Οἱ μοναχοί καί ἡ διπλῆ ἐντολή τῆς ἀγάπης

ΤΑ ΑΣΚΗΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΝΟΡΙΑΣ Α΄. 

ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΓΓΑΜΟΣ ΒΙΟΣ

2. Ο ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ

Οἱ μοναχοί καί ἡ διπλῆ ἐντολή τῆς ἀγάπης

Πολλοί κατηγοροῦν τούς μοναχούς ὡς ἀντικοινωνικούς, ἀπόκοσμους καί ἀτομιστές. Ἡ ἀλήθεια ὅμως εἶναι ἀκριβῶς τό ἀντίθετο.

Στό σύγγραμμά του "Περί τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας", ὁ Ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης καταγράφει δύο "ἱεράς ἐπωνυμίας", ὅπως λέει, οἱ ὁποῖες ἐκφράζουν μέ περιεκτικό τρόπο τόν χαρακτήρα καί τό ἦθος "τῆς τῶν μοναχῶν φιλοσοφίας". Πρόκειται γιά τίς ἐπωνυμίες "θεραπευταί" καί "μοναχοί". Ἡ θεραπεία, δηλαδή ἡ λατρεία τοῦ Θεοῦ, καί ἡ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου συνιστοῦν τούς δύο στόχους τῆς μοναχικῆς κλήσεως καί ζωῆς⁴¹. Ὁ μοναχός ἤ θεραπευτής οὐσιαστικά προσπαθεῖ νά ἐκπληρώσει τήν διπλῆ ἐντολή τῆς ἀγάπης: τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό, τό «ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδιᾶς σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου»⁴², καί τήν ἀγάπη πρός τόν πλησίον, δηλαδή τό «ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν»⁴³.

Ὁ μοναχός δέν φεύγει ἀπό τούς ἀνθρώπους διότι τούς μισεῖ, ἀλλά διότι τούς ἀγαπᾶ ὑπερβολικά. Θέλει νά σωθοῦν οἱ ἄλλοι καί ὄχι μόνον ὁ ἴδιος. Κέντρο εἶναι οἱ ἄλλοι. Ξεχνᾶ τόν ἑαυτό του. Μ’ αὐτήν τήν ἐπιθυμία πηγαίνει «στό Μοναστήρι ἤ στήν ἔρημο»⁴⁴.

Ἕνας σύγχρονος ἁγιορείτης Ἅγιος, ὁ Ὅσιος Σιλουανός, μέ δάκρυα στά μάτια παρακαλοῦσε τόν Θεό: «Κύριε,... δῶσε...σ’ ὅλο τόν κόσμο νά Σέ γνωρίσῃ μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα»⁴⁵.

Ἐπίσης ἱκέτευε: «Ὤ Κύριε, δῶσε μας τὴν ἀγάπη Σου αὐτήν, σ' ὅλο τὸν κόσμο!»⁴⁶. Ὁ Ἅγιος Σιλουανὸς ἐπιθυμεῖ, αὐτήν τήν ἐμπειρία, πού ἔζησε καί ζεῖ ὁ ἴδιος, δηλαδή τήν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στήν καρδιά του, νά τήν ζήσουν καί ὅλοι οἱ ἄνθρωποι. Θέλει, φλεγόμενος ἀπό ἀγάπη, ὅλοι νά ἔχουν τόν ἀρραβώνα τοῦ ἁγίου Πνεύματος, τήν πρόγευση τῆς σωτηρίας. Παρακαλεῖ ὁ σύγχρονος Ὅσιος γιά τήν σωτηρία ὅλης τῆς γῆς, ἐνδιαφερόμενος καί πάσχοντας ἀγαπητικά γιά τόν σύμπαντα κόσμο.

Ὁ μοναχός ἐπιδιώκει τήν κάθαρση διά τῆς ἡσυχίας, τόν φωτισμό καί τήν θέωση πρός Χάριν ὅλου τοῦ κόσμου. Δέν ὑστερεῖ ὅμως καί σέ ἔργα κοινωνικῆς ἀγάπης καί φιλανθρωπίας.

Ὁ Μέγας Βασίλειος στόν λόγο του "Πῶς πρέπει νά κοσμεῖται ὁ μοναχός’’, παρατηρεῖ ὅτι ὀφείλει «νά συμπάσχει μέ αὐτούς πού πάσχουν, νά δακρύζει μαζί τους καί πάρα πολύ νά τούς λυπᾶται...νά νουθετεῖ τούς ἄτακτους, νά παρηγορεῖ τούς ὀλιγόψυχους, νά ὑπηρετεῖ τούς ἄρρωστους, νά νίβει τά πόδια τῶν ἁγίων, νά φροντίζει γιά τήν φιλοξενία καί τήν ἀγάπη πρός τούς ἀδελφούς»⁴⁷.

