«Ὁ ἀμετανόητος δὲν συγχωρεῖται» Ἀββᾶ Μάρκου, Φιλοκαλία. Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

«Ὁ ἀμετανόητος δὲν συγχωρεῖται»

Ἀββᾶ Μάρκου, Τὰ 226 κεφάλαια περὶ αὐτῶν ποὺ νομίζουν ὅτι ἀπὸ τὰ ἔργα τους δικαιώνονται, Φιλοκαλία τόμος Α΄

Ἀρχιμανδρίτου Σάββα Ἁγιορείτου

Κήρυγμα 11/3/22

«Ὁ μένων ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν αὐτῷ, οὗτος φέρει καρπὸν πολὺν» ἀκούσαμε, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, προηγουμένως ἀπὸ τὸ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγέλιον (Ἰωαν.15, 5). Ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος στὴν ὁποία ἀπευθυνόμαστε ἀπόψε, ἔφερε καρπὸ περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλον ἄνθρωπο στὴ γῆ καὶ ἀπὸ κάθε ἄλλον ποὺ θὰ γεννηθεῖ, γιατὶ ἔφερε τὸν ἴδιο τὸν Υἱὸ τοῦ Θεοῦ, τὸν Θεόν. Ἔγινε Θεοτόκος καὶ ἐβλάστησε τὸν καρπὸν τῆς ζωῆς γιὰ ὅλην τὴν ἀνθρωπότητα. Καὶ αὐτὸ γιατὶ ἦταν καθαρὴ ἀπὸ κάθε ἁμαρτία. Ἦταν ἄσπιλη, ἀμόλυντη, ἦταν πανυπέραγνη ἀλλὰ ἦταν καὶ πάντων ἄλλων ταπεινοτέρα· ταπεινοτέρα ἀπὸ ὅλους τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, γι’ αὐτὸ καὶ ἥλκυσε τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἥλκυσε τὸν ἴδιο τὸν Θεὸ ὁ ὁποῖος κατὰ τρόπον ἄρρητο, ἐχώρεσε ὁ Ἀχώρητος μέσα εἰς τὴν ἁγίαν κοιλίαν Της. Καὶ ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι καλούμαστε νὰ μοιάσουμε στὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο, μᾶς λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες. Νὰ γίνουμε Θεοτόκοι, νὰ κυοφορήσουμε μέσα μας τὸν Χριστὸ καὶ νὰ ἀξιωθοῦμε καὶ ἐμεῖς νὰ ἑνωθοῦμε μὲ τὸν Χριστό, ὅπως ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, καὶ νὰ εἴμαστε πάντοτε μέσα Του καὶ Ἐκεῖνος μέσα μας, καὶ τότε θὰ φέρουμε καὶ ἐμεῖς καρπὸ πολύ.

Ἀλλὰ πῶς μπορεῖ νὰ γίνει αὐτό; Οἱ Ἅγιοι καὶ πρῶτα-πρῶτα ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, ὁ Πανάγιος Κύριος μᾶς λέγει διὰ τῆς μετανοίας. «Μετανοεῖτε» ἐκήρυττε ὅταν ἦρθε στὴ γῆ. «Μετανοεῖτε» ἔλεγε καὶ ὁ Πρόδρομός Του, ὁ Τίμιος Ἅγιος Ἰωάννης. «Μετανοεῖτε» μᾶς φωνάζουν ὅλοι οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἀπὸ τὰ ἀρχαῖα χρόνια μέχρι τὶς ἡμέρες μας. Καὶ μακάριος εἶναι αὐτὸς ὁ ὁποῖος πραγματικὰ θὰ μετανοήσει, θὰ ἀλλάξει ζωή, θὰ πάψει τὴν ἁμαρτία καὶ θὰ κάνει τὴν ἀντίθετη ἀρετή. Ἄν ὁ ἄνθρωπος δὲν μετανοήσει, δὲν μπορεῖ νὰ συγχωρηθεῖ. Ὅπως, ἄν δὲν ζητήσουμε συγγνώμη ἀπὸ κάποιον ποὺ σφάλαμε, πῶς μποροῦμε νὰ λέμε ὅτι εἴμαστε συγχωρημένοι ἀπὸ αὐτόν, ἔτσι καὶ ἀπὸ τὸν Θεό, ἐὰν δὲν ζητήσουμε συγγνώμη καὶ ἄν δὲν σταματήσουμε νὰ ἁμαρτάνουμε, πῶς μποροῦμε νὰ συγχωρηθοῦμε; Γι’ αὐτὸ λέγει ὁ Ἀββᾶς Μάρκος ὁ Ἀσκητὴς στὴν Φιλοκαλία, στὸ σύγγραμμά του ποὺ ἀπευθύνεται σ’ αὐτοὺς ποὺ νομίζουν ὅτι δικαιώνονται ἀπὸ τὰ ἔργα τους, Περὶ τῶν οἰομένων ἐξ ἔργων δικαιοῦσθαι, λέγει ὅτι κανεὶς δὲν εἶναι τόσο ἀγαθὸς καὶ οἰκτίρμων ὅπως ὁ Κύριος. Σὲ ἐκεῖνον ὅμως ποὺ δὲν μετανοεῖ γιὰ τὴν ἁμαρτία του, οὔτε Ἐκεῖνος ὁ Πανοικτίρμων Κύριος τὴ συγχωρεῖ. Γιατί; Γιατὶ ἁπλά, δὲν ζητάει συγχώρηση. Δὲν ζητάει δηλαδὴ νὰ συμπορευτεῖ, νὰ χωρέσει μαζί, νὰ χωρήσει, νὰ προχωρήσει μαζὶ μὲ τὸν Κύριο, νὰ γίνει ἕνα μαζί Του. Καὶ ὁ Θεὸς δὲν σώζει ἀναγκαστικά, περιμένει καὶ τὴν ἐλεύθερη καὶ ἀγαπητικὴ δική μας συγκατάθεση. Νὰ τοῦ ποῦμε, «Ναὶ Κύριε! Θέλω νὰ εἶμαι μαζί σου! Συγχώρησέ με! Ἀπὸ δῶ καὶ μπρός, παύω νὰ ἁμαρτάνω καὶ ζῶ σύμφωνα μὲ τὶς ἅγιες ἐντολές Σου»· «Οὐδεὶς οὕτως ἀγαθὸς καὶ οἰκτίρμων, ὡς ὁ Κύριος. τῷ δὲ μὴ μετανοοῦντι, οὐδὲ αὐτὸς ἀφίησι».

