Τό πνεῦμα τῆς ἐπιστημονικῆς φαντασίας

Ο αείμνηστος π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος στο βιβλίο του «Αποκρυφισμός στο φως της Ορθοδοξίας» (τεύχος 11°, 15) αναφέρει στο κεφάλαιο «Ουφολογία», ότι η πίστη σε εξωγήινους κ.λπ. είναι μια μορφή αποκρυφισμού, η οποία πίστη ακυρώνει το μήνυμα του Ευαγγελίου και καθιστά τον άνθρωπο έρμαιο τυφλών δυνάμεων και καταστάσεων.

Ο «προσφορές» επιστημονικής φαντασίας έλεγε ο μακαριστός πατήρ, μπορεί να έχουν ποικίλα ονόματα, όμως όλες εγκαταλείπουν τον άνθρωπο σε «απόκρυφες» δυνάμεις αμφίβολης αξίας και επιφέ­ρουν ανυπολόγιστη ζημία στην προσωπική, οικογε­νειακή, επαγγελματική και κοινωνική ζωή των θυμά­των που τίθενται σε απόλυτη εξάρτηση από ομάδες του χώρου αυτού.

Επί του θέματος αυτού ο ιερομόναχος πατήρ Σε­ραφείμ Ρόουζ (†) γράφει στο αξιόλογο βιβλίο του «Η Ορθοδοξία και η θρησκεία του Μέλλοντος» (εκδόσεις «Εγρήγορση») στο κεφάλαιο «Το πνεύμα της επιστη­μονικής φαντασίας» τα εξής αποκαλυπτικά:


Ιστορικοί της επιστημονικής φαντασίας ιχνηλα­τούν συνήθως την προέλευση αυτής της μορφής λο­γοτεχνίας πίσω στις αρχές του 19ου αιώνα. Μερικοί προτιμούν να βλέπουν την αρχή της στις σύντομες ιστορίες του Edgar Allen Poe, οι όποιες συνδυάζουν ένα πειστικό ρεαλισμό στο ύφος με ένα θέμα υλικό πάντα χρωματισμένο με το «μυστήριο» και το από­κρυφο. Άλλοι βλέπουν την πρώτη συγγραφέα επι­στημονικής φαντασίας στην σύγχρονη του Poe, Mary Wollstonecraft Shelley (σύζυγο του διάσημου ποιητή)· ο Frankenstein, η νεώτερος Προμηθέας» της, συν­δυάζει φανταστική επιστήμη και αποκρυφισμό με έναν τρόπο χαρακτηριστικό πολλών ιστοριών επιστημονικής φαντασίας από τότε.

Η τυπική ιστορία επιστημονικής φαντασίας, πάντως, επρόκειτο να έρθει στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα, από τον Ιούλιο Verne και τον H. G. Wells μέχρι τις μέρες μας. Από μια κατά ένα μεγάλο μέρος δεύτερης κατηγορίας μορφή λογοτεχνί­ας στα φτηνά λαϊκά Αμερικανικά περιοδικά της δε­καετίας του 1930 και 1940, η επιστημονική φαντα­σία ενηλικιώθηκε κι έγινε ένα αξιοσέβαστο διεθνές λο­γοτεχνικό είδος στις πρόσφατες δεκαετίες. Επιπροσθέτως, ένας αριθμός εξαιρετικά δημοφιλών κινημα­τογραφικών ταινιών έδειξε πόσο το πνεύμα της επιστημονικής φαντασίας είχε γοητεύσει τη φαντασία του ευρέος κοινού. Τις φτηνότερες και εντυπωσιακότερες ταινίες επιστημονικής φαντασίας της δεκαετίας του 1950 διαδέχτηκαν την τελευταία δεκαετία οι μο­ντέρνες ταινίες-πρότυπα σαν τις «2001: η Οδύσσεια του διαστήματος», και «Στενές επαφές τρίτου τύ­που», για να μην αναφέρουμε μια από τις πιο δημο­φιλείς και μακράς διαρκείας αμερικανικές τηλεοπτι­κές σειρές, το «Star Trek» (ταξίδι στ' Αστέρια).

Το πνεύμα της επιστημονικής φαντασίας πηγάζει από μια υποστρωματική φιλοσοφία η ιδεολογία, η οποία πιο συχνά υπονοείται, παρά εκφράζεται, με πολλές λέξεις, και την οποία ουσιαστικά ασπάζονται όλοι όσοι δημιουργούν στο είδος της επιστημονικής φαντασίας. Αυτή η φιλοσοφία μπορεί να συνοψιστεί στα ακόλουθα κύρια σημεία:

1. Η θρησκεία, με την παραδοσιακή έννοια, είναι απούσα, η αλλού παρουσιάζεται μ' ένα πολύ περιστασιακό η τεχνητό τρόπο. Το ίδιο το λογοτεχνικό είδος είναι φανερά προϊόν της «μεταχριστιανικής εποχής», (που είναι ήδη εμφανής στις ιστορίες του Poe και της Shelley). Ο κόσμος της επιστημονικής φαντασίας είναι τελείως υλιστικός, παρ' ότι συχνά έχει «μυστικιστικές» προεκτάσεις αποκρυφιστικού η ανατολικού χαρακτήρα. Ο «Θεός», αν αναφέρεται καθόλου, είναι μια κενή και απρόσωπη δύναμη, όχι ένα προσωπικό όν (για παρά­δειγμα, η «Δύναμη» στον «πόλεμο των άστρων», μια κοσμική ενέργεια που έχει την κακή, όπως επίσης και την καλή της πλευρά). Η αυξανόμενη ελκυστικότητα των θεμάτων επιστημονικής φαντασίας στον σύγχρονο άνθρωπο είναι άμεση αντανάκλαση της απώλειας των παραδοσιακών θρησκευτικών αξιών.

2. Το κέντρο του σύμπαντος της επιστημονικής φα­ντασίας (στη θέση του απόντος Θεού) είναι ο άνθρω­πος -συνήθως όχι ο άνθρωπος όπως είναι τώρα, αλλά ο άνθρωπος όπως θα «γίνει» στο μέλλον, σε συμφω­νία με τη μοντέρνα μυθολογία της εξέλιξης. Παρ' ότι οι ήρωες της επιστημονικής φαντασίας είναι συνήθως αναγνωρίσιμοι άνθρωποι, το ενδιαφέρον της ιστορίας συχνά επικεντρώνεται στις επαφές τους με διαφόρων ειδών «υπερανθρώπους» από «υψηλά εξελιγμένες» φυ­λές του μέλλοντος (η καμμιά φορά του παρελθόντος), η από μακρινούς γαλαξίες. Η ιδέα της πιθανότητας «υψηλά εξελιγμένης» νοήμονος ζωής σε άλλους πλανήτες, έχει γίνει τόσο πολύ μέρος της σύγχρονης νοοτροπίας, που ακόμα και σεβαστές επιστημονικές (και ημιεπιστημονικές) θεωρίες την προϋποθέτουν ως κάτι αδιαμφισβήτητο. Έτσι, μια δημοφιλής σειρά βι­βλίων (Erich von Daeniken, «Άρματα των θεών;» «Θε­οί από το εξώτερο διάστημα»), βρίσκει δήθεν ενδείξεις της παρουσίας «εξωγήινων» όντων η «θεών» στην αρχαία ιστορία, οι όποιοι είναι υποθετικά υπεύθυνοι για την ξαφνική εμφάνιση της νοημοσύνης στον άνθρωπο, η οποία είναι δύσκολο να εξηγηθεί με τη συ­νηθισμένη εξελικτική θεωρία. Σοβαροί επιστήμονες στη Σοβιετική Ένωση εικάζουν ότι η καταστροφή των Σο­δόμων και Γομόρρων οφειλόταν σε πυρηνική έκρηξη, ότι «εξωγήινα» όντα επισκέφθηκαν την γη αιώνες πριν, ότι ο Ιησούς Χριστός μπορεί να ήταν ένας «κο­σμοναύτης», και ότι σήμερα «μπορεί να είμαστε στο κατώφλι μιας "δεύτερης παρουσίας" νοημόνων όντων από το εξώτερο διάστημα»[1]. 'Εξίσου σοβαροί επιστή­μονες στη Δύση θεωρούν την ύπαρξη «εξωγήινης νο­ημοσύνης» πολύ πιθανή, γι' αυτό προσπαθούν επί δε­καοκτώ τουλάχιστον χρόνια να επιτύχουν επαφή μαζί τους μέσω ραδιοτηλεσκοπίων, και για την ώρα υπάρ­χουν τουλάχιστον έξι έρευνες που διεξάγονται από αστρονόμους σε όλο τον κόσμο για ραδιοσήματα που να προέρχονται από νοήμονα όντα από το διάστημα. Σύγχρονοι Προτεστάντες και Ρωμαιοκαθολικοί «θεολό­γοι» - που έχουν συνηθίσει να φέρονται όπου φαίνε­ται να άγει η «επιστήμη» εικάζουν εκ περιτροπής στο νέο πεδίο της «εξωθεολογίας» (της «θεολογίας του εξώτερου διαστήματος») σχετικά με το ποιας φύσης μπορούν να είναι οι «εξωγήινες» φυλές[2]. Δύσκολα μπο­ρεί να αρνηθεί κανείς ότι ο μύθος πίσω από την επιστημονική φαντασία ασκεί ισχυρή έλξη ακόμα κι ανάμεσα σε μορφωμένους ανθρώπους των ήμερών μας.

Τα μελλοντικά «εξελιγμένα» όντα στη φιλολογία επιστημονικής φαντασίας θεωρούνται χωρίς εξαιρέσεις να έχουν ξεπεράσει τούς περιορισμούς της σημερινής ανθρωπότητας, ιδιαιτέρως τούς περιορισμούς της «προσωπικότητας». Όπως ο «Θεός» της επιστημο­νικής φαντασίας, ο άνθρωπος έχει επίσης γίνει παρά­ξενα απρόσωπος. Στο «Τέλος της παιδικής ηλικίας» του Arthur C. Clark, η νέα φυλή των ανθρώπων έχει παρουσιαστικό παιδιών, αλλά αντιμετωπίζει κενό προσωπικότητας· πρόκειται να οδηγηθούν σε ακόμα υψηλότερες «εξελικτικές» μεταμορφώσεις, στο δρόμο της απορρόφησής τους στον απρόσωπο «Υπερνού». Γενικά η φιλολογία επιστημονικής φαντασίας -σε άμε­ση αντίθεση με τον Χριστιανισμό, αλλά ακριβώς σε συμφωνία με κάποιες σχολές ανατολικής σκέψης- βλέ­πει την «εξελικτική πρόοδο» και την «πνευματικότη­τα» με όρους αυξανόμενης έλλειψης προσωπικότητας.

3. Ο μελλοντικός κόσμος και η ανθρωπότητα θεωρούνται από την επιστημονική φαντασία με όρους «προβολών» των σημερινών επιστημονικών ανακαλύψεων· στην πραγματικότητα, πάντως, αυτές οι «προ­βολές» συμφωνούν αξιοσημείωτα με τον καθημερινό αντικειμενικό κόσμο της αποκρυφιστικής και κατα­φανώς δαιμονικής εμπειρίας καθ' όλη τη διάρκεια των αιώνων. Μεταξύ των χαρακτηριστικών των «υψηλά εξελιγμένων» πλασμάτων του μέλλοντος είναι: επικοι­νωνία μέσω νοητικής τηλεπάθειας, ικανότητα να πετούν, να υλοποιούν και να αποϋλοποιούν, να αλλάζουν την εμφάνιση των πραγμάτων η να δημιουργούν φανταστικές σκηνές και πλάσματα με «καθαρή σκέ­ψη», να ταξιδεύουν σε ταχύτητες πολύ πιο πέρα από οποιαδήποτε σύγχρονη τεχνολογία, να καταλαμ­βάνουν τα σώματα των γήινων· και να αναπτύσσουν μια «πνευματική» φιλοσοφία η οποία είναι «πέρα από όλες τις θρησκείες» και επαγγέλεται μια κατά­σταση όπου οι «ανεπτυγμένες διάνοιες» δεν θα εξαρ­τώνται πια από την ύλη. Όλα αυτά είναι οι δεδομέ­νες πρακτικές και ισχυρισμοί των μάγων και των δαι­μόνων. Μια πρόσφατη ιστορία της επιστημονικής φαντασίας σημειώνει ότι «ένας επίμονος προσανατολι­σμός του οράματος της επιστημονικής φαντασίας είναι η επιθυμία να υπερβεί τη φυσική εμπειρία... μέσω της παρουσίασης χαρακτήρων και γεγονότων που παραβιάζουν τις συνθήκες χώρου και χρόνου όπως τις ξέρουμε»3. Το σενάριο του «Star Trek» και άλλων ιστοριών επιστημονικής φαντασίας, με τις φουτουριστικές «επιστημονικές» μηχανές τους, σε μερικά σημεία διαβάζονται σαν αποσπάσματα από βίους αρχαίων Ορθοδόξων αγίων, στους οποίους περιγρά­φονται οι ενέργειες των μάγων σε μια εποχή όπου η μαγεία ήταν ακόμα σημαντικό μέρος της ειδωλολα­τρικής ζωής. Η επιστημονική φαντασία σε γενικές γραμμές δεν είναι συνήθως καθόλου επιστημονική, ούτε και «φουτουριστική»· είναι μια οπισθοχώρηση στις «μυστικιστικές» πηγές της σύγχρονης επιστήμης - της επιστήμης πριν το Διαφωτισμό του 17ου και 18 ου αιώνα, που ήταν πολύ πιο κοντά στον αποκρυφισμό. Η ίδια ίστορία4 της επιοτημονικής φαντασίας παρα­τηρεί ότι «οι ρίζες της επιστημονικής φαντασίας, όπως οι ρίζες της ίδιας της επιστήμης, βρίσκονται στη μαγεία και στη μυθολογία»» Η σημερινή έρευνα και τα πειράματα στην «παραψυχολογία» μαρτυρούν επίσης μια μελλοντική σχέση «επιστήμης» και αποκρυφισμού- μια εξέλιξη με την οποία η φιλολογία επιστη­μονικής φαντασίας είναι ήδη σε πλήρη αρμονία.

Η επιστημονική φαντασία στη Σοβιετική Ένωση (όπου είναι τόσο δημοφιλής όσο και στη Δύση, παρ' ότι η ανάπτυξή της ήταν λίγο διαφορετική) έχει ακριβώς τα ίδια θέματα όπως η Δυτική επιστημονική φαντασία. Σε γενικές γραμμές, τα «μεταφυσικά» θέματα στη σοβιετική επιστημονική φαντασία (η οποία είναι θύμα του άγρυπνου ματιού «υλιστών» λογοκριτών) προέρχονται από την επίδραση Δυτικων συγγραφέων η από άμεση ινδουϊστική επιρροή, όπως στην περίπτωση του συγγραφέα Ivan Efremov. Ο αναγνώστης της σοβιετικής επιστημονικής φαντασίας, σύμφωνα με μια κριτική, «παρουσιάζεται με αμυδρή ικανότητα να διακρίνει τις ζωτικές διαφορές μεταξύ Επιστήμης και Μαγείας, μεταξύ επιστήμονα και μάγου, μεταξύ μέλλοντος και φαντασίας». Η επιστημονική φαντασία, τόσο Δυτική όσο και Ανατολι­κή, λέει ο ίδιος συγγραφέας, όπως και άλλες όψεις του σύγχρονου πολιτισμού, «επιβεβαιώνουν όλες το γεγονός ότι το υψηλότερο στάδιο του ανθρωπισμού είναι ο αποκρυφισμός»[3].

