«Ἀγαθὸν» λέει, «εἰσελθεῖν εἰς οἰκίαν πένθους ἤ εἰς οἰκίαν γέλωτος»(1). Ἀπὸ ἐκεῖ ἡ ψυχὴ μολύνεται. Γιατί, ἂν ἔχεις τὴν δυνατότητα ὅμοια μὲ αὐτοὺς νὰ ζεῖς τρυφηλά, παρακινεῖσαι σὲ σπατάλη. Ἂν δὲν ἔχεις τὴν δυνατότητα, δέχτηκες ἀφορμὴ λύπης. Στὸ σπίτι ὅμως ποὺ πενθεῖ τίποτα τέτοιο δὲν συμβαίνει, ἄλλα καὶ ἂν ἀκόμα δὲν μπορεῖς νὰ ζεῖς τρυφηλά, δὲν πόνεσες, ἀλλὰ καὶ ἂν ἔχεις τὴν δυνατότητα, περιορίζεσαι. Πραγματικὰ σπίτια πένθους εἶναι τὰ μοναστήρια, ὅπου ὑπάρχει σάκκος καὶ σποδός, ὅπου μόνωση, ὅπου καθόλου γέλιο, οὔτε πλῆθος βιωτικῶν πραγμάτων, ὅπου κυριαρχεῖ νηστεία, ὅπου ὕπνος κάτω στὸ χῶμα, ὅπου ὅλα εἶναι καθαρὰ ἀπὸ κνίσσα, αἵματα, ἀπὸ θόρυβο, ἀπὸ ταραχή, ἀπὸ πολυκοσμία.
Εἶναι λιμάνι γαλήνιο. Εἶναι σὰν τοὺς φάρους ποὺ εἶναι τοποθετημένοι στὸ λιμάνι καὶ φωτίζουν ἀπὸ ψηλὰ αὐτοὺς ποὺ ἔρχονται ἀπὸ μακριὰ καὶ προσελκύουν ὅλους πρὸς τὴν γαλήνη τους, χωρὶς νὰ ἀφήνουν νὰ ναυαγοῦν αὐτοὶ ποὺ τοὺς βλέπουν, χωρὶς νὰ ἀφήνουν νὰ ζοῦν στὸ σκοτάδι ἐκείνους ποὺ ἔχουν ἐκεῖ στραμμένα τὰ βλέμματά τους. Πήγαινε σ' αὐτοὺς, δεῖξε φιλοφροσύνη, πλησίασε, ἄγγιξε πόδια ἁγίων· εἶναι πολὺ πιὸ τιμητικὸ νὰ ἀγγίξεις τὰ πόδια ἐκείνων παρὰ τὸ κεφάλι ἄλλων. Γιατί πές μου, ἂν ὁρισμένοι πιάνουν τὰ πόδια τῶν ἀγαλμάτων, ἐπειδὴ ἀποτυπώνουν τέλεια τὸν βασιλιά, σὺ αὐτὸν ποὺ ἔχει τὸν ἴδιο τὸν Χριστὸ μέσα του, δὲν θὰ τὸν πιάσεις ἀπὸ τὰ πόδια γιὰ νὰ σωθεῖς; Ἅγια εἶναι τὰ πόδια, ἔστω κι ἂν εἶναι εὐτελή, ἐνῶ τῶν βέβηλων ἀνθρώπων δὲν εἶναι τίμιο οὔτε τὸ κεφάλι• γιατί τὰ πόδια ἁγίων κατόρθωσαν μεγάλα πράγματα. Γι' αὐτὸ καὶ τιμωροῦν, ὅταν τινάξουν τὴν σκόνη ἀπὸ πάνω τους. Ὅταν βρίσκεται ἅγιος κοντά μας, καθόλου νὰ μὴ ντρεπόμαστε νὰ κάνουμε τὰ ἴδια. Καὶ ἅγιοι εἶναι ὅλοι ὅσοι ἔχουν ὀρθὴ πίστη καὶ ζωή. Κι ἂν ἀκόμα δὲν κάνουν θαύματα, κι ἂν ἀκόμα δὲν διώχνουν δαιμόνια, εἶναι ἅγιοι.
Πήγαινε στὶς σκηνὲς τῶν ἁγίων· ὅπως ἀπὸ τὴν γῆ στὸν οὐρανό, ἔτσι εἶναι ὅταν καταφύγεις σὲ μοναστήρι ἁγίου ἀνθρώπου. Δὲν βλέπεις ἐκεῖ αὐτὰ ποὺ βλέπεις στὸ σπίτι- ἡ συνοδεία ἐκείνη εἶναι καθαρὴ ἀπὸ ὅλα• ὑπάρχει πολλὴ σιωπὴ καὶ ἡσυχία· δὲν ἰσχύει ἐκεῖ τὸ δικό μου καὶ τὸ δικό σου. Ἂν μείνεις καὶ μία ἡμέρα μόνο ἢ καὶ δεύτερη, τότε περισσότερο θὰ αἰσθανθεῖς τὴν εὐχαρίστηση. Ξημερώνει, ἢ καλύτερα λάλησε ὁ πετεινὸς πρὶν ἀπὸ τὸ ξημέρωμα, καὶ δὲν συμβαίνει, ὅπως στὰ σπίτια, ὅπου ροχαλίζουν οἰ ὑπηρέτες, οἰ πόρτες εἶναι κλειστές, ὅλοι καθὼς κοιμοῦνται μοιάζουν σὰν νεκροί, ὁ ἁμαξηλάτης χτυπᾶ τὰ κουδούνια. Ἐκεῖ δὲν συμβαίνει τίποτε τέτοιο, ἀλλὰ ἀμέσως ὅλοι σηκώνονται μὲ εὐλάβεια, ἀποδιώχνοντας τὸν ὕπνο, ὅταν ὁ ἡγούμενος τοὺς ξυπνήσει, καὶ ἀφοῦ σχηματίσουν ἅγιο χορὸ καὶ σηκώσουν ἀμέσως τὰ χέρια, ψάλλουν τοὺς ἱεροὺς ὕμνους. Δὲν εἶναι βέβαια ὅπως ἐμεῖς ποὺ χρειαζόμαστε πολλὲς ὧρες γιὰ ν' ἀποτινάξουμε ἀπὸ πάνω μας τὸν ὕπνο καὶ τὸ βάρος τοῦ κεφαλιοῦ. Γιατί ἐμεῖς μόλις ξυπνήσουμε, καθόμαστε στὸ κρεβάτι καὶ τεντώνουμε τὰ μέλη μας γιὰ πολλὴ ὥρα, πηγαίνουμε γιὰ ἀνάγκη, ἔπειτα νίβουμε τὸ πρόσωπο, ντυνόμαστε καὶ ξοδεύεται πολὺς χρόνος.
Ἐκεῖ ὅμως τίποτε παρόμοιο δὲν συμβαίνει• κανένας δὲν φωνάζει κάποιο ὑπηρέτη, γιατί ὁ καθένας ἐπαρκεῖ γιὰ τὸν ἑαυτό του· δὲν χρειάζεται πολλὰ ἐνδύματα, οὔτε ἔχει ἀνάγκη νὰ ἀποδιώξει τὸν ὕπνο, ἀλλά, μόλις ἀνοίγει τὰ μάτια, μοιάζει μ' ἐκεῖνον ποὺ ἔμεινε ἄγρυπνος γιὰ πολὺ χρόνο, ἐπειδὴ ἀσκεῖται στὴν νήψη. Γιατί, ὅταν ἡ καρδιά, χωρὶς νὰ ἔχει γίνει βαριὰ ἀπὸ τὸ φαγητό, πέφτει νὰ κοιμηθεῖ, δὲν χρειάζεται πολὺ χρόνο γιὰ νὰ ξυπνήσει, ἀλλὰ ἀμέσως βρίσκεται σὲ νηφαλιότητα. Τὰ χέρια εἶναι πάντοτε καθαρὰ• γιατί καὶ ὁ ὕπνος εἶναι κόσμιος• κανένας δὲν ἀκούει ἐκεῖ ροχαλητά, οὔτε ἀναστεναγμούς, οὔτε βλέπει κανέναν νὰ τινάζεται στὸν ὕπνο, οὔτε νὰ ξεγυμνώνεται, ἀλλὰ κοιμοῦνται ξαπλωμένοι πιὸ κόσμια ἀπό τους ξυπνητούς. Ὅλα αὐτὰ συμβαίνουν, γιατί ὑπάρχει εὐταξία στὴν ψυχή. Πραγματικὰ αὐτοὶ εἶναι ἅγιοι καὶ εἶναι ἄγγελοι ἀνάμεσα στοὺς ἀνθρώπους. Καὶ μὴν ἐκπλήττεσαι ἀκούοντας αὐτά. Γιατί ὁ πολὺς φόβος ποὺ αἰσθάνονται γιὰ τὸν Θεό, δὲν τοὺς ἀφήνει νὰ βυθιστοῦν στὸν ὕπνο καὶ νὰ καταδυθεῖ ἡ διάνοιά τους ἐκεῖ, ἀλλὰ ὁ ὕπνος ἔρχεται ἐλαφρά, γιὰ νὰ τοὺς ἀναπαύσει μόνο. Καὶ ἀφοῦ τέτοιος εἶναι ὁ ὕπνος τους, κατ' ἀνάγκην τέτοια εἶναι καὶ τὰ ὄνειρά τους χωρὶς φαντασίες καὶ φοβερὰ τέρατα. Ἀλλά, ὅπως ἀκριβῶς εἶπα, μόλις λαλήσει ὁ πετεινὸς καὶ ἀμέσως ἔρθει ὁ προϊστάμενος καὶ ἀκουμπήσει ἁπλῶς μὲ τὸ πόδι αὐτὸν ποὺ κοιμᾶται, ὅλους ἀμέσως τοὺς σηκώνει. Γιατί ἐκεῖ δὲν εἶναι ἐπιτρεπτὸ νὰ κοιμοῦνται γυμνοί.
Ἔπειτα ἀφοῦ σηκωθοῦν, ἀμέσως στέκονται καὶ ψάλλουν ὕμνους προφητικοὺς πολὺ ἁρμονικὰ καὶ μὲ ὡραῖες μελωδίες. Οὔτε κιθάρα, οὔτε φλογέρες, οὔτε κανένα ἄλλο μουσικὸ ὄργανο ἀφήνει φωνὴ τέτοια ποὺ μπορεῖς ν' ἀκούσεις μέσα στὴν βαθιὰ ἡσυχία καὶ στὴν ἐρημιά, ὅταν ψάλλουν ἐκεῖνοι οἱ ἅγιοι. Καὶ αὐτὰ τὰ ἄσματα εἶναι κατάλληλα καὶ γεμάτα ἀπὸ ἀγάπη γιὰ τὸν Θεό. «Ἐν ταῖς νυξὶ» λέει, «ἐπάρατε τὰς χεῖρας ὑμῶν πρὸς τὸν Θεὸν» (2)• καὶ πάλι: «ἐκ νυκτὸς ὀρθρίζει τὸ πνεῦμά μου πρὸς σὲ ὁ Θεός, διότι φῶς τὰ προστάγματά σου ἐπὶ τῆς γῆς» . Καὶ τὰ ἄσματα τοῦ Δαβὶδ ποὺ προξενοῦν πολλὲς πηγὲς δακρύων. Γιατί ὅταν ψάλλει λέγοντας: «ἐκοπίασα ἐν τῷ στεναγμῷ μου, λούσω καθ' ἑκάστην νύκτα τὴν κλίνην μου, ἐν δάκρυσί μου τὴν στρωμνήν μου βρέξω» (3). Καὶ πάλι, «ὅτι σποδὸν ὡσεὶ ἄρτον ἔφαγον»(4)• καὶ πάλι, «τί ἐστιν ἄνθρωπος, ὅτι μιμνήσκῃ αὐτοῦ;»(5). «Ἄνθρωπος ματαιότητι ὡμοιώθη, καὶ αἱ ἡμέραι ἡμῶν ὡσεὶ σκιὰ παράγουσι» (6)• καί, «μὴ φοβοῦ, ὅταν πλουτήσῃ ἄνθρωπος, καὶ ὅταν πληθυνθῆ ἡ δόξα τοῦ οἴκου αὐτοῦ» (7)· καὶ πάλι, «ὁ κατοικίζων μονοτρόπους ἐν οἴκῳ»(8), καί, «ἑπτάκις τῆς ἡμέρας ᾔνεσά σε ἐπὶ τὰ κρίματα τῆς δικαιοσύνης σου»(9) • καὶ πάλι, «μεσονύκτιον ἐξηγειρόμην τοῦ ἐξομολογεῖσθαί σοι ἐπὶ τὰ κρίματα τῆς δικαιοσύνης σου»(10)• καί, «ὁ Θεὸς λυτρώσεται τὴν ψυχήν μου ἐκ χειρὸς ᾅδου»(11)• καί, «ἐὰν πορευθῶ ἐν μέσῳ σκιᾶς θανάτου, οὐ φοβηθήσομαι κακά, ὅτι σὺ μετ' ἐμοῦ εἶ»(12)· καὶ πάλι, «οὐ φοβηθήσομαι ἀπὸ φόβου νυκτερινοῦ, ἀπὸ βέλους πετομένου ἡμέρας, ἀπὸ πράγματος ἐν σκότει διαπορευομένου, ἀπὸ συμπτώματος καὶ δαιμονίου μεσημβρινοῦ»(13)• καὶ πάλι, «ἐλογίσθημεν, ὡς πρόβατα σφαγῆς»(14), ὅλα αὐτὰ δείχνουν τὴν φλογερὴ ἀγάπη τους γιὰ τὸν Θεό.