«Ὅλοι οἱ ἐξομολόγοι» ἔλεγε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, «οἱ πατριάρχες, οἱ ἀρχιερεῖς καὶ ὅλος ὁ κόσμος νὰ σὲ συγχωρέσει, εἶσαι ἀσυγχώρητος ἄν δὲν μετανοήσεις ἔμπρακτα»· ἄν δὲν διορθώσεις δηλαδὴ τὴ ζωή σου. Πολλοὶ πατᾶνε καὶ λένε ‘ἀφοῦ ἐγὼ πῆρα εὐλογία ἀπὸ τὸν πνευματικό μου, μπορῶ νὰ κοινωνήσω’ καὶ συνεχίζουν νὰ ἁμαρτάνουν, καὶ μάλιστα μὲ θανάσιμα ἁμαρτήματα, καὶ νομίζουν ὅτι εἶναι καλυμμένοι ἀπὸ τὴ συγχώρεση ποὺ πῆραν ἀπὸ τὸν «πνευματικό» τους. Ἐντὸς εἰσαγωγικῶν ἡ λέξη γιατὶ δυστυχῶς ὑπάρχουν πολλοὶ τέτοιοι καὶ σήμερα χωρὶς Πνεῦμα Ἅγιο, ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος ποὺ γιορτάζουμε σήμερα· καὶ τό ‘λεγε πρὶν χίλια χρόνια! Καὶ τότε ὑπῆρχαν «πνευματικοὶ» ποὺ ἔλεγαν ὅτι ‘ἐντάξει, δὲν μπορεῖς νὰ μετέχεις ἔτσι στὴν Χάρη, αὐτὰ ποὺ διαβάζουμε στὰ βιβλία’ καὶ ἔτσι, κήρυτταν μία ζωὴ Χριστιανική, ἀλλὰ χωρὶς τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ γιατὶ δὲν τὴν εἶχαν οἱ ἴδιοι γευτεῖ, καὶ ἔτσι, ἔκαναν καὶ πολλὰ παραπτώματα· καὶ δυστυχῶς τέτοιοι ὑπάρχουν καὶ σήμερα ποὺ παραπλανοῦν τὸν λαὸ καὶ τοῦ λένε ὅτι ‘ἀφοῦ πῆρες εὐλογία, εἶναι ὅλα εὐλογημένα’. Ὄχι! Πρέπει νὰ ὑπάρχει καὶ ἡ συμμετοχὴ ἡ δική μας· ἡ ἔμπρακτη ἀλλαγή, ἡ ἔμπρακτη τήρηση τῶν θείων ἐντολῶν. Ὄχι μόνο στὰ λόγια νὰ λέμε ‘Θεέ μου, εἴμαστε ἁμαρτωλοί, τὶ νὰ κάνουμε’ καὶ νὰ παραμένουμε ἁμαρτωλοί· θὰ πρέπει νὰ σταματήσουμε τὴν ἁμαρτία καὶ τότε μετανοοῦμε. Γι’ αὐτὸ δὲν εἶναι εὔκολο καὶ ἁπλὸ πράγμα ἡ μετάνοια. Χρειάζεται πόνο καὶ κόπο πολὺ καὶ δάκρυα καὶ στεναγμοὺς καὶ κακοπάθεια σωματικὴ - ὅσο μπορεῖ ὁ καθένας- καὶ βεβαίως καὶ πόνο καὶ συντριβὴ καρδίας, γιὰ νὰ πάψουμε νὰ ἁμαρτάνουμε. Γιατὶ μᾶς λένε καὶ οἱ Ἅγιοι ὅτι πρέπει κατ’ ἀναλογίαν τῶν σφαλμάτων μας νὰ πενθήσουμε, νὰ συντρίψουμε τὴν καρδία μας.

«Ἄν ὁ ἄνθρωπος» μᾶς λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, «δὲν γνωρίσει πόσο κακὸ εἶναι ἡ ἁμαρτία, δὲν μπορεῖ νὰ μετανοήσει». Δυστυχῶς, οἱ ἄνθρωποι σήμερα ἁμαρτάνουν χωρὶς ἐπίγνωση τοῦ τὶ μεγάλη ζημιὰ κάνουν στὸν ἑαυτό τους· καὶ φτάνουν νὰ παίρνουν ψυχοφάρμακα καὶ νὰ κλείνονται στὰ ψυχιατρεῖα, γιατὶ ἀκριβῶς δὲν ἐννοοῦν νὰ ἀκούσουν τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ, ποὺ λέει «μετανοεῖτε», καὶ ἐμπιστεύονται τοὺς «ψυχιάτρους» ποὺ δὲν εἶναι ψυχίατροι, γιατὶ ἀληθινοὶ ψυχίατροι εἶναι ὁ Κύριος καὶ οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι καὶ οἱ Ἅγιοι Πατέρες. Αὐτοὶ εἶναι οἱ γιατροὶ τῶν ψυχῶν μας! Αὐτοὶ γνωρίζουν τὶ εἶναι ἡ ψυχή μας καὶ τὶ φάρμακα θέλει, καὶ ὄχι αὐτοὶ οἱ κοσμικοὶ ψυχίατροι οἱ ὁποῖοι ἁπλῶς ναρκώνουν τὸ νευρικὸ σύστημα μὲ κάποια χάπια. Ὅμως, δυστυχῶς οἱ ἄνθρωποι δὲν ἐννοοῦν νὰ ἀλλάξουν ζωή· θέλουν τὰ θελήματά τους νὰ ἱκανοποιήσουν. Καὶ πᾶνε καὶ στοὺς Ἁγίους καὶ τοὺς παρακαλοῦν νὰ μεσιτεύσουν στὸν Θεὸ ὄχι γιὰ νὰ μετανοήσουν. Σπάνια νὰ βρεῖς ἄνθρωπο νὰ παρακαλέσει ἱερέα καὶ νὰ τοῦ πεῖ ‘πάτερ, σὲ παρακαλῶ, προσευχήσου γιὰ μένα νὰ μετανοήσω’. Ὅλοι ζητᾶνε νὰ τοὺς κάνει καλὰ μὲ τὶς προσευχές του ἀπὸ τὸν καρκίνο, νὰ τοὺς κάνει νὰ ἔχουν καλὲς σχέσεις μὲ τὰ παιδιά τους καὶ τέτοια πράγματα, γήϊνα, κοσμικά. Ὅμως, τὸ ζητούμενο εἶναι ἕνα: ἄν δὲν μετανοήσουμε, δὲν θὰ συγχωρεθοῦμε ἀπὸ τὸν Θεό. Καὶ ἄν δὲν συγχωρεθοῦμε, δὲν θὰ σωθοῦμε. Ἄν λοιπὸν τὰ ἔχεις καταλάβει αὐτά, πάρε ἀπόφαση καὶ ἄλλαξε ζωή. Καὶ μάλιστα, πρέπει νὰ ἀλλάξεις τώρα! Ὄχι μετὰ θάνατον! Μετὰ θάνατον δὲν ὑπάρχει μετάνοια! «Ἐν τῷ Ἅδῃ οὐκ ἔστι μετάνοια» ( Ψαλμ. 6, 6). «Ἐὰν ἤθελες» λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, «νὰ ταξιδέψεις στὴν Ἰνδία, θὰ ἔπρεπε νὰ προετοιμάσεις μὲ μεγάλη φροντίδα ὅλα τὰ ἀπαραίτητα γιὰ ἕνα τόσο μεγάλο ταξίδι. Καὶ τώρα ποὺ πρόκειται νὰ περάσεις στὴν μελλοντικὴ ζωή, ὁσονούπω (μὴ νομίζετε ὅτι εἶναι μακριὰ τὸ τέλος μας· κάθε μέρα καὶ κάθε ὥρα ποὺ περνάει, μᾶς φέρνει ὅλο καὶ πιὸ κοντὰ στὸ τέλος αὐτῆς τῆς ἐπίγειας θλιμμένης ζωῆς, τῆς ζωῆς ποὺ εἶναι μέσα στὰ κλάματα καὶ στοὺς ὀδυρμοὺς) φρόντισε ὅσο ἔχεις ἀκόμα χρόνο νὰ ἑτοιμάσεις τὶς ἀποσκευές σου γιὰ τὸ μεγάλο ταξίδι ποὺ πρόκειται νὰ κάνεις, πηγαίνοντας στὴν μελλοντικὴ ζωή. Ἄν λοιπὸν τὸ συνειδητοποιήσεις αὐτό, ἀντέχει ἡ καρδιά σου νὰ κάνεις αὐτὸ τὸ μεγάλο ταξίδι ἀνέτοιμος;» λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος. «Ἀποφάσισε νὰ ἀλλάξεις τὴ ζωή σου. Νιῶσε ντροπὴ ποὺ στερήθηκες τόσον καιρὸ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ, καὶ ὁμολόγησε μπροστὰ στὸν Θεὸ τὶς ἁμαρτίες σου. Εὐχαρίστησέ Τον γιὰ τὴν μεγάλη ὑπομονὴ μὲ τὴν ὁποία σὲ περίμενε μέχρι τώρα καὶ δὲν σὲ καταδίκασε στὸν Ἅδη, καὶ μὴ χάνεις δευτερόλεπτο! Ἐσὺ ποὺ ἀκολούθησες τὸ παράδειγμα τοῦ ἀσώτου υἱοῦ, μὲ τὸ νὰ ἁμαρτήσεις ἔγινες ἄσωτος ὅπως ἐκεῖνος, ἀκολούθησε τὸ παράδειγμά του καὶ στὴν μετάνοια, μὲ τὸ νὰ μετανοήσεις. Διορθώσου ὅπως ἐκεῖνος!»

