Γιά τή χαρά τῆς ψυχῆς ἐκείνου πού ἄρχισε νά ὑπηρετεῖ τόν Θεό.

Αββάς Αμμωνάς.

Λόγος Β΄

Για τη χαρά της ψυχής εκείνου που άρχισε να υπηρετεί τον Θεό.

Αγαπητοί αδελφοί, ας κλάψουμε όσο μπορούμε περισσότερο ενώπιον του Θεού, μήπως η αγάπη του μας στείλει δύναμη που θα μας περιφρουρεί, ώσπου να νικήσουμε τους πονηρούς δαίμονες, τους οποίους συναντούμε μπροστά μας και με τους οποίους συνεργαστήκαμε στο παρελθόν.

Ας επιθυμούμε να ζούμε ειρηνικά με όλους (πρβλ. Ρωμ. 12:18), μικρούς και μεγάλους. Αυτή η ειρήνη θα μας προφυλάξει από το μίσος, όταν αυτό έρθει να μας συναντήσει.

Όποιος αρρώστησε, αυτός αντιλήφθηκε την αξία της υγείας.

Όποιος στεφανώνεται, στεφανώνεται γιατί νίκησε τους εχθρούς του βασιλιά.

Υπάρχουν πάθη, υπάρχουν και αρετές. Αν δεν αγωνιζόμαστε (ν’ απαλλαγούμε από τα πρώτα και ν’ αποκτήσουμε τις δεύτερες), θα φανούμε προδότες.

Μετά τον Θεό, η ανδρεία της καρδιάς βοηθάει την ψυχή (στον αγώνα της), όπως ακριβώς η ακηδία βοηθάει την κακία.

Η δύναμη εκείνων που θέλουν ν’ αποκτήσουν τις αρετές, φαίνεται σε τούτο: Όταν πέφτουν, δεν αποκαρδιώνονται, αλλά συνεχίζουν με ζήλο τον αγώνα.

Τα εργαλεία των αρετών είναι οι σωματικοί κόποι που καταβάλλονται με επίγνωση

Τα πάθη γεννούν τις αμαρτίες από την αμέλεια μας.

Η αποφυγή της κατακρίσεως του πλησίον προστατεύει σαν τείχος όσους αγωνίζονται με επίγνωση. Απεναντίας, η κατάκριση του πλησίον, με την αγνωσία της, γκρεμίζει αυτό το τείχος.

Ο έλεγχος της γλώσσας δείχνει άνθρωπο αγωνιστή, ενώ η ανεξέλεγκτη γλώσσα φανερώνει έλλειψη αρετής.

Η ελεημοσύνη, όταν γίνεται με επίγνωση, γεννά την προόραση και οδηγεί στην αγάπη, ενώ η ανελεημοσύνη φανερώνει έλλειψη αρετής.

Η αγαθότητα γεννά την αγνεία, ενώ ο περισπασμός γεννά τα πάθη.

Η σκληροκαρδία γεννά την οργή.

Η ψυχή ασκείται με την αποφυγή του περισπασμού, ενώ το σώμα ασκείται με τη στέρηση.

Καταστροφή της ψυχής είναι η αγάπη του περισπασμού, ενώ διόρθωση της είναι η ησυχία που ασκείται με επίγνωση.

Ο πολύς ύπνος ξεσηκώνει τα σωματικά πάθη, ενώ η μετρημένη αγρυπνία σώζει την ψυχή.

Ο πολύς ύπνος κάνει αναίσθητη την καρδιά, ενώ η σωστή αγρυπνία την κάνει ευαίσθητη.

Ο πολύς ύπνος σκοτίζει την ψυχή, ενώ η μετρημένη αγρυπνία τη φωτίζει.

Είναι καλύτερα να κοιμάσαι, σωπαίνοντας με επίγνωση, παρά να αγρυπνείς με φλυαρίες.

Το πένθος διώχνει όλα τα πάθη δίχως ταραχή. Μην πληγώνεις τη συνείδηση του πλησίον, και θα γεννηθεί μέσα σου η ταπεινοφροσύνη. Ο έπαινος των ανθρώπων γεννά σιγά-σιγά την υπερηφάνεια, ενώ η αγάπη της ανέσεως διώχνει την πνευματική γνώση.

Η εγκράτεια στην τροφή ταπεινώνει τα πάθη, ενώ η επιθυμία των φαγητών εύκολα τα ξεσηκώνει.

Ο στολισμός του σώματος είναι καταστροφή της ψυχής, ενώ η φροντίδα γι’ αυτό με φόβο Θεού είναι ωφέλιμη.

Η προσοχή στις εντολές του Θεού γεννά τον φόβο του Θεού στην ψυχή, ενώ η καταπάτηση της συνειδήσεως διώχνει από την καρδιά τις αρετές.

Η αγάπη προς τον Θεό ελευθερώνει την ψυχή, ενώ η έλλειψη του θείου φόβου την υποδουλώνει.

Το κλειστό στόμα, αν σωπαίνει με επίγνωση, υψώνει τη διάνοια προς τον Θεό, ενώ η πολυλογία γεννά την ακηδία και τη μανία.

Η απάρνηση του θελήματος σου, για χάρη του πλησίον, σημαίνει ότι ο νους σου γνωρίζει τις αρετές, ενώ η εμμονή στο θέλημα σου ενάντια στον πλησίον σημαίνει ότι τις αγνοεί.

Η μελέτη (των Γραφών που γίνεται) με φόβο Θεού προφυλάσσει την ψυχή από τα πάθη, ενώ τα κοσμικά λόγια τη σκοτίζουν, στερώντας της το φως των αρετών.

Η αγάπη προς τα υλικά πράγματα ταράζει τον νου και την καρδιά, ενώ η απάρνησή τους ανακαινίζει τον νου και την καρδιά.

Η απόκρυψη των λογισμών φανερώνει επιδίωξη της τιμής του κόσμου και της αισχρής δόξας του, ενώ η πρόθυμη εξαγόρευση τους στους πνευματικούς πατέρες τους απομακρύνει.

Σε σπίτι δίχως πόρτα και παράθυρα μπαίνει όποιο ερπετό θέλει. Με τέτοιο σπίτι μοιάζει εκείνος που κοπιάζει, αλλά δεν ασφαλίζει τους κόπους του.

Όπως η σκουριά κατατρώει το σίδερο, έτσι και η τιμή των ανθρώπων κατατρώει την καρδιά που θα την αποδεχθεί.

Πρώτη απ’ όλες τις αρετές είναι η ταπεινοφροσύνη, ενώ πρώτο απ’ όλα τα πάθη είναι η γαστριμαργία.

Αποκορύφωμα των αρετών είναι η αγάπη, ενώ αποκορύφωμα των παθών είναι η αυτοδικαίωση.

Όπως το σκουλήκι κατατρώει και αφανίζει το ξύλο, έτσι και η κακία παίρνει από την ψυχή το φως των αρετών και τη σκοτίζει.

Όταν η ψυχή ριχθεί μπροστά στον Θεό, υπομένει ατάραχα τις προσβολές, ενώ τα δάκρυά της δεν στερεύουν από τις ανθρώπινες τιμές.

Η έλλειψη της αυτομεμψίας μας κάνει να μην έχουμε υπομονή την ώρα της οργής.

Η ενασχόληση του νου με κοσμικούς λογισμούς ταράζει την καρδιά, ενώ τον ίδιο τον ντροπιάζει, όταν προσεύχεται στον Θεό, γιατί δεν έχει παρρησία.

Η αγάπη των κοσμικών υποθέσεων σκοτίζει την ψυχή, ενώ η τέλεια αδιαφορία γι’ αυτές της χαρίζει πνευματική γνώση.

Η αγάπη προς τους κόπους είναι μίσος εναντίον των παθών, ενώ η οκνηρία εύκολα τα προκαλεί.

Μην προσκολληθείς σε κανέναν τρόπο ζωής, και ο λογισμός σου θα είναι ήρεμος.

Μη στηρίζεσαι στις δικές σου δυνάμεις, και η βοήθεια του Θεού θα σε ακολουθεί.

Μην εχθρεύεσαι κανέναν άνθρωπο, γιατί αλλιώς ο Θεός δεν θα δέχεται την προσευχή σου,

Να ζεις ειρηνικά με όλους, για να έχεις παρρησία στην προσευχή.

Φύλαγε τα μάτια σου, και η καρδιά σου δεν θα στραφεί στα πονηρά.

Όποιος παρατηρεί οτιδήποτε ηδονικά, διαπράττει μοιχεία.

Μη θελήσεις ν’ ακούσεις κακό γι’ αυτόν που σε λύπησε, για να μην τον εκδικηθείς μέσα στην καρδιά σου.

Φύλαγε την ακοή σου, για να μην προξενήσεις στον εαυτό σου πολέμους.

Να εργάζεσαι το εργόχειρο σου, για να βρίσκουν οι φτωχοί ψωμί σ’ εσένα. Η αργία είναι θάνατος και απώλεια της ψυχής.

Η αδιάλειπτη προσευχή ελευθερώνει, ενώ η προοδευτική αμέλεια είναι μητέρα της λήθης.

Όποιος περιμένει σύντομο θάνατο, δεν θα πέσει σε πολλές αμαρτίες, ενώ όποιος προσδοκά μακροβιότητα, θα πέσει.

Ο Θεός φροντίζει να καθαρίσει από κάθε αμαρτία αυτόν που ετοιμάζεται να του δώσει λόγο για όλα τα έργα του. Όποιος, όμως, αδιαφορεί και λέει ότι θα προλάβει να ετοιμαστεί, μένει με τις κακίες του.

Πριν από κάθε έργο σου, να σκέφτεσαι καθημερινά που βρίσκεσαι και που πρόκειται να πας μετά την έξοδό σου από το σώμα. Έτσι, δεν θα παραμελήσεις την ψυχή σου καμιά μέρα.

Να σκέφτεσαι τη δόξα που απέκτησαν όλοι οι άγιοι, και ο ζήλος τους σιγά-σιγά θα σε ελκύσει.

Να σκέφτεσαι, επίσης, την καταισχύνη των αμαρτωλών, και θα προφυλαχθείς από τις κακίες.

Να συμβουλεύεσαι πάντοτε τους πνευματικούς σου πατέρες, και θα έχεις ανάπαυση σ’ όλη σου τη ζωή.

Πρόσεχε τον εαυτό σου, και, αν αντιληφθείς ότι ο αδελφός σου είναι λυπημένος μαζί σου, μην τον περιφρονήσεις, αλλά βάλε του μετάνοια με φωνή ικετευτική, ώσπου να τον καθησυχάσεις.

Πρόσεχε να μην είσαι σκληρόκαρδος με τον αδελφό σου, γιατί όλους μας πολεμάει η έχθρα.

Αν συγκατοικείς με αδελφούς, μην τους διατάξεις σε καμιά περίπτωση, αλλά κακοπάθησε μαζί τους, για να μη χάσεις τον μισθό σου.

Αν οι δαίμονες σε κάνουν ν’ ανησυχείς για τροφές και ρούχα, θυμίζοντας σου την ντροπή που έχει η μεγάλη φτώχεια, μην τους δώσεις καμιάν απόκριση, αλλά παραδώσου ολόψυχα στον Θεό και θα έχεις ανάπαυση.

Πρόσεχε μην παραμελείς τις ακολουθίες σου, γιατί αυτές είναι που φωτίζουν την ψυχή.

Αν έκανες καλές πράξεις, μην καυχιέσαι γι’ αυτές. Αν, πάλι, έκανες πολλές αμαρτίες, μη λυπηθείς υπερβολικά, αλλά πρόσεχε την καρδιά σου, για να μην ξαναπέσεις σ’ αυτές. Κι αν είσαι σοφός, θα φυλαχθείς από την υπερηφάνεια.

Αν σε ενοχλεί η πορνεία, να ταλαιπωρείς πάντοτε το σώμα σου με ταπείνωση ενώπιον του Θεού και να μην αφήνεις την καρδιά σου να πιστέψει ότι συγχωρήθηκαν οι αμαρτίες σου. Έτσι θα ησυχάσεις.

Αν σε πολεμάει η γαστριμαργία με την επιθυμία φαγητών, σκέψου τη δυσοσμία στην οποία καταλήγουν. Έτσι θα ησυχάσεις.

Αν σε πιέζει η καταλαλιά εναντίον του αδελφού σου, σκέψου ότι θα λυπηθεί, αν το μάθει, και θα ντρέπεσαι να τον συναντήσεις. Έτσι θα ησυχάσεις.

Αν σε κυριεύει η υπερηφάνεια, σκέψου ότι εξαιτίας της πάνε χαμένοι όλοι σου οι κόποι και ότι δεν υπάρχει μετάνοια για όσους υπακούνε σ’ αυτήν. Έτσι θα ησυχάσεις.

Αν πολεμάει την καρδιά σου, η περιφρόνηση του πλησίον, σκέψου ότι γι’ αυτήν ο Θεός θα σε παραδώσει στα χέρια των εχθρών σου. Έτσι θα ησυχάσεις.

Αν ελκύει την καρδιά σου η ομορφιά του σώματος, σκέψου τη δυσοσμία του, όταν θα νεκρωθεί. Έτσι θα ησυχάσεις.

Αν σε πολεμάει η ηδονή των γυναικών, που τη βρίσκεις πολύ ευχάριστη, σκέψου που βρίσκονται όσες γυναίκες πέθαναν. Έτσι θα ησυχάσεις.

Ο διακριτικός άνθρωπος, αφού τα συγκεντρώσει και τα εκτιμήσει όλα αυτά, αγωνίζεται για τα καλά και αποφεύγει τα κακά. Είναι, όμως, αδύνατο ν’ αποκτήσει κανείς τη διάκριση, αν δεν ακολουθήσει τη σωστή μέθοδο: Πρώτα να καλλιεργήσει την ησυχία. Η ησυχία γεννά την άσκηση και την κατάνυξη. Η κατάνυξη γεννά τον φόβο. Ο φόβος γεννά την ταπείνωση και την προόραση. Η προόραση γεννά την αγάπη. Η αγάπη χαρίζει στην ψυχή ανοσία, δηλαδή απάθεια. Και όταν, ύστερα απ’ όλα αυτά, φτάσει ο άνθρωπος στην απάθεια, διαπιστώνει πως είναι πιο κοντά στον Θεό.

Όποιος, λοιπόν, θέλει να τιμηθεί με τις αρετές, πρέπει να πάψει ν’ ασχολείται με οποιονδήποτε άνθρωπο, δηλαδή να μην τον κρίνει, και να ετοιμαστεί για τον θάνατο. Και όποτε προσεύχεται, ας εξετάζει τι είναι εκείνο που τον χωρίζει από τον Θεό, και ας το απομακρύνει. Ας μισήσει, επίσης, τον κόσμο τούτο, και η αγαθότητα του Θεού σύντομα θα του χαρίσει τις αρετές.

Μάθε και τούτο: Κάθε άνθρωπος που τρώει και πίνει χωρίς μέτρο ή που αγαπά κάτι από τα εγκόσμια, δεν πρόκειται να φτάσει στις αρετές, ούτε καν να τις πλησιάσει. Αυτός απατά τον εαυτό του.

Παρακαλώ κάθε άνθρωπο που θέλει να μετανοήσει ενώπιον του Θεού, να φυλαχθεί από το πολύ κρασί. Γιατί αυτό ξυπνά όλα τα πάθη και διώχνει από την ψυχή τον φόβο του Θεού.

Εσύ όμως, μ’ όλη σου τη δύναμη παρακάλεσε τον Θεό να σου χαρίσει τον φόβο του. Και τότε ο μεγάλος πόθος σου γι’ αυτόν θα αφανίσει όλα τα πάθη που αντιστρατεύονται την ταλαίπωρη ψυχή σου, θέλοντας να την απομακρύνουν από τον Θεό και να την κυριέψουν. Ίσως γι’ αυτό οι εχθροί βάζουν τα δυνατά τους, όταν πολεμούν τον άνθρωπο.

Μην αποβλέπεις λοιπόν αδελφέ, σε ανάπαυση στον κόσμο τούτο, όσο βρίσκεσαι μέσα στο σώμα. Ούτε ποτέ να εμπιστευθείς τον εαυτό σου, όταν τον βλέπεις να ησυχάζει από τον πόλεμο των παθών. Γιατί οι δολεροί εχθροί κρύβονται πρόσκαιρα με πανουργία, ώσπου ο άνθρωπος, νομίζοντας ότι σταμάτησε ο πόλεμος, να χαλαρώσει τη νήψη της καρδιάς του. Και τότε ορμούν ξαφνικά στην ταλαίπωρη ψυχή, την αρπάζουν σαν σπουργίτι και αφού την αιχμαλωτίσουν, την εξευτελίζουν ανελέητα με κάθε αμαρτία· την εξευτελίζουν με αμαρτίες χειρότερες απ’ αυτές που έκανε προηγουμένως και για τις οποίες παρακαλούσε να συγχωρηθεί.

Ας σταθούμε, λοιπόν, με φόβο Θεού και ας επιτελούμε με νήψη την πρακτική μας άσκηση, προσπαθώντας να φυλάξουμε όλες τις αρετές, που εξουδετερώνουν την κακία των εχθρών. Γιατί οι κόποι και οι μόχθοι της σύντομης αυτής ζωής όχι μόνο μας προφυλάσσουν από το κακό, αλλά και ετοιμάζουν στεφάνια για την ψυχή, πριν αυτή εγκαταλείψει το σώμα.

Ας αποφύγουμε, αδελφοί, τον κόσμο και τα εγκόσμια αγαθά, για να κληρονομήσουμε τα επουράνια. Τα εγκόσμια αγαθά είναι το χρυσάφι, το ασήμι, τα σπίτια και τα ενδύματα, που όχι μόνο μας οδηγούν σε αμαρτίες, αλλά και που τα εγκαταλείπουμε, όταν πεθάνουμε.

Απεναντίας, τα αγαθά του Θεού είναι αμέτρητα, είναι όσα «μάτι δεν είδε και αυτί δεν άκουσε και ανθρώπινος νους δεν φαντάστηκε» (Α΄. Κορ. 2:9), και τα δίνει ο Θεός σ’ όσους τον υπακούνε στη σύντομη τούτη ζωή. Δεν τα δίνει δωρεάν, αλλά σαν αμοιβή για το ψωμί και το νερό και το ρούχο που πρόσφεραν στους φτωχούς, για τη φιλανθρωπία, για την αγνότητα του σώματος, για την αποφυγή της βλάβης του πλησίον, για την ακακία της καρδιάς και για την τήρηση των υπόλοιπων εντολών Του. Όσοι τα εφαρμόζουν αυτά, θα βρουν ανάπαυση. Στον κόσμο τούτο θα τους σεβαστούν οι άνθρωποι, ενώ μετά την έξοδό τους από το σώμα θ’ απολαύσουν χαρά αιώνια.

