Ἡ ὁδός τῆς μετανοίας

Δῶσε μας, Κύριε, τό πνεῦμα τῆς μετάνοιας
τοῦ Ἀδάμ καί τῆς θείας σου ταπείνωσης, χάρισε μας
νά κλαῖμε γιά τά ἁμαρτήματά μας.

Ἄν εἶσαι σέ θλίψη, θυμήσου τά γεμάτα
καλοσύνη λόγια τοῦ Κυρίου: « Ἐλᾶτε σέ μένα
ὅλοι οἱ κοπιῶντες καί πεφορτισμένοι, κι ἐγώ θά
σᾶς δώσω τήν ἀνάπαυση» (Ματθ. 11:28).
Αὐτή τήν ἀνάπαυση ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, ἡ ψυχή
τή δέχεται μέ τή μετάνοια.

Κάθε ψυχή πού ἔχει χάσει τήν εἰρήνη,
ὀφείλει νά μετανοήσει, καί ὁ Κύριός της θά τῆς
συγχωρήσει τά ἁμαρτήματα. Σέ αὐτόν πού
μετανοεῖ, ὁ Κύριος δίνει τόν Παράδεισο καί
τήν αἰώνια Βασιλεία - δίνεται Αὐτός ὁ Ἴδιος.
Καί τότε ἡ χαρά καί ἡ εἰρήνη βασιλεύουν καί
πάλι μέσα στήν ψυχή.



«μετανοεῖτε· ἤγγικε γάρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν»

Ματθ. 3:2

«Μεταννοεῖτε, γιατί ἡ βασιλεία τῶν Οὐρανῶν εἶναι πολύ κοντά» (Ματθ. 3:2). Τό ὅτι τό Εὐαγγέλιο ξεκινᾶ μέ αὐτό τό κάλεσμα δέν εἶναι τυχαῖο. Ἄν τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἡ «ἐντός ἡμῶν Βασιλεία», ἄν ἡ χάρις εἶναι ἡ μηχανή τοῦ πνευματικοῦ βίου καί ἡ ταπείνωση τό κλειδί πού τή βάζει μπροστά, τότε ἡ μετάνοια εἶναι ἡ θύρα ὅπου θηλυκώνει τό κλειδί τῆς μηχανῆς. Ἡ μετάνοια εἶναι ἀναγκαία, διότι ἡ ἀναμαρτησία δέν εἶναι ἰδίωμα τοῦ ἀνθρώπου. Στόν Θρῆνο τοῦ Ἀδάμ ὁ Σιλουανός ρωτᾶ τόν Ἀδάμ μέ ποιό τρόπο θά βρεῖ τήν ταπείνωση. Κι αὐτός τοῦ ἀπαντᾶ: Μετανοῆστε ἐνώπιον τοῦ Κυρίου καί καταθέστε τά αἰτήματά σας. Ὁ Κύριος ἀγαπᾶ τούς ἀνθρώπους καί θά τούς συνδράμει σέ ὅλα. Οἱ ἅγιοι εἰσῆλθαν στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἐκεῖ ὅπου δέν διεισδύει τίποτα τό ἀκάθαρτο, διά τῆς ὁδοῦ τῆς μετανοίας καί τῶν δακρύων, πού εἶναι ἡ συμμετοχή τοῦ ἀνθρώπου στή δωρεά τῆς σωτηρίας. Γιά τόν καθένα ἀκόμα καί τώρα εἵναι δυνατόν νά ξαναβρεῖ τόν Παράδεισο διά τῆς μετανοίας. Ἀντίθετα, αὐτός πού δέν μετανοεῖ εἰλικρινά καί δέν θλίβεται γιά τίς προσβολές του πρός τόν Κύριο, θά πεθάνει μέσα στό πάθος του χωρίς νά ἔχει γνωρίσει τόν Θεό.

«Εἶπε δέ· ἄνθρωπος εἶχε δύο υἱούς...

ἀναστάς πορεύσομαι πρός τόν πατέρα μου καί ἐρῶ αὐτῷ·
πάτερ, ἥμαρτον εἰς τόν οὐρανόν καί ἐνώπιόν σου·...

εὐφράνθῆναι δέ καί χαρῆναι ἔδει,
ὅτι ὁ ἀδελφός σου οὕτος νεκρός ἦν καί ἀνέζησε,
καί ἀπολωλώς ἥν καί εὑρέθη».

Λουκ. 15 : 11, 18, 32

Ἀλλά τί εἶναι ἡ μετάνοια; Συχνά ἡ λέξη μοιάζει βεβαρημένη, φορτωμένη μέ ἀρνητικούς συνειρμούς, πού διαψεύδουν καί ἀμαυρώνουν τήν πνευματική της ἀλήθεια. Τό νά μετανοεῖς δέν εἶναι ἁπλά νά ἔχεις ἐνοχές καί τύψεις. Πρόκειται γιά κάτι ἄλλο, πολύ πιό μεγαλειῶδες καί βαθύ: μιά πολύπλοκη πορεία πνευματικῆς μεταμόρφωσης, πού παιδαγωγεῖ τήν ψυχή στήν προοπτική τοῦ θανάτου καί τῆς ἀνάστασης ἐν Χριστῷ. Ὁ καλύτερος τρόπος γιά νά τό κατανοήσουμε εἶναι ἴσως νά σκεφτοῦμε τήν παραβολή τοῦ ἀσώτου υἱοῦ (Λουκ. 15, 11- 32), πού ὁ Σιλουανός ἐπικαλεῖται συχνά. Ἐκεῖ βλέπουμε διαφορετικούς χρόνους καί διαστάσεις τῆς μετάνοιας.

Σέ πρῶτο χρόνο: ὁ ἔλεγχος τῆς συνείδησης. Μακριά ἀπό τό πατρικό σπίτι, ἔχοντας σπαταλήσει ὅλα τά πλούτη του, ὑπό τήν ἐπήρεια τῶν παθῶν, ὁ υἱός ἔρχεται «εἰς ἑαυτόν». Μέσα στόν πολυτάραχο καί βίαιο χείμαρρο τῆςζωῆς μας, πού μᾶς ἀπομακρύνει τόσο ἀπό τόν Θεό ὅσο κι ἀπό τόν ἀληθινό μας ἑαυτό, ἔρχεται κάποιες φορές ἡ μετάνοια ὡς μιά παύση. Μιά παύση πού μᾶς φέρνει «εἰς ἑαυτόν», μᾶς βάζει νά ἐπανατοποθετηθοῦμε ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, νά βροῦμε τό χαμένο μας κέντρο, νά τολμήσουμε τήν κατάδυση στά βάθη τοῦ ἑαυτοῦ μας. Κι ἔτσι, συνειδητοποιοῦμε τήν ἀδυναμία καί τήν ἁμαρτωλότητά μας, δηλαδή ὅλα ἐκεῖνα μέσα μας πού μᾶς χωρίζουν ἀπό τόν Θεό καί τούς ἄλλους, ὅλα ὅσα τολμήσαμε νά ποῦμε, νά κάνουμε καί νά σκεφτοῦμε -συνειδητά ἤ ὄχι- ἐναντίον τῆς ἀγάπης. Μάθε ὅτι τό λάθος εἶναι σέ σένα τόν ἴδιο, λέει ὁ Σιλουανός.

«νά μή ντρέπεσαι νά ὁμολογεῖς τίς ἁμαρτίες σου
 
Σοφ. Σειρ. 4:26»,
καί

 ὁ Ἅγιος Χρυσόστομος

νά ντρέπεσαι, ὅταν ἁμαρτάνεις,
νά μή ντρέπεσαι, ὅταν μετανοεῖς

Λόγος περί Μετανοίας».

Σέ δεύτερο χρόνο: ἡ κατάνυξη. Δέν πρέπει μόνο νά βλέπουμε τίς ἁμαρτίες μας, πρέπει μόνο νά βλέπουμε τίς ἁμαρτίες μας, πρέπει καί νά δακρύζουμε γι᾿ αὐτές. Τά δάκρυα, χωρίς νά εἶναι μία αὐτολύπηση, ἀποτελοῦν ἔκφραση τῆς θλίψης γιά τήν προσβολή πρός τόν Θεό καί τήν πληγή πού προκαλέσαμε στόν πλησίον μας. Εἶναι δάκρυα καυτά, διότι εἶναι τό Ἅγιο Πνεῦμα πού τά δωρίζει· καί ὡς ἐκ τούτου, εἶναι δάκρυα ἀπελευθερωτικά καί ἐξαγνιστικά: εἶναι τό λεγόμενο «βάπτισμα τῶν δακρύων», πού ἐνεργοποιεῖ μέσα στήν ὕπαρξη μας τό ἐξ ὕδατος καί πνεύματος βάπτισμά μας. Εἶναι δάκρυα πού συντρίβουν τήν καρδιά, προκειμένου αὐτή νά ξανοιχθεῖ ἐκ νέου στή χάρη (βλ. Ψαλμ. 50:19). Ὁ Θεός ἀγαπᾶ αὐτούς πού δακρύζουν, μᾶς λέει ὁ Σιλουανός κι ἐμεῖς ὀφείλουμε νά κάνουμε δικά μας τά δάκρυα καί τίς κραυγές τοῦ Ἀδάμ μετά τήν ἐκδίωξή του ἀπό τόν Παράδεισο. Ἐναπόκειται σέ μᾶς νά ταυτιστοῦμε μέ τόν πρῶτο Ἀδάμ, ἔχοντάς τον ὄχι ὡς σύμβολο ἁμαρτίας ἀλλά ὡς πρότυπο μεταμέλειας, ὥστε νά μπορέσουμε νά γίνουμε ὅμοιοι μέ τόν Δεύτερο Ἀδάμ, τόν Χριστό.  

ΤΡΟΠΑΡΙΟ ΚΑ΄

«Τήν οὐσίαν τῆς ψυχῆς καταναλώσας ταῖς ἀσωτίαις,
ἔρημός εἰμι ἀρετῶν  εὐσεβῶν· λιμώττων δέ κράζω·

Ὁ Πατήρ τῶν οἰκτιρμῶν, προφθάσας σύ με οἴκτειρον».

Τό θησαυρό τῆς ψυχῆς κατασπατάλησα στίς ἀσωτίες
κι ἀπόμεινα ἔρημος ἀπό ἀρετή κι εὐσέβεια.

Πεινασμένος κραυγάζω:
Πατέρα μου σπλαχνικέ, πρόφτασε κι ἐλέησέ με!
 

Σέ τρίτο χρόνο: ἡ μετά-νοια, ἡ ἀλλαγή τοῦ νοῦ. Ὁ ἄσωτος υἱός «ἀναστάς, ἦλθε πρός τόν πατέρα αὐτοῦ». Πρόκειται γιά μία «ἐπιστροφή» πού προϋποθέτει τή μεταστροφή ὁλόκληρου τοῦ εἶναι - τοῦ σώματος, τῆς ψυχῆς καί τοῦ νοῦ. Εἶναι ἕνας ἐπαναπροσανατολισμός, μιά ἀντίστροφη πορεία.

Μετάνοια σημαίνει ἀποστροφή ὅλων ἐκείνων πού μᾶς ἀποπροσανατολίζουν καί μᾶς κατακερματίζουν· ἀποστροφή, προκειμένου νά στραφοῦμε πρός Ἐκεῖνον πού ἀποτελεῖ τήν Ἀνατολή μας καί πού θεραπεύει ἐντός μας κάθε κατακερματισμό.

«ἡ οὖν Μαρία, λαβοῦσα λίτραν μύρου νάρδου πιστικῆς
πολυτίμου, ἥλειψε τούς πόδας τοῦ Ἰησοῦ
καί ἐξέμαξε ταῖς θριξίν αύτῆς τούς πόδας αὐτοῦ·...

...εἶπεν οὖν ὁ Ἰησοῦς· ἄφες αὐτήν, εἰς τήν ἡμέραν
τοῦ ἐνταφιασμοῦ μου τετήρηκεν αὐτό».

Ἰω. ια΄: 3, 7

Τέταρτος χρόνος: ἡ συγχώρηση. «Ἥμαρτον εἰς τόν οὐρανόν καί ἐνώπιόν σου, καί οὐκέτι εἰμί ἄξιος κληθῆναι υἱός σου». Ὁ ἄσωτος υἱός μέμφεται τόν ἑαυτό του, πέφτει στά πόδια τοῦ Πατέρα του ἐπικαλούμενος τό ἔλεός Του. Μετάνοια δέν σημαίνει μονάχα συνειδητοποίηση καί θλίψη γιά τό λάθος· σημαίνει καί ταπεινή ἐξαγόρευση τοῦ σφάλματος ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ἕνας τρόπος νά προχωρήσουμε μπροστά, ἀναλαμβάνοντας μέν ἀλλά καί ξεπερνώντας ἐκ τῶν ἔσω τήν ντροπή πού ὤθησε τόν Ἀδάμ νά κρυφτεῖ στόν κῆπο τῆς Ἐδέμ. Πράττοντας ἔτσι, ξανοιγόμαστε στή συγχώρηση τοῦ Θεοῦ. Ἄς προστρέξουμε στή μετάνοια, ὥστε νά δοῦμε τότε τή συγκατάβαση τοῦ Κυρίου.

«μετανοήσατε οὖν καί ἐπιστρέψατε εἰς
τό ἐξαλειφθῆναι ὑμῶν τάς ἁμαρτίας,

ὅπως ἄν ἔλθωσι καιροί ἀναψύξεως ἀπό προσώπου τοῦ Κυρίου
καί ἀποστείλῃ τόν προκεχειρισμένον ὑμῖν Χριστόν Ἰησοῦν»

Πράξεις κεφ. γ΄ : 19 - 20

Ἀγγίζουμε ἐδῶ τόν πυρήνα τῆς μετάνοιας, αὐτό πού τῆς δίνει τό νόημα, τόν λόγο ὕπαρξης, τή γονιμότητά της: εἶναι τό θεῖο ἔλεος. Ὁ Χριστός πού ἐμφανίστηκε στόν Σιλουανό δέν ἦταν ὁ Κύριος της Δόξης, ὁ Παντοκράτωρ, οὔτε ὁ ὕψιστος Κριτής· ἦταν ἕνα Πρόσωπο γλυκύτητας, ἄκρας ταπείνωσης καί ἐλέους. Ὁ ζωντανός Θεός εἶναι ὅπως ὁ Πατέρας στήν παραβολή τοῦ Ἀσώτου υἱοῦ: εἶναι ἐκεῖ στό κατώφλι τοῦ σπιτιοῦ Του, περιμένοντάς μας μέ ὑπομονή καί λαχτάρα, ἕτοιμος νά μᾶς σπλαχνιστεῖ γιά τήν ἐπιστροφή μας πρός Αὐτόν. Μόλις μᾶς διακρίνει στόν ὁρίζοντα, σπεύδει πρός συνάντησή μας, ὄχι γιά νά μᾶς ἐπικρίνει καί νά μᾶς ἀπευθύνει κατηγορίες, ἀλλά γιά νά μᾶς ὑποδεχτεῖ μέ χαρά καί στοργή, νά μᾶς ἀγκαλιάσει καί νά μᾶς συγχωρήσει. Σέ τελευταία ἀνάλυση, μετανοῶ σημαίνει τρέχω μέ ἐμπιστοσύνη πρός τήν ἀνοιχτή ἀγκαλιά τοῦ Κυρίου - εἶναι ἡ ἀνταπόκρισή μας στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, πού μᾶς καλεῖ ἀδιάκοπα πρός Αὐτόν.

« ἀνακύψας δέ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτῇ·
γύναι, ποῦ εἰσιν; οὐδείς σε κατέκρινεν;

ἡ δέ εἶπεν· οὐδείς, Κύριε, εἶπε δέ ὁ Ἰησοῦς·
οὐδέ ἐγώ σε κατακρίνω·

πορεύου καί ἀπό τοῦ νῦν μηκέτι ἁμάρτανε».
Ἰω. η΄:10 -11

Ναί, τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀπέραντο, ἀκατάληπτο. Οἱ ἁμαρτίες μας, ἀκόμα καί οἱ πιό σοβαρές, εἶναι μπροστά στό ἔλεός Του ὅπως μιά σταγόνα νεροῦ μέσα στή θάλασσα. Ἄν ἐμεῖς πρέπει νά τίς θυμόμαστε (γιατί ἔτσι μᾶς ὑποβάλλει ἡ ταπείνωση), ὁ Κύριος τίς ξεχνᾶ. Κοιτάζει λιγότερο αὐτό πού ἤμασταν καί περισσότερο αὐτό πού μποροῦμε νά γίνουμε.

«Χρειάζονται χρόνια μετανοίας γιά νά σβήσουμε
ἕνα σφάλμα μας ἀπ᾿ τή μνήμη τῶν ἀνθρώπων.

Γιά τό Θεό ὅμως ἀρκεῖ ἕνα καί μόνο δάκρυ»

Περισσότερο ἀκόμα κι ἀπό μιά μητέρα, δέν ξεχνᾶ κανένα ἀπό τά παιδιά του, δέν ἐξουθενώνει κανέναν Ἁμαρτωλό καί συγχωρεῖ τά πάντα σέ αὐτόν πού Τόν παρακαλεῖ. Ἀπό τή στιγμή πού ὑπάρχει μετάνοια, τονίζει ὁ Σιλουανός, ὁ Θεός τά συγχωρεῖ ὅλα καί ἀμέσως. Ὅμως, ὁ Χριστός μᾶς ζητᾶ, ὅπως ζητοῦσε καί ἀπ᾿ ὅσους θεράπευε κατά τήν ἐπίγεια δράση Του, νά πάψουμε πιά νά ἁμαρτάνουμε καί νά συγχωροῦμε ὅσους μᾶς προσβάλλον, ὑπομένονταςἀγόγγυστα κάθε θλίψη πού ἐνδεχομένως μᾶς προκαλοῦν.

«καί ὅς οὐ λαμβάνει τόν σταυρόν αὐτοῦ καί
ἀκολουθεῖ ὁπίσω μου, οὐκ ἔστι μου ἄξιος· »

Ματθ. ι΄: 38

Στήν πραγματικότητα, ὁ Θεός δίνει σέ αὐτόν πού μετανοεῖ ὄχι μόνο τή συγχώρησή Του, ἀλλά καί τή χάρη τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Καί μαζί μέ αὐτή ἔρχονται ἡ χαρά καί ἡ εἰρήνη.

Ἡ χαρά διότι ὅπου ὑπάρχει ἡ συγχώρηση, ἐκεῖ βασιλεύουν ἐπίσης ἡ ἐλευθερία καί ἡ ἀγάπη.

Καί ἡ εἰρήνη διότι μαζί μέ τή μετάνοια καί τή συγχώρηση ὅλα διορθώνονται: ὁ ἄνθρωπος ἐπανασυγκροτεῖται ἐσωτερικά, συμφιλιώνεται μέ τόν πλησίον καί ἐπανενώνεται μέ τόν Θεό.

«Μνήσθητί μου Κύριε ἐν τῇ βασιλείᾳ σου»

(Λουκ. 23:42).

Γιά τό Σιλουανό, ἡ μετάνοια ἔχει τόν χαρακτήρα τοῦ κατεπείγοντος, ἀλλά ταυτόχρονα ἀπαιτεῖ καρτερία, ὑπομονή καί ἐλπίδα. Ἡ μετάνοια ἐπείγει, διότι οἱ μέρες μας εἶναι μετρημένες καί μπορεῖ αὔριο κιόλας νά πεθάνουμε: Ὥ ἀδελφοί μου ὅλης της γῆς, μετανοῆστε ὄσο εἵναι ἀκόμα καιρός. Ἀπαιτεῖ ὑπομονή, διότι μπορεῖ νά περιμένουμε πολλά χρόνια γιά νά δοῦμε τούς καρπούς της. Ἀπαιτεῖ ἐλπίδα, διότι δέν εἶναι ποτέ ἀργά για νά τή ζητήσουμε. Μέχρι τήν τελευταία μας ἀναπνοή, ἡ σωτηρία παραμένει δυνατή. Ἀπόδειξη τό παράδειγμα τοῦ καλοῦ Ληστή, ὁ ὁποῖος παρόλη τήν ἀναξιότητά του τόλμησε νά ζητήσει ἀπό τόν Κύριο: «Μνήσθητί μου Κύριε ἐν τῇ βασιλείᾳ σου» (Λουκ. 23:42).

Ἐμεῖς ἔχουμε τέτοια τόλμη;

Τέλος καί τῷ Θεῷ δόξα!

" Ἡ ὁδός τῆς μετανοίας " εἶναι ἀπό τό βιβλίο:

" Κράτα τό νοῦ σου στόν Ἅδη..."

Ὁ Ἅγιος Σιλουανός καί ἡ ἐλπίδα τῆς Βασιλείας

π. Μάξιμος Ἐγκέρ

" Ἐκδόσεις Ἐπλῷ "