Μπορεῖ νά τελεσθεῖ σήμερα ἕνα Εὐχέλαιο κατ' ἀνάγκη σέ περίπτωση ἑτοιμοθάνατου; Καί μέ ποιό τρόπο ἀφοῦ ἡ ἀκολουθία τοῦ εὐχελαίου εἶναι ἐκτενής;

Η αλήθεια είναι ότι σε τέτοιες περιπτώσεις ο λαός του Θεού σκέπτεται να δώσει αμέσως το εφόδιον της ζωής που είναι η θεία Ευχαριστία. Όμως κατά την παράδοση της Εκκλησίας μας υπάρχουν περιπτώσεις ασθενών στους οποίους δεν είναι δυνατή η θεία μετάληψη. Τότε για την περίπτωση αυτών των ασθενών τελείται ένα ευχέλαιο ανάγκης, αντίστοιχο μ' εκείνο το έκτακτο βάπτισμα της ανάγκης. Όσο όμως ρεαλιστικά κι αν δούμε τα πράγματα είναι αδύνατο να τελέσει ο ιερεύς μια γρήγορη ακολουθία του Ευχελαίου τη στιγμή που η κατάσταση του ασθενούς επείγει.

Τέτοια σύντομη ακολουθία του ευχελαίου δύναται ο ιερεύς να τελέσει μόνον κατ' επιτομήν. Η παράδοση αυτή της εκτάκτου τελέσεως κατ' επιτομήν ίσως μας θυμίσει την παλαιά παράδοση της Εκκλησίας, όταν τελούσε το Ευχέλαιο μ' ένα ζεύγος μόνον ευχών και ένα αποστολοευαγγέλιο. Έτσι η ακολουθία του Ευχελαίου κατ' επιτομήν έχει ως εξής: Ακολουθία του αγίου ελαίου κατ' επιτομήν1:

1. Ευλογητός ο Θεός.
2. Τρισάγιον.
3. Τροπάριον "Ταχύς εις αντίληψιν..." ή αντί του τροπαρίου το• "Κύριε ελέησον" (12), το Δεύτε προσκυνήσωμεν (3) και τον ψαλμό 142ο "Κύριε, εισάκουσον της προσευχής μου...".
4. Μεγάλη συναπτή.
5. Ευχή του ελαίου• "Κύριε, ο εν τω ελέει...".
6. Προκείμενον.
7. Απόστολος Καθολ. Ιακώβου 5, 10-16.
8. Αλληλουάριον.
9. Ευαγγέλιον Λουκ. 10, 25-37.
10. Εκτενής "Έλέησον ημάς, ο Θεός...".
11. Η ευχή "Άναρχε αδιάδοχε...".
12. Η χρίσις με την ευχή• "Πάτερ άγιε...".
13. Η συγχώρησις με την ευχή• "Βασιλεύ άγιε...".
14. Η απόλυσις.

Σε πολύ έκτακτες περιπτώσεις, όπως σ' αυτήν του θανάτου, ο ιερεύς μπορεί να μην λέγει ολόκληρη την παραπάνω ακολουθία, αλλά μόνο την ευχή της ευλογήσεως του ελαίου "Κύριε, ο εν τω ελέει...". Και ακολουθεί η χρίσις με την ευχή• "Πάτερ άγιε, ιατρέ...".

1 Άγιασματάριον Ρώμης, σ. 155-166.

55. Πώς μπορεί να τελεσθεί το Ευχέλαιο κατά την ακολουθία του εσπερινού ή του όρθρου στο ναό; Αποτελεί ιδιαίτερη ακολουθία;

Η ακολουθία του Ευχελαίου όπως άπαντα στη χειρόγραφη λειτουργική παράδοση εντοπίζεται συνδεδεμένη και με την ακολουθία του εσπερινού και την αντίστοιχη του όρθρου. Σε ορισμένα χειρόγραφα έχουμε ακολουθία εσπερινού με ειδικά στιχηρά στο "Κύριε εκέκραξα..." καθώς και ειδικά απόστιχα. Κατ’ ανάλογο τρόπο έχουμε και ακολουθία του όρθρου συνδεδεμένη με το ευχέλαιο με ειδικά τροπάρια, κανόνα και αίνους.

Ο καθηγητής της Λειτουργικής Ιω. Φουντούλης μας δίνει ένα σχεδιάγραμμα συνδέσεως του ιερού μυστηρίου του Ευχελαίου με εσπερινό και όρθρο, ως εξής1: α', Εις τον Εσπερινόν

Εις το• "Κύριε εκέκραξα..." ιστώμεν στίχους στ' και ψάλλομεν στιχηρά προσόμοια του αγίου ελαίου γ'. Ήχος δ'. Έδωκας σημείωσιν.

- "Έδωκας την χάριν σου...":

- "Βλέψον ακατάληπτε...".

- "Χρίσει του ελέους σου...".

Και του Μηναίου γ'. Δόξα και νυν Θεοτοκίον ή Σταυροθεοτοκίον. Εις τον στίχον ψάλλομεν στιχηρά προσόμοια. Ήχος δ'. Ήθελον δάκρυσιν εξαλείψαι.

- "Ανάστησον, Κύριε, τω εν ττλήθει...".

Στίχ. Κύριε, μη τω θυμό σου ελέγξης με...

- "Δέξαι τον δούλον σου προσδραμόντα...".

Στίχ. Ελέησόν με, Κύριε, ότι ασθενής ειμί.

- "Ελέησον, εύσπλαγχνε παντοκράτορ..." Δόξα και νυν Θεοτοκίον όμοιον "Άχραντε δέσποινα Θεοτόκε...". Απολυτίκιον. Ήχος δ'. "Ταχύς εις αντίληψιν...".

β', Εις τον Όρθρον

Εις το "Θεός Κύριος" το τροπάριον. Ήχος δ'. "Ταχύς εις αντίληψιν...".

Μετά την α' στιχολογίαν κάθισμα. Ήχος πλ'. δ'. Την Σοφίαν και Λόγον.

- "Ιατρέ των νοσούντων νόσοις δεινοίς...".

Μετά την β' στιχολογίαν κάθισμα. Ήχος πλ'. δ'. Αυλών ποιμενικών.

- "Ελέησον, Σωτήρ, εν ελαίω σου θείω...". Ο 50ος Ψαλμός.

Ο κανών "Ελαίω της ευσπλαχνίας, δέσποτα...", α'+γ' ωδές. Μετά την γ' ωδήν καθίσματα. Ήχος πλ. δ'. Αυλών ποιμενικών.

- "Ως θείος ποταμός του ελέους υπάρχων...". Δόξα... το του Μηναίου.

Και νυν... Ήχος δ'. Ο υψωθείς.

- "Ο ιατρός και βοηθός των εν πόνοις...".

Μετά την στ' ωδήν κοντάκιον. Ήχος β'. Τα άνω ζητών.

"Ελέους πηγή υπάρχων, υπεράγαθε...". Ο οίκος. Του Συμεών τον άμεμπτον βίον.

"Ήκεν ημίν εκ πλήθους πταισμάτων...". Και το συναξάριον του Μηναίου. Εξαποστειλάριον. Ήχος γ'. Επεσκέψατο ημάς.

"Εν ελέω, αγαθέ...".

Εις τους αίνους ιστώμεν στίχους δ' και ψάλλομεν στιχηρά προσόμοια. Ήχος δ'. Έδωκας σημείωσιν.

"'Έδωκας την χάριν σου...".

"Βλέψον ακατάληπτε...".

"Χρίσει του ελέους σου...".

"Πρόσδεξαι, φιλάνθρωπε, των οιίκετών...". Δόξα και νυν Θεοτοκίον.

"Σε το καθαρώτατον..." Δοξολογία "Σοι δόξα πρέπει...". Τα πληρωτικά.

Εις τον στίχον τα εν τοις αποστίχοις του εσπερινού μετά του Θεοτοκίου.

Ήχος δ'. Ήθελον δάκρυσιν εξαλείψαι.

- "Ανάστησον, Κύριε, τω εν πλήθει...". Στίχ. Κύριε, μη τω θυμώ σου ελέγξης με...

"Δέξαι τον δούλον σου προσδραμόντα...". Στίχ. Ελέησόν με, Κύριε, ότι ασθενής ειμί.

"Ελέησον, εύσπλαγχνε παντοκράτορ...".

Δόξα και νυν Θεοτοκίον όμοιον "Άχραντε δέσποινα Θεοτόκε...".

Αγαθόν το εξομολογείσθαι...

Απολυτίκιον. Ήχος δ'. "Ταχύς εις αντίληψιν...".

Εκτενής.

Απόλυσις.

1 Φουντούλης Κείμενα, σ. 260-264.

Πότε δεν μπορεί να τελεσθεί το μυστήριο του Ευχελαίου;

Όταν ό πιστός έχει περιπέσει εξ αιτίας κάποιων σοβαρών πράξεων του σε αφορισμό, αυτός δεν μπορεί να συμμετάσχει ούτε στη θεία Ευχαριστία ούτε και στα άλλα μυστήρια της Εκκλησίας. Κατά συνέπεια ούτε και στο μυστήριο του Ευχελαίου. Τούτο ισχυρίζεται και ο πάπας Ιννοκέντιος Α' (402-417) ο οποίος επισημαίνει ότι: "Αναμφιβόλως τούτο (το χωρίον Ιακώβου 5, 14) δέον να νοηθή εν σχέσει προς τους πιστούς ασθενείς... Εις τους μετανοούντας εν τούτοις τούτο (το άγιον έλαιον) δεν είναι δυνατόν να επιχυθή, καθ' όσον ανήκει εις τα μυστήρια".

http://www.orthmad.gr/node/262#54