Απεναντίας, όσοι εκπληρώνουν τα αμαρτωλά τους θελήματα και δεν θέλουν να μετανοήσουν, αλλά παραδομένοι στις ηδονές και στην αυταπάτη τους, επιτελούν την ανομία, λένε λόγια ευτράπελα, λογομαχούν, δεν φοβούνται την κρίση του Θεού, δεν ελεούν τους φτωχούς και διαπράττουν κάθε άλλο αμάρτημα, αυτοί στην παρούσα ζωή θα καταντροπιαστούν και θα περιφρονηθούν από τους ανθρώπους, ενώ, όταν αναχωρήσουν απ’ αυτόν τον κόσμο, ο εξευτελισμός και η αισχύνη θα τους οδηγήσουν στη γέεννα.

Ο Θεός έχει τη δύναμη να μας ενισχύσει και να μας αξιώσει να προκόψουμε στα έργα του, προφυλάσσοντας τον εαυτό μας από κάθε αμαρτία, για να μπορέσουμε να σωθούμε την ώρα του πειρασμού, που πρόκειται να έρθει σ’ όλο τον κόσμο. Δεν θ’ αργήσει ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός. Θα έρθει, φέρνοντας την αμοιβή του καθενός. Τους ασεβείς θα τους στείλει στο πυρ το αιώνιο, ενώ στους δικούς του θα δώσει τον μισθό τους: Θα μπουν μαζί του στη βασιλεία του και θ ̓ αναπαυθούν εκεί αιώνια. Αμήν.

Μην αποκάμεις, αδελφέ, να τα διαβάζεις αυτά κάθε μέρα. Ίσως έτσι να ελεηθούμε κι εμείς μαζί μ’ εκείνους που έκρινε άξιους ο Χριστός. Φρόντισε, λοιπόν, αγαπητέ, να τηρήσεις τις εντολές που αναφέραμε, για να μπορέσεις να σωθείς μαζί με τους αγίους που φύλαξαν τα προστάγματα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.

Όποιος τα διαβάζει αυτά και δεν τα εφαρμόζει, μοιάζει μ’ εκείνον που κοίταξε το πρόσωπο του στον καθρέφτη και αμέσως ξέχασε πως ήταν [Γίνεσθε δὲ ποιηταὶ λόγου καὶ μὴ μόνον ἀκροαταί, παραλογιζόμενοι ἑαυτούς. ὅτι εἴ τις ἀκροατὴς λόγου ἐστὶ καὶ οὐ ποιητής, οὗτος ἔοικεν ἀνδρὶ κατανοοῦντι τὸ πρόσωπον τῆς γενέσεως αὐτοῦ ἐν ἐσόπτρῳ· κατενόησε γὰρ ἑαυτὸν καὶ ἀπελήλυθε, καὶ εὐθέως ἐπελάθετο ὁποῖος ἦν] (πρβλ. Ιακ. 1:22-24).

Όποιος, όμως, τα διαβάζει και τα εφαρμόζει, μοιάζει με σπόρο που έπεσε σε γόνιμο έδαφος κι έδωσε καρπό (πρβλ. Ματθ. 13:8).

Ο Θεός έχει τη δύναμη να μας συναριθμήσει με εκείνους που ακούνε και εφαρμόζουν τις εντολές του, για να δεχθεί και από μας ακέραιο τον καρπό με τη χάρη του. Σ’ αυτόν ανήκουν ή δύναμη και η δόξα και η εξουσία στους απέραντους αιώνες. Αμήν.

Αββάς Αμμωνάς.

Διηγήσεις - Επιστολές - Διδασκαλίες.

Ιερά Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής, 2015. Έκδοση 6η , αναθεωρημένη.

https://wra9.blogspot.com/2023/07/blog-post_28.html