Καὶ τί εἶναι μετάνοια; Ποιά εἶναι τὰ μέρη τῆς μετάνοιας; Ἀπὸ τί συγκροτεῖται ἡ μετάνοια; Ποιά εἶναι τὰ συστατικά της; Τρία εἶναι τὰ συστατικὰ τῆς μετανοίας: πρῶτον, συντριβή· ὁ ἄνθρωπος νὰ πονέσει, νὰ συντριβεῖ ἡ καρδία του, νὰ νιώσει ὅτι εἶναι ὄντως ἁμαρτωλὸς καὶ ὅτι πρόσβαλε τὸν Θεό· ἔφταιξε εἰς τὸν Θεὸ παρακούοντας τὸν Λόγο Του, παρακούοντάς Τον καὶ ἔτσι, νὰ βάλει καὶ δάκρυα μετανοίας. Τὸ δεύτερο στοιχεῖο τῆς μετανοίας εἶναι ἡ ἐξομολόγηση. Ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος συντριβεῖ καὶ καταλάβει πόσο ἔσφαλε, νὰ ὑπάγει στὸν πνευματικὸ καὶ νὰ ἐξομολογηθεῖ. Προηγουμένως ὅμως, πρέπει νὰ ἐξομολογηθεῖ ὁ ἴδιος εἰς τὸν Θεόν· νὰ πέσει στὰ γόνατα μπροστὰ στὰ Εἰκονίσματά του καὶ νὰ ζητήσει τὸ ἔλεος καὶ τὴν συγχώρηση γιὰ ὅλα του τὰ ἁμαρτήματα. Καὶ στὴ συνέχεια βέβαια, νὰ ὑπάγει εἰς τὸν πνευματικὸ καὶ νὰ ὁμολογήσει μὲ κάθε εἰλικρίνεια, χωρὶς νὰ κρύψει τίποτε ἀπὸ τὰ ἁμαρτήματά του. Νὰ ὁμολογήσει ὅτι αὐτὸς μόνο φταίει καὶ κανένας ἄλλος· νὰ μὴ ρίξει τὶς εὐθύνες σὲ ἄλλον, νὰ μὴ δικαιολογηθεῖ. Καὶ τρίτο μέρος τὸ ὁποῖο εἶναι συστατικὸ τῆς μετανοίας, εἶναι ἡ ἱκανοποίηση. Τί σημαίνει ἱκανοποίηση; Σύμφωνα μὲ τὸν Ἅγιο Νικόδημο, εἶναι τὸ νὰ κάνει κανεὶς τὸν κανόνα του· αὐτὸ ποὺ θὰ τοῦ πεῖ ὁ πνευματικός του. Ὁπωσδήποτε, νὰ μὴν ἐπαναλάβει πάλι τὰ ἁμαρτήματα τὰ ὁποῖα ἐξομολογήθηκε, καὶ νὰ κάνει τὶς μετάνοιες, τὶς νηστεῖες, τὶς χαμαικοιτίες, τὴν ἀγρυπνία, ὅ,τι θὰ τοῦ βάλει ὁ πνευματικός του, τὴν πνευματικὴ μελέτη, τὴν ἐλεημοσύνη, τὸ νὰ ζητήσει συγγνώμη ἀπὸ ὅλους ὅσους ἔφταιξε. Ὅλα αὐτὰ πρέπει νὰ τὰ κάνει, καὶ μὴ νομίζει βέβαια ὅτι κάνοντας αὐτὰ ἐξαγοράζει τὴν Βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Ὄχι! Ἀλλὰ δείχνει τηρῶντας τὸν κανόνα του ὅτι θέλει πράγματι νὰ εἶναι μὲ τὸν Θεό. Ταπεινώνεται, καὶ τότε ἔρχεται ὁ Θεὸς καὶ τοῦ δίνει τὴν Χάρη Του καὶ τὸν συγχωρεῖ.

«Ἡ μετάνοια ποὺ εἶναι τρομερὴ καὶ φοβερὴ στὸν ἁμαρτωλό, εἶναι φάρμακο τῶν πλημμελημάτων· εἶναι ἐξαφάνιση τῶν παρανομιῶν» λέει ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος. «Εἶναι ἐξάλειψη τῶν δακρύων. Τῶν δακρύων ποὺ ἔρχονται λόγῳ τῶν ἁμαρτιῶν, γιατὶ ἡ ἁμαρτία δημιουργεῖ πόνο στὸν ἄνθρωπο». Ἡ ἁμαρτία εἶναι σκλαβιά· ἡ ἁμαρτία εἶναι μία ἐπίθεση στὸν ἑαυτό μας, μιὰ αὐτοκτονία πνευματική, ἀλλὰ πολλὲς φορὲς καὶ σωματική. Εἶναι αἴτιο πολλῶν ἀσθενειῶν καὶ πολλῶν δακρύων. Γι’ αὐτὸ λέει ὁ Ἅγιος, «ἐξαλείφονται αὐτὰ τὰ δάκρυα καὶ ἔρχονται τὰ δάκρυα τὰ γλυκὰ τῆς μετανοίας, τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ».

Ἡ μετάνοια εἶναι παρρησία πρὸς τὸν Θεό, εἶναι ὅπλο κατὰ τοῦ διαβόλου, εἶναι μάχαιρα ποὺ κατακόβει τὸ κεφάλι του, εἶναι ἐλπίδα σωτηρίας, εἶναι ἐξάλειψη τῆς ἀπογνώσεως. Δὲν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος πλέον νὰ ἀπελπιστεῖ. Ποιός ἀπελπίζεται; Ὁ ἐγωϊστής, ὁ ὑπερήφανος, αὐτὸς ποὺ στηρίζεται στὰ μπράτσα του, στὴν σοφία του, στὴν τεχνολογία του, στὴν ἐπιστήμη του· σὲ ὅλα αὐτὰ τὰ σύγχρονα εἴδωλα τὰ ὁποῖα ἔχουν ἀπομακρύνει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὸν Θεό. Ὁ ἄνθρωπος ποὺ μετανοεῖ, ποὺ συντρίβεται, ποὺ ταπεινώνεται, ποτὲ δὲν ἔρχεται σὲ ἀπόγνωση. Ποτὲ δὲν ἀπελπίζεται. Λέει, ‘ἔχει ὁ Θεὸς, εἶμαι ἁμαρτωλὸς ἀλλὰ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄπειρο, καὶ σὲ σύγκριση μὲ τὶς ἁμαρτίες μου ποὺ εἶναι μιὰ χούφτα χῶμα, τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἕνας ὠκεανός’. «Ἡ μετάνοια» λέει ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος, «ἀνοίγει τὸν οὐρανό. Αὐτὴ ὀδηγεῖ μέσα στὸν Παράδεισο, αὐτὴ κατανικᾶ τὸν διάβολο. Ἡ μετάνοια εἶναι θεραπευτικὸ ἰατρεῖο τῆς ἁμαρτίας. Εἶναι δῶρο οὐράνιο, δύναμις θαυμαστή, χάρη ποὺ νικᾶ τὶς συνέπειες τῶν νόμων». Ὑπάρχουν πνευματικοὶ νόμοι ποὺ λειτουργοῦν. Γιὰ παράδειγμα, ἄν κάνεις μοιχεία, ὁ πνευματικὸς νόμος λέει ὅτι θὰ τὸ πληρώσεις ὄχι μόνο ἐσύ, ἀλλὰ καὶ τὰ παιδιά σου, «τέκνα μοιχῶν ἀτέλεστα» (Σοφία Σολομ. 3, 16)· ἀτέλεστα θὰ πεῖ ἀνολοκλήρωτα, δηλαδὴ ἤ θὰ σοῦ πεθάνουν ἤ δὲν θὰ κάνουν προκοπή. Ἀλλὰ ἄν μετανοήσεις ὅμως, οἱ συνέπειες τῶν νόμων ἀναστέλλονται, τοὐλάχιστον σὲ ἕνα σημαντικὸ βαθμό, ὅσο ὁ Θεὸς θέλει καὶ ἔτσι, γίνεται ἡ ἀνατροπή. Ἤ ὑπάρχει ἄλλος πνευματικὸς νόμος ποὺ λέγει «μάχαιρα ἔλαβες, μάχαιρα θὰ λάβεις» (Ματθ. 26, 52). Δηλαδή, πῆρες στὰ χέρια σου μαχαίρι καὶ ἔσφαξες τὸν ἄνθρωπό σου, ἔσφαξες τὸ παιδί σου μὲ ἔκτρωση ἤ ὁ,τιδήποτε ἄλλο ἔκανες, ἤσουν γιατρὸς καὶ λειτούργησες ἐγκληματικὰ καὶ παρέδωσες τοὺς ἀσθενεῖς σου στὸν θάνατο ἤ νοσοκόμος, νὰ ξέρεις ὅτι καὶ ἐσένα σὲ περιμένει θάνατος. Ἄν ὅμως μετανοήσεις, θὰ ἀνασταλοῦν οἱ πνευματικοὶ νόμοι. Γι’ αὐτὸ λέει ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος, «ἡ μετάνοια δὲν ἀπορρίπτει τὸν πόνο, δὲν διώχνει τὸν μοιχό, δὲν ἀποστρέφεται τὸν μέθυσο, δὲν σιχαίνεται τὸν βλάσφημο οὔτε τὸν ἀλαζόνα, ἀλλὰ ὅλους τοὺς μεταβάλλει, γιατὶ ἡ μετάνοια εἶναι χωνευτήρι τῆς ἁμαρτίας, ὅταν ὅμως εἶναι εἰλικρινὴς καὶ ἀληθινή· τότε, πραγματικὰ ὁ ἄνθρωπος συγχωρεῖται». Τί θὰ πεῖ συγχωρεῖται; Ἔρχεται καὶ προχωρεῖ καὶ ἑνώνεται μὲ τὸν Θεό. Χωρᾶ, προχωρᾶ μαζὶ μὲ τὸν Θεό. Γίνεται ἕνα μὲ τὸν Θεό.

Ἡ ἁμαρτία εἶναι τραῦμα. Ἡ μετάνοια εἶναι φάρμακο. Ὅπως ἀκριβῶς δηλαδὴ γιὰ τὸ σῶμα ὑπάρχουν τραύματα καὶ φάρμακα, ἔτσι καὶ γιὰ τὴν ψυχἠ ὑπάρχουν ἁμαρτήματα καὶ μετάνοια. Ἀλλὰ ἡ ἁμαρτία ἔχει ντροπὴ ἐνῷ ἡ μετάνοια ἔχει τὴν παρρησία. Ὁ διάβολος βέβαια ἀντιστρέφει τὰ πράγματα, καὶ παίρνει τὴν ντροπὴ ἀπὸ ἐκεῖνον ποὺ ἁμαρτάνει γιὰ νὰ ἁμαρτάνει εὐκολότερα, καὶ φέρνει τὴν ντροπὴ σὲ ἐκεῖνον ποὺ πάει νὰ ἐξομολογηθεῖ, νὰ μετανοήσει. Ἀλλά ποτὲ δὲν πρέπει νὰ ὑποκύψουμε στὶς μεθόδους του, καὶ νὰ αἰχμαλωτιστοῦμε στὶς ἄλογες καὶ παράλογες σκέψεις καὶ ἐνοχὲς καὶ ντροπὲς ποὺ μᾶς βάζει ἐκεῖνος. Ἡ μετάνοια εἶναι τὸ φάρμακο γιὰ τὶς πληγὲς τῆς ἁμαρτίας. «Τρία πράγματα συνιστοῦν τὴν μετάνοια τὴν ἀληθινή» θὰ μᾶς πεῖ ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος: «πρῶτον, στὴν καρδιὰ συντριβή. Δεύτερον, στὸ στόμα ἐξομολόγηση»· νὰ τὸ παραδεχθεῖς, νὰ τὸ ὁμολογήσεις στὸν πνευματικό, ὄχι στὶς Εἰκόνες, ὅπως κάνουν κάποιοι.Ὄχι! Ὁ Θεὸς ἔδωσε τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖον θὰ πρέπει νὰ μετανοήσουμε καὶ νὰ πάρουμε τὴ συγχώρηση· συγκεκριμένο τρόπο. Θὰ πρέπει νὰ τὰ ὁμολογήσεις στὸν συγκεκριμένο ἄνθρωπο ποὺ ἔχει ὁρίσει ὁ Θεός, στὸν πνευματικό. «Καὶ τρίτο στοιχεῖο ἀληθινῆς μετανοίας, στὸν βίο διόρθωση»· ἡ διόρθωση τοῦ βίου, τῆς ζωῆς. Μὲ τὴν μετάνοια σβήνουμε κάθε ἁμαρτία στὸ ἄπειρο πέλαγος τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Θεοῦ.

Δὲν χρειάζεται πολὺς χρόνος, δὲν κρίνεται μὲ τὴν ποσότητα τοῦ χρόνου ἡ μετάνοια, ἀλλὰ μὲ τὴν διάθεση τῆς ψυχῆς. Βλέπεις, ὁ ληστὴς σὲ λίγες ὧρες κέρδισε τὸν Παράδεισο. Βέβαια, αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι θὰ ἀφήσεις νὰ περάσεις τὴν ζωή σου μέσα στὴν ἀμετανοησία, πονηρὰ σκεπτόμενος. Ὅπως λένε κάποιοι, καὶ συμβουλεύουν ἔτσι καὶ τοὺς νέους, ‘νὰ ζήσεις τώρα τὴν ζωή σου ποὺ εἶσαι νέος, καὶ στὰ γεράματα νὰ πᾶς νὰ ἐξομολογηθεῖς’. Καὶ ποῦ ξέρεις ὅτι θὰ μπορέσεις νὰ φτάσεις στὰ γεράματα καὶ νὰ ἐξομολογηθεῖς τότε; Ἄν σκέφτεσαι ἔτσι, πηγαίνεις πονηρὰ δηλαδὴ γιὰ νὰ ξεγελάσεις τὸν Θεό, νὰ ξέρεις ὅτι δὲν θὰ σοῦ δοθεῖ μετάνοια. Θὰ πεθάνεις ξαφνικὰ τὴν ὥρα ποὺ ἁμαρτάνεις· δὲν θὰ βρεῖς ἔλεος. Γιατὶ αὐτὸς ποὺ πάει πλάγια στὸν Θεό, πλάγια θὰ ἔρθει καὶ ὁ Θεός. Δὲν μπορεῖς νὰ κοροϊδέψεις τὸν Θεό· «Ὁ Θεὸς οὐ μυκτηρίζεται» (Γαλ. 6, 7). Δὲν κρίνεται ἡ μετάνοια μὲ τὴν ποσότητα τοῦ χρόνου, ἀλλὰ μὲ τὴν διάθεση τῆς ψυχῆς.

«Οἱ Νινευῒτες» λέει ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος, «δὲν χρειάστηκαν πολλὲς ἡμέρες γιὰ νὰ ἐξαλείψουν τὴν ἁμαρτία τους· μόνο τρεῖς ἡμέρες. Καὶ ὁ ληστὴς στὸν σταυρὸ δὲν χρειάστηκε πολὺ χρόνο, ἀλλὰ μόνο νὰ πεῖ μερικὲς λέξεις ποὺ τὸν ἔφεραν στὸν Παράδεισο. Οἱ βαριὰ ἁμαρτωλοὶ μόλις μετανοήσουν εἶναι ἀσυγκράτητοι πρὸς τὴν ἀρετή. Καὶ πολλὲς φορὲς ξεπερνοῦν ἀκόμα καὶ τὸν ζῆλο ἐκείνων ποὺ δὲν ἁμάρτησαν».

Ἄς κάνουμε λοιπὸν ἀρχὴ μετανοίας καὶ ἄς μὴν ἀπογοητευόμαστε. Εἶναι ἄξιοι θρήνων, ὄχι τόσο ἐκεῖνοι ποὺ ἁμαρτάνουν ὅσο ἐκεῖνοι ποὺ δὲν μετανοοῦν γιὰ τὰ ἁμαρτήματά τους. Ἔπεσες; Εἶναι ἀνθρώπινο. Σήκω! Ὅπως καὶ τὸ μωρὸ ποὺ προσπαθεῖ νὰ μάθει νὰ περπατάει, πέφτει. Ἄν δὲν σηκωθεῖ, τότε ἀνησυχοῦμε. Πέφτει, σηκώνεται καὶ κάποια στιγμὴ μαθαίνει νὰ μὴν πέφτει· ἔτσι καὶ ἐσύ. Ἔπεσες; Σήκω! Μὴν ἀναβάλεις τὴν μετάνοια! «Εἶναι κακὸ βέβαια τὸ νὰ ἁμαρτάνει κάποιος» λέει ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος. «Φοβερότερο ὅμως εἶναι νὰ ἀρνεῖται αὐτὸς νὰ μετανοήσει, μετὰ τὴν διάπραξη τῆς ἁμαρτίας». Πόσο χρειάζεται κανεὶς γιὰ νὰ ἐξομολογηθεῖ; Πέντε λεπτά; Καὶ ὅμως, μὲ αὐτὰ τὰ πέντε λεπτὰ μπορεῖ νὰ ἐξαγοράσει τὶς ἁμαρτίες μιᾶς ὁλόκληρης ζωῆς· νὰ σβήσει τὶς ἁμαρτίες μιᾶς ὁλόκληρης ζωῆς, καὶ νὰ πάει καθαρὸς στὴν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. «Αὐτὸ πρὸ πάντων εἶναι τὸ ὅπλο τοῦ διαβόλου» λέει ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος. Αὐτὸ συνέβη καὶ στὴν περίπτωση τῶν Πρωτοπλάστων, γιατὶ ἐνῷ ἔπρεπε ὁ Ἀδὰμ νὰ ὁμολογήσει τὰ πλημμελήματά του, ἐκεῖνος ὅμως μεταφέρει τὴν αἰτία σὲ ἄλλη·καὶ ἐκείνη πάλι, στὸν διάβολο. Ἐνῷ ἔπρεπε νὰ ποῦν ‘ἁμαρτήσαμε, παρανομήσαμε’, ἐκεῖνοι ὄχι μόνο δὲν ὁμολογοῦν, ἀλλὰ καὶ μηχανεύονται δικαιολογία, ὅπως καὶ πολλοὶ ἄνθρωποι σήμερα ποὺ λένε ‘τὶ νὰ κάνουμε, ἔτσι εἶναι ἡ ζωὴ σήμερα, ἄλλαξε ἡ κοινωνία, ἔτσι κάνουν ὅλοι, πῶς ἐγὼ μπορῶ· νὰ μείνω μόνος μου; Ἄν κάνω αὐτὰ ποὺ λές, ποὺ λέει τὸ Εὐαγγέλιο θὰ μείνω μόνος μου’. Νὰ μείνεις μόνος σου, ἄν θέλεις τὴν σωτηρία σου! Ὁ Θεὸς δὲν ἀλλάζει τοὺς νόμους Του ἐπειδὴ πολλοὶ ἤ ἐνδεχομένως ὅλοι ἁμαρτάνουν. Ὀφείλουμε νὰ μετανοήσουμε! Καὶ νὰ μὴ δικαιολογούμαστε οὔτε νὰ τὰ ρίχνουμε στοὺς ἄλλους.Ὁ διάβολος γνωρίζοντας ὅτι ἡ ὁμολογία τῆς ἁμαρτίας ἀποτελεῖ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία, πείθει τὴν ψυχὴ νὰ γίνει ἀδιάντροπη· νὰ δικαιολογεῖται καὶ νὰ μὴ θέλει νὰ μετανοήσει, καὶ αὐτὸ εἶναι τὸ πιὸ τραγικὸ γιὰ τὸν ἄνθρωπο. Ἐνῷ ἔχει τὴν δυνατότητα νὰ θεραπευτεῖ, νὰ ἀρνεῖται τὴν θεραπεία.

«Ἐκεῖνος ποὺ μετὰ τὴν ἁμαρτία» λέει ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος, «κατηγορεῖ τὸν ἑαυτό του διότι ἁμάρτησε, κάποτε θὰ μπορέσει νὰ διορθωθεῖ καὶ νὰ μετανοήσει. Ἐκεῖνος ὅμως ποὺ ἐπαινεῖ τὸ κακό, στερεῖ τὸν ἑαυτό του ἀπὸ τὴν δυνατότητα νὰ θεραπευτεῖ κάποτε διὰ τῆς μετανοίας, καὶ αὐτὸ εἶναι ἀκόμα χειρότερο. Ὅπως σήμερα φτάσανε οἱ ἀναίσχυντοι καὶ διεστραμμένοι νὰ διαφημίζουν τὸ κακὸ καὶ τὴν ἁμαρτία· νὰ κάνουν παρελάσεις ‘ὑπερηφάνειας’ καὶ νὰ ἀπαιτοῦν ἀπὸ ἐμᾶς νὰ τοὺς ἀναγνωρίσουμε καὶ νὰ τοὺς χειροκροτήσουμε. Καὶ ὄχι μόνο αὐτοί, καὶ οἱ πόρνοι καὶ οἱ μοιχοί, ὅλοι αὐτοὶ ζητοῦν πλέον τώρα καὶ χειροκροτήματα· ὅτι κάνουν πλέον κατορθώματα! Καὶ δυστυχῶς, αὐτὸ εἶναι ἡ βλασφημία στὸ Ἅγιο Πνεῦμα! Ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς ἀντὶ νὰ συντρίβεται καὶ νὰ κατηγορεῖ τὸν ἑαυτό του, ζητάει καὶ ἐπιβράβευση. Καὶ αὐτὸς δυστυχῶς, δὲν πρόκειται νὰ μετανοήσει, ἐκτὸς βεβαίως ἐὰν θελήσει καὶ ἀκούσει τὴν φωνὴ τοῦ Θεοῦ, ἔστω καὶ τὴν τελευταία στιγμή. Καὶ πάλι τότε ὁ Θεὸς θὰ τὸν συγχωρήσει, ἐφόσον εἰλικρινὰ θὰ μετανοήσει.

«Ἀναγνώρισε ὅτι ἁμάρτησες· αὐτὸ θὰ εἶναι ἡ ἀρχὴ τῆς διορθώσεώς σου» λέει ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος. «Ἡ θλίψη γιὰ τὶς ἁμαρτίες σου, ἡ κατήφεια καὶ τὰ δάκρυα, ὅλα αὐτὰ θὰ φανερώνουν τὴν μετάνοιά σου». Τί ἄλλο ἔκανε ἡ πόρνη; Τὰ δάκρυά της ἔχυσε· πῆρε χειραγωγὸ τὴν μετάνοια καὶ ἦρθε στὴν πηγὴ τῆς ἀφέσεως, στὸν Χριστό.

Ἐμεῖς ἄραγε, ἀδελφοί μου, ποὺ ἐξομολογούμαστε ἐνδεχομένως καὶ συχνά, ἄραγε, ἔχουμε πραγματικὰ μετανοήσει; Ἄς ρωτήσουμε ὁ καθένας τὸν ἑαυτό μας, πόσο ἔχουμε διορθωθεῖ ἀπὸ τότε ποὺ ἀρχίσαμε νὰ ἐξομολογούμαστε; Πόσο σταματήσαμε νὰ ἁμαρτάνουμε; Μήπως χειροτερεύουμε ἀντὶ νὰ καλλιτερεύουμε; Μήπως δὲν ἔχουμε συνειδητοποιήσει τὸ βάρος τῶν ἁμαρτιῶν μας; Τὸ ὅτι ὄντως σφάλλουμε; Ἄς ἀναλογιστοῦμε τὸν ἑαυτό μας καὶ τὴν πορεία μας. Ἄς κάνουμε μία ἀναδίφηση μέσα μας. Ἄς κάνουμε μία εἰλικρινῆ αὐτοεξέταση γιὰ νὰ μὴ φανοῦμε ἀδόκιμοι, καὶ γιὰ νὰ μὴν καταντήσουμε ἀσυγχώρητοι, ἐπειδὴ θὰ παραμείνουμε ἀμετανόητοι. Ἄς ἀγωνιστοῦμε νὰ μετανοήσουμε γιὰ νὰ ἐπιτύχουμε τὴν Βασιλεία τῶν οὐρανῶν.

Τῷ δὲ Θεῷ ἡμῶν δόξα πάντοτε νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.