ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΕ΄ΛΟΥΚΑ[:Λουκ. 19,1-10]
Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ
ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΙΤΕΛΩΝΗ ΖΑΚΧΑΙΟΥ
[Μέρος δεύτερο]
Βλέπετε λοιπόν όλοι τον Ζακχαίο, πώς αγάπησε και ζήτησε, και αγαπήθηκε και προσηλώθηκε και εξοικειώθηκε με τον Χριστό; Όποιος επομένως είναι τελώνης ή αρχιτελώνης που πλουτίζει από το έργο του με κακό και άνομο τρόπο και συνάζει άδικα πλούτη, ας μιμηθεί την πορεία του αρχιτελώνη αυτού προς την σωτηρία, και ας επιστρέφει και σκορπίζει με τρόπο θεάρεστο και ψυχοσωτήριο, όσα θησαύρισε με τρόπο εφάμαρτο και ολέθριο για την ψυχή του. Όποιος είναι πτωχός, επειδή έγινε θύμα αρπαγής ή για άλλον λόγο, ας είναι ευχαριστημένος· διότι έχει τη σωτηριώδη πτωχεία, και μάλλον ας την κάνει αυτός σωτηριώδη μέσω της ευχαριστίας, προς την οποία καταφεύγοντας με προθυμία και ο πλούσιος τελώνης σώθηκε, όπως ακούσατε τώρα σχετικά με αυτόν στη διήγηση του ευαγγελίου. Αυτά λοιπόν ως προς την διήγηση.
Στη συνέχεια λοιπόν παρακολουθείστε με προσοχή όσοι έχετε διεισδυτικότερο τρόπο σκέψης. Επειδή δηλαδή το όνομα Ζακχαίος σημαίνει «δικαιούμενος», παρακαλώ κατανόησε από αυτό τους Φαρισαίους που δικαιώνουν τους εαυτούς τους, που είναι σαν να ασκούν και αυτοί το αισχροκερδές επάγγελμα του τελώνη κατά κάποιον τρόπο, όπως λέγει ο Κύριος στα ευαγγέλια, «κατατρώγοντας τα σπίτια και την περιουσία των χηρών και προσευχόμενοι επιδεικτικά πολλή ώρα» [βλ.Ματθ.23,13:«Οὐαὶ δὲ ὑμῖν, γραμματεῖς καὶ Φαρισαῖοι ὑποκριταί, ὅτι κατεσθίετε τὰς οἰκίας τῶν χηρῶν καὶ προφάσει μακρὰ προσευχόμενοι· διὰ τοῦτο λήψεσθε περισσότερον κρῖμα(:Αλίμονο σας, γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριτές, διότι κατατρώτε τα σπίτια και την περιουσία των χηρών, εσείς που με πρόσχημα και ευλάβεια για σκοπούς συμφεροντολογικούς κάνετε μεγάλες προσευχές˙ γι’ αυτό θα έχετε μεγαλύτερη καταδίκη απ΄ τους άλλους αδίκους και κλέφτες)»].
Όταν λοιπόν κάποιος από αυτούς ποθήσει να οδηγηθεί σε επίγνωση της αλήθειας, ζητεί να δει και να γνωρίσει, όπως ζητούσε ο Ζακχαίος, τον Ιησού, αφού Αυτός είναι η αλήθεια· μην μπορώντας όμως ως μικρόσωμος και μικρόνους, κατά το παράδειγμα του μικρόσωμου Ζακχαίου, ανεβαίνει σε μια συκομορέα, δηλαδή στην ακρίβεια του μωσαϊκού νόμου και των ιουδαϊκών συνηθειών, νομίζοντας ότι από εκεί θα επιτύχει την αλήθεια, τόσο κατά τη γνώση όσο και κατά την πράξη. Και ο Κύριος, που διερχόταν από την νόμιμη πολιτεία, σαν από κάποια οδό, αφού είδε τον αγαθό του σκοπό και τον πόθο του για την αλήθεια, αποκαλύπτει σε αυτόν τον εαυτό Του, και τον προσφωνεί προσκαλώντας και τον διατάσσει να κατέβει από τη συκομορέα, δηλαδή να εγκαταλείψει τον μωσαϊκό νόμο που δεν καρποφορεί τίποτε σπουδαίο, και να σπεύσει στην χάρη και την κατά το ευαγγέλιο διαγωγή, από τα οποία μπορεί να λάβει ένοικο τον Θεό και να καρπωθεί τη σωτηρία.
