ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΟ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ[:Ματθ.3,1-12]
Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΝ ΒΑΠΤΙΣΤΗ
[Μέρος δεύτερο: Ματθ.3,4-6]
Επειδή λοιπόν η αντίληψη αυτή ήταν η αιτία των κακών, έρχεται Ιωάννης, ο οποίος δεν κάνει τίποτε άλλο, παρά προσπαθεί να τους φέρει σε συναίσθηση των αμαρτιών τους. Εξάλλου, αυτό φανέρωνε και η εξωτερική του εμφάνιση η οποία ήταν εμφάνιση μετανοίας και εξομολογήσεως : «Αὐτὸς δὲ ὁ Ἰωάννης εἶχε τὸ ἔνδυμα αὐτοῦ ἀπὸ τριχῶν καμήλου καὶ ζώνην δερματίνην περὶ τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ(:Αλλά και όλη η ζωή του Ιωάννη και όλη η εμφάνισή του ήταν σύμφωνη με το κήρυγμά του· διότι αυτός ο Ιωάννης φορούσε ρούχο υφασμένο από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνη γύρω από τη μέση του)»[Ματθ. 3,4]. Το ίδιο φανέρωνε και το κήρυγμά του, διότι δεν έλεγε τίποτε άλλο, παρά «ποιήσατε οὖν καρποὺς ἀξίους τῆς μετανοίας(:για να σωθείτε λοιπόν από τη μελλοντική οργή του Θεού κάνετε καλά έργα, τα οποία είναι άξιος καρπός της αληθινής μετάνοιας. Και δείξτε στο εξής με τις ενάρετες πράξεις σας ότι μετανοήσατε ειλικρινά)»[Ματθ.3,8· Λουκ. 3,8].
Επειδή λοιπόν, η μη αναγνώριση των οικείων αμαρτημάτων, όπως απέδειξε και ο Απόστολος Παύλος, τους έκανε να απομακρύνονται από τον Χριστό, ενώ η συναίσθηση της αμαρτωλότητάς τους τούς γεννούσε την επιθυμία να αναζητούν τον Λυτρωτή και να επιδιώκουν τη συγχώρηση των αμαρτιών, για τον λόγο αυτό ήλθε ο Ιωάννης, για να συντελέσει σε αυτό ακριβώς και να πείσει αυτούς να μετανοήσουν· όχι βέβαια για να τιμωρηθούν, αλλά αφού με την μετάνοια γίνουν πιο ταπεινοί και κατηγορήσουν τους εαυτούς τους για τα αμαρτήματά τους, να σπεύσουν για να λάβουν τη συγχώρηση.
Κοίταξε, λοιπόν, με πόση ακρίβεια καθόρισε αυτό. Διότι αφού είπε· «ἐγένετο Ἰωάννης βαπτίζων ἐν τῇ ἐρήμῳ καὶ κηρύσσων βάπτισμα μετανοίας (:εμφανίστηκε ο Ιωάννης και κήρυσσε βάπτισμα μετανοίας στην έρημο της Ιουδαίας)», πρόσθεσε «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν (:προς συγχώρηση των αμαρτιών)»[Μάρκ.1,4],σαν να έλεγε, δηλαδή, ότι με αυτό το βάπτισμα έπειθε αυτούς να ομολογήσουν τα αμαρτήματά τους και να μετανοήσουν γι’ αυτά, όχι για να τιμωρηθούν, αλλά για να δεχθούν ευκολότερα την κατοπινή συγχώρηση· διότι εάν δεν καταλόγιζαν τις αμαρτίες στους εαυτούς τους, ούτε τη Χάρη δεν θα ζητούσαν. Εάν όμως δεν ζητούσαν την χάρη, ούτε τη συγχώρηση δεν θα λάμβαναν. Ώστε το βάπτισμα αυτό προετοίμαζε τον δρόμο για τον Ιησού, γι’ αυτό και έλεγε ο Ιωάννης στο λαό: «ἵνα πιστεύσωσι, τοῦτ᾿ ἔστιν εἰς τὸν Ἰησοῦν Χριστόν (:να πιστέψουν σε Εκείνον, που θα ερχόταν κατόπιν από αυτόν, δηλαδή στον Ιησού Χριστό, ο οποίος μονάχα θα έδιδε άφεση και σωτηρία)» [Πράξ. 19,4],προσθέτοντας και αυτή τη σκοπιμότητα του βαπτίσματος σε αυτήν που αναφέρθηκε παραπάνω.
