Περί ἀρνήσεως τοῦ κόσμου, τοῦ ἑαυτοῦ μας. Περί τῶν εὐαγγελικῶν ἐντολῶν καί τῶν μοναχικῶν ὑποσχέσεων. Ἡ ζωή τοῦ Ὁσίου Γέροντος Ἀρσενίου Μπόκα. Μέρος Ε'

Περί ἀρνήσεως τοῦ κόσμου

Οἱ βαθμίδες τῆς μοναχικῆς πολιτείας

Ἱερομονάχου Γέροντα Ἀρσενίου Μπόκα (+1910-1989)

 Μέρος Ε'

Ὁ κόσμος εἶναι ἔργο τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά ἡ φθορά τοῦ κόσμου εἶναι  ἔργο τῆς ἀμαρτίας. Οἱ μοναχοί φεύγουν ἀπό τήν φθορά τοῦ κόσμου, διότι αὐτή ἀποσυνθέτει πνευματικά τούς ἀνθρώπους τοῦ Θεοῦ. Καί, ἐπειδή ἡ φθορά αὐτή εἶναι τόσο πολύ ἀνακατωμένη μέ τόν κόσμο, οἱ μοναχοί ἀρνοῦνται τόν κόσμο. Αὐτά ἐν συντομίᾳ.
Πιό ἐκτενέστερα, ἡ φυγή ἀπό τόν κόσμο γίνεται ὡς ἑξῆς: Σέ κάποια ἡλικία ἐξεγείρεται ὁ νοῦς μας καί ἡ χριστιανική μας συνείδησις. Ἡ συνείδησις αὐτή εἶναι τό ἴδιο τό χάρισμα τοῦ Βαπτίσματος. Ἀπ᾿ ἐδῶ μᾶς καλοῦν δύο φωνές: Ὁ Θεός καί ὁ κόσμος. Ὁ καθένας μᾶς τραβᾶ πρός τό μέρος του. Ὁ Θεός μᾶς καλεῖ, μέσῳ τῆς συνειδήσεώς μας, ἐνῶ ὁ κόσμος μέσῳ τοῦ σώματός μας. Φθάνοντας σ᾿ αὐτό τό σταυροδρόμιο ἔχουμε στήν συνέχεια τήν ἐλευθερία νά διαλέξουμε τόν τρόπο τῆς ζωῆς μας γιά τό μέλλον μας.

Ἐάν ἔχουμε νά κάνουμε μιά χριστιανική ζωή στόν κόσμο, βλέπουμε γύρω μας ἤ ἀκόμη καί μέσα στό σπίτι μας ὅτι οἱ κοσμικές συνήθειες καί ἀπασχολήσεις μᾶς νικοῦν καί φθάνουμε στό σημεῖο νά ζοῦμε καί ἐμεῖς, ὅπως ὅλος ὁ κόσμος. Ἐάν ὅμως τό κάλεσμα τῆς συνειδήσεώς μας πρός τόν Θεό εἶναι πολύ περισσότερο δυνατό ἀπ᾿ ὅ,τι τοῦ σώματός μας πρός τόν κόσμο, τότε ἀρνούμεθα τόν κόσμο, πωλοῦμε ὅ,τι ἔχουμε καί ἐρχόμεθα σ᾿ ἕνα μοναστήρι γιά ν᾿ ἀκολουθήσουμε τόν Χριστό.

Ἑπομένως, ἡ ἄρνησις τοῦ κόσμου εἶναι μία πρᾶξις τῆς ἐλεύθερης συνειδήσεώς μας, μία δική μας πεποίθησις. Κανένας ἄλλος λόγος δέν εἶναι τόσο θεμελιακός, ὅσον αὐτός.
Ἰδού τό πρῶτο βῆμα πρός τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

Περί ἀρνήσεως τοῦ ἑαυτοῦ μας

«Εἴ τις θέλει ὀπίσω μου ἔρχεσθαι, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν καί ἀράτω τόν σταυρόν αὐτοῦ καθ᾿ ἡμέραν καί ἀκολουθείτω μοι» (Λουκ.9,23).
Ἡ ἄρνησις τοῦ κόσμου ἔχει δύο βαθμίδες. Στήν πρώτη ἀρνούμεθα τόν κόσμο ἐξωτερικά καί μέ κάθε τι μέ τό ὁποῖο εἴμεθα δεμένοι μαζί του. Στήν δεύτερη ἀρνούμεθα καί ὅλες τίς ἐσωτερικές μας διασυνδέσεις πού εἴχαμε μέ τόν κόσμο. Αὐτές εἶναι τά πάθη, οἱ φαντασίες καί ὅλες οἱ προσωπικές μας ἀδυναμίες.
Ἐάν μείνουμε στόν κόσμο, γινόμεθα ἕνα μέ τόν κόσμο. Ἐάν ὅμως θέλουμε ν᾿ ἀκολουθήσουμε τόν Χριστό, τότε πρέπει νά συμπληρώσουμε τήν ἄρνησι καί ἀπομάκρυνσί μας ἀπό τόν κόσμο μέ τήν ἄρνησι τοῦ ἑαυτοῦ μας ἀπό τίς κοσμικές του ἐξαρτήσεις. Αὐτός ὁ κόσμος εἶναι τό ἐγώ, ὁ ἐγωϊσμός, εἶναι ἡ ἀγάπη καί ὁ ἔπαινος τοῦ ἑαυτοῦ μας, εἶναι ὁ τόπος καί ὁ τρόπος τῶν ἀπολαύσεων καί ἡδονῶν. Ὁ ἐγωϊσμός εἶναι ἡ ρίζα ὅλων τῶν παθῶν. Ἐνῶ ἡ ἄρνησις τοῦ ἑαυτοῦ μας εἶναι ἡ ἀποξήρανσις αὐτῆς τῆς ρίζας καί ἡ πρώτη προϋπόθεσις πορείας ὀπίσω τοῦ Χριστοῦ.
Ἐάν ἐξέλθουμε ἀπό τόν κόσμο, λυτρωνόμεθα ἀπό τούς πειρασμούς τῆς ὁράσεως καί ἀκοῆς. Ἔτσι, ἀδυνατίζουν σταδιακῶς καί τά ἐσωτερικά μας πάθη. Ἐάν δέν ἀπομακρυνθοῦμε πλήρως ἀπό τήν δύναμί τους, πρέπει νά κόπτουμε τούς βλαστούς καί τίς ρίζες μέ τήν ἄσκησι, κάθε ἡμέρα ἀρνούμενοι συνεχῶς τήν παράλογη ἀγάπη τοῦ ἑαυτοῦ μας. Αὐτό αἰσθάνεται ἡ θνητή μας φύσις, ὅτι εὑρίσκεται ἐπάνω σ᾿ ἕνα σταυρό, ὅπου πεθαίνει συνεχῶς ὁ παλαιός μας ἄνθρωπος. Δέν ἠμποροῦμε νά βαδίσουμε στά ἴχνη τοῦ Ἰησοῦ, παρά μόνο σκοτώνοντας κάθε ὥρα τά πάθη μας.
Στήν ἀρχή, ἡ πορεία ὀπίσω τοῦ Ἰησοῦ ἔχει ἀκόμη κι αὐτό τό νόημα: Μᾶς ἀποσπᾶ  ἀπό τήν φύσι τῶν παθῶν καί στήν θέσι τους  βλαστάνουν οἱ ἀρετές.
Ἡ ἄρνησις τοῦ ἑαυτοῦ μας δέν εἶναι ἀδυναμία, συντριβή καί ἦττα. Ἀντιθέτως, εἶναι ἀπελευθέρωσις μιᾶς πολύ μεγάλης ψυχικῆς δυνάμεως. Πρόχειρες μαρτυρίες εἶναι οἱ ἴδιοι οἱ πειρασμοί. Ἐάν κερδίζουμε, δηλαδή συμπεριφερόμεθα ἀπέναντι σ᾿ αὐτούς σύμφωνα μέ τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, αἰσθανόμεθα στήν ψυχή μία εἰρήνη καί μία ψυχική πρόοδο. Ἀφ᾿ ὅτου χάνουμε, δηλαδή συμπεριφερόμεθα ὡς ἄνθρωποι καί σύμφωνα μέ τά πάθη μας, αἰσθανόμεθα μία ταραχή, μία ἐπίπληξι τῆς συνειδήσεώς μας καί μία πνευματική πτῶσι. Ἡ ἄρνησις τοῦ ἑαυτοῦ μας ἀποδεικνύει τήν πίστι καί τήν ἀγάπη, τήν ὁποία ἔχουμε πρός τόν Ἰησοῦ μας. Ἀπ᾿ αὐτή πηγάζει μία μεγάλη ἐσωτερική κατάστασις. Ἡ ἄρνησις τοῦ ἑαυτοῦ μας εἶναι ὑπερφυσική πορεία, ἡ ὁποία μᾶς συνοδεύει σ᾿ ὁλόκληρη τήν μοναχική μας  ζωή καί ἀπό τήν ὁποία ἔντονα χαρακτηρίζεται.
Μ᾿ αὐτό τόν τρόπο ξηραίνεται ἡ πηγή καί ἡ ρίζα τῶν παθῶν.