Αυτός λοιπόν, επειδή υπάκουσε στο Λόγο καθώς δίδασκε και καλούσε, όπως εκείνος ο Ναθαναήλ (διότι και αυτόν τον είδε ο Χριστός να είναι κάτω από τη σκιά, δηλαδή να ζει κατά τον σκιώδη βίο[βλ. Ιω.1,49: «Λέγει αὐτῷ Ναθαναήλ· πόθεν με γινώσκεις; ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῷ· πρὸ τοῦ σε Φίλιππον φωνῆσαι, ὄντα ὑπὸ τὴν συκῆν εἶδόν σε(:Του λέει ο Ναθαναήλ: ‘’Από πού με ξέρεις; Και πώς γνωρίζεις την ειλικρίνεια των μυστικών μου σκέψεων και ελατηρίων;’’. Του αποκρίθηκε τότε ο Ιησούς: ‘’Πριν ακόμη σε φωνάξει ο Φίλιππος, όταν ήσουν κάτω από τη συκιά και προσευχόσουν μακριά από κάθε μάτι ανθρώπου, εγώ με το υπερφυσικό και θείο μου βλέμμα σε είδα’’)»] ή ο μέγας Παύλος (διότι και αυτόν, που όπως λέγει για τον εαυτό του: «Κατὰ ζῆλον διώκων τὴν ἐκκλησίαν, κατὰ δικαιοσύνην τὴν ἐν νόμῳ γενόμενος ἄμεμπτος(:από πραγματικό ζήλο καταδίωκα την Εκκλησία, και αποδείχθηκα άμεμπτος ως προς τη δικαιοσύνη που προέρχεται από την αυστηρή τήρηση του νόμου. Κανείς δεν μπορούσε να με κατηγορήσει για την παραμικρή παράβαση)»[Φιλιπ.3,6], πρώτος τον κοίταξε και τον προσκάλεσε ο Χριστός)· όποιος λοιπόν υπακούσει έτσι τον Λόγο που προσκαλεί και διδάσκει, γίνεται ακριβώς Ζακχαίος· και τα μισά των διδαγμάτων από τον νόμο που κατείχε προηγουμένως, αφήνει στους Ιουδαίους τους πτωχούς κατά τη διάνοια, δηλαδή περιτομές, σαββατισμούς, βαπτισμούς, ζωοθυσίες και γενικώς όλα τα ταιριαστά στο χαμαίζηλο γράμμα. Παριστώντας μάλιστα και συνάγοντας από τα λόγια και τα παραγγέλματα του νόμου ότι ο Ιησούς είναι ο Χριστός, ο μονογενής Υιός του Θεού, και αν ποτέ συκοφάντησε κάποιον από τους πιστούς αποκαλώντας τον άπιστο ή σαν τέτοιον τον κακοποίησε ανοικτά, αποδίδει πολλαπλάσια θεραπεύοντας πολλούς πιστούς και οδηγώντας πολλούς απίστους προς την πίστη στον Χριστό. Έχουμε με συντομία και την αλληγορική ερμηνεία.