Πραγματικά, δεν ήταν το ίδιο το να περιέρχεται τα σπίτια και να περιφέρει τον Χριστό κρατώντας Τον από το χέρι και να λέγει: «Να πιστέψετε σε Αυτόν», με το να ακουσθεί η μακαρία εκείνη Φωνή: «Οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα (:Αυτός είναι ο Υιός μου ο αγαπημένος, στον οποίο ευαρεστήθηκα. Τον γέννησα προαιωνίως και είναι ως Θεός ο μονάκριβός μου Υιός, και ως άνθρωπος ο απολύτως αναμάρτητος. Πάντοτε πράττει το αρεστό ενώπιόν μου)» [Ματθ.3,16-17] και να γίνουν όλα τα άλλα, ενώ ήσαν όλοι συγκεντρωμένοι και έβλεπαν τα συμβαίνοντα.
Για τον λόγο αυτό έρχεται για να βαπτισθεί· διότι η υπόληψη και ο σεβασμός που έτρεφαν προς τον Βαπτιστή και η όλη διεξαγωγή του βαπτίσματος προσέλκυε ολόκληρη την πόλη και την καλούσε προς τον Ιορδάνη και μεγάλη συγκέντρωση, σαν σε θέατρο, πραγματοποιούνταν. Για τον λόγο αυτόν, ο Ιωάννης όταν συγκεντρώθηκαν τους ελέγχει και προσπαθεί να τους πείσει να μην έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους, αποδεικνύοντάς τους ότι είναι ένοχοι για τα μεγαλύτερα αμαρτήματα, εάν δε μετανοήσουν και δεν αφήσουν τη συνεχή αναφορά στους προγόνους και την καύχηση για την ευγενική τους καταγωγή και δε δεχθούν τον Ερχόμενο.
Διότι είχαν βέβαια τότε συσκοτισθεί τα σχετικά με τη ζωή του Χριστού παλαιότερα και πίστευαν οι πολλοί ότι είχε πεθάνει εξαιτίας της σφαγής που έλαβε χώρα στη Βηθλεέμ από τον Ηρώδη. Βέβαια φανέρωσε τον εαυτό Του όταν ήταν δώδεκα ετών, αλλά γρήγορα Τον έριξε πάλι στην αφάνεια. Για τον λόγο αυτό, χρειάζονταν λαμπρά προοίμια και κάποια υψηλότερη και επισημότερη αρχή του έργου. Γι’ αυτό και τότε για πρώτη φορά, όσα ουδέποτε δεν είχαν ακούσει οι Ιουδαίοι, ούτε από τους προφήτες, ούτε από άλλον κανένα, διακηρύσσει με δυνατή φωνή ο Ιωάννης, αναφερόμενος στον ουρανό και την εκεί Βασιλεία, χωρίς να λέγει τίποτα περί της γης, πλέον. Όταν επίσης λέγει «Βασιλείας», εννοεί εν προκειμένω την παρουσία του Ιησού την πρώτη και την τελευταία.
«Και τι σχέση έχει αυτό με τους Ιουδαίους;», θα μπορούσε να ρωτήσει κανείς. «Πραγματικά δεν αντιλαμβάνονται τι λες». «Μα γι’ αυτό ακριβώς ομιλώ με τέτοιον τρόπο», απαντά ο Ιωάννης, «ώστε παρακινούμενοι από την ασάφεια των λεγομένων, να θελήσουν να αναζητήσουν Αυτόν που κηρύττω». Έτσι λοιπόν τους προσείλκυε με τις χρηστές και αγαθές ελπίδες, όταν πήγαιναν κοντά του, ώστε και πολλοί τελώνες («ἦλθον δὲ καὶ τελῶναι βαπτισθῆναι καὶ εἶπον πρὸς αὐτόν· διδάσκαλε, τί ποιήσομεν; δὲ εἶπε πρὸς αὐτούς· μηδὲν πλέον παρὰ τὸ διατεταγμένον ὑμῖν πράσσετε(:ήρθαν ακόμη ανάμεσα στους άλλους και κάποιοι τελώνες να βαπτιστούν και του είπαν: ’’Διδάσκαλε, τι να κάνουμε;’’. Και εκείνος τους είπε: ’’Μην εισπράττετε τίποτε παραπάνω από εκείνο που σας επιτρέπει ο νόμος να εισπράττετε)»[Λουκ. 3,12-13] και στρατιωτικοί [Λουκ,3,14: «ἐπηρώτων δὲ αὐτὸν καὶ στρατευόμενοι λέγοντες· καὶ ἡμεῖς τί ποιήσομεν; καὶ εἶπε πρὸς αὐτούς· μηδένα συκοφαντήσητε μηδὲ διασείσητε, καὶ ἀρκεῖσθε τοῖς ὀψωνίοις ὑμῶν(:τον ρωτούσαν μάλιστα και κάποιοι στρατιωτικοί και του έλεγαν:’’ Κι εμείς, τι να κάνουμε;’’. Και τους έλεγε:’’ Μην κατηγορήσετε με ψεύτικες κατηγορίες κανέναν και μην τον εκβιάσετε με το φόβο και την απειλή για να του αποσπάσετε χρήματα. Και να αρκείστε στο μισθό που παίρνετε)»] να ρωτούν τι πρέπει να πράττουν και πώς να ρυθμίζουν τη ζωή τους, πράγμα το οποίο ήταν απόδειξη ότι είχαν απαλλαγεί από τα επίγεια πράγματα και φρόντιζαν για άλλα σπουδαιότερα ζητήματα και ότι ονειρεύονταν τα μελλοντικά αγαθά, διότι όλα, και οι πράξεις και οι λόγοι τους ενέπνεαν υψηλό φρόνημα.
Σκέψου λοιπόν τι σήμαινε να δουν άνθρωπο, ο οποίος ήταν υιός αρχιερέως, να επιστρέφει από την έρημο ύστερα από τριάντα χρόνια, χωρίς να έχει χρειαστεί ποτέ μέχρι τώρα τίποτε από τα ανθρώπινα και να είναι άξιος σεβασμού από πάσης απόψεως, έχοντας μαζί του τον προφήτη Ησαΐα. Διότι ήταν και αυτός παρών, προβάλλοντας τον Ιωάννη και λέγοντας: «Φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους αὐτοῦ (:φωνή ανθρώπου ο οποίος κράζει στην έρημο και λέει: ‘’ Ετοιμάστε τον δρόμο από τον οποίο θα έλθει σε εσάς ο Κύριος· κάνετε ίσιους και ομαλούς τους δρόμους από τους οποίους πρόκειται να περάσει. Ξεριζώστε δηλαδή από τις ψυχές σας τις αγκαθιές των αμαρτωλών παθών και ρίξτε μακριά τις πέτρες του εγωισμού και της σκληρότητας. Και καθαρίστε με τη μετάνοια το εσωτερικό σας, για να δεχθεί τον Κύριο’’)» [Ματθ.3,3· Ησ. 40,3]. Διότι τόσο πολύ φρόντιζαν οι προφήτες για τα πράγματα αυτά, ώστε όχι μόνο για τον Κύριό τους προ πολλού χρόνου να προφητεύσουν, αλλά και για εκείνον, ο οποίος επρόκειτο να υπηρετήσει αυτόν. Και όχι μόνο αυτόν αναφέρουν αλλά και τον τόπο στον οποίο επρόκειτο να παραμείνει και τον τρόπο του κηρύγματος, τον οποίο θα αξιοποιούσε όταν θα εμφανιζόταν στους ανθρώπους, καθώς και τα αποτελέσματα της δράσεως αυτού.
Κοίταξε, λοιπόν, πώς καταλήγουν στα ίδια νοήματα, αν και δε χρησιμοποιούν τις ίδιες λέξεις, και ο Προφήτης και ο Βαπτιστής. Πραγματικά, ο μεν Προφήτης λέγει ότι θα έλθει, λέγοντας: «ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου. εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. (:Ετοιμάστε τον δρόμο του Κυρίου, κάντε ίσιους και ομαλούς τους δρόμους Αυτού)»[Ησ. 40,3]· ο δε Βαπτιστής αφού ήλθε, έλεγε: «Ποιήσατε οὖν καρποὺς ἀξίους τῆς μετανοίας (:Κάντε καρπούς άξιους της μετάνοιας)»[Λουκ.3,8], πράγμα το οποίο ισοδυναμεί με το «ετοιμάσατε τον δρόμο του Κυρίου». Βλέπεις ότι με όσα είπε ο Προφήτης και με όσα κήρυττε ο Ιωάννης, ένα μόνο πράγμα δηλώνεται, ότι δηλαδή ήλθε ο Ιωάννης να εξομαλύνει τον δρόμο και να προετοιμάσει την έλευση του Μεσσία, όχι για να προσφέρει την δωρεά, πράγμα που ισοδυναμεί με τη συγχώρηση των αμαρτιών, αλλά μόνο προετοίμαζε τις ψυχές εκείνων, που επρόκειτο να δεχθούν τον Θεό των όλων.
Και ο Ευαγγελιστής Λουκάς λέγει και κάτι επιπλέον. Δηλαδή, δεν έθεσε το προοίμιο μόνο και σταμάτησε, αλλά παραθέτει ολόκληρη την προφητεία: «Πᾶσα φάραγξ πληρωθήσεται καὶ πᾶν ὄρος καὶ βουνὸς ταπεινωθήσεται, καὶ ἔσται τὰ σκολιὰ εἰς εὐθεῖαν καὶ αἱ τραχεῖαι εἰς ὁδοὺς λείας, καὶ ὄψεται πᾶσα σὰρξ τὸ σωτήριον τοῦ Θεοῦ(:κάθε φαράγγι και λαγκάδι θα γεμίσει και οι χαράδρες του θα σκεπαστούν και κάθε μεγάλο βουνό και κάθε μικρός λόφος θα χαμηλώσει, ώστε το έδαφος να γίνει παντού ομαλό. Κι έτσι τα στραβά και ανώμαλα θα ισιώσουν και θα ευθυγραμμιστούν, και οι πετρώδεις δρόμοι θα γίνουν ομαλοί και λείοι. Δηλαδή πρέπει να εξαλειφθεί μέσα στις ψυχές των ανθρώπων κάθε ανευλάβεια και ανειλικρίνεια και κακία που γεννά πνευματικό χάσμα· και κάθε εγωισμός και αλαζονεία που σαν βουνό υψώνεται στις καρδιές των ανθρώπων, καθώς και κάθε ανωμαλία και τραχύτητα και δυστροπία που προέρχεται από τα πάθη της αμαρτίας. Κι έτσι να γίνουν οι ψυχές σαν δρόμοι ομαλοί και σαν πλατείες ισοπεδωμένες, για να γίνει μέσα σε αυτές η υποδοχή του μεγάλου Βασιλιά που έρχεται. Και τότε, όταν συντελεστεί η πνευματική αυτή προετοιμασία, κάθε καλοδιάθετος άνθρωπος, αν και κουβαλά επάνω του την αδύνατη σάρκα, θα δει και θα απολαύσει την οδό της σωτηρίας που έδειξε ο Θεός με την ενανθρώπηση του Χριστού)» [Λουκ.3,5-6 και Ησ.40,4-5].
Είδες πως ο προφήτης είπε τα πάντα εκ των προτέρων, και τη συρροή του πλήθους και τη μεταβολή των πραγμάτων προς το καλύτερο και την ευκολία του κηρύγματος και την αιτία όλων των συμβάντων; Ομιλεί βέβαια κάπως μεταφορικά, διότι ό,τι έλεγε αποτελούσε προφητεία. Λέγει π.χ.: «Πᾶσα φάραγξ πληρωθήσεται καὶ πᾶν ὄρος καὶ βουνὸς ταπεινωθήσεται, καὶ ἔσται τὰ σκολιὰ εἰς εὐθεῖαν καὶ αἱ τραχεῖαι εἰς ὁδοὺς λείας». Με αυτό παρουσιάζει και τους ταπεινούς να υψώνονται, τους υπερήφανους να ταπεινώνονται, τη δυσκολία του μωσαϊκού νόμου να μεταβάλλεται σε ευκολία πίστεως. «Όχι πλέον ιδρώτες και κόποι», μας λέγει, «αλλά χάρη και συγχώρηση αμαρτημάτων, που δημιουργεί πολλή ευκολία για σωτηρία».
Έπειτα παραθέτει και την αιτία τους. Λέγει ότι «ὄψεται πᾶσα σὰρξ τὸ σωτήριον τοῦ Θεοῦ». Όχι μόνο οι Ιουδαίοι και όσοι είχαν προσηλυτισθεί στον Ιουδαϊσμό[:προσήλυτοι ονομάζονταν όσοι αλλόφυλοι προσχωρούσαν στην ιουδαϊκή θρησκεία, περιτέμνονταν και γίνονταν μέλη της θρησκευτικής κοινότητας του περιούσιο λαού], αλλά όλη η γη και όλη η θάλασσα και όλο το γένος των ανθρώπων· διότι με τη λέξη «τά σκολιά» υπαινίσσεται όλη τη διεφθαρμένη ζωή, τους τελώνες, τις πόρνες, τους ληστές, τους μάγους, που ενώ αρχικά ήταν γεμάτοι διαστροφή, βάδισαν αργότερα τον ευθύ δρόμο. Το ίδιο έλεγε και Εκείνος: «ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι οἱ τελῶναι καὶ αἱ πόρναι προάγουσιν ὑμᾶς εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ(:αληθινά σας λέω ότι οι τελώνες και οι πόρνες, οι οποίες στην αρχή έδειξαν απείθεια στο νόμο του Θεού, πηγαίνουν πριν από σας τους Φαρισαίους και γραμματείς στη βασιλεία του Θεού· διότι εσείς με λόγια μόνο δείξατε υπακοή στο Θεό, στην πραγματικότητα όμως υπήρξατε απειθείς και άπιστοι)» [Ματθ.21,31].
Με άλλες λέξεις και ο προφήτης φανέρωσε το ίδιο ομιλώντας ως εξής: «Τότε λύκοι καὶ ἄρνες βοσκηθήσονται ἅμα, καὶ λέων ὡς βοῦς φάγεται ἄχυρα, ὄφις δὲ γῆν ὡς ἄρτον· οὐκ ἀδικήσουσιν οὐδὲ μὴ λυμανοῦνται ἐπὶ τῷ ὄρει τῷ ἁγίῳ μου, λέγει Κύριος (:τότε, κατά την ευλογημένη αυτή εποχή της χάριτος, λύκοι και αρνιά θα βόσκουν μαζί. Ο λέοντας θα τρώει άχυρο σαν το βόδι, ενώ το φίδι θα τρώει τη γη σαν το ψωμί. Τα άγρια θηρία, οι τέως κακοί άνθρωποι, δεν θα προξενήσουν πλέον καμία βλάβη στο άγιο όρος της Σιών, δε θα κάνουν κανένα κακό, λέγει ο Κύριος)» [Ησ.65,25]. Όπως ενώ με τα βουνά και τα φαράγγια είπε ότι αποκαθίσταται σε μία πνευματική ομαλότητα το ανώμαλο ήθος, έτσι και εκεί· παραβάλλοντας με τις συνήθειες των αλόγων ζώων τους διάφορους χαρακτήρες των ανθρώπων έλεγε ότι θα καταλήξουν σε μία συμφωνία που θα στηρίζεται στην κοινή πίστη.
Και ανέφερε και εκεί την αιτία που είναι η εξής: «Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἡ ῥίζα τοῦ Ἰεσσαὶ καὶ ὁ ἀνιστάμενος ἄρχειν ἐθνῶν, ἐπ᾿ αὐτῷ ἔθνη ἐλπιοῦσι, καὶ ἔσται ἡ ἀνάπαυσις αὐτοῦ τιμή(:κατά την ημέρα εκείνη, ο ευλογημένος αυτός απόγονος του Ιεσσαί, ο Μεσσίας, θα εμφανιστεί ως άρχοντας των εθνών, θα είναι μέγας κατά την αρετή και τη δύναμη, ώστε τα έθνη θα στηρίξουν σε Αυτόν τις ελπίδες τους. Ο θρόνος Του και η διαμονή Του θα είναι ένδοξη και τιμημένη)» [Ησ. 11,10], λέγει. Είναι αυτό που έλεγε και εδώ ότι «ὄψεται πᾶσα σὰρξ τὸ σωτήριον τοῦ Θεοῦ». Κάνει παντού φανερό ότι στα πέρατα της οικουμένης θα διαχυθεί η δύναμη και η γνώση των Ευαγγελίων αυτών και θα μεταβάλει τη θηριωδία και τη σκληρότητα του ανθρώπινου γένους σε πολλή ημερότητα και πραότητα.
[Συνεχίζεται]
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
· http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Matthaeum.pdf
· Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς», ΕΠΕ, εκδ.οίκος «Το Βυζάντιον», Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, ομιλία Ι΄, τόμος 9,σελίδες 321-327, Θεσσαλονίκη 1978
· Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 63, σελ. 210 -215.
· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου