Ὅμως ποῖος δύναται ἀξίως καὶ πρεπόντως νὰ ὑπερυμνἠσῃ τὴν θείαν νοερὰν προσευχήν, παράγων τῆς ὁποίας ἦτο Αὐτὴ ἡ ’Ιδία ἡ Μήτηρ τοῦ Θεοῦ, ὁδηγουμἑνη διὰ τῆς χειραγωγήσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος!

Τοῦτο δὲν εἶναι ἄλλο τι ἀπὸ τὸ ὅτι ὁ πρῶτος ἄνθρωπος, ὡς καθαρὸς ψυχῇ τε καὶ σώματι, ἦτο προωρισμένος νὰ διατελῇ ἑν «θεωρητικῇ», διὸ μόνου τοῦ νοῦ ἱερουργημένῃ, εὐλογημένῃ προσευχῇ, δηλαδὴ ἐν γλυκυτάτῃ θεωρίᾳ τοῦ Θεοῦ καὶ συνάμα νὰ διαφυλάτῃ ἀνδρείως ταύτην, ὡς παραδεισιακὴν ἄθλησιν, ὡσὰν κόρην ὀφθαλμοῦ, ἵνα οὐδέποτε ἀπομακρυνθῇ αὕτη ἀπὸ τῆς ψυχῆς του καὶ τῆς καρδίας του. 

’Αλλ’ ἀσυγκρίτως μεγαλυτέραν δόξαν ἀπέκτησεν ἠ προσευχὴ αὕτη, ὅταν ἡ πάντων τῶν ἁγίων 'Αγιωτέρα, ἡ Τιμιωτέρα τῶν Χερουβεὶμ καὶ ἡ ’Ενδοξοτέρα ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ, ἡ Παναγία Δέσποινα Θεοτόκος, διαμένουσα εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων καὶ ἀνελθοῦσα διὰ τῆς νοερᾶς προσευχῆς εἰς τὰ ἀκραῖα ὕψη τῆς θεωρίας τοῦ Θεοῦ, ἠξιώθη νὰ γίνῃ εὐρὺ κατοικητήριον τοῦ εἰς ὅλην τὴν πλάσιν ἀχωρήτου Λόγου τοῦ Θεοῦ, ὅπως μαρτυρεῖ περὶ τούτου ὁ ἀκαταγώνιστος στῦλος τῆς ’Ορθοδοξίας, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς, άρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, εἰς τὸν λόγον του κατὰ τὴν ἑορτὴν τῶν Εἴσοδίων τῆς Παναγίας Θεοτόκου. Κατ’ αὐτόν, ἡ Παναγία Δέσποινα διαμένουοα εἰς τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων καὶ φωτισθεῖσα ἄνωθεν περὶ τοῦ ἀπολλυμένου ἀνθρωπίνου γένους, ἐξ αἰτίας δὲ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτοῦ πληρωθεῖσα ἄκρας εὐσπλαγχνίας πρὸς αὐτό, προσέφερε νοερὰν προσευχὴν πρὸς τὸν Θεὸν περὶ ταχείας συγχωρήσεως καὶ σωτηρίας τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων. 

’Ιδοὐ οἱ αὐθεντικοὶ λόγοι τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, οἱ ἄξιοι ἀγγελικῆς ἐπιγνώσεως: «Ὅταν ἡ Θεόπαις ἥκουσε καὶ εἶδε πάντα τὰ διατρἐχοντα, ἐπληρώθη ἡ ψυχή της εὐσπλαγχνίας πρὸς τὸ γένος τὸ ἀνθρώπινον καί, ἀναζητοῦσα τρόπον θεραπείας καὶ ἰάσεως, ἰσοδὐναμον πρὸς τοιοῦτον πόνον, ἐθεώρησεν ὡς ἐπάναγκες νὰ ἀπευθυνθῇ μὲ ὅλον τὸν νοῦν αὐτῆς πρὸς τὸν Θεόν, προσευχομένη δι’ ἡμᾶς, διὰ νὰ ἐκβιάσῃ τὸν ’Ανεκβίαστον καὶ προσελκύσῃ Αὐτὸν πρὸς ἡμᾶς, ὥστε νὰ καταργἠσῃ ὁ Ἴδιος Αὐτὸς τὴν καταδίκην καὶ συνδέσῃ μεθ’ ἑαυτοῦ τὸ πλᾶσμα του, θεραπεύσας τὸ ἀσθενὲς». Κατωτἐρω δὲ λέγει τὰ ἑξῆς: «Μὴ ὰποβλέπουσα δὲ εἰς οὐδὲν καλύτερον ἐκ τῶν ὑπαρχόντων πλὴν τῆς ἁρμοζούσης εἰς τὸν ἄνθρωπον προσευχῆς αὐτῆς μεθ’ ὅλης τῆς ψυχῆς της, ἡ Παρθένος ἀποκτἅ τὴν ἱερὰν σιωπὴν καὶ θεωρίαν, ὡς τὴν πλέον ἀναγκαίαν διὰ τοὺς προσευχομένους συνομιλίαν. Κάθε ἄλλη ἀρετὴ εἶναι ὡς ἀτελὴς θεραπεία τῶν ἀδυναμιῶν τῆς ψυχῆς, αἱ ὁποῖαι λόγῳ μικροψυχίας ἡμῶν ἔχουν ριζωθῆ μὲ τὰ πονηρὰ πάθη. Ὅμως ἡ θεωρία τοῦ θεοῦ ἀποτελεῖ καρπὸν τῆς ὑγιαινούσης ψυχῆς, ὡς κάποια τελικὴ ἀποκατάστασις. Διὰ τοῦτο ὁ ἄνθρωπος θεοῦται ὄχι ἐκ λόγων ἢ ἐκ φανερῶν ἔργων τῆς προνοητικῆς μετριότητος καθότι πάντα ταῦτα εἶναι καὶ γήϊνα καὶ κατώτερα, καὶ ἀνθρώπινα ἀλλὰ θεοῦται ὁ ἅνθρωπος ἐκ τῆς παραμονῆς του εἰς τὴν σιωπὴν καὶ θεωρίαν διὰ τῆς ὁποίας καὶ ἀπαρνοὐμεθα καὶ ἐλευθεροὐμεθα ἀπὸ τὰ γήϊνα, καὶ ἁνερχόμεθα πρὸς τὸν Θεόν. Διαμἐνοντες δὲ εἰς τὸ ὕψος τοῦ σιωπηλοῦ καὶ ἠσυχαστικοῦ βίου, ἡμέρας τε καὶ νυκτὸς δι’ ὑπομονῆς ἀσκούμενοι ἐν προσευχαῖς καὶ δεήσεσι, πλησιάζομεν καὶ προσευχὀμεθα πρὸς τὴν ἀπρόσιτον καὶ μακαρίαν Οὐσίαν. Τοιουτοτρόπως δὲ δι᾽ ὑπομονῆς τελοῦντες τὴν προσευχήν, κοινωνοῦντες ἁνεξηγήτως μετὰ τοῦ Ὄντος ὑπεράνω τοῦ νοὸς καὶ τοῦ αἰσθήματος, θεωροῦμεν ἐν ἑαυτοῖς, ὡς ἐν ἐσόπτρῳ, τὸν Θεόν, ἐκκαθάραντες τὴν καρδίαν ἡμῶν διὰ τῆς ἱερᾶς θεωρίας». 

Κατωτέρω δὲ λέγει πάλιν: «Ἰδού διατὶ ἡ Παναμώμητος, παραιτηθεῖσα ἀπὸ τὴν βιοτικὴν μέριμναν καὶ φήμην, ἀπεμακρύνθη ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους καὶ ἐπροτίμησε ζωὴν ἐν πᾶσιν ἀόρατον, ἀκοινώνητον, παραμένουσα εἰς τὰ ἄδυτα. Ἐνταῦθα, ἀφοῦ ἀπηλλάγη ἁπάντων τῶν ὑλικῶν δεσμῶν, ἀρνηθεῖσα πᾶσαν ἄλλην ἐπικοινωνίαν καὶ ἀγάπην πρὸς ὅλα, καὶ ὑπερνικήσασα τὴν συγκατάβασιν πρὸς τὸ ἴδιον σῶμα, Αὕτη συνεκέντρωσε τὸν νοῦν εἰς μόνην μετ’ Αὐτοῦ ἀναστροφήν, ἐπικοινωνῖαν καὶ προσοχήν, πρὸς τὴν ἀκατάπαυστον θείαν προσευχὴν καὶ δι᾿ αὐτῆς, οὖσα ἡ ’Ιδία ἐντὸς Ἑαυτῆς, κατευθυνθεῖσα ὑπεράνω πολυμὀρφου φαντασίας καὶ διαλογισμῶν, ἐγκαινίασεν Αὕτη νέαν καὶ ἁνεκδιήγητον ὁδὸν πρὸς τὸν οὐρανόν, ὁ ὁποῖος εἶναι — τρόπος τοῦ λέγειν — ἡ νοερὰ σιωπὴ καὶ προσευχή. Προσκειμένη εἰς αὐτὴν τὴν σιωπὴν καὶ προσέχουσα διὰ τοῦ νοός, Αὕτῃ ὑπερέχει ὅλων τῶν πλασμάτων καὶ τῶν ὑπάρξεων, διὰ νὰ βλἑπῃ καλύτερον τοῦ Μωϋσἑως τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ, νὰ στοχάζεται τὴν Θείαν Χάριν, τὴν κατ’ οὐδένα μέτρον προσιτὴν εἰς τὴν δυνατότητα τῶν αἰσθήσεων, νὰ βλέπῃ ἐπίσης τὰς ψυχὰς καὶ τὰς διανοίας τῶν κεκαθαρμένων μὲ τὴν περίλαμπρον καὶ ἱερὰν θεωρίαν, τῆς ὁποίας συμμέτοχος γινομένη, τυγχάνει Αὕτη φωτεινὴ νεφέλη ζῶντος ὕδατος, αὐγὴ τῆς νοερᾶς ἡμέρας καὶ πυρίμορφον ἅρμα τοῦ Λόγου». 

Ἐκ τῶν λόγων τούτων τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου του Παλαμᾶ γίνεται φανερὸν ὅτι ἡ Παναγία Παρθένος, διαμένουσα εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων, ἀνῆλθε διὰ τῆς νοερᾶς προσευχῆς εἰς τὰ ἀνώτατα ὕψη τῆς Θείας θεωρίας καὶ Αὐτὴ Αὕτη ἐφανερώθη ὡς ὑπόδειγμα προσεκτικοὕ, κατὰ τὸν ἔσω ἄνθρωπον, βίου διὰ τοὺς ἀναχωρητάς, ὅσοι κατὰ δύναμιν καὶ διὰ πρεσβειῶν Αὐτῆς ἤθελον γίνει μιμηταὶ Αὐτῆς. 

Ὅμως ποῖος δύναται ἀξίως καὶ πρεπόντως νὰ ὑπερυμνἠσῃ τὴν θείαν νοερὰν προσευχήν, παράγων τῆς ὁποίας ἦτο Αὐτὴ ἡ ’Ιδία ἡ Μήτηρ τοῦ Θεοῦ, ὁδηγουμἑνη διὰ τῆς χειραγωγήσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος! 

~ Η ΝΟΕΡΑ ΑΘΛΗΣΙΣ, Διδασκαλία Γεροντος Παϊσίου Βελιτσοφκσυ περί προσευχής του Ιησού με απόσπασμα λόγων Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά δια τα Εισόδια της Θεοτόκου σελ. 258-260