Επειδή ο Ζακχαίος κατά τη διήγηση προηγουμένως ήταν φιλάργυρος (διότι και σύναζε τον χρυσό ασκώντας το έργο του τελώνη και κοντά του το κρατούσε πλουτίζοντας), ύστερα όμως παρουσιάσθηκε φιλόπτωχος, ή μάλλον πτωχός και ακτήμονας εκουσίως, αφού άλλα τα έδωσε και άλλα τα επέστρεψε ως οφειλόμενα, τώρα εμείς θα επαινέσουμε την αρετή ή θα γίνουμε κατήγοροι της κακίας; Διότι ο χρόνος που έχω στη διάθεσή μου για την ομιλία αυτή δεν επιτρέπει να τα κάνουμε και τα δύο. Αλλά επειδή ο λόγος είναι για μας τους παριστάμενους εδώ, από τους οποίους δεν γνωρίζω αν είναι κανείς εκούσιος κάτοχος της ακτημοσύνης, αλλά στη φιλαργυρία υποχωρούμε σχεδόν όλοι, ας πούμε λοιπόν λίγα και ανάλογα με την ώρα περί φιλαργυρίας, για να φανερώσουμε την φθορά που προκύπτει από αυτήν, απαλλάσσοντάς μας από αυτήν κατά το μέτρο που μας είναι δυνατόν. Η φιλαργυρία είναι αιτία όλων των κακών: της αισχροκέρδειας, της τσιγκουνιάς, της ρηχότητας, της αστοργίας, της απιστίας, της μισανθρωπίας, της αρπαγής, της αδικίας, της πλεονεξίας, του τόκου, του δόλου, του ψεύδους, και όλων των ομοίων με αυτά.
Εξαιτίας της φιλαργυρίας γίνονται ιεροσυλίες, λωποδυσίες και κάθε είδος κλοπής· εξαιτίας της φιλαργυρίας δεν υπάρχουν μόνο στους δρόμους και στην ξηρά και στα πελάγη άρπαγες και ληστές και πειρατές, αλλά και μέσα στην πόλη άδικα σταθμά και ζύγια και διπλά μέτρα και περίεργη κουρά και παραχάραξη νομισμάτων, υπέρβαση ορίων, πονηροί ανταγωνισμοί γειτόνων. Αυτή φέρει έθνη εναντίον εθνών και διαλύει δυνατές φιλίες και μερικές φορές διασπά τους στενούς δεσμούς της συγγένειας· εξαιτίας αυτής προδίδει κανείς και την πατρίδα, άλλος στρατόπεδο ομόφυλο, άδικος δικαστής τον νόμο και μάρτυρας την αλήθεια, και πριν από όλα ο καθένας προδίδει την ψυχή του. Έτσι κατά τον θείο απόστολο, «ῥίζα γὰρ πάντων τῶν κακῶν ἐστιν ἡ φιλαργυρία, ἧς τινες ὀρεγόμενοι ἀπεπλανήθησαν ἀπὸ τῆς πίστεως καὶ ἑαυτοὺς περιέπειραν ὀδύναις πολλαῖς(:γιατί ρίζα όλων των κακών είναι η φιλαργυρία, για την οποία επειδή μερικοί την ορέγονται, αποπλανήθηκαν από την πίστη και κατατρύπησαν τους εαυτούς τους με οδύνες πολλές)»[Α΄Τιμ.6,10].
Αλλά προσέξτε με σύνεση τη φωνή του αποστόλου· διότι δεν είπε ότι «όσοι πλουτίζουν, αποπλανήθηκαν και απομακρύνθηκαν από την πίστη», αλλά «όσοι ορέγονται διακαώς τον πλούτο», όπως και αλλού λέγει ότι «οἱ δὲ βουλόμενοι πλουτεῖν ἐμπίπτουσιν εἰς πειρασμὸν καὶ παγίδα καὶ ἐπιθυμίας πολλὰς ἀνοήτους καὶ βλαβεράς, αἵτινες βυθίζουσι τοὺς ἀνθρώπους εἰς ὄλεθρον καὶ ἀπώλειαν(:εκείνοι όμως που θέλουν να πλουτίζουν, πέφτουν σε πειρασμό και παγίδα και επιθυμίες πολλές, ανόητες και βλαβερές, οι οποίες βυθίζουν τους ανθρώπους σε όλεθρο και σε απώλεια)»[Α΄Τιμ.6,9]. Να μην πείτε λοιπόν: «φτωχοί είμαστε οι περισσότεροι εδώ· τι ομιλείς ενάντια στη φιλαργυρία προς ανθρώπους που δεν έχουμε σχεδόν καθόλου χρήματα;». Το πράττω διότι έχουμε την νόσο μέσω της επιθυμίας στην ψυχή και χρειαζόμαστε γι' αυτήν θεραπεία. Εάν πάλι μου πεις ότι δεν έχεις την νόσο, δείξε ότι δεν ζητείς ν' απαλλαγείς από την πτωχεία, αλλά ότι την θεωρείς ποθεινότερη και πολυτιμότερη από τον πλούτο και χαίρεσαι και ευχαριστείς τον Θεό γι' αυτήν, με την πεποίθηση ότι σου καθιστά ευκολότερη τη σωτηρία. Αν επίσης είναι κανείς πλούσιος, ας ακούει μεν ότι δύσκολα θα εισέλθει πλούσιος στη βασιλεία των ουρανών, αλλά ας γνωρίζει επίσης ότι και ο Αβραάμ ήταν πλούσιος, και όμως σώθηκε (διότι ήταν φιλόξενος και φιλόπτωχος, αλλά όχι φιλάργυρος) και ο Ιώβ που δοκιμάσθηκε και σε περίοδο πλούτου και σε περίοδο φτώχειας, όταν ήταν πλούσιος λέγει για τον εαυτό του: «Εἰ ἔταξα χρυσίον εἰς χοῦν μου, εἰ δὲ καὶ λίθῳ πολυτελεῖ ἐπεποίθησα(:ποτέ δεν έκρυψα για αποθησαυρισμό και ασφάλεια εντός της γης το χρυσάφι, ποτέ δε στήριξα την ελπίδα μου στους πολύτιμους λίθους)»[Ιώβ, 31,24].
Επομένως ο έρωτας προς τον πλούτο είναι κακό, που αν δεν προσέχει, και ο φτωχός και ο πλούσιος τον παθαίνει ματαίως. Επειδή μάλιστα ο πονηρός πλούτος μερικές φορές προσλαμβάνει μαζί του και συζυγία πονηρότερη, δηλαδή την υψηλοφροσύνη και την πεποίθηση στον πλούτο, γι' αυτό γράφοντας προς τον Τιμόθεο ο θείος Παύλος λέγει: «Τοῖς πλουσίοις ἐν τῷ νῦν αἰῶνι παράγγελλε μὴ ὑψηλοφρονεῖν, μηδὲ ἠλπικέναι ἐπὶ πλούτου ἀδηλότητι, ἀλλ' ἐν τῷ Θεῷ τῷ ζῶντι, τῷ παρέχοντι ἡμῖν πάντα πλουσίως εἰς ἀπόλαυσιν(: στους πλούσιους του τωρινού αιώνα παράγγελλε να μην υψηλοφρονούν μήτε να έχουν ελπίσει στην αβεβαιότητα του πλούτου, αλλά στον Θεό που μας παρέχει όλα πλούσια προς απόλαυση)»[Α΄Τιμ.6,17].
Διότι η ταπείνωση ανάμεσα στους ανθρώπους είναι επίγνωση αληθείας· και όποιος καυχάται για τον πλούτο που είναι περισσότερα από όλα τα υπάρχοντά μας αληθινά γήινος και ελπίζει σε αυτόν, είναι πραγματικά άφρων και κατά τίποτε ανόμοιος από τους πλουσίους που προέβαλε ο Κύριος σε παραβολή· από τους οποίους ο μεν ένας πλούσιος έχοντας στα πρόθυρα του σπιτιού του τον φτωχό και άρρωστο Λάζαρο ούτε καν τον κοίταζε από την έπαρση που τον διακατείχε, ενώ ο άλλος, ο άφρονας πλούσιος, διαλεγόμενος με την ψυχή του σχετικά με τα θησαυρισμένα για πολλά έτη αγαθά του παρέστησε ποια είναι η ελπίδα στον πλούτο· γι' αυτό τον μεν ένα δέχθηκε άσβεστη φλόγα, τον δε άλλο η αναπόφευκτη απαίτηση της ψυχής του από τους εναντίους.
Βλέπετε το τέλος όσων προσηλώνονται στον πλούτο; Γι' αυτό λέγει ο Δαβίδ: «Μὴ ἐλπίζετε ἐπ᾿ ἀδικίαν καὶ ἐπὶ ἁρπάγματα μὴ ἐπιποθεῖτε· πλοῦτος ἐὰν ῥέῃ, μὴ προστίθεσθε καρδίαν(:εσείς οι άνθρωποι, μη στηρίζετε τις ελπίδες σας στον πλούτο και στην αδικία. Μη φλογίζεστε από τον πόθο για πλούτη, που προέρχονται από αρπαγές. Και αν δείτε σαν ποτάμι να ρέει ο πλούτος μπροστά σας, μην προσκολλάτε σε αυτόν την καρδιά σας)»[Ψαλμ.61,11] · ο Σολομώντας επίσης λέγει: «Ὁ πεποιθὼς ἐπὶ πλούτῳ οὗτος πεσεῖται, ὁ δὲ ἀντιλαμβανόμενος δικαίων οὗτος ἀνατελεῖ(:εκείνος που έχει πεποίθηση και ελπίδα στον πλούτο του, θα πέσει και θα καταστραφεί. Εκείνος όμως που βοηθάει και υποστηρίζει τους αναξιοπαθούντες δικαίους, αυτός θα ανατείλει σαν λαμπρός ήλιος)»[Παροιμ.11,28]· σε άλλο σημείο πάλι παρομοιάζει όσους χάσκουν στα κέρδη με άδη και καταστροφή, λέγοντας: «Καὶ σὺ δὲ ἀπόγραψαι αὐτὰ σεαυτῷ τρισσῶς εἰς βουλὴν καὶ γνῶσιν ἐπὶ τὸ πλάτος τῆς καρδίας σου(:και εσύ γράψε εντός σου αυτούς τους λόγους τρεις φορές, σε τρεις θέσεις της ψυχής σου. Στη θέλησή σου, για να είναι αγαθή, στη γνώση σου, για να είναι αληθής, στο πλάτος της καρδιάς σου, ώστε να πλημμυρίζουν ολόκληρη την ψυχή σου)»[Παροιμ.27,20]· και ο Κύριος λέγει: «Πλὴν οὐαὶ ὑμῖν τοῖς πλουσίοις, ὅτι ἀπέχετε τὴν παράκλησιν ὑμῶν(:Αλίμονο όμως σε σας τους πλουσίους, που χρησιμοποιείτε εγωιστικά τον πλούτο σας για να υπηρετείτε τις σαρκικές σας ανέσεις και απολαύσεις. Αλίμονό σας, διότι, αφού στη ζωή αυτή βρίσκετε πλήρη και τέλεια παρηγοριά στον πλούτο, δεν μένει να ελπίζετε τίποτε στην άλλη ζωή)»[Λουκ.6,24].
Αλλά εμείς, αδελφοί, ας πλουτίσουμε σε αγαθά έργα· ας γεμίσουμε με όσα έχουμε τα στομάχια των φτωχών, ώστε να αξιωθούμε την επηγγελμένη φωνή και ευλογία και να κληρονομήσουμε την ουράνια βασιλεία. Και είθε όλοι μας να την αποκτήσουμε με την χάρη και φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, στον οποίο πρέπει δόξα, κράτος, μεγαλοσύνη και μεγαλοπρέπεια μαζί με τον άναρχο Πατέρα Του και το ζωοποιό Πνεύμα τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Γένοιτο.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
· Αγίου Γρηγορίου Παλαμά Άπαντα τα έργα, τόμος 11, ομιλία ΞΒ΄,σελ.574-583,πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς», Θεσσαλονίκη 1986
· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος Θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
· http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου