Ὁ Ἅγιος Πορφύριος…. καί ἐννοοῦσε ὅτι ὁ Θεός βλέπει στό βάθος τῆς ψυχῆς μας, στό βάθος τῆς καρδιᾶς μας, ἑρμηνεύοντας τήν παραβολή τοῦ Κυρίου, κατά τήν ὁποία ὁ ἄρχοντας πληρώνει καί τούς ἐργάτες τῆς ἑνδεκάτης ὥρας μέ τόν ἴδιο μισθό, ἔλεγε: «ἑταῖρε, οὐκ ἀδικῶ σε· οὐχί δηναρίου συνεφώνησάς μοι; ἆρον τό σόν καί ὕπαγε· θέλω δέ τούτῳ τῷ ἐσχάτῳ δοῦναι ὡς καί σοί· ἤ οὐκ ἔξεστί μοι ποιῆσαι ὅ θέλω ἐν τοῖς ἐμοῖς, εἰ ὁ ὀφθαλμός σου πονηρός ἐστιν ὅτι ἐγώ ἀγαθός εἰμι; Οὕτως ἔσονται οἱ ἔσχατοι πρῶτοι καί οἱ πρῶτοι ἔσχατοι· πολλοί γάρ εἰσι κλητοί, ὀλίγοι δέ ἐκλεκτοί»[1]. «Ἐκ πρώτης ὄψεως», ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «φαίνεται ὅτι εἶναι ἄδικο νά πάρει τήν ἴδια ἀμοιβή αὐτός πού ἦλθε στήν ἐργασία τήν τελευταία στιγμή μέ ἐκεῖνον πού ἦλθε ἀπό τήν ἀρχή, ἀπό τήν πρώτη ὥρα»[2].
Γιατί ὅπως λέγει ἡ παραβολή, ὑπῆρχαν κάποιοι πού ἐβάστασαν ὅλο τόν κόπο τῆς ἡμέρας, ἐργάστηκαν ἀπό τό πρωί .Προηγουμένως βεβαίως εἶχαν συμφωνήσει ὅτι θά πάρουν ἕνα δηνάριο. Μετά ὁ οἰκοδεσπότης βρῆκε κι ἄλλους οἱ ὁποῖοι ἔμεινα ἀργοί στήν ἀγορά, τούς πῆρε κι ἐκείνους, καί πρός τό τέλος τῆς ἡμέρας βρῆκε καί ἄλλους, τούς πῆρε κι ἐκείνους, καί στό τέλος ἄρχισε νά δίνει τόν μισθό ἀπό τούς τελευταίους καί νά δίνει σέ αὐτούς ἀπό ἕνα δηνάριο. Ὅταν ἔφτασε στούς πρώτους, ἔδωσε κι σέ αὐτούς ἀπό ἕνα δηνάριο καί τότε διαμαρτυρήθηκαν. Ἀλλά ὁ Κύριος τούς ἀπάντησε, δέν σᾶς ἀδικῶ, ἕνα δηνάριο συμφωνήσαμε. Πάρε αὐτό πού ἔχουμε συμφωνήσει καί πήγαινε. Ἐγώ θέλω νά δώσω σέ αὐτόν τόν τελευταῖο, τό ἴδιο πού δίνω καί σέ σένα. Ἤ μήπως δέν Μοῦ ἐπιτρέπεται νά κάνω ὅ,τι θέλω στά δικά Μου πράγματα; Μήπως εἶναι ὁ ὀφθαλμός σου πονηρός, ἐπειδή Ἐγώ εἶμαι ἀγαθός; Κι ἔτσι οἱ ἔσχατοι θά γίνουν πρῶτοι καί οἱ πρῶτοι ἔσχατοι. Πολλοί εἶναι κλητοί, λίγοι ὅμως εἶναι ἐκλεκτοί.
Φαινομενικά εἶναι ἄδικο αὐτό πού ἔκανε ὁ οἰκοδεσπότης τῆς παραβολῆς. «Αὐτό, ὅμως, εἶναι ἡ τέχνη τοῦ διδασκάλου», λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «νά διδάξει στούς μαθητές τί ἔννοια ἔχει αὐτό. Δέν ἔχει σχέση ἄν προσεύχεσαι ὅλη τήν ἡμέρα. Ἔχει σχέση τό πῶς προσεύχεσαι. Κι ἄν προσευχηθεῖς πέντε λεπτά κι ὁ ἄλλος προσηύχετο ὅλη τήν ἡμέρα, ἐσύ μέ τά πέντε λεπτά μπορεῖ νά πάρεις πιό πολύ μισθό ἀπό ἐκεῖνον πού ὅλη τήν ἡμέρα ἀγωνιζόταν στήν προσευχή. Γιατί αὐτός τό ἔκανε μέ ὅλη του τήν καρδιά μέ ὅλη του τήν δύναμη, ἐνῶ ἐσύ μέ ραθυμία καί ἀμέλεια. Καί κάτι ἄλλο, δέν φτάνει ὁ καημένος αὐτός πού ἦλθε τήν τελευταία στιγμή, τήν ἑνδέκατη, καί εἶχε χάσει τή ζωή του ὅλη σέ μάταια πράγματα καί μακριά ἀπό τήν εὐτυχία καί τήν χαρά, ἀλλά καί νά μήν τοῦ δώσει ό Θεός κι ἀπό δῶ καί πέρα μισθό, ἀφοῦ ἐζήτησε νά δουλέψει; Καί τό ἐζήτησε λαχταριστά καί μέ τήν καρδιά του»[3]. Δηλαδή, λέει ὁ Ἅγιος, ὁ ἄνθρωπος αὐτός πού ἤτανε μακριά ἀπό τήν ἐργασία, δέν -δηλαδή- δούλευε στόν Θεό, βασανίστηκε, ταλαιπωρήθηκε, καί τώρα πού, ἔστω καί τήν τελευταία ὥρα, προσῆλθε μέ προθυμία νά μήν πάρει τόν μισθό ἀπό τόν Θεό;
«Τό ἔζησε, προσευχήθηκε πέντε λεπτά στό τέλος τῆς ἡμέρας, ἀλλά ἤτανε προσευχή, ἄνοιξε ἡ καρδιά του, μίλησε μέ τόν Χριστό ἔνθερμα καί ἔνθεα»[4]. Δέν εἶναι δηλαδή τόσο ἡ ποσότητα ὅσο ἡ ἔνταση πού ἔχει σημασία στήν προσευχή, ἡ ἀγάπη καί ὁ θεῖος ἔρωτας. Ἄξιζε ἡ προσευχή του. Ἐνῶ ό ἄλλος μιλοῦσε μέ νωθρότητα ὅλη την ἥμερα. Κουράστηκε, μά ὅμως αὐτό δέν ἔχει ἀξία. Ἡ κούραση εἶναι σωματική, σκέτη καί μάταιη, ἐάν δέν συνοδεύεται μέ τό ἄνοιγμα τῆς καρδιᾶς. Γι' αὐτό πάλι ὁ Κύριος εἶπε: «ἔλεον θέλω καί οὐ θυσία»[5]. Εὔσπλαχνη διάθεση καρδιᾶς θέλω κι ὄχι ἐξωτερική θυσία σωματική, πού δέν συνοδεύεται ἀπό τήν ἀγάπη. Ἡ κούραση εἶναι σωματική, ἀλλά μάταιη ὅταν δέν συνοδεύεται μέ τήν ἀγάπη. Ἔτσι ὁ Θεός τά κανονίζει, κατά τήν καρδία τοῦ ἀνθρώπου.
Γι' αὐτό καί πάλι ὁ Κύριος στήν διδασκαλία Του τονίζει: «Ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρός ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καί ἡ καρδία ὑμῶν»[6]. Ποιός εἶναι ὁ θησαυρός μας; Εἶναι ὁ Θεός; Τότε ἐκεῖ θά εἶναι καί ἡ καρδιά μας, τότε κι ὁ Κύριος θά μᾶς ἀνταμείψει. Ἄν ὅμως ὁ θησαυρός μας εἶναι ἄλλος, ἡ καρδιά μας δηλαδή δέν εἶναι στόν Θεό, ἀκόμα κι ἄν κάνουμε ἐξωτερικούς κόπους, ὁ Θεός τό βλέπει καί δέν παίρνουμε τόν προσήκοντα μισθό.
Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἔχει καθαρή καρδιά, δηλαδή καρδιά στήν ὁποία κατοικεῖ ὁ Θεός, αὐτός εἶναι πραγματικά μακάριος. Ὅταν ἔχει Θεό ἀληθινό μές στήν καρδιά του, Θεό πού λατρεύει, τόν Θεό τῆς Δόξης, τόν Κύριο ἡμῶν, τόν Τριαδικό Θεό καί δέν ἔχει Θεό εἴδωλα, νά ἔχει Θεό τά χρήματα ἤ τήν δόξα τοῦ κόσμου, αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἔχει καθαρή καρδιά καί αὐτός ὁ ἄνθρωπος θά δεῖ τόν Θεό.
Καί πάλι, εἶπε ὁ Κύριος ὅτι «ἀπό τήν καρδιά ἐξέρχονται διαλογισμοί πονηροί, μοιχεῖες, πορνεῖες, κλοπές, ψευδομαρτυρίες, βλασφημίες, καί αὐτά εἶναι πού μολύνουν τόν ἄνθρωπο. Τό δέ νά φάγει κανείς μέ χέρια ἄνιπτα, δέν μολύνει τόν ἄνθρωπο»[7], ὅπως νόμιζαν οἱ ὑποκριτές Φαρισαῖοι, οἱ ὁποῖοι ἔκαναν πολλές ἐξωτερικές θυσίες, τηροῦσαν παραμικρότατες λεπτομέρειες τοῦ νόμου ἤ πολλές φορές δημιουργοῦσαν ἀνθρώπινους νόμους πού ταλαιπωροῦσαν καί τόν ἑαυτό τους καί τούς ἄλλους, ἀλλά αὐτό φυσικά δέν ἄρεσε στόν Θεό, γιατί δέν συνοδευότανε ἀπό τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό.
«Ὁ ἀγαθός ἄνθρωπος ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ θησαυροῦ τῆς καρδίας αὐτοῦ προφέρει τό ἀγαθόν, καί ὁ πονηρός ἄνθρωπος ἐκ τοῦ πονηροῦ θησαυροῦ τῆς καρδίας αὐτοῦ προφέρει τό πονηρόν»[8]. Ὁ Θεός βλέπει τήν καρδιά μας∙ «ἐτάζει καρδίες καί νεφρούς»[9] καί ποτέ δέν μποροῦμε νά ξεγελάσουμε, νά ἐξαπατήσουμε τόν Θεό. Ἄν εἶναι ἀγαθή ἡ καρδιά, τότε καί τά ἐξωτερικά ἔργα θά εἶναι ἀγαθά. Ἄν ἡ καρδιά εἶναι πονηρή, τότε καί τά λόγια τοῦ ἀνθρώπου εἶναι πονηρά, ἀλλά καί τά ἔργα του εἶναι μολυσμένα.
Καί πάλι λέγει στήν Σοφία Σειράχ: «Καρδία ἀνθρώπου ἀλλοιοῖ τό πρόσωπον αὐτοῦ, ἐάν εἰς ἀγαθά ἐάν τε εἰς κακά∙ ἴχνος καρδίας ἐν ἀγαθοῖς, πρόσωπον ἱλαρόν»[10]. Δηλαδή ἡ καρδιά τοῦ ἀνθρώπου, ἀνάλογα μέ τό περιεχόμενό της, κάνει τό πρόσωπο τοῦ ἀνθρώπου εἴτε εὐχάριστο, εἴτε σκυθρωπό. Ἔκφρασις καρδιᾶς ἀγαθῆς εἶναι τό γλυκύ καί εὐχάριστο πρόσωπο.
Καί πάλι λέει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο στίς Παροιμίες: «πάσῃ φυλακῇ τήρει σήν καρδίαν, ἐκ γάρ τούτων ἔξοδοι ζωῆς»[11]. Δηλαδή μέ κάθε προσοχή καί ἐπαγρύπνηση νά φυλᾶς τήν καρδιά σου, γιατί ἀπό τό περιεχόμενό της ἀναβλύζουν τρόποι ἀληθινῆς ζωῆς. Ἄν ὁ ἄνθρωπος λοιπόν θυμᾶται κάθε στιγμή ὅτι ὁ Θεός βλέπει τήν καρδιά του, θά φροντίζει νά ἔχει ἀγαθό θησαυρό σέ αὐτή, νά ἔχει μέσα ἐκεῖ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή, τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό, γιά νά εὐαρεστεῖ σέ Αὐτόν πού παρατηρεῖ συνεχῶς τήν καρδία του. Καί τότε καί ὅλος ὁ ἄνθρωπος θά ἔχει χαρά, ἀφοῦ ὁ Θεός θά εὐαρεστεῖται στήν καθαρή καρδία αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου καί «θά εὐφραίνεται ἡ καρδία του ἀλλά καί τό πρόσωπό του θά θάλλει»[12], ὅπως λέει πάλι στίς Παροιμίες. Ὅταν ἡ καρδιά χαίρεται καί εὐφραίνεται ἀπό τήν ἀρετή, τότε καί τό πρόσωπο ἀνθίζει, ὀμορφαίνει.
Καί πάλι λέει στούς Ψαλμούς: «δῴη σοι Κύριος κατά τήν καρδίαν σου καί πᾶσαν τήν βουλήν σου πληρῶσαι»[13]. Ὁ Θεός εἴθε νά σοῦ δώσει σύμφωνα μέ τίς ἅγιες ἐπιθυμίες τῆς καρδιᾶς σου καί νά ἐκπληρώσει κάθε ἀγαθή ἐπιθυμία καί ἀπόφασή σου, χαρίζοντάς σου τήν νίκη ἐναντίον τῶν ἐχθρῶν σου. Καί πράγματι, ὅταν ὁ ἄνθρωπος εἰλικρινά ποθεῖ τόν Θεό, λαμβάνει κατά τήν καρδία του.
Καθαρός στήν καρδιά, ἔλεγε καί ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος, εἶναι ἐκεῖνος πού βλέπει ὅλους τούς ἀνθρώπους καλούς. Ἄν ἀγαπᾶς, νά ἔχεις καθαρή καρδιά μέσα στήν ὁποία νά μπορεῖς νά δεῖς τόν Δεσπότη καί Κύριο τῶν πάντων, μήν κατηγορήσεις κανέναν, ἀλλά καί νά μήν ἀκούσεις κάποιον πού κατηγορεῖ τόν ἀδελφό του. Γι' αὐτό πάλι ὁ Κύριος, στήν παραβολή πού ἑρμήνευε προηγουμένως ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ὀνόμασε πονηρό, κακό δηλαδή, ἐκεῖνον τόν ἐργάτη ὁ ὁποῖος παραπονιότανε καί σύγκρινε τόν ἑαυτό του καί τόν μισθό πού πῆρε μέ τόν μισθό τῶν ἐργατῶν τῆς ἑνδεκάτης ὥρας. Δέν πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά ἀσχολεῖται μέ τήν συμπεριφορά τῶν ἄλλων, γιά νά μήν πέφτει στήν παγίδα τῆς κατάκρισης, τῆς ζήλειας καί τῆς κακίας.
Μέ τήν πίστη, τήν ἀποφυγή τῶν ἀνθρώπων καί τήν ἀποστροφή τῆς κοσμικῆς γνώσης, ἔλεγε πάλι ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ, φτάνουμε στήν καθαρότητα τῆς καρδιᾶς, ὁπότε γευόμαστε τήν χαρά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τήν πνευματική γνώση καί τήν Θεία Χάρη.