4. Σχεδόν από την ίδια τη φύση της ως «φουτουρι­στική», η επιστημονική φαντασία τείνει να είναι ουτο­πική· λίγα μυθιστορήματα η ιστορίες περιγράφουν πραγ­ματικά μια μελλοντική τέλεια κοινωνία, αλλά τα περισσότερα από αυτά διαπραγματεύονται την «εξέλιξη» της σημερινής κοινωνίας σε κάτι ανώτερο, η τη συνάντηση με ένα εξελιγμένο πολιτισμό σε κάποιον άλλο πλανήτη, με την ελπίδα η τις προϋποθέσεις της υπέρβασης των προβλημάτων του σήμερα και γενικά των περιορισμών της ανθρωπότητας. Στην επιστημονική φαντασία του Efremov και άλλων Σοβιετικών, ο ίδιος ο κομμουνισμός γίνεται «κοσμικός» κι «αρχίζει να αποκτά μη υλικές ποιότητες», και «ο μεταβιομηχανικός πολιτισμός θα είναι σαν Ινδουϊστικός». Τα «ανώτερα όντα» του εξώτερου διαστήματος συχνά είναι προικισμένα με ιδιότη­τες «σωτήρα», και οι προσεδαφίσεις διαστημοπλοίων συχνά κηρύττουν «αποκαλυπτικά» γεγονότα -συνήθως την άφιξη αγαθοεργών όντων, που θα οδηγήσουν τους ανθρώπους στην «εξελικτική πρόοδό» τους.

Με δύο λόγια, η λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας του 20ου αιώνα είναι η ίδια ένα καθαρό σημάδι της απώλειας των χριστιανικών αξιών και της χριστιανικής ερμηνείας του κόσμου· έχει γίνει ένα ισχυρό μέσο διάδοσης μιας μη χριστιανικής φιλοσοφίας της ζωής και της ιστορίας, κατά ένα μεγάλο μέ­ρος κάτω από απροκάλυπτη, η συγκεκαλυμμένη, αποκρυφιστική και ανατολική επίδραση· και σε μια κρίσιμη μεταβατική περίοδο κρίσης και μετάβασης για τον ανθρώπινο πολιτισμό, έχει γίνει μια βασική δύναμη στην καλλιέργεια της ελπίδας και της πραγ­ματικής προσδοκίας για «επισκέπτες από το εξώτερο διάστημα» οι οποίοι θα λύσουν τα προβλήματα της ανθρωπότητας και θα οδηγήσουν τον άνθρωπο σε μια νέα «κοσμική» εποχή της ιστορίας του. Ενώ εμφανίζεται ως επιστημονική και μη θρησκευτική, η λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας είναι στην πραγματικότητα ένας βασικός διασπορέας (σε κοσμική μορφή) της «νέας θρησκευτικής συνειδητότητας», η οποία σαρώνει το ανθρώπινο γένος καθώς ο Χριστιανισμός υποχωρεί.

Τα παραπάνω συνθέτουν το αναγκαίο υπόβαθρο για να συζητήσουμε τις πραγματικές εκδηλώσεις των «αγνώστου ταυτότητας ιπτάμενων αντικειμένων», τα οποία παραδόξως ανταποκρίνονται στις ψευδοθρησκευτικές προσδοκίες που έχουν εξαφθεί στον «μεταχριστιανικό» άνθρωπο

[1]Sheila Ostrander και Lynn Shroeder, «Psychic Discoveries Behind the Iron Curtain», Bantam Books, 1977, σελ. 98-99. Βλ. άρθρα στά Ρωσικά του Δρ. Vyachelav Zaitsev στό Sputnik: Visitors from Outer Space» Ίαν. 1967, καί «Temples and Spaceships», Ιαν. 1968.

[2]Βλ. περιοδικό «Time», 24 Απρ. 1978.

[3] . Robert Scholes και Eric S. Rabkin «Science Fiction:

History, Science, Vision», Oxford University Press, 1977, σελ.
175.

[4]. Στο ίδιο, σελ. 183.

[5] G. V. Grebens, «Ivan Efremov's Theory of Soviet Science Fiction», Vantage Press, New York, 1978 σελ. 108, 110.

[6]. Στο ίδιο, σελ. 109-110.

πηγή:  Περιοδικό Διάλογος
Τεύχος 40

Όσοι έχουν διαβάσει το συγκεκριμένο άρθρο συνήθως διαβάζουν επίσης τα παρακάτω:

UFO - Εξωγήινοι Μορφή πνευματισμού είναι και η πίστη στους εξωγήινους. Άρχισε το 1947 μέσω ενός ιδιωτικού πιλότου, του Keneth Arnhold... (31/5/2011) http://www.impantokratoros.gr/pneuma-episthmonikh-fantasia.el.aspx