Οἱ μοναχοί, τηρώντας τήν διπλῆ ἐντολή τῆς ἀγάπης, ἁγιάζονται, θεραπεύονται πνευματικά, γίνονται ἀληθινά πρόσωπα ἀποβάλλοντας τό εἰδεχθές προσωπεῖον τῶν παθῶν. Ἡ πρώην πολυδιασπασμένη ἐμπαθής ψυχή τους, διά τῆς εὐλογημένης μοναχικῆς τους βιοτῆς, ἀνασυγκροτεῖται, γίνεται ἀπαθής, ἑνοποιεῖται.

Ἀκόμη καί ὁ ἔσχατος ἐρημίτης, μέ τήν ὁσιακή του ζωή, «θεραπεύει» τόν ἄνθρωπο, ἀλλά καί ἁγιάζει ὁλόκληρη τήν κτίση. Ἡ ἁγιότητά του διοχετεύεται μ’ ἕναν τρόπο μυστικό σ’ ὅλο τό ἐκκλησιαστικό σῶμα.

Ὁ μοναχός ἀγωνίζεται γιά τήν πνευματική του πρόοδο ὡς μέλος τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ. Δέν εἶναι αὐτοφυλακισμένος σέ μία ἐγωκεντρική προσπάθεια γιά ἀτομική σωτηρία. Ζεῖ «τήν τῶν πάντων ἑνότητα»⁴⁸ γι’ αὐτό καί κατανοεῖ ὅτι ἡ δική του πνευματική πρόοδος εἶναι πρόοδος ὅλων τῶν μελῶν τοῦ σώματος.

Προσπαθεῖ νά ὠφελήσει ὅλους τούς ἐν Χριστῷ ἀδελφούς του βιώνοντας τό γεγονός ὅτι ὅλοι εἴμαστε «ἀλλήλων μέλη»⁴⁹, ὁ ἕνας κομμάτι τοῦ ἄλλου καί ὅλοι μέλη τοῦ Χριστοῦ.

Κατανοεῖ ὅτι καθαριζόμενος καί φωτιζόμενος βοηθεῖ τούς ἀδελφούς του καί συνεισφέρει στήν σωτηρία ὅλου τοῦ κόσμου. Προσεύχεται ἔμπονα θυσιαζόμενος αὐτοπροαίρετα καί ἀνιδιοτελῶς γιά ὅλον τόν κόσμο.

Ὁ Ὅσιος Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης γράφει γιά τόν Ἅγιο Παρθένιο Κιέβου ὅτι ὁ Ἅγιος αὐτός πῆρε τό ἑξῆς μήνυμα ἀπό τήν Κυρία Θεοτόκο: «Ἀληθινὸς μοναχὸς (καί κατ’ ἐπέκτασιν ἀληθινός χριστιανός) εἶναι αὐτὸς, ποὺ μεσιτεύει γιὰ ὁλόκληρο τὸν κόσμο»⁵⁰.

Ὁ μοναχός ἀγαπᾶ τούς πάντες καί προσεύχεται γιά ὅλους καί μάλιστα γι’ αὐτούς πού δέν μποροῦν ἤ δέν ἔχουν μάθει νά προσεύχονται.

Ὁ «ἀπαρηγόρητος» βίος του, δηλαδή ὁ στερημένος ἀπό τίς ἀνέσεις καί τήν γενικότερη καλοπέραση τοῦ κόσμου, ἀπό τό καλό φαγητό, τό μαλακό στρῶμα κ.ἄ., καθώς καί ἡ ὅλη του ἀσκητική βιοτή, ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή του, ἡ συνδυασμένη μέ τήν μυστηριακή-λειτουργική του ζωή, ὅλα αὐτά λειτουργοῦν θεραπευτικά στήν ὑπόστασή του καί εὐεργετικά γιά ὅλη τήν ἀνθρωπότητα. Ὄντας ὑγιής πνευματικά ὁ ἴδιος, μπορεῖ στήν συνέχεια, μέ τήν Θεία Χάρη, πού ἔχει ἐνεργό μέσα του, νά γίνει ἰατρός πνευματικός καί τῶν ἄλλων. «Δέν νοεῖται ἄνθρωπος», δίδασκε ὁ μακαριστός π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, «ὁ ὁποῖος εἶναι θεραπευμένος, νά μήν ἔχει πνευματικά παιδιά, ἄλλους δηλαδή ἀνθρώπους σέ πνευματική ἐξάρτηση ἀπό αὐτόν, τούς ὁποίους νά νουθετεῖ καί καθοδηγεῖ πρός θεραπείαν»⁵¹.

Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο:«Τά ἀσκητικά τῆς Ἐνορίας» (Ἱερομονάχου Σάββα Ἁγιορείτου) πού ἤδη κυκλοφορεῖ.
 

41 Πρβλ. Σκουτέρη Κωνσταντίνου Β., Ὁ μοναχικός βίος, αὐθεντική πραγμάτωση τοῦ ὀρθόδοξου ἤθους, http://www.cc.uoa.gr/theology/html/greek/pubs/doctrsec/scouteris/03/03.htm.

42 Μάρκ. 12, 30-31.

43 Ματθ. 22, 39.

44 Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Βίος καί Λόγοι, Ἔκδοσις Ζ΄, Ἱερά Μονή Χρυσοπηγῆς, Χανιά 2006,σελ. 197.

45 Σαχάρωφ Σωφρονίου Ἀρχιμ., Ὁ Γέροντας Σιλουανός, Γ΄ Ἔκδοση, Ἱερά Μονή Τιμίου Προδρόμου - Ἔσσεξ Ἀγγλίας, 1985, σελ. 398.

46 Ὅ.π. σελ. 540.

47 Μ. Βασιλείου, TLG, Work #044 31.656.17 to Work #043 31.656.17 “Πῶς δεῖ κοσμεῖσθαι τόν μοναχόν" : «ἐν παντὶ εὐχαριστεῖν, πρὸς πάντας ταπεινὸν εἶναι͵ μισεῖν τὴν ὑπερηφανίαν͵ νήφειν καὶ τηρεῖν τὴν καρδίαν ἀπὸ λογισμῶν πονηρῶν͵ θησαυρίζειν ἐν οὐρανῷ δι΄ ἐντολῶν͵ ἑαυτὸν ἀνακρίνειν περὶ τῶν λογισμῶν τῶν καθημερινῶν καὶ πράξεων͵ μὴ ἐμπλέκεσθαι ταῖς τοῦ βίου πραγματείαις καὶ περιττολογίαις· μὴ περιεργάζεσθαι τὸν τῶν ῥᾳθύμων βίον͵ ἀλλὰ ζηλοῦν τὸν τῶν ἁγίων Πατέρων· συγχαίρειν τοῖς κατορθοῦσιν ἀρετὴν͵ καὶ μὴ φθονεῖν· συμπάσχειν τοῖς πάσχουσι͵ καὶ συνδακρύειν͵ καὶ σφόδρα τούτους πενθεῖν͵ μὴ μέντοι κατακρίνειν· μὴ ὀνειδίζειν τὸν ἀποστρέφοντα ἀπὸ ἁμαρτίας͵ μη δέποτε δικαιοῦν ἑαυτόν· πρὸ πάντων ἁμαρτωλὸν ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων ἑαυτὸν ὁμολογεῖν͵ νουθετεῖν τοὺς ἀτάκτους· pαραμυθεῖσθαι τοὺς ὀλιγοψύχους· ὑπηρετεῖν τοῖς ἀῤῥώστοις͵ πόδας ἁγίων νίπτειν· ξενοδοχίας καὶ φιλαδελφίας ἐπιμελεῖσθαι· μετὰ τῶν οἰκείων τῆς πίστεως εἰρηνεύειν».

48 Ἰω. 17, 21.

49 Ἐφ. 4, 25.

50 Σαχάρωφ Σωφρονίου Ἀρχιμ., Ὁ Ἅγιος Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης, Δέκατη ἔκδοση, Ἱερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Ἔσσεξ Ἂγγλίας 2003, σελ. 581-582.

51 Πρωτοπρ. Ἰωάννου Σ. Ρωμανίδου (†), Καθηγητοὺ Πανεπιστημίου, Πατερικὴ Θεολογία, Πρόλογος: Πρωτοπρ. Γεωργίου Δ. Μεταλληνοῦ, Κοσμήτορα Θεολ. Σχολῆς Πανεπ. Ἀθηνῶν, Ἐπιμέλεια – σχόλια: Μοναχοῦ Δαμασκηνοῦ Ἁγιορείτου, Ἐκδόσεις Παρακαταθήκη, σελ. 32.