Ὅταν πάλι οἱ μοναχοὶ ψάλλουν μαζὶ μὲ τοὺς ἀγγέλους (γιατί τότε ψάλλουν καὶ οἰ ἄγγελοι) λέγοντας: «αἰνεῖτε τὸν Κύριον ἐκ τῶν οὐρανῶν»(15), ἐνῶ ἐμεῖς χασμουριόμαστε, ξυνόμαστε, ροχαλίζουμε, ἢ καὶ ἁπλῶς εἴμαστε ξαπλωμένοι καὶ σκεφτόμαστε μύριες ἀπάτες, εἶναι δυνατὸ ἐκεῖνοι νὰ ξοδεύουν σ' αὐτὰ ὅλη τὴν νύχτα, καὶ κατὰ τὸ ξημέρωμα ἀναπαύονται πλέον. Κι ὅταν ἐμεῖς ἀρχίζουμε τὴν δουλειά, γιὰ ἐκείνους εἶναι καιρὸς ν' ἀναπαυτοῦν. Ὅταν ξημερώσει, καθένας ἀπό μᾶς καλεῖ τὸν ἄλλο καὶ τοῦ δίνει λογαριασμὸ γιὰ τὰ ἔξοδα, πηγαίνει στὴν ἀγορά, παρουσιάζεται στὸν ἄρχοντα, τρέμει, φοβᾶται τὶς τιμωρίες, ἄλλος πηγαίνει στὴν σκηνή, ἄλλος στὸ ἐπάγγελμά του. Ἐκεῖνοι πάλι, ἀφοῦ ἔψαλαν τὶς ἑωθινὲς προσευχὲς καὶ τοὺς ὕμνους, ἐπιστρέφουν στὴν ἀνάγνωση τῶν Γραφῶν. Ὑπάρχουν καὶ μερικοὶ ποὺ ἔχουν μάθει νὰ γράφουν καὶ βιβλία. Ὁ καθένας ἔχει ἕνα ξεχωριστὸ οἴκημα καὶ ἀσκεῖ ἀδιάκοπα τὴν ἡσυχία καὶ κανένας δὲν φλυαρεῖ, κανένας δὲν λέει τίποτε.
Ἔπειτα διαβάζουν τὴν τρίτη, τὴν ἕκτη, καὶ τὴν ἐνάτη ὥρα καὶ τὴν ἀκολουθία τοῦ ἑσπερινοῦ καί, ἔχοντας χωρίσει τὴν ἡμερα σὲ τέσσερα μέρη ποὺ τὸ καθένα εἶναι γεμάτο μὲ ψαλμωδίες, δοξολογοῦν μὲ ὕμνους τὸν Θεό. Καὶ ἐνῶ ὅλοι οἱ ἄλλοι τρῶνε, γελοῦν, παίζουν, εἶναι ἕτοιμοι νὰ σκάσουν ἀπὸ τὴν γαστριμαργία, αὐτοὶ ἀφοσιώνονται στοὺς ὕμνους. Πουθενὰ δὲν ὑπάρχει καιρὸς γιὰ τραπέζι, οὔτε γιὰ τὰ αἰσθητὰ αὐτά. Πάλι μετὰ τὸ φαγητὸ ἐπιδίδονται στὰ ἴδια, ἀφοῦ πιὸ πρὶν κοιμηθοῦν. Οἱ κοσμικοὶ λοιπὸν κοιμοῦνται καὶ τὴν ἡμέρα. Ἐκεῖνοι ἀγρυπνοῦν καὶ τὴν νύχτα. Πραγματικὰ εἶναι υἱοὶ φωτός. Ἔπειτα οἱ κοσμικοί, ἔχοντας καταναλώσει τὸ μεγαλύτερο μέρος τῆς ἡμέρας στὸν ὕπνο, βαδίζουν βαριά, ἐνῶ αὐτοὶ ἀκόμα παραμένουν νηφάλιοι, μένοντας νηστικοὶ ὡς ἀργὰ καὶ ἀφοσιωμένοι στοὺς ὕμνους. Κι ὅταν πάλι φτάσει τὸ βράδυ, οἱ κοσμικοὶ τρέχουν σὲ λουτρὰ καὶ σὲ ἀνέσεις, ἐνῶ ἐκεῖνοι ἀφοῦ ἀπαλλάξουν τὸν ἑαυτό τους ἀπό τοὺς κόπους, τότε κάθονται στὸ τραπέζι χωρὶς νὰ ξεσηκώνουν πλῆθος ὑπηρετῶν, οὔτε νὰ τριγυρνοῦν στὸ σπίτι, οὔτε νὰ θορυβοῦν, οὔτε νὰ παραθέτουν πολλὰ φαγητά, οὔτε γεμάτα ἀπὸ κνίσσα, ἄλλα ἄλλοι τρῶνε μόνο ψωμὶ καὶ ἁλάτι, ἄλλοι προσθέτουν καὶ λάδι, ἄλλοι πάλι, ὅσοι εἶναι ἀσθενέστεροι, τρῶνε καὶ λαχανικὰ καὶ ὄσπρια.
Ἔπειτα, ἀφοῦ καθίσουν λίγο, ἢ καλύτερα, ἀφοῦ κατακλείσουν τὰ πάντα μὲ ὕμνους, ἀναπαύεται ὁ καθένας πάνω σὲ ἀχυρενίο στρῶμα ποὺ εἶναι φτιαγμένο μόνο γιὰ ἀνάπαυση καὶ ὄχι γιὰ ἀπόλαυση. Δὲν ὑπάρχει ἐκεῖ φόβος ἀρχόντων, δὲν ὑπάρχει ἀφροσύνη κυρίων, δὲν ὑπάρχει ὁ φόβος τῶν δούλων, δὲν ὑπάρχει θόρυβος γυναικῶν, δὲν ὑπάρχει φασαρία παιδιῶν, δὲν ὑπάρχει πλῆθος κιβωτίων, οὔτε περιττὴ ἀποθήκευση ρούχων, οὔτε χρυσάφι, οὔτε ἄργυρος• δὲν ὑπάρχουν ἐκεῖ φυλακὲς καὶ προφυλακές, δὲν ὑπάρχει ἀποθήκη, οὔτε τίποτα παρόμοιο, ἀλλὰ ὅλα εἶναι γεμάτα ἀπὸ προσευχή, ὅλα ἀπὸ ὕμνους, ὅλα ἀπὸ εὐωδία πνευματική. Τίποτα σαρκικὸ δὲν ὑπάρχει ἐκεῖ. Δὲν φοβοῦνται ἐφόδους τῶν ληστῶν, γιατί δὲν ἔχουν κάτι νὰ χάσουν. Δὲν ὑπάρχουν χρήματα, μόνο σῶμα καὶ ψυχὴ ὑπάρχει-ἂν αὐτὴν ἀφαιρέσουν, δὲν τοὺς ζημιώνουν, ἀλλὰ τοὺς ὠφελοῦν. Γιατί λέγει: «Ἐμοὶ τὸ ζῆν Χριστός, καὶ τὸ ἀποθανεῖν κέρδος»(16). Ἐλευθέρωσαν τοὺς ἑαυτούς τους ἀπὸ ὅλα τὰ δεσμά. Πράγματι ἐπικρατεῖ «φωνὴ ἀγαλλιάσεως ἐν σκηναῖς δικαίων»(17).
Ἐκεῖ δὲν εἶναι δυνατὸ ν' ἀκούσεις ποτὲ θρήνους, οὔτε ὀδυρμούς. Ἡ κατοικία τους εἶναι καθαρὴ ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἀηδίες, καθαρὴ ἀπὸ αὐτὴν τὴν κραυγή. Πεθαίνουν βέβαια καὶ ἀνάμεσα τους• γιατί δὲν εἶναι ἀθάνατοι στὸ σῶμα• ἀλλὰ δὲν λογαριάζουν θάνατο τὸν θάνατο. Συνοδεύουν στὸν τάφο τοὺς νεκροὺς μὲ ὕμνους• αὐτὸ τὸ ὀνομάζουν προπομπὴ ὄχι κηδεία. Κι ἂν ἀνακοινωθεῖ ὅτι ὁ τάδε πέθανε, εἶναι μεγάλη ἀγαλλίαση, μεγάλη ἡ εὐχαρίστηση ἢ καλύτερα οὔτε τολμᾶ νὰ πεῖ κανεὶς ὅτι ὁ τάδε πέθανε, ἀλλὰ ὁ τάδε ἔχει τελειωθεῖ. Ἔπειτα ἀκολουθεῖ εὐχαριστία, δόξα πολλή, εὐφροσύνη, κι ὁ καθένας εὔχεται νὰ ἔχει τέτοιο τέλος, ἔτσι νὰ τελειώσει αὐτὸν τὸν ἀγώνα, ν' ἀναπαυτεῖ ἀπό τοὺς κόπους καὶ τοὺς ἀγῶνες, νὰ δεῖ τὸν Χριστό. Κι ἄν ἀρρωστήσει κάποιος δὲν ὑπάρχουν οὔτε δάκρυα, οὔτε θρῆνοι, ἀλλὰ προσευχὲς πάλι. Πολλὲς φορὲς τὸν ἄρρωστο τὸν θεράπευσε ἡ πίστη μόνο καὶ ὄχι τὰ χέρια τῶν γιατρῶν. Καὶ ἂν χρειαστεῖ γιατρό, καὶ σ' αὐτὸ ἡ περίσκεψη εἶναι πολλή, πολλὴ καὶ ἡ καρτερία. Δὲν παραβρίσκεται γυναίκα ποὺ θρηνεῖ λύνοντας τὰ μαλλιά της, οὔτε παιδιὰ ποὺ κλαῖνε γιὰ τὴν
ὀρφάνια ποὺ θ' ἀκολουθήσει, οὔτε ὑπηρέτες ποὺ παρακαλοῦν αὐτὸν ποὺ ξεψυχάει νὰ τοὺς ἐμπιστευτεῖ σὲ κάποιον μὲ ἀσφάλεια, ἀλλὰ ἡ ψυχή, ἀπαλλαγμένη ἀπὸ ὅλα αὐτά, σ' ἕνα μόνο στοχεύει στὴν ἔσχατη ἀναπνοή, πῶς νὰ φύγει ἀγαπητὴ στὸν Θεό. Κι ἂν συμβεῖ κάποια ἀρρώστια, δὲν συμβαίνει ἀπὸ γαστριμαργία, οὔτε ἀπὸ βάρος τοῦ κεφαλιοῦ, ἀλλὰ κι αὐτὲς οἱ αἰτίες τῶν ἀσθενειῶν εἶναι ἀφορμὲς γιὰ ἐπαίνους καὶ ὄχι γιὰ κατηγορίες, ὅπως αὐτὲς τῶν κοσμικῶν. Διότι ἡ ἐπίταση τῆς ἀγρυπνίας ἢ τῆς νηστείας ἢ κάτι τέτοιο προξενεῖ τὶς ἀρρώστιες, καὶ γι' αὐτὸ καὶ θεραπεύονται εὔκολα• ἀρκεῖ νὰ μὴν κοπιάσουν μὲ τὸν ἴδιο τρόπο, γιὰ νὰ ἀπαλλαγοῦν ἀπὸ ὅλα τὰ δεινά.
1. Ἐκκλ. 7,3
2. Ψαλμ. 133, 3
3. Ἠσ. 26, 9.
4. Ψαλμ. 6,7
5. Ψαλμ. 1,10
6. Ψαλμ. 8,5 καὶ 143,4
7. Ψαλμ. 143, 4.
8. Ψαλμ. 48,17.
9. Ψαλμ. 118,164.
10. Ψαλμ. 118, 62.
11. Ψαλμ. 48,16.
12. Ψαλμ. 22, 4.
13. Ψαλμ. 90, 5-6.
14. Ψαλμ. 43,22.
15. Ψαλμ. 148, 2.
16. Φιλιπ. 1,21
17. Ψαλμ. 117,15.
.............................................
Πρωτότυπο Κείμενο
Ἀγαθὸν͵ φησὶν͵ εἰσελθεῖν εἰς οἰκίαν πένθους͵ ἢ εἰς οἰκίαν γέλωτος. Ἐντεῦθεν ἡ ψυχὴ φλεγμαίνει. Ἂν μὲν γὰρ ἔχῃς ὁμοίως τρυφᾷν͵ προτροπὴν ἔλαβες εἰς σπατάλην· ἂν δὲ μὴ ἔχῃς͵ λύπην ἐδέξω. Εἰς δὲ τὴν οἰκίαν τοῦ πένθους οὐδὲν τοιοῦτον͵ ἀλλὰ κἂν μὴ ἔχῃς τρυφᾷν͵ οὐκ ἤλγησας͵ κἂν ἔχῃς͵ καταστέλλῃ. Ὄντως οἰκία πένθους τὰ μοναστήρια͵ ἔνθα σάκκος καὶ σποδὸς͵ ἔνθα μόνωσις͵ ἔνθα γέλως οὐδεὶς͵ οὐδὲ βιωτικῶν πραγμάτων ὄχλος͵ ἔνθα νηστεία͵ ἔνθα χαμευνία͵ πάντα καθαρὰ κνίσσης͵ αἱμάτων͵ θορύβου͵ ταραχῆς͵ πολυοχλίας. Λιμήν ἐστιν εὔδιος· ὥσπερ λαμπτῆρές εἰσιν ἀφ΄ ὑψηλοῦ τοῖς πόῤῥωθεν ἐπιβαίνουσι φαίνοντες͵ ἐπὶ λιμένος καθήμενοι͵ καὶ πρὸς γαλήνην τὴν αὐτῶν ἅπαντας ἕλκοντες͵ οὐκ ἐῶντες γενέσθαι ναυάγια τοῖς εἰς αὐτοὺς ὁρῶσιν͵ οὐκ ἐῶντες ἐν σκότῳ διάγειν τοὺς ἐκεῖ βλέποντας. Ἄπιθι πρὸς αὐτοὺς͵ φιλοφρόνησον͵ πρόσιθι͵ ἅψαι ποδῶν ἁγίων· πολλῷ γὰρ ἐντιμότερον τῶν ἐκείνων ἅπτεσθαι ποδῶν͵ ἢ τῆς ἑτέρων κεφαλῆς. Εἰπὲ γάρ μοι͵ εἰ ἀν δριάντων πόδας κατέχουσί τινες͵ ἐπειδὴ ὅλως τύπον ἔχουσι βασιλικὸν͵ σὺ τὸν αὐτὸν ἔχοντα τὸν Χριστὸν ἐν ἑαυτῷ͵ οὐ καθέξεις ἀπὸ τῶν ποδῶν͵ καὶ σωθήσῃ; Ἅγιοί εἰσιν οἱ πόδες͵ κἂν εὐτελεῖς ὦσι· τῶν δὲ βεβήλων οὐδὲ ἡ κεφαλὴ τιμία· πόδες γὰρ ἁγίων μεγάλα ἴσχυσαν. Διόπερ καὶ κολάζουσιν͵ ὅταν ἐξ ἑαυτῶν τὸν κονιορτὸν ἐκτινάξωσιν. Ὅταν ἅγιος ᾖ παρ΄ ἡμῖν͵ μηδὲν ἐπαισχυνώμεθα τῶν αὐτῶν. Ἅγιοι δέ εἰσι πάν τες͵ ὅσοι πίστιν ὀρθὴν μετὰ βίου ἔχουσι· κἂν σημεῖα μὴ ἐργάζωνται͵ κἂν δαίμονας μὴ ἐκβάλλωσιν͵ ἅγιοί εἰσιν. Ἄπιθι πρὸς τὰς τῶν ἁγίων σκηνάς· ὥσπερ ἀπὸ γῆς εἰς τὸν οὐρανὸν͵ οὕτως ἐστὶν εἰς μοναστήριον ἀνδρὸς ἁγίου καταφυγεῖν. Οὐχ ὁρᾷς ἐκεῖ ταῦτα ἅπερ ἐν τῇ οἰκίᾳ· πάντων καθαρὸς ὁ χορὸς ἐκεῖνος· σιγὴ καὶ ἡσυχία πολλή· τὸ Ἐμὸν οὐκ ἔνι καὶ τὸ Σὸν ἐκεῖ. Ἂν δὲ καὶ ἡμέραν μίαν μείνῃς͵ ἢ καὶ δευτέραν͵ τότε πλέον αἰσθήσῃ τῆς ἡδονῆς. Ἡμέρα γίνεται͵ μᾶλλον δὲ πρὸ ἡμέρας ἀλεκτρυὼν ἐφώνησε. Καὶ οὐκ ἔστιν͵ ὥσπερ ἐπὶ τῆς οἰκίας͵ ῥέγχουσιν οἱ οἰκέται͵ αἱ θύραι κεκλεισμέναι͵ πάντες νεκροῖς ἐοίκασι καθεύδοντες͵ ὁ ὀρεοκόμος τοὺς κώδωνας σείει. Οὐδὲν τοιοῦτον ἐκεῖ͵ ἀλλ΄ εὐθέως ἅπαντες μετὰ εὐλαβείας τὸν ὕπνον ἀπο θέμενοι διανίστανται͵ τοῦ προεστῶτος αὐτοὺς διεγεί ροντος͵ καὶ ἑστήκασι τὸν ἅγιον στησάμενοι χορὸν͵ καὶ τὰς χεῖρας εὐθέως ἀνατείναντες͵ τοὺς ἱεροὺς ᾄδουσιν ὕμνους. Οὐ γὰρ δὴ͵ ὥσπερ ἡμεῖς͵ πολλῶν ὡρῶν δέονται πρὸς τὸ τὸν ὕπνον ἀποτινάξασθαι καὶ τὴν καρηβα ρίαν. Ἡμεῖς μὲν γὰρ ἅμα διαναστάντες͵ καθήμεθα ἐπὶ πολὺ διατεινόμενοι͵ πρὸς χρείαν ἀπερχόμεθα͵ εἶτα νιπτόμεθα τὴν ὄψιν͵ τὰς χεῖρας· μετὰ τοῦτο ὑποδήματα καὶ ἐνδύματα λαμβάνομεν͵ καὶ πολὺς ἀναλίσκεται καιρός.
δ. Ἐκεῖ δὲ τοιοῦτον οὐδέν· οὐδεὶς οἰκέτην καλεῖ· ἕκαστος γὰρ ἀρκεῖ ἑαυτῷ· οὐ δεῖται ἱματίων πολλῶν͵ οὐ δεῖται τοῦ τὸν ὕπνον ἀποτινάξασθαι͵ ἀλλ΄ ἅμα τοὺς ὀφθαλμοὺς ἀνέῳξε͵ καὶ τῷ πολὺν ἐγρηγορότι χρόνον προσέοικε τῆς νήψεως ἕνεκεν. Ὅταν γὰρ ἡ καρδία μὴ βαρηθεῖσα τοῖς σιτίοις βαπτίζηται κάτω͵ οὐ δεῖ ται πολλοῦ τοῦ καιροῦ πρὸς τὸ ἀνενεγκεῖν͵ ἀλλ΄ εὐ θέως ἐστὶν ἐν νήψει· χεῖρες ἀεὶ καθαραί· καὶ γὰρ ὁ ὕπνος εὔτακτος. Οὐδεὶς ἀκούει ῥεγχόντων ἐκεῖ͵ οὐ δεὶς ἀσθμαινόντων͵ οὐδὲ ῥιπταζόμενον ὁρᾷ κατὰ τὸν ὕπνον͵ οὐδὲ γυμνούμενον͵ ἀλλὰ καθεύδουσι τῶν ἐγρη γορότων εὐσχημονέστερον κείμενοι. Τοῦτο δὲ ὅλον ἀπὸ τῆς εὐταξίας γίνεται τῆς ἐν τῇ ψυχῇ. Ὄντως ἅγιοι οὗτοι͵ καὶ ἐν ἀνθρώποις ἄγγελοι. Καὶ μὴ θαυ μάσῃς ἀκούων ταῦτα· ὁ γὰρ πολὺς φόβος ὁ τοῦ Θεοῦ οὐκ ἀφίησι πρὸς τὰ βάθη τοῦ ὕπνου κατελθεῖν͵ καὶ βαπτίσαι τὴν διάνοιαν αὐτῶν͵ ἀλλ΄ ἐξ ἐπιπολῆς ἐπίκειται διαναπαύων αὐτοὺς μόνον. Τοιούτου δὲ αὐτοῖς ὄντος τοῦ ὕπνου͵ τοιαῦτα εἶναι αὐτῶν ἀνάγκη καὶ τὰ ὀνείρατα͵ οὐ φαντασιώδη͵ οὐδὲ τερατώδη. Ἀλλ΄͵ ὅπερ ἔφην͵ ἀλεκτρυὼν ἐφώνησε͵ καὶ εὐθέως ἐλθὼν ὁ προεστὼς͵ καὶ τῷ ποδὶ τὸν κείμενον ἁπλῶς ὑπονύξας͵ πάντας ἀνέστησεν· οὐδὲ γὰρ γυμνοὺς ἐκεῖ καθεύδειν θέμις. Εἶτα διαναστάντες͵ εὐθέως ἑστήκασιν͵ ὕμνους ᾄδοντες προφητικοὺς μετὰ πολλῆς τῆς συμφωνίας͵ μετ΄ εὐρύθμων μελῶν. Οὔτε κιθάρα͵ οὔτε σύριγγες͵ οὔτε οὐδὲν ἄλλο ὄργανον μουσικὸν τοιαύτην ἀφίησι φωνὴν͵ οἵαν ἔστιν ἀκοῦσαι ἐν ἡσυχίᾳ βαθείᾳ͵ καὶ ἐν ἐρημίᾳ τῶν ἁγίων ᾀδόντων ἐκείνων. Καὶ αὐτὰ δὲ τὰ ᾄσματα πρόσφορα͵ καὶ φιλίας γέμοντα τῆς πρὸς τὸν Θεόν. Ἐν ταῖς νυξὶ͵ φησὶν͵ ἐπάρατε τὰς χεῖρας ὑμῶν πρὸς τὸν Θεόν· καὶ πάλιν͵ Ἐκ νυκτὸς ὀρθρίζει τὸ πνεῦμά μου πρὸς σὲ͵ ὁ Θεὸς͵ διότι φῶς τὰ προστάγματά σου ἐπὶ τῆς γῆς. Καὶ τὰ ᾄσματα τὰ Δαυϊδικὰ πολλὰς πηγὰς κινοῦντα δακρύων. Ὅταν γὰρ ᾄδῃ λέγων· Ἐκοπίασα ἐν τῷ στεναγμῷ μου͵ λούσω καθ΄ ἑκάστην νύκτα τὴν κλίνην μου͵ ἐν δάκρυσί μου τὴν στρωμνήν μου βρέξω· καὶ πάλιν͵ ὅτι Σποδὸν ὡσεὶ ἄρτον ἔφαγον· καὶ πάλιν͵ Τί ἐστιν ἄνθρωπος͵ ὅτι μιμνήσκῃ αὐτοῦ; Ἄνθρωπος ματαιότητι ὡμοιώθη͵ καὶ αἱ ἡμέραι ἡμῶν ὡσεὶ σκιὰ παράγουσι· καὶ͵ Μὴ φοβοῦ͵ ὅταν πλουτήσῃ ἄνθρωπος͵ καὶ ὅταν πληθυνθῇ ἡ δόξα τοῦ οἴκου αὐτοῦ· καὶ πάλιν͵ Ὁ κατοικίζων μονοτρόπους ἐν οἴκῳ· καὶ͵ Ἑπτάκις τῆς ἡμέρας ᾔνεσά σε ἐπὶ τὰ κρίματα τῆς δικαιοσύνης σου· καὶ πάλιν͵ Μεσονύκτιον ἐξηγειρόμην τοῦ ἐξομολογεῖσθαί σοι ἐπὶ τὰ κρίματα τῆς δικαιοσύνης σου· καὶ͵ Ὁ Θεὸς λυτρώσεται τὴν ψυχήν μου ἐκ χειρὸς ᾅδου· καὶ͵ Ἐὰν πορευθῶ ἐν μέσῳ σκιᾶς θανάτου͵ οὐ φοβηθήσομαι κακὰ͵ ὅτι σὺ μετ΄ ἐμοῦ εἶ· καὶ πάλιν͵ Οὐ φοβηθήσομαι ἀπὸ φόβου νυκτερινοῦ͵ ἀπὸ βέλους πετομένου ἡμέρας͵ ἀπὸ πράγματος ἐν σκότει διαπορευομένου͵ ἀπὸ συμπτώματος͵ καὶ δαιμονίου μεσημβρινοῦ· καὶ πάλιν͵ Ἐλογίσθημεν͵ ὡς πρόβατα σφαγῆς· τὴν εἰς Θεὸν αὐτῶν διάπυρον ἀγάπην ἐνδείκνυται. Ὅταν δὲ πάλιν μετὰ τῶν ἀγγέλων ᾄδωσι (καὶ γὰρ καὶ ἄγγελοι τότε ᾄδουσιν)͵ Αἰνεῖτε τὸν Κύριον ἐκ τῶν οὐρανῶν͵ λέγοντες͵ ἡμῶν χασμωμένων͵ κνωμένων͵ ῥεγχόντων͵ ἢ καὶ ὑπτίων ἁπλῶς κειμένων͵ καὶ μυρίας λογιζομένων ἀπάτας· οἷόν ἐστιν ἐκείνους ἐν τούτῳ τὸ πᾶν τῆς νυκτὸς ἀναλίσκειν; Ἐπειδὰν δὲ ἡμέρα μέλλῃ γίνεσθαι͵ διαναπαύονται λοιπόν· καὶ ὅταν ἡμεῖς ἀρξώμεθα τῶν ἔργων͵ ἐκεῖνοι καιρὸν ἔχουσι τῆς ἀναπαύσεως. Ἡμέρας δὲ γενομένης͵ ἡμῶν μὲν ἕκαστος καλεῖ τὸν ἕτερον͵ τὸν λόγον ποιεῖ τῶν ἐξοδιαζομένων· εἰ εἰς ἀγορὰν ἐμβάλλει͵ ἄρχοντι παρίσταται͵ τρέμει͵ δέδοικε τὰς εὐθύνας· ἕτερος ἐπὶ τῆς σκηνῆς͵ ἄλλος πρὸς τὸ ἐπιτήδευμα τὸ ἑαυτοῦ. Ἐκεῖνοι δὲ πάλιν εὐχὰς ἑωθινὰς ἐπιτελέσαντες καὶ ὕμνους͵ πρὸς τὴν τῶν Γραφῶν ἀνάγνωσιν τρέπονται· εἰσὶ δὲ οἱ καὶ βιβλία γράφειν μεμαθηκότες. Ἕκαστος οἴκημα ἀποτεταγμένον ἓν λαβὼν͵ ἡσυχίαν διαπαντὸς ἀσκεῖ͵ οὐδενὸς φλυαροῦντος͵ οὐδενὸς οὐδὲν λέγοντος. Εἶτα τρίτην͵ ἕκτην͵ ἐννάτην͵ καὶ τὰς ἑσπερινὰς εὐχὰς ἐπιτελοῦσι͵ καὶ εἰς τέσσαρα μέρη τὴν ἡμέραν διανείμαντες͵ καθ΄ ἕκαστον μέρος πληρούμενον͵ ψαλμῳδίαις͵ ὕμνοις γεραίρουσι τὸν Θεόν. Πάντων δὲ ἀριστώντων τῶν ἄλλων͵ γελώντων͵ παιζόντων͵ διαῤῥηγνυμένων ὑπὸ τῆς γαστριμαργίας͵ οὗτοι τοῖς ὕμνοις προσανέχουσιν. Οὐδαμοῦ τραπέζης καιρὸς͵ οὐδὲ τῶν αἰσθητῶν τούτων. Πάλιν μετὰ τὸ ἄριστον τῶν αὐτῶν ἔχονται͵ ὕπνῳ πρότερον ἑαυτοὺς ἐκδεδωκότες. Οἱ μὲν οὖν κοσμικοὶ καὶ τὴν ἡμέραν καθεύδουσιν· ἐκεῖνοι δὲ καὶ τὴν νύκτα ἐγρηγόρασιν. Ὄντως υἱοὶ φωτός εἰσιν. Εἶτα ἐκεῖνοι τὸ πλέον ἀναλώσαντες ἐν τῷ ὕπνῳ τῆς ἡμέρας προΐασι βεβαρημένοι· οὗτοι δὲ ἔτι νήφουσιν͵ ἄσιτοι μένοντες ἕως ὀψὲ͵ καὶ τοῖς ὕμνοις προσανέχοντες. Ἑσπέρας δὲ πάλιν καταλαβούσης͵ οἱ μὲν εἰς λουτρὰ καὶ ἀνέσεις σπεύδουσιν· ἐκεῖνοι δὲ τῶν πόνων ἀπολύσαντες ἑαυ τοὺς͵ τότε τῇ τραπέζῃ προσανέχουσιν͵ οὐκ οἰκετῶν πλῆθος ἐγείροντες͵ οὐδὲ περιτρέχοντες τὴν οἰκίαν͵ οὐδὲ θορυβοῦντες͵ οὐδὲ ὄψα πολλὰ παρατιθέμενοι͵ οὐδὲ κνίσσης γέμοντα͵ ἀλλ΄ οἱ μὲν ἄρτον μόνον καὶ ἅλας͵ οἱ δὲ ἔλαιον προστιθέντες͵ ἕτεροι δὲ͵ ὅσοι ἀσθενέστεροί εἰσι͵ καὶ λαχάνων ἔχονται καὶ ὀσπρίων. Εἶτα μικρὸν καθίσαντες͵ μᾶλλον δὲ ὕμνοις τὸ πᾶν κατακλείσαντες͵ διαναπαύονται ἐπὶ στιβάδος ἕκαστος πρὸς ἀνάπαυσιν μόνον πεποιημένης͵ οὐ τρυφήν. Οὐκ ἔστι φόβος ἀρχόντων ἐκεῖ͵ οὐκ ἔστι δεσποτῶν ἀπό νοια͵ οὐκ ἔστι δούλων φόβος͵ οὐκ ἔστι γυναικῶν θόρυβος͵ οὐκ ἔστι παίδων ταραχὴ͵ οὐκ ἔστι κιβω τίων πλῆθος͵ οὐδὲ ἱματίων ἀπόθεσις περιττὴ͵ οὐ χρυ σίον͵ οὐκ ἀργύριον· οὐκ εἰσὶν ἐκεῖ φυλακαὶ καὶ προ φυλακαί· οὐκ ἔστι ταμεῖον͵ οὐκ ἄλλο τοιοῦτον οὐ δέν· ἀλλὰ πάντα εὐχῆς γέμει͵ πάντα ὕμνων͵ πάντα εὐωδίας πνευματικῆς͵ οὐδὲν ἐκεῖ σαρκικόν. Λῃστῶν ἐφόδους οὐ δεδοίκασιν· οὐ γὰρ ἔχουσιν ὅτου ζημιω θῶσι· χρήματα οὐκ ἔστι͵ σῶμά ἐστι καὶ ψυχή· ἂν ταύ την ἀφέλωνται͵ οὐκ ἐζημίωσαν͵ ἀλλ΄ ὤνησαν. Ἐμοὶ γὰρ τὸ ζῇν͵ φησὶ͵ Χριστὸς͵ καὶ τὸ ἀποθανεῖν κέρδος. Ἀπέλυσαν τῶν δεσμῶν ἑαυτοὺς πάντων. Ὄντως Φωνὴ ἀγαλλιάσεως ἐν σκηναῖς δικαίων.
ε. Οὐκ ἔστιν ἐκεῖ ὀλολυγῆς ἀκοῦσαί ποτε οὐδὲ κωκυ τοῦ· καθαρὸς τούτων τῶν ἀηδιῶν ὁ ὄροφος͵ καθαρὸς τῆς κραυγῆς ταύτης. Ἀποθνήσκουσι μὲν γὰρ καὶ ἐν αὐτοῖς· οὐ γάρ εἰσιν ἀθάνατοι τὸ σῶμα· ἀλλ΄ οὐκ ἴσασι θάνατον τὸν θάνατον. Μεθ΄ ὕμνων προπέμπουσι τοὺς ἀπελθόντας· προπομπὴνῃ τὸ τοιοῦτον καλοῦσιν͵ οὐκ ἐκφοράν. Κἂν ἀπαγγελθῇ͵ ὅτι ὁ δεῖνα τετελεύτηκε͵ πολλὴ ἡ εὐφροσύνη͵ πολλὴ ἡ ἡδονή· μᾶλλον δὲ οὐδὲ τολμᾷ τις εἰπεῖν͵ ὅτι ὁ δεῖνα τετελεύτηκεν͵ ἀλλ΄ ὁ δεῖνα τετελείωται. Εἶτα εὐχαριστία͵ δόξα πολλὴ͵ εὐφροσύνη͵ ἑκάστου εὐχομένου τέλος τοιοῦτον λαβεῖν͵ οὕτω τὸν ἀγῶνα τοῦτον ἐξελθεῖν͵ ἀναπαύσασθαι τῶν πόνων καὶ τῶν ἀγώνων͵ ἰδεῖν τὸν Χριστόν. Κἂν ἀῤῥωστήσῃ͵ οὐ δάκρυα͵ οὐ θρῆνος͵ ἀλλ΄ εὐχαὶ πάλιν· οὐκ ἰατρῶν χεῖρες͵ ἀλλὰ πίστις μόνη πολλάκις ἀπήλλαξε τὸν ἄῤῥωστον. Εἰ δὲ καὶ ἰατρῶν δεηθείη͵ πολλὴ καὶ ἐνταῦθα ἡ φιλοσοφία͵ πολλὴ ἡ καρτερία· οὐ παρέστηκε γυνὴ λύουσα τὰς τρίχας͵ οὐδὲ παιδία τὴν οὐδέπω γενομένην ὀρφανίαν ἀποδυρόμενα͵ οὐδὲ οἰ κέται παρακαλοῦντες τὸν ἀποπνέοντα μετὰ ἀσφαλείας αὐτοὺς τινὶ παρακαταθέσθαι· ἀλλὰ πάντων τούτων ἀπηλλαγμένη ἡ ψυχὴ͵ ἓν σκοπεῖ μόνον εἰς τὴν ἐσχάτην ἀναπνοὴν͵ ὅπως ἀπέλθῃ τῷ Θεῷ φίλη. Κἂν γένηται δὲ νόσος͵ οὐ γίνεται ἀπὸ γαστριμαργίας͵ οὐδὲ ἀπὸ καρηβαρίας͵ ἀλλὰ καὶ αὐταὶ αἱ τῶν νόσων ὑποθέσεις ἐγκωμίων γέμουσιν͵ οὐχὶ κατηγορίας͵ ὡς αὗται· ἢ γὰρ ἀγρυπνίας͵ ἢ νηστείας ἐπίτασις͵ ἤ τι τῶν τοιούτων τὰς νόσους ἐργάζεται· ὅθεν καὶ εὐαπάλλακτοι γίνονται· ἀρκεῖ γὰρ μηκέτι καμόντας ὁμοίως πάντων ἀπηλλάχθαι τῶν δεινῶν.
http://www.agiazoni.gr/article.php?id=96483923421222203904
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου