Κυριακή πρό τῶν Φώτων, Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, Μέρος πρῶτο

ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΟ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ

    Ο Ιερός Χρυσόστομος για το κήρυγμα μετανοίας του Ιωάννη του Βαπτιστή

[ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Ματθ.3,1-4]

   «᾽Εν δὲ ταῖς ἡμέραις ἐκείναις παραγίνεται ᾽Ιωάννης ὁ βαπτιστὴς κηρύσσων ἐν τῇ ἐρήμῳ τῆς ᾽Ιουδαίας καὶ λέγων, Μετανοεῖτε, ἤγγικεν γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν (:Εκείνες τις ημέρες που ο Ιησούς ζούσε αφανής στη Ναζαρέτ, βγήκε ο Ιωάννης ο Βαπτιστής στη δημόσια δράση του και κήρυσσε στην έρημο της Ιουδαίας [που εκτείνεται στα βόρεια της Νεκράς Θάλασσας και δυτικά του Ιορδάνη ποταμού],και έλεγε: “Μετανοείτε, αλλάξτε αποφασιστικά σκέψεις και  φρονήματα και ζωή, διότι πλησιάζει ο καιρός που ο Μεσσίας θα εγκαθιδρύσει και στη γη τη βασιλεία των ουρανών με τη νέα ουράνια ζωή που θα μας φέρει)»[Ματθ.3,1-2].

   «᾽Εν δὲ ταῖς ἡμέραις ἐκείναις»: Ποιες ημέρες εννοεί ο Ευαγγελιστής Ματθαίος; Διότι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής δεν εμφανίζεται τότε, όταν δηλαδή ο Ιησούς ήταν παιδί, αλλά ύστερα από τριάντα έτη, όπως μαρτυρεί και ο Λουκάς[Λουκ. 3,1-3: «Ἐν ἔτει δὲ πεντεκαιδεκάτῳ τῆς ἡγεμονίας Τιβερίου Καίσαρος, ἡγεμονεύοντος Ποντίου Πιλάτου τῆς Ἰουδαίας, καὶ τετραρχοῦντος τῆς Γαλιλαίας Ἡρῴδου, Φιλίππου δὲ τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ τετραρχοῦντος τῆς Ἰτουραίας καὶ Τραχωνίτιδος χώρας, καὶ Λυσανίου τῆς Ἀβιληνῆς τετραρχοῦντος, ἐπ᾿ ἀρχιερέως Ἄννα καὶ Καϊάφα, ἐγένετο ῥῆμα Θεοῦ ἐπὶ Ἰωάννην τὸν Ζαχαρίου υἱὸν ἐν τῇ ἐρήμῳ, καὶ ἦλθεν εἰς πᾶσαν τὴν περίχωρον τοῦ Ἰορδάνου κηρύσσων βάπτισμα μετανοίας εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν(:Το δέκατο πέμπτο έτος της αυτοκρατορίας του Τιβερίου Καίσαρος, όταν ηγεμόνας της Ιουδαίας ήταν ο Πόντιος Πιλάτος, και τετράρχης της Γαλιλαίας ο Ηρώδης Αντίπας, ο δε Φίλιππος, ο αδελφός του, τετράρχης της Ιτουραίας και της Τραχωνίτιδας χώρας και ο Λυσανίας, τετράρχης της Αβιληνής, τις ημέρες που αρχιερείς στα Ιεροσόλυμα ήταν ο Άννας και ο Καϊάφας, ήλθε εντολή από τον Θεό στον Ιωάννη, τον υιό του Ζαχαρία που έμενε στην έρημο.  Έτσι, μετά από τη θεία αυτή κλήση, πήγε ο Ιωάννης σε όλα τα περίχωρα του Ιορδάνη, και με το κήρυγμά του προέτρεπε τους ανθρώπους να μετανοήσουν και να δεχθούν βάπτισμα μετανοίας, για να λάβουν αργότερα την άφεση των αμαρτιών τους, την οποία θα τους εξασφάλιζε ο Μεσσίας που θα ερχόταν μετά από λίγο)».

     Γιατί, λοιπόν, λέγει «κατά τις ημέρες εκείνες»; Είναι γενική συνήθεια στην Αγία Γραφή να χρησιμοποιεί αυτόν τον τρόπο της εκφράσεως, όχι μόνο όταν διηγείται αυτά που συμβαίνουν στο συγκεκριμένο χρόνο, αλλά και όταν αναφέρεται σε γεγονότα που θα συμβούν πολλά χρόνια αργότερα. Το ίδιο συνέβη και όταν ο Ιησούς καθόταν στο όρος των Ελαιών και Τον πλησίασαν οι μαθητές Του και ήθελαν να μάθουν για τη Δευτέρα παρουσία  Του και την άλωση της Ιερουσαλήμ[Ματθ. 24,3: «καθημένου δὲ αὐτοῦ ἐπὶ τοῦ ὄρους τῶν ἐλαιῶν προσῆλθον αὐτῷ οἱ μαθηταὶ κατ᾿ ἰδίαν λέγοντες· εἰπὲ ἡμῖν πότε ταῦτα ἔσται, καὶ τί τὸ σημεῖον τῆς σῆς παρουσίας καὶ τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος;(:Και ενώ ο Ιησούς καθόταν στο όρος των ελαιών, Τον πλησίασαν οι μαθητές ιδιαιτέρως και Του είπαν:’’ Πες μας, πότε θα γίνουν όλα αυτά και ποιο είναι το σημάδι που θα προαναγγέλλει την ένδοξή σου παρουσία και το οριστικό τέλος του  κόσμου αυτού;’’)» κ.ε.].

Γνωρίζετε, βέβαια, πόσος χρόνος μεσολαβεί μεταξύ των δύο αυτών γεγονότων. Αφού, λοιπόν, αναφέρθηκε στην ολοκληρωτική καταστροφή της μητροπόλεως των Ιεροσολύμων[:Πράγματι, κατά την επανάσταση που έκαναν εναντίον των Ρωμαίων οι Ιουδαίοι το 66-70 μ.Χ., καταστράφηκε ολοσχερώς και η πόλη και ο ναός. Η ιερή αυτή πόλη καταλήφθηκε από τον Τίτο το 70μ.Χ. Στο νου μας έρχεται η συγκλονιστική προφητεία του ίδιου του Χριστού στο Ματθ.23,38: «ἰδοὺ ἀφίεται ὑμῖν ὁ οἶκος ὑμῶν ἔρημος(:Ιδού εγκαταλείπεται η πόλη σας και ο ναός σας έρημος και απροστάτευτος από τον Θεό. Αυτή θα είναι η τιμωρία σας και η καταστροφή σας)»] και ολοκλήρωσε τον λόγο για τα γεγονότα αυτά( Ματθ. 24, 3 και 9) και επρόκειτο να μεταβεί στο χρόνο της συντελείας του κόσμου, ο Ευαγγελιστής πρόσθεσε τη φράση «Τότε και αυτά θα συμβούν», χωρίς να συνάπτει τους δύο ξεχωριστούς χρόνους των δύο αυτών γεγονότων με το να πει  «τότε», αλλά καθόριζε εκείνο μόνο τον χρόνο, κατά τον οποίο επρόκειτο να λάβουν χώρα αυτά· πράγμα το οποίο κάνει και τώρα, όταν λέγει: «Κατά τις ημέρες εκείνες».

   Διότι δεν επέλεξε ο Ματθαίος την έκφραση αυτή για να δηλώσει τις αμέσως επόμενες ημέρες των προηγούμενων γεγονότων[ Ματθ. 2,23: «καὶ ἐλθὼν κατῴκησεν εἰς πόλιν λεγομένην Ναζαρέτ, ὅπως πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ τῶν προφητῶν ὅτι Ναζωραῖος κληθήσεται(: και αφού ήλθε εκεί, εγκαταστάθηκε στην πόλη που λέγεται Ναζαρέτ. Για να πραγματοποιηθεί έτσι εκείνο που είπαν οι προφήτες, ότι ο Ιησούς θα ονομαστεί περιφρονητικά από τους εχθρούς Του Ναζωραίος)»], αλλά εκείνες ήθελε να καθορίσει, κατά τις οποίες επρόκειτο να συμβούν, όσα προετοιμαζόταν να διηγηθεί.

     «Και για ποιο λόγο», θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος, «ο Ιησούς, ύστερα από τριάντα χρόνια, ήλθε  για να βαπτισθεί;» Μετά το βάπτισμα αυτό, λοιπόν, σκόπευε να καταργήσει τον μωσαϊκό νόμο. Γι’ αυτό μέχρι την ηλικία αυτή, η οποία ευνοεί όλα τα αμαρτήματα, παραμένει και εφαρμόζει αυτόν σε όλες του τις διατάξεις, ώστε κανένας να μην ισχυρίζεται ότι κατήργησε τον μωσαϊκό νόμο ο Ιησούς, επειδή ούτε ο ίδιος δεν μπορούσε να τον τηρήσει. Διότι δε δεχόμαστε πάντοτε όλων μαζί των παθών την επίθεση,αλλά κατά την παιδική ηλικία μάς διακρίνει η απερισκεψία και η δειλία, στη συνέχεια ακολουθεί η σφοδρή επιθυμία για τις ηδονές και έπειτα η επιθυμία των χρημάτων. Για τον λόγο αυτό, αφού περίμενε σε όλα τα στάδια της ηλικίας και αφού σε όλα αυτά τήρησε τον νόμο, έτσι έρχεται για να βαπτισθεί, τοποθετώντας το βάπτισμα στο τέλος μετά την εκπλήρωση των άλλων εντολών.

     Επίσης, το ότι το βάπτισμα ήταν γι’ Αυτόν το τελευταίο έργο από όσα ο μωσαϊκός νόμος ορίζει, άκουσε τι λέγει: «οὕτω γὰρ πρέπον ἐστὶν ἡμῖν πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην· τότε ἀφίησιν αὐτόν(:Διότι με τον τρόπο αυτόν, με τον οποίο ταπεινώνομαι, πρέπει να εκπληρώσω κάθε εντολή του Θεού, ο οποίος σου ανέθεσε ως καθήκον να βαπτίζεις)»[Ματθ. 3,15]. Αυτό λοιπόν που λέγει, σημαίνει το εξής: «Εφαρμόσαμε όλες τις νομικές διατάξεις, δεν παραβιάσαμε καμία εντολή. Επειδή, λοιπόν, αυτό μας μένει ακόμη, πρέπει να το προσθέσουμε και αυτό και έτσι θα εκπληρώσουμε κάθε δικαιοσύνη».  Και «δικαιοσύνη» εδώ ονομάζει την τήρηση όλων των εντολών· ότι αυτή λοιπόν είναι η αιτία, για την οποία ο Χριστός προσήλθε να βαπτισθεί, είναι φανερό από τα παραπάνω.

    Αλλά γιατί ανατέθηκε τούτο το βάπτισμα στον Ιωάννη; Το ότι βέβαια ο υιός του Ζαχαρία δεν πήρε την απόφαση αυτή να βαπτίζει από μόνος του, αλλά εκτελούσε το  έργο αυτό παρακινούμενος από τον Θεό, και ο Λουκάς το φανερώνει, όταν λέγει: «ἐγένετο ῥῆμα Θεοῦ ἐπὶ Ἰωάννην (:Δόθηκε εντολή από τον Θεό προς τον Ιωάννη)»[Λουκ.8,2] και ο ίδιος ο Ιωάννης το λέγει:  «ὁ πέμψας με βαπτίζειν ἐν ὕδατι, ἐκεῖνός μοι εἶπεν· ἐφ᾿ ὃν ἂν ἴδῃς τὸ Πνεῦμα καταβαῖνον καὶ μένον ἐπ᾿ αὐτόν, οὗτός ἐστιν ὁ βαπτίζων ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ (:ο Θεός που με απέστειλε να βαπτίζω με απλό νερό, Εκείνος μου είπε: ‘’ σε  όποιον θα δεις το Άγιο Πνεύμα να κατεβαίνει σαν περιστέρι από τον ουρανό και να μένει επάνω Του μόνιμα και διαρκώς, Αυτός είναι που βαπτίζει με Πνεύμα Άγιο και Αυτός χορηγεί τις δωρεές και τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος σε όσους βαπτίζονται με το βάπτισμά Του’’)»[Ιωαν.1,33].

     Και για ποιο σκοπό απεστάλη να βαπτίζει; Και αυτό, πάλι, ο Βαπτιστής μάς το γνωστοποιεί λέγοντας: «κἀγὼ οὐκ ᾔδειν αὐτόν, ἀλλ᾿ ἵνα φανερωθῇ τῷ Ἰσραήλ, διὰ τοῦτο ἦλθον ἐγὼ ἐν τῷ ὕδατι βαπτίζων(:Και εγώ ο ίδιος προηγουμένως δεν γνώριζα ούτε υποπτευόμουν ποτέ ότι Αυτός είναι ο Μεσσίας. Αλλά για να γίνει γνωστός και φανερός στους Ισραηλίτες,  γι' αυτό ήλθα εγώ και βαπτίζω στα νερά αυτά του Ιορδάνη ποταμού)»[Ιωαν. 1,31].

     Μα εάν ήταν μόνο αυτή η αιτία της αποστολής του, τότε γιατί λέγει ο Λουκάς ότι «ἦλθεν εἰς πᾶσαν τὴν περίχωρον τοῦ Ἰορδάνου κηρύσσων βάπτισμα μετανοίας εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν(: ήλθε σε ολόκληρη την περιοχή του Ιορδάνη και κήρυττε βάπτισμα μετανοίας για άφεση αμαρτιών)»[Λουκ.3,3]; Βέβαια, το βάπτισμα αυτό δεν έσβηνε τα αμαρτήματα, αλλά η δωρεά αυτή ήταν γνώρισμα του Βαπτίσματος που δόθηκε στη συνέχεια. Διότι, μέσω του Βαπτίσματός μας ενταφιαστήκαμε μαζί με τον Χριστό και ο παλαιός μας εαυτός συσταυρώθηκε τότε. Πριν από τον σταυρό δεν υπάρχει άφεση αμαρτιών σε καμία περίπτωση· πάντοτε, βέβαια, το αίμα Αυτού θεωρείται ως αιτία της συγχωρήσεως των αμαρτημάτων.

    Αλλά και ο Παύλος λέγει: «ἀλλὰ ἀπελούσασθε (:αλλά λουσθήκατε από αυτά τα αμαρτήματα)», όχι με το βάπτισμα του Ιωάννου, «ἀλλὰ ἡγιάσθητε, ἀλλὰ ἐδικαιώθητε ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ καὶ ἐν τῷ Πνεύματι τοῦ Θεοῦ ἡμῶν(:αλλά αγιαστήκατε· αλλά γίνατε δίκαιοι με την επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού με το βάπτισμα και τη χάρη του Πνεύματος του Θεού μας)»[ Α΄Κορ. 6,11]. Και σε άλλο βιβλίο λέγει: «εἶπε δὲ Παῦλος· Ἰωάννης μὲν ἐβάπτισε βάπτισμα μετανοίας, τῷ λαῷ λέγων εἰς τὸν ἐρχόμενον μετ᾿ αὐτὸν ἵνα πιστεύσωσι, τοῦτ᾿ ἔστιν εἰς τὸν Ἰησοῦν Χριστόν(: ο Παύλος τότε τους εξήγησε:’’ ο Ιωάννης έδωσε βάπτισμα που οδηγούσε σε μετάνοια, χωρίς όμως να δίνει και την άφεση των αμαρτιών.  Γι' αυτό ο Ιωάννης προέτρεπε τον λαό να πιστέψουν σε Εκείνον που ερχόταν ύστερα από αυτόν, δηλαδή τον Ιησού Χριστό, ο οποίος θα πρόσφερε την άφεση και τη σωτηρία’’)» και δεν αποκαλεί το βάπτισμα του Ιωάννη «βάπτισμα αφέσεως» αλλά«βάπτισμα μετανοίας»[Πραξ.19,4].Πραγματικά, αφού ακόμη δεν είχε πραγματοποιηθεί η θυσία του Κυρίου, ούτε το άγιο Πνεύμα είχε κατέβει, ούτε η αμαρτία είχε συγχωρηθεί, ούτε η έχθρα μεταξύ Θεού και ανθρώπου είχε καταργηθεί, ούτε η κατάρα είχε αφανιστεί, πώς επρόκειτο να γίνει άφεση αμαρτιών;

     Τότε τι σημαίνει η έκφραση «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν» που αναφέρουν ο Λουκάς και ο Μάρκος;[Λουκ. 3,4 και Μαρκ. 1,4]. Οι Ιουδαίοι ήταν αγνώμονες και ουδέποτε δεν συναισθάνονταν τα αμαρτήματά τους, αλλά, ενώ ήσαν ένοχοι για τα βαρύτερα παραπτώματα, δικαίωναν τους εαυτούς τους σε κάθε περίπτωση, πράγμα το οποίο τους οδήγησε στην καταστροφή και τους απομάκρυνε από την πίστη. Αυτήν την κατηγορία αποδίδοντας σε αυτούς και ο Παύλος έλεγε: « ἀγνοοῦντες γὰρ τὴν τοῦ Θεοῦ δικαιοσύνην, καὶ τὴν ἰδίαν δικαιοσύνην ζητοῦντες στῆσαι, τῇ δικαιοσύνῃ τοῦ Θεοῦ οὐχ ὑπετάγησαν(:δεν φρόντισαν δηλαδή να γνωρίσουν τη δικαίωση που δίνει ο Θεός από αγαθότητα, και ζητούν να στήσουν τη δική τους αντίληψη σχετικά με τη δικαίωση.  Γι' αυτό και δεν υπέταξαν τον εαυτό τους στη δικαίωση του Θεού)»[Ρωμ, 10,3].

     Και πάλι: «Τί οὖν ἐροῦμεν; ὅτι ἔθνη τὰ μὴ διώκοντα δικαιοσύνην κατέλαβε δικαιοσύνην, δικαιοσύνην δὲ τὴν ἐκ πίστεως Ἰσραὴλ δὲ διώκων νόμον δικαιοσύνης εἰς νόμον δικαιοσύνης οὐκ ἔφθασε. διατί; ὅτι οὐκ ἐκ πίστεως, ἀλλ᾿ ὡς ἐξ ἔργων νόμου· προσέκοψαν γὰρ τῷ λίθῳ τοῦ προσκόμματος, καθὼς γέγραπται· ἰδοὺ τίθημι ἐν Σιὼν λίθον προσκόμματος καὶ πέτραν σκανδάλου, καὶ πᾶς ὁ πιστεύων ἐπ᾿ αὐτῷ οὐ καταισχυνθήσεται(:τι λοιπόν θα πούμε; Ποιο είναι το συμπέρασμα όλων αυτών; Όχι, δεν έχασε τη δύναμή της η υπόσχεση του Θεού, ούτε διαψεύσθηκε, αλλά λαοί ειδωλολατρικοί που δεν επιδίωκαν να δικαιωθούν, κατέκτησαν τη δικαίωση, και δικαίωση μάλιστα που προέρχεται από την πίστη, κι έτσι επαληθεύτηκε και πραγματοποιήθηκε η επαγγελία του Θεού. Ενώ οι Ισραηλίτες που κατείχαν τον νόμο και επιδίωκαν τη δικαίωση με την τήρηση του νόμου, δεν κατόρθωσαν να πετύχουν τρόπο που να τους οδηγεί στη δικαίωση. Γιατί; Διότι επιδίωξαν τη δικαίωση όχι μέσα από την πίστη, αλλά μέσα από τα έργα του μωσαϊκού  νόμου, σαν να ήταν δυνατόν να την πετύχουν με την τήρηση του μωσαϊκού νόμου. Κι έτσι εξαιτίας της απιστίας τους στο Χριστό σκόνταψαν στο γνωστό από τις προφητείες λίθο της Αγίας Γραφής, στον οποίο σκοντάφτουν οι τυφλωμένοι από την απιστία. Και γίνεται αυτό σύμφωνα με εκείνο που έχει γραφεί στο βιβλίο του Ησαΐα: ’’Ιδού εγώ ο Θεός θα θέσω στη Σιών τον Ιησού Χριστό σαν λίθο πολύτιμο και στερεό, στον οποίο θα σκοντάφτουν πολλοί, και σαν πέτρα, εξαιτίας της οποίας θα πέφτουν κάτω όσοι θα απιστούν. Κάθε άνθρωπος όμως που πιστεύει σε Αυτόν δε θα ντροπιαστεί’’)» [Ρωμ. 9,30-32].

    

ΠΗΓΕΣ:

• Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς», ΕΠΕ, εκδ.οίκος «Το Βυζάντιον», Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, ομιλία Ι΄, τόμος 9,σελίδες 315-320,  Θεσσαλονίκη  1978
• Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 63, σελ. 207 -210.      (https://drive.google.com/file/d/0ByZQkrKg4yKLbUtJbURIc2hhZFE/view)
• Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
• Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
• Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
• http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Matthaeum.pdf

   

 πηγή:ἠλεκτρονικό ταχυδρομεῖο