἁμαρτωλούς. Ὁ Χριστός ἔστειλε τούς Ἀποστόλους νά κηρύξουν τό Εὐαγγέλιο τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ὅσοι δέν τούς δεχτοῦν στό σπίτι τους καί δεν ἀκούσουν τό Εὐαγγέλιο τῆς μετανοίας, θά τιμωρηθοῦν φοβερά «λέγω ὑμῖν ὅτι Σοδόμοις ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἀνεκτότερον ἔσται ἢ τῇ πόλει ἐκείνῃ» (Λουκ. 10, 12).
Πῶς θά γίνει ἡ μετάνοια διδασκόμαστε ἀπό τόν ἴδιο τόν Σωτήρα.
Ὁ Ἴδιος ἐσύχναζε στό Ναό τῶν Ἱεροσολύμων ἀπό 12 χρονῶν, τό Πάσχα καί στίς ἰουδαϊκές γιορτές.  Ἐνήστευε καί προσευχόταν. Μᾶς λέει πῶς νά προευχόμαστε, ἀνυψώνει τά μάτια πρός τούς οὐρανούς, γονατίζει καί πέφτει μέ τό πρόσωπο στήν γῆ, ψέλνει πνευματικές ὠδές μαζί μέ τούς Ἀποστόλους. Ὅλα αὐτά τά παραδείγματα μᾶς τά ἄφησε ὁ Ἀναμάρτητος Ἐνσαρκωμένος Λόγος τοῦ Θεοῦ ὡς ἀναγκαῖες πνευματικές καταστάσεις τῶν μετανοούντων. Γιά νά δεχθεῖ ὁ Θεός τήν προσευχή μας πρέπει πρίν νά συγχωρεθοῦμε μεταξύ μας.
Ἕνα σημαντικό παράδειγμα μετανοίας εἶναι ὁ τελώνης Ζακχαῖος. Πλουτισμένος μέσω τῆς ἀπάτης στάθηκε κάποια ἡμέρα μπροστά στό Κύριο.  Βλέποντας τήν ἐνσαρκωμένη Ἁγιότητα αἰσθάνθηκε ἀμέσως τήν ἐνοχή τῆς ἁμαρτωλῆς ζωῆς του καί τήν ἀνάγκη νά ξεφορτώσει τό βάρος τῶν ἁμαρτιῶν του πού τόν πίεζαν στήν καρδιά καί τόν ἀνησυχοῦσαν.
Ἡ παρουσία τοῦ Ἰησοῦ στό σπίτι τοῦ δίνει τήν εὐκαιρία νά ξεκοπεῖ ἀπό τό ἄτιμο παρελθόν του. Ἔμμεσα ἐξομολογεῖται καί ἀποφασίζει ποιό θά εἶναι τό μελλοντικό του πιστεύω καί ἡ συμπεριφορά τῆς ζωῆς του. «Τὰ ἡμίσειά μου τῶν ὑπαρχόντων, κύριε, τοῖς πτωχοῖς δίδωμι, καὶ εἴ τινός τι ἐσυκοφάντησα ἀποδίδωμι τετραπλοῦν» (Λουκ.19,8) Μπροστά σ᾿ αὐτή τήν εἰλικρινῆ καί ξαφνική μετατροπή, ὁ Χριστός ἀπαντᾶ:  «Σήμερον σωτηρία τῷ οἴκῳ τούτῳ ἐγένετο». (στιχ. 9)
Ἡ ἐξομολόγηση καί ἡ ἀπάρνηση τῆς ἁμαρτίας εἶναι ἡ κύρια στιγμή τῆς μετανοίας. Τό ἰδανικό τοῦ εὐαγγελικοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ ἁγιότητα, ἡ ὁποία δέν ἔχει τίποτε τό κοινό. Αὐτό τό πρᾶγμα τό ἔχει καταλάβει τόσο ὁ Ζακχαῖος, ὅσο καί ἡ ἁμαρτωλή γυναίκα, στήν ὁποία ὁ Χριστός εἶπε: «Πορεύου καὶ ἀπὸ τοῦ νῦν μηκέτι ἁμάρτανε» (Ἰω. 8,11). Ὁ ἀνώτατος σκοπός τῆς μετανοίας εἶναι ἡ ἠθική καί πνευματική τελειότητα «Ἔσεσθε οὖν ὑμεῖς τέλειοι ὡς ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τέλειός ἐστιν» (Ματθ. 5, 48).
Το κλασικό παράδειγμα μετανοίας στό Εὐαγγέλιο εἶναι ἡ παραβολή τοῦ ἀσώτου. Σημειώνουμε μόνο τά ἑξῆς: ὁ υἱός (ὁ ἄνθρωπος γενικά) φεύγει ἀπό τό σπίτι τοῦ πατρός του (εἶναι ὁ Θεός) νά ζήσει στόν κόσμο τῶν ἁμαρτιῶν. Ἐκεῖ  χάνει ὅλη τήν κληρονομία του. Τοῦ ἀπομένει μόνο ἡ ἀνάμνηση τῆς παλαιότερης εὐτυχισμένης ζωῆς του.
Γεύεται τήν πικρία τῶν δεινῶν, ἀλλά συνέρχεται. Γεννιέται μέσα του μία καινούργια σκέψη, ἡ ὁποία ξεσπᾶ καί γίνεται ἐξομολόγηση. Καί ὅπως εἶπε, ἔτσι ἔπραξε κατόπιν. Πηγαίνει στό πατέρα του, ἐξομολογεῖται καί κλαίει γιά τίς ἁμαρτίες του. Ὁ πατέρας του ἀπό μακριά τόν βλέπει, τρέχει, τόν ἀγκαλιάζει, χαίρεται, τόν φιλεῖ καί τόν ντύνει μέ βασιλικό ἔνδυμα.
Ἔχουμε στήν παραβολή τοῦ ἀσώτου ὅλα τά στοιχεῖα μιᾶς πλήρους μετάνοιας: Βλέπουμε τόν ἁμαρτωλό, τήν συναίσθηση, τήν ἐξομολόγηση τῶν ἁμαρτιῶν του, τήν ἐπιστροφή, τήν συγχωρητική εὐχή, τήν ἀνάνηψη, τήν ἀπόφαση διορθώσεως, τόν πατέρα πού τόν δέχεται, τήν μετάνοια καί τήν σύγχώρησή του ἀπό τόν πατέρα. Αὐτή ἡ παραβολή ἀπεικονίζει αὐτό πού θά μπορούσαμε νά ὀνομάσουμε πλήρη εὐαγγελική μετάνοια.
Ἀπό τά παραπάνω παραδείγματα μαθαίνουμε πῶς γίνεται ἡ μετάνοια. Δέν βρισκόμαστε στό σκότος τῆς δεισιδαιμονίας καί τῆς τυπολατρείας τῶν εἰδωλολατρικῶν θρησκειῶν τοῦ παρελθόντος, ἀλλά στό ἐπίπεδο τῆς ἀληθινῆς καί ἀγνῆς θρησκευτικῆς ἐμπειρίας. Ἡ ἁμαρτία εἶναι μία ψυχολογική πραγματικότητα.
Ἡ συνέπειά της εἶναι ὁ θάνατος. Ὅποιος θέλει νά ζήσει, πρέπει νά μετανοήσει. Πῶς; Ὅπῶς μᾶς ὑπέδειξε ὁ Χριστός. (μέ τόν ἐκκλησιασμό,τήν νηστεία καί τήν προσευχή) ἤ σάν τόν τελώνη, μέ ταπείνωση, σάν τήν πόρνη, μέ τά δάκρυα τῆς ἀπέραντης ἀγάπης της, σάν τόν Πέτρο μέ λυγμούς καί μέ πόνο, σάν τόν ληστή μέ φλογερή προσευχή καί μέ ἀληθινή μετάνοια.
Ὁ Χριστός συγχωρεῖ τήν ἁμαρτία «ἐξουσίαν ἔχει ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀφιέναι ἁμαρτίας ἐπὶ τῆς γῆς» (Μαρκ. 2,10). Εἶναι ἡ μεγάλη ἀγγελία, τό μέγα θαῦμα, ἡ ἐπανάσταση καί ἡ θεϊκή ἀποκάλυψη τήν ὁποία ἔφερε πρῶτος καί γιά πρώτη φορά στόν κόσμο ὁ Χριστός. Ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν εἶναι ἡ ἀποστολή  τοῦ ἐρχομοῦ Του στόν κόσμο.
Ὅλες οἱ ἁμαρτίες συγχωροῦνται ἐκτός ἀπό τήν βλασφημία ἐναντίον τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ ὁποία εἶναι αἰώνια ἁμαρτία. Εἶναι μία λογική καί ἠθική ἀδυναμία νά συγχωρεθεῖ ἕνας ἁμαρτωλός, ὁ ὁποῖος ἀντιστέκεται, ἐνσυνείδητα, στό φῶς τῆς ἀληθείας.

Μεταφραστές : ἱερεύς π. Κυπριανός Στάϊκου, ρουμᾶνος καί μοναχός Δαμασκηνός Γρηγοριάτης

Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.

Ἐπιμέλεια κειμένου και πηγή στο Διαδίκτυο  Ἀναβάσεις