Περί τῶν εὐαγγελικῶν ἐντολῶν καί τῶν μοναχικῶν ὑποσχέσεων

Ὁ Ἰησοῦς μᾶς ἔδωσε ἐντολές καί συμβουλές μέ τό παράδειγμα τῆς ζωῆς Του. Σ᾿ αὐτό μᾶς ἀπεκάλυψε ὅλη τήν θέλησι τοῦ Θεοῦ Πατρός πρός τούς ἀνθρώπους γιά νά σωθοῦν. Οἱ ἐντολές Του ἐξασφαλίζουν τήν σωτηρία γιά ὅλο τόν κόσμο, ἐνῶ οἱ  εὐαγγελικές συμβουλές Του εἶναι αὐτές: Ἡ ἑκούσια πτωχεία, ἡ ἀμόλυντη ζωή καί ἡ ἀπεριόριστη ὑπακοή.
Οἱ εὐαγγελικές Του συμβουλές θεμελιώνουν τόν μοναχισμό μας. Ἡ μοναχική πολιτεία ἀκολουθεῖ συνεπῶς τήν ζωή τοῦ Χριστιανισμοῦ μέχρι τά μέτρα τῆς πνευματικῆς της τελειώσεως. Ἀλλά γιά νά εἰσέλθη ἡ ἀνθρώπινη φύσις σέ μία ὁδό τόσο ἐπιμήκη, πρέπει νά ἔχη κατανοήσει καλά τά μέσα καί νά γνωρίζη πολύ καλά τήν ὁδό.
Κατ᾿ ἀρχήν, ἐάν εἴμεθα ἀληθινά μαθητές τοῦ Ἰησοῦ, ὅπως ἦσαν οἱ Ἀπόστολοι, τότε ἠμποροῦμε νά εἴμεθα ταπεινοί μαθητές ἑνός λειτουργοῦ τοῦ Ἰησοῦ, ὅπως εἶναι ὁ Πνευματικός. Ἡ μοναχική ζωή δέν διδάσκεται τόσο ἀπό τά βιβλία, ὅσο ἀπό τήν μαθητεία.
Οἱ μοναχικές ὑποσχέσεις ἔχουν τό νόημα ξερριζώσεως σταδιακά τῶν παθῶν, τά ὁποῖα φθείρουν τήν φύσι μας καί διακινδυνεύει ἡ σωτηρία μας. Ὁ μεγαλύτερος κίνδυνος τῶν πιό ριζωμένων παθῶν μέσα μας εἶναι ὅτι ὁδηγοῦν τήν ψυχή στήν ἀπιστία τοῦ Θεοῦ μέ τό γεγονός ὅτι συλλαμβάνονται ἡ ψυχή καί τό σῶμα καί ὑποδουλώνονται σ᾿ αὐτή τήν γυμνή ἐκ τῆς Χάριτος ζωή.
Γνωρίζοντας ὁ Ἰησοῦς ὅτι τά πάθη ἐμποδίζουν τήν ψυχή στήν πορεία της πρός Αὐτόν, δεδομένου ὅτι προσκολλᾶται σ᾿ αὐτά, μᾶς ἐζήτησε νά ἀπαρνηθοῦμε κάθε τί πού ἔχουμε σ᾿ αὐτό τόν κόσμο. Νά μισήσουμε τήν οἰκογένεια, ἀκόμη καί τήν προσωπική μας ζωή καί τίς σχέσεις της μέ τόν κόσμο (Λουκ.14,26). Ὁ μοναχισμός ἑδραιώνεται ἐπάνω σέ μία ἄλλη συγγένεια μετά τῶν ἀνθρώπων: τήν συγγένεια ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ. Τόν γάμο καί τά παιδιά τά ἐγκαταλείπουμε πρίν ἀκόμη τά ἀποκτήσουμε καί δέν τά ἔχουμε σ᾿ αὐτή τήν πορεία μας. Αὐτή εἶναι
ἡ ἁγία θέλησις γιά τήν ὁρατή προσωπική μας ζωή, πού εἶναι κατά τό πνεῦμα αὐτοῦ τοῦ αἰῶνος. Ἐδῶ ἀποδεικνύεται τρανῶς ὅτι οἱ εὐαγγελικές συμβουλές εἶναι τό θεμέλιο. Ἔτσι, ἡ ἑκούσια πτωχεία μᾶς λυτρώνει ἀπό τήν λαιμαργία, τήν φιλοχρηματία καί τήν ὀκνηρία. Ἡ παρθενία νικᾶ τήν κακή πρός τήν ἀκολασία ἐπιθυμία. Ἐνῶ ἡ ἄνευ ὅρων ὑπακοή φονεύει τήν ὑπερηφάνεια, τήν ζηλοτυπία, τήν ὀργή, τήν κενοδοξία καί τήν λύπη.
Ἀνάμεσα στίς τρεῖς μοναχικές ὑποσχέσεις ἡ δυσκολώτερη εἶναι ἡ ὑπακοή, διότι περισσότερο δι᾿ αὐτῆς θά νικηθοῦν τά πάθη τοῦ νοῦ, ὁ ὁποῖος συνομιλεῖ μέ τόν Θεό στόν μυστικό του χῶρο, χωρίς φανερές συζητήσεις.
Κανένα πάθος δέν θέλει νά ἀπομακρυνθῆ ἀπό τήν ἐμπαθῆ φύσι μας, χωρίς τήν ἀσκητική ἀγωγή, δηλαδή, χωρίς τούς τραυματισμούς ἀπό τά  βέλη τῆς συνειδήσεως πού ξεκινοῦν καί ἐνισχύονται ἀπό τήν ἀγαθή θέλησί μας. Ἐξ αἰτίας αὐτῆς τῆς μάχης ἀνάμεσα στίς νίκες καί στά πάθη, ἡ μοναχική πολιτεία ἔχει πλουτισθῆ μέ τήν θεία Χάρι καί σφραγισθῆ μέ τό Μυστήριο τῆς Μετανοίας.
Ἡ ὑπακοή εἶναι παντοῦ τό θεμέλιο τῆς τάξεως καί ἁρμονίας στήν ἀνθρώπινη κοινωνία μας, ἐνῶ στόν μοναχικό βίο ἔχει ἐπί πλέον κάτι τό  ἰδιαίτερα θεμελιῶδες: ὅτι ἡ ὑπακοή ἐκ πεποιθήσεως, μέσῳ τῆς συνειδήσεως τοῦ Ἡγουμένου ἤ τοῦ Πνευματικοῦ ὁμιλεῖ ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός. Ὁποιοδήποτε παράπτωμα ἤ παρέκκλισις ἀπ᾿ αὐτό τόν δύσκολο δρόμο τῆς ὑπακοῆς προκαλεῖ τήν ἐνδυνάμωσι τῶν παθῶν καί τήν πνευματική ἐξασθένησι τῆς ψυχῆς.
Ἰδού τό βάθος τῆς μοναχικῆς ὁδοῦ!

Μετάφρασις ἐπιμέλεια

ὑπό ἀδελφῶν Ἱερᾶς Μονῆς

Ὁσίου Γρηγορίου Ἁγίου Ὅρους 

2003

 Τό κείμενο προέρχεται ἀπό τά ἀρχεῖα τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου, τόν ὁποῖον καί εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τήν παραχώρηση τῶν ἀρχείων, ὅπως ἐπίσης εὐχαριστοῦμε καί τόν γέροντα τῆς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου πατέρα Γεώργιο Καψάνη γιά τήν εὐλογία καί τήν ἄδεια δημοσίευσης.

Ἐπιμέλεια κειμένου και πηγή στο Διαδίκτυο  Ἀναβάσεις