Περί μετανοίας καί θεραπείας τῆς ψυχῆς

ΙΣΤ΄ ΛΟΥΚΑ

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ

ΠΕΡΙ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ

ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

Μιχαήλ Χούλη, Θεολόγου

  Ο αυτό-δικαιωθείς Φαρισαίος και ο μετανοήσας Τελώνης

 Αν ακούσουμε και μόνο τους τίτλους από τα δελτία ειδήσεων, αν και μόνο μια πρόχειρη ματιά ρίξουμε στις καθημερινές εφημερίδες, θα διαπιστώσουμε πως το κακό και η αμαρτία διαχέονταιστον κόσμο με διάφορες μορφές: Επιθετικότητα, έχθρες, ζήλειες, φυλετικές διακρίσεις, φόνοι, πόλεμοι, αυτοκτονίες, οικολογικές καταστροφές κ.λπ. Πολλοί άνθρωποι, εσκεμμένα, από άγνοια, ή αναγκαστικά, βιώνουν επομένως την αποτυχία, τη δυστυχία, την αποξένωση. Το έλεος του Θεού είναι όμως αμέτρητο. Η φιλανθρωπία Του συγχωρεί μετανοημένες ανομίες και αδικίες. Γιατί Εκείνος λέγει: «Δε θέλω το θάνατο του αμαρτωλού, ώσπου να επιστρέψει και να ζήσει». Και πάλι ο Κύριος Ιησούς λέγει: «Εβδομήντα φορές το επτά» (συνεχώς) να συγχωρείτε τα αμαρτήματα των άλλων (βλ. Ευχή επί Εξομολογουμένων).

ΜΕΤΑΝΟΙΑ-ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ είναι λοιπόν το μυστήριο της Εκκλησίας με το οποίο ο Θεός, διαμέσου των ιερέων, συγχωρεί όλες τις αμαρτίες-αποτυχίες-αστοχίες των ανθρώπων, που έγιναν μετά το Βάπτισμά τους. Την δύναμη αυτή άφησε κληρονομιά ο Χριστός στην Εκκλησία Του (=το Σώμα Του στους αιώνες) και επισημαίνεται με τα λόγια Του: «Σας βεβαιώνω πως ό,τι κρατήσετε ασυγχώρητο στη γη (περιπτώσεις ηθελημένης αμετανοησίας) θα είναι ασυγχώρητο και στον ουρανό. Και ότι συγχωρήσετε στη γη θα είναι συγχωρημένο και στον ουρανό» (Ματθ. 18,18). Παραχώρησε δηλαδή ο Κύριος την δυνατότητα της άφεσης των αμαρτιών, και άρα της επανένωσης με τον Θεό, στους αποστόλους και δι’ αυτών στους διαδόχους τους, επισκόπους και ιερείς, όταν και πάλι λέγει: «Σε όποιους συγχωρήσετε τις αμαρτίες, θα τους είναι συγχωρημένες. Σε όποιους τις κρατήσετε ασυγχώρητες, θα κρατηθούν έτσι» (Ιω. 20,23). Άλλωστε είναι ψυχολογική ανάγκη στον άνθρωπο να εκθέτει σε άλλους συνανθρώπους του τα αισθήματα χαράς και λύπης του. Πάνω σ’ αυτό βασίζεται και το θεοδώρητο μυστήριο της Εξομολογήσεως, που προϋποθέτει την μετάνοια και αλλαγή πορείας (μετα+νοώ = αλλάζω τρόπο σκέψεως και ζωής).

Και δεν φτάνει βέβαια η συνειδητοποίηση ότι πρέπει να φας ή να πιείς για να ζήσεις. Πρέπει και ο καθένας από εμάς να τρέξει στην πηγή της τροφής ή του καθαρού νερού για να ζήσει, και μάλιστα γνήσια και αληθινά. Αυτό σημαίνει ότι χωρίς συμμετοχή στα μυστήρια της Εκκλησίας, όσο το δυνατόν περισσότερο προετοιμασμένος, παραμένει κανείς άγευστος από χριστιανική πνευματική ζωή και με πίστη αναιμική και ιδεολογική. Ιδιαίτερα το μυστήριο της μετανοίας-εξομολογήσεως ετοιμάζει την ψυχή του πιστού στο να δεχθεί τις ουράνιες ακτίνες των χαρισμάτων του Τριαδικού Θεού και μάλιστα δια της Θείας Μεταλήψεως. Ο ίδιος ο Χριστός μάς προτρέπει: «Ελάτε προς εμένα όλοι εσείς, που είστε κουρασμένοι και φορτωμένοι, και εγώ θα σας αναπαύσω …. Μάθετε από εμένα ότι είμαι πράος και ταπεινός στη καρδιά και θα βρείτε ανάπαυση στις ψυχές σας» (Ματθ. 11,28-29). Είναι μεγάλο βάρος πράγματι η αμαρτία. Κοντά στον Χριστό επομένως, και με την αγάπη προς το πρόσωπό Του, παίρνουν νόημα τα διάφορα γεγονότα της ζωής, ή αποτρέπονται οι λύπες, οι απογοητεύσεις, οι καταθλίψεις και οι αυτοκτονίες. Αλλά και αυτός ο ψυχίατρος Γιούνγκ διαπίστωσε ότι πολλοί ασθενείς γίνονται καλά με τη βοήθεια πνευματικών, ενώ ο φιλόσοφος Βολταίρος παραδέχτηκε ότι η εξομολόγηση είναι το μεγαλύτερο χαλινάρι των απόκρυφων εγκλημάτων (βλ. ‘Εκκλησία και κοινωνία’, Σπ. Μπιλάλη, Αθ. 1959).  

Ο ιερέας-πνευματικός είναι πράγματι το ‘καλώδιο’ που φέρνει στις ψυχές το άκτιστο φώς του Αγίου Πνεύματος, ενώ οι μάγοι, μέντιουμ, αποκρυφιστές και Νεοεποχίτες είναι τα όργανα πονηρών δυνάμεων, δια των οποίων ο σατανάς προσπαθεί διαχρονικά να παραπλανήσει την οικουμένη και να οδηγήσει πολλούς σε σύγχυση και πτώση. Άνευ της ιεροσύνης οι άνθρωποι δεν θα διέφεραν από τα ζώα, ή θα φορούσαν, προς το συμφέρον τους μόνο και προσωρινά, διαφορετικά προσωπεία ο καθένας επιδερμικής ηθικότητας. Η αναγκαιότητα του μυστηρίου της Μετανοίας τονίζεται καθαρά και στην Παλαιά Διαθήκη: Από τον μετανοήσαντα για τα βαριά αμαρτήματά του βασιλιά Δαβίδ, τον σπουδαίο 50^ο Ψαλμό της μετανοίας, το κήρυγμα των προφητών (δια των οποίων οι άνθρωποι άρχισαν να συνειδητοποιούν την φιλανθρωπία, δικαιοσύνη και αγάπη του Θεού), καθώς και από το κήρυγμα του Ιωάννου του Προδρόμου («μετανοείτε, γιατί έφτασε η Βασιλεία των Ουρανών», Ματθ. 4,17). Και όπως μπροστά στο γιατρό ντρεπόμαστε, όταν στεκόμαστε γυμνοί για να εξετάσει τις πληγές μας, αλλά αυτό οδηγεί στη θεραπεία μας, έτσι και η ντροπή από την εξαγόρευση των σφαλμάτων μπροστά στον πνευματικό, δεν συντελεί παρά στην θεραπεία των ψυχικών μας παθήσεων. Μήπως και αυτός ο ιερέας που μας ακούει δεν υποπίπτει ως άνθρωπος σε σφάλματα; Μας κατανοεί επομένως πλήρως, αφού δεν διαφέρει από εμάς. Ορισμένοι λέγουν: «Έχουμε καιρό για μετάνοια. Ας μην βιαζόμαστε σαν τους γέρους και τις γριές που τρέχουν στην Εκκλησία». Είναι αντιθέτως αλήθεια: (α) ότι η αναβολή μιας υγιούς πράξεως είναι συνήθως η ματαίωσή της, (β) ότι ο θάνατος δεν προειδοποιεί πάντα για τον ερχομό του, και (γ) ότι όπως το δηλητήριο του φιδιού απλώνεται γρήγορα σ’ όλο το σώμα, έτσι και η αμαρτία, η εσωτερική ανοργανωσιά και ψυχική αφροντισιά, οδηγεί ταχύτατα στον πνευματικό θάνατο, ήτοι την αποξένωση από τον Θεό.

Η εξομολόγηση δεν είναι δίκη, όπως νομίζουν εσφαλμένα κάποιοι. Είναι θεραπεία της ψυχής και όχι ανάκριση. Συν+χωρούμαι (συγχώρηση) σημαίνει ξαναβρίσκομαι συμφιλιωμένος με τους υπολοίπους αδελφούς μου, όπως πρώτος άνοιξε τον παράδεισο ο μετανοημένος στα δεξιά του Χριστού ληστής και όπως ο μετανοημένος τελώνης δικαιώθηκε στη συνείδηση των συνανθρώπων του και κυρίως αποκαταστάθηκε στην αγάπη του Θεού και την οικογένεια των αγίων. Ο πραγματικός θεραπευτής ψυχών και σωμάτων είναι ο Ιησούς Χριστός. Και αυτό το σώμα εξάλλου πάσχει όταν και η ψυχή πάσχει και βρίσκεται σε δυσαρμονία. Και πολλές ψυχικές ασθένειες στην εποχή μας προέρχονται από την έλλειψη πίστης και συμμετοχής στην εκκλησιαστική χαρά των χριστιανών. Όταν οι τύψεις, οι ενοχές, τα τραύματα και οι στενοχώριες δεν κατατίθενται στα πόδια του Εσταυρωμένου προς θεραπεία μας δια του ιερέως-εξομολόγου, τότε εσωτερικεύονται στο υποσυνείδητο, δημιουργούνται νευρώσεις και χάνεται η ψυχική ισορροπία. Η Χάρη του Θεού έχει όμως τη δύναμη όχι μόνο να εργάζεται ως υγιής ψυχοθεραπεία, αλλά να μας εφοδιάζει με την άκτιστη ενέργεια του Τριαδικού Θεού, που προστατεύει, δυναμώνει, δίνει κουράγιο και λυτρώνει. Ο άνθρωπος βρίσκει πλέον τον χαμένο του εαυτό, την πραγματική του οικογένεια (Ενορία), θεραπεύει τα τραύματά του στο πνευματικό ιατρείο (Εκκλησία) με τα ευεργετικά φάρμακα των μυστηρίων, ιδιαίτερα της μετανοίας και Θ. Ευχαριστίας (Ιω. Χρυσ., Εις Ιω. 2,5 ΕΠΕ 12,464). Τότε η πραγματική του πατρίδα ξανοίγεται μπροστά στα μάτια του (η βασιλεία του Θεού), επανασυνδέεται με την πηγή της ζωής (την άκτιστη Χάρη του Κυρίου) και γίνεται ακόμη χρήσιμο μέλος του κοινωνικού συνόλου, συνδεόμενος και με το φυσικό περιβάλλον του. 

Η μετάνοια συμφιλιώνει με τον εαυτό μας, τους συνανθρώπους μας και το Θεό. Ο ίδιος ο Θεός είναι που συγχωρεί, δια του ιερέως. Αμαρτία σημαίνει αυτοεξορία και μετάνοια σημαίνει επιστροφή στη χαρά της υγιούς κοινωνικότητας. Αυτά που λέμε ακόμη στον ιερέα δεν κοινολογούνται, διότι σε αντίθετη περίπτωση είναι θανάσιμη αμαρτία. Το μυστήριο της Εξομολόγησης είναι απόρρητο για τους τρίτους και νομικώς ακόμη κατοχυρωμένο. Απόδειξη είναι: (α) ότι ούτε στο δικαστήριο και επί σοβαρών εγκλημάτων δεν επιτρέπεται ο εξομολόγος να καταθέσει το περιεχόμενό του, (β) επί γερμανικής κατοχής πολλοί ιερείς βρήκαν τον θάνατο επειδή δεν πρόδιδαν στις γερμανικές αρχές μυστικά εξομολόγησης πατριωτών Ελλήνων.   

Τέλος, ο απόστολος Παύλος, του οποίου είναι γνωστή η μεγάλη του μετάνοια και μεταστροφή από μεγάλο διώκτη σε φλογερό απόστολο, διαπιστώνει και συμβουλεύει: «Η λύπη που αντιμετωπίζεται σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, οδηγεί στη μετάνοια, και αυτή καταλήγει στη σωτηρία, για την οποία κανείς δεν μετανιώνει. Αντίθετα, η λύπη που προέρχεται από ανθρώπινα (κοσμικά και όχι κατά Θεόν) προβλήματα οδηγεί στο θάνατο» (Β΄ Κορ. 7,10). Και καταλήγει: «Αν κάποιος, αδελφοί μου, βρεθεί να κάνει κάποιο παράπτωμα, εσείς οι Πνευματικοί (οι έχοντες το Άγιο Πνεύμα) να τον διορθώνετε με πραότητα. Προσέχετε μόνο να μην παρασυρθείτε και εσείς από τον πειρασμό» (Γαλ. 6,1).

  ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ:

‘Βασικές αλήθειες πίστεως και ζωής’, Νικολάου Νευράκη, Αθ. 2007

‘Η Καινή Διαθήκη’, Αποστολικής Διακονίας Εκκλησίας της Ελλάδος, 2009

‘Ορθόδοξη πίστη και λατρεία’, Α΄Λυκείου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 2005

Εικόνα από: www.pouke.org, ΙΣΤ΄ ΛΟΥΚΑ, ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ (Αρχή Τριωδίου)

 

Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον      www.egolpion.com 
8  ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2014

Read more: http://www.egolpion.com/telwnoy_xouli.el.aspx#ixzz2ute6wRID