Πάλι ἔλεγε ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ, «ἄλλη εἶναι ἡ καθαρότητα τοῦ νοῦ κι ἄλλη ἡ καθαρότητα τῆς καρδιᾶς. Ὁ νοῦς εἶναι μιά ἀπό τίς αἰσθήσεις τῆς ψυχῆς, ἐνῶ ἡ καρδιά περιέχει καί ἐξουσιάζει τίς ἐσωτερικές αἰσθήσεις. Ἡ καρδιά εἶναι ἡ ρίζα κι ἄν ἡ ρίζα εἶναι ἁγία, τότε καί τά κλαδιά εἶναι ἅγια. Ἄν δηλαδή ἡ καρδιά καθαριστεῖ ἀπό τό κακό, εἶναι φανερό ὅτι εἶναι καθαρές καί ὅλες οἱ ἐσωτερικές αἰσθήσεις.
Ὁ νοῦς πάλι», ἐδῶ ἡ ἔννοια τοῦ νοῦ εἶναι ἡ διάνοια, ἡ σκέψη, «ἄν ἀσχοληθεῖ ἐπιμελῶς», λέει ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ, «μέ τήν ἀνάγνωση τῶν θείων γραφῶν ἤ καί μοχθήσει κάπως στίς νηστεῖες, στίς ἀγρυπνίες καί στήν ἡσυχία, θά λησμονήσει μέν τήν προτέρα του διαγωγή καί θά γίνει καθαρός, ἐφόσον πάψει νά κάνει παρέα μέ αἰσχρούς λογισμούς. Ὅμως, ἡ καθαρότητά του αὐτή δέν θά εἶναι μόνιμη, γιατί ὅπως γρήγορα καθαρίζεται, ἔτσι καί γρήγορα μολύνεται»[14]. Ἡ διάνοια τοῦ ἀνθρώπου εὔκολα καθαρίζεται ἀπό τίς σκέψεις, ἀλλά καί εὔκολα μολύνεται, ἄν δέν προσέξει ὁ ἄνθρωπος.
«Ἡ καρδιά ὅμως δέν εἶναι ἔτσι. Αὐτή καθαρίζεται μέ πολλές θλίψεις καί στερήσεις καί μέ τήν διακοπή τῆς ἐπαφῆς μέ τίς ἁμαρτωλές ἐνέργειες τῶν κοσμικῶν καί μέ τήν ἀπονέκρωση τοῦ κοσμικοῦ φρονήματος. Καί ἅμα ἡ καρδιά γίνει καθαρή, δέν μολύνεται εὔκολα ἡ καθαρότητά της ἀπό τά μικρά κακά συναπαντήματα, οὔτε φοβᾶται ἀπό τούς μεγάλους καί φανερούς καί φοβερούς πολέμους μέ τόν διάβολο»[15].
Ἄς προσέξουμε, λοιπόν, καί ἐμεῖς τήν καρδιά μας, ἄς φροντίσουμε νά ἔχει πάντοτε ἀγαθό θησαυρό καί ἄς θυμόμαστε ὅτι ὁ Κύριος συνεχῶς ἐξετάζει, βλέπει στήν καρδιά μας καί θά πρέπει νά τήν βρίσκει πάντοτε καθαρή καί ἀγαπῶσα Αὐτόν.
Τῷ δέ Θεῷ ἡμῶν δόξα πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης
[1] Ματθ. 20, 13-16.
[2] Βίος καί Λόγοι, Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Β΄ ἔκδοση, Ἱ.Μ. Χρυσοπηγῆς (στό ἑξῆς: Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου).
[3] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.
[4] Ὅ.π.
[5] Ματθ. 9, 13.
[6] Ματθ. 6, 21.
[7] Ματθ. 15, 19.
[8] Ματθ. 12, 35.
[9] Ψαλμ. 7, 10.
[10] Σοφ.Σειρ. 13, 24-25.
[11] Παρ. 4, 23.
[12] Παρ. 15, 13.
[13] Ψαλμ. 19, 5.
[15]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου