ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΑ΄ΛΟΥΚΑ[: Β΄Τιμ.1, 8-18]
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ
[Μέρος δεύτερο: υπομνηματισμός των εδαφίων Β΄Τιμ.1,13-18]
«Ὑποτύπωσιν ἔχε ὑγιαινόντων λόγων ὧν παρ' ἐμοῦ ἤκουσας, ἐν πίστει καὶ ἀγάπῃ τῇ ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ(:Ως υπόδειγμα και τύπο υγιούς διδασκαλίας, απαλλαγμένης από την αρρώστια της πλάνης, να κρατάς γερά τους λόγους που άκουσες από εμένα. Αυτοί οι λόγοι αναφέρονται στην πίστη και την αγάπη που αποκτούμε οι πιστοί όταν είμαστε ενωμένοι με τον Ιησού Χριστό).Τὴν καλὴν παραθήκην φύλαξον διὰ Πνεύματος ῾Αγίου τοῦ ἐνοικοῦντος ἐν ἡμῖν(:τον καλό και πολύτιμο θησαυρό της ευαγγελικής διδασκαλίας που σου εμπιστεύθηκε ο Θεός φύλαξέ τον με την ενίσχυση και τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, το οποίο κατοικεί μέσα μας).Οἶδας τοῦτο, ὅτι ἀπεστράφησάν με πάντες οἱ ἐν τῇ ᾿Ασίᾳ, ὧν ἐστι Φύγελλος καὶ ῾Ερμογένης(:Μη μιμείσαι αυτούς που με εγκατέλειψαν. Γνωρίζεις ότι με εγκατέλειψαν και με αποστράφηκαν όλοι αυτοί που τώρα είναι στην Ασία, ανάμεσα στους οποίους είναι και ο Φύγελλος και ο Ερμογένης).Δῴη ἔλεος ὁ Κύριος τῷ ᾿Ονησιφόρου οἴκῳ, ὅτι πολλάκις με ἀνέψυξε καὶ τὴν ἅλυσίν μου οὐκ ἐπαισχύνθη, (:Ο Κύριος να δώσει το έλεός Του στην οικογένεια του Ονησιφόρου, διότι πολλές φορές μου έδωσε αναψυχή και ανακούφιση και δεν ντράπηκε την αλυσίδα με την οποία είμαι δεμένος), ἀλλὰ γενόμενος ἐν Ρώμῃ σπουδαιότερον ἐζήτησέ με καὶ εὗρε· (:αλλά ήλθε ο ίδιος στη Ρώμη και με μεγάλο ενδιαφέρον και προθυμία με αναζήτησε και με βρήκε)δῴη αὐτῷ ὁ Κύριος εὑρεῖν ἔλεος παρὰ Κυρίου ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ· καὶ ὅσα ἐν ᾿Εφέσῳ διηκόνησε, βέλτιον σὺ γινώσκεις (:ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός να του δώσει να βρει έλεος από τον Κύριο και Πατέρα την ημέρα εκείνη της δευτέρας παρουσίας. Αλλά και πόσο μας βοήθησε και μας υπηρέτησε στην Έφεσο, εσύ το ξέρεις καλύτερα)»[Β΄Τιμ.1,13-18].
Όχι μόνο με τα γράμματα ο Παύλος δείχνει στον μαθητή του τον Τιμόθεο αυτά που πρέπει να πράττει, αλλά ακόμα και με τα λόγια. Κι αυτό και αλλού σε πολλά σημεία το δήλωσε, λέγοντας: «῎Αρα οὖν, ἀδελφοί, στήκετε, καὶ κρατεῖτε τὰς παραδόσεις ἃς ἐδιδάχθητε εἴτε διὰ λόγου εἴτε δι' ἐπιστολῆς ἡμῶν(:Άρα λοιπόν, αδελφοί, σύμφωνα με όσα σας είπαμε, να μένετε αμετακίνητοι και να κρατάτε τις παραδόσεις που διδαχθήκατε είτε με τον προφορικό μας λόγο είτε με επιστολή μας)»[Β΄Θεσ.2,15], πολύ περισσότερο όμως εδώ. Μη λοιπόν νομίσουμε ότι η διδασκαλία τού παραδόθηκε ελλιπής· γιατί πολλά του τα παρέδωσε και άγραφα· και αυτά λοιπόν υπενθυμίζοντάς του έλεγε: «ὑποτύπωσιν ἔχε ὑγιαινόντων λόγων ὧν παρ' ἐμοῦ ἤκουσας(:ως υπόδειγμα και τύπο υγιούς διδασκαλίας, απαλλαγμένης από την αρρώστια της πλάνης, να κρατάς γερά τους λόγους που άκουσες από εμένα)»[Β΄Τιμ.1,13].
Τι σημαίνει όμως αυτό που λέγει; «Όπως ακριβώς συμβαίνει με τους ζωγράφους, λέγει, «σου εντύπωσα την εικόνα της αρετής και όλων εκείνων που είναι αρεστά στον Θεό, βάζοντάς τα μέσα στην ψυχή σου σαν κάποιο κανόνα και αρχέτυπο και όρους. Αυτά λοιπόν φύλαγε· κι αν χρειαστεί να αποφασίσεις κάτι είτε περί πίστεως είτε περί αγάπης είτε περί σωφροσύνης, παίρνε από εκεί τα παραδείγματα· δεν θα σου χρειαστεί να αναζητήσεις εικόνα από άλλους· εκεί όλα βρίσκονται».
«Τὴν καλὴν παραθήκην φύλαξον(:Τον καλό και πολύτιμο θησαυρό της ευαγγελικής διδασκαλίας που σου εμπιστεύθηκε ο Θεός φύλαξέ τον)». Πώς; «διὰ Πνεύματος ῾Αγίου τοῦ ἐνοικοῦντος ἐν ἡμῖν(:με την ενίσχυση και τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, το οποίο κατοικεί μέσα μας)»[Β΄Τιμ.1,14]. Γιατί δεν είναι έργο ανθρώπινης ψυχής, ούτε δυνάμεως, ώστε να μπορέσει να φυλάξει τα τόσα που του εμπιστεύθηκε. Γιατί; Γιατί οι ληστές είναι πολλοί, το σκότος είναι βαθύ· ο διάβολος ακόμη στέκεται άγρυπνος και στήνει παγίδες. Δεν γνωρίζουμε ποια ώρα και ποιον καιρό επιτίθεται. «Πώς λοιπόν», αναρωτιέται ίσως κάποιος, «θα μπορέσουμε να επαρκέσουμε για τη φύλαξή της;».
Με τη βοήθεια του αγίου Πνεύματος, δηλαδή εάν έχουμε μέσα μας το Πνεύμα· αν δεν διώξουμε τη χάρη, θα μένει μέσα μας. Γιατί, «ἐὰν μὴ Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον, εἰς μάτην ἐκοπίασαν οἱ οἰκοδομοῦντες· ἐὰν μὴ Κύριος φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων(:εάν ο ίδιος ο Κύριος δεν οικοδομήσει και δεν ευδοκήσει στην ανοικοδόμηση ενός οίκου, ματαίως κοπίασαν όσοι τον οικοδομούσαν. Εάν ο ίδιος ο Κύριος δεν φυλάξει μία πόλη, ματαίως αγρύπνησαν οι φρουροί της)» [Ψαλμ.126,1]. Αυτό είναι για μας τείχος, Αυτό φρούριο, Αυτό καταφύγιο. Αν λοιπόν κατοικεί μέσα μας Αυτό και μας φυλάσσει, ποια ανάγκη υπάρχει εντολής; «Για να Το κατέχουμε», λέγει, «για να Το φυλάσσουμε και να μην Το διώχνουμε με τις φαύλες πράξεις μας».
Έπειτα αναφέρει τους πειρασμούς, όχι με σκοπό να καταβάλει τον μαθητή, αλλά να τον διεγείρει, ώστε, αν κάποτε και αυτός περιπέσει σε αυτούς, να μην ξαφνιαστεί, έχοντας στραμμένα τα μάτια του στον δάσκαλο και ενθυμούμενος όλα όσα συνέβησαν σε αυτόν.Τι λοιπόν λέγει; Επειδή ήταν φυσικό όταν τον συνέλαβαν να εγκαταλειφτεί και να μην απολαύσει καμία φιλανθρωπία, ούτε ενίσχυση ούτε βοήθεια, αλλά να προδοθεί και από αυτούς ακόμη τους πιστούς και φίλους, άκου τι λέγει: «Οἶδας τοῦτο, ὅτι ἀπεστράφησάν με πάντες οἱ ἐν τῇ ᾿Ασίᾳ(:Μη μιμείσαι αυτούς που με εγκατέλειψαν. Γνωρίζεις ότι με εγκατέλειψαν και με αποστράφηκαν όλοι αυτοί που τώρα είναι στην Ασία)»[Β΄Τιμ.1,15]. Ήταν φυσικό να υπήρχαν τότε στη Ρώμη πολλοί από τα μέρη της Ασίας· «αλλά κανένας δεν μου παραστάθηκε», λέγει, «κανένας δεν με γνώρισε, όλοι αποξενώθηκαν».
Και πρόσεχε τη φιλόσοφη ψυχή του. Ανάφερε μόνο το γεγονός, δεν τους καταράστηκε· αλλά αυτόν που έπραξε αυτό και τον επαίνεσε και ευχήθηκε γι΄αυτόν μύρια αγαθά, όμως εκείνους δεν τους καταράστηκε, αλλά τι λέγει: «ὧν ἐστι Φύγελλος καὶ ῾Ερμογένης. (:ανάμεσα στους οποίους είναι και ο Φύγελλος και ο Ερμογένης). δῴη ἔλεος ὁ Κύριος τῷ ᾿Ονησιφόρου οἴκῳ, ὅτι πολλάκις με ἀνέψυξε καὶ τὴν ἅλυσίν μου οὐκ ἐπαισχύνθη, (:Ο Κύριος να δώσει το έλεός Του στην οικογένεια του Ονησιφόρου, διότι πολλές φορές μου έδωσε αναψυχή και ανακούφιση και δεν ντράπηκε την αλυσίδα με την οποία είμαι δεμένος), ἀλλὰ γενόμενος ἐν Ρώμῃ σπουδαιότερον ἐζήτησέ με καὶ εὗρε· (:αλλά ήλθε ο ίδιος στη Ρώμη και με μεγάλο ενδιαφέρον και προθυμία με αναζήτησε και με βρήκε)», λέγει. Βλέπε πως παντού αναφέρει την ντροπή, όχι τον κίνδυνο, ώστε να μη φοβηθεί ο Τιμόθεος, αν και το πράγμα ήταν γεμάτο από κινδύνους· γιατί προσέκρουσε τότε στον Νέρωνα, επειδή σχετίστηκε με κάποιον του περιβάλλοντός του. «Αλλά όταν ήρθε στη Ρώμη», λέγει, «όχι μόνον δεν απέφυγε τη συνάντησή μου, αλλά και «με αναζήτησε και με βρήκε». «Δῴη αὐτῷ ὁ Κύριος εὑρεῖν ἔλεος παρὰ Κυρίου ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ· καὶ ὅσα ἐν ᾿Εφέσῳ διηκόνησε, βέλτιον σὺ γινώσκεις (:ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός να του δώσει να βρει έλεος από τον Κύριο και Πατέρα την ημέρα εκείνη της δευτέρας παρουσίας. Αλλά και πόσο μας βοήθησε και μας υπηρέτησε στην Έφεσο, εσύ το ξέρεις καλύτερα)»[Β΄Τιμ.1,18].
Τέτοιοι πρέπει να είναι οι πιστοί· ούτε από φόβο να εμποδίζονται, ούτε από απειλή, ούτε από ντροπή, αλλά να βοηθιούνται μεταξύ τους, όπως στον πόλεμο συμπαρίστανται και βοηθούν ο ένας τον άλλο. Γιατί δεν προσφέρουν χάρη τόσο σε αυτούς που κινδυνεύουν, όσο στους εαυτούς τους, κάνοντας τους εαυτούς τους κοινωνούς στα στεφάνια που οφείλονται σε εκείνους, με το να τους συμπαρίστανται στις δυσκολίες τους. Για παράδειγμα: περιήλθε κάποιος από τους αφιερωμένους στον Θεό σε θλίψη, υποφέροντας πολλά δεινά και αγωνιζόμενος με πολλή καρτερία. Εσύ δεν ελκύστηκες ακόμη σε αυτόν τον αγώνα· σου είναι δυνατόν αν θα ήθελες, και χωρίς να μπεις στο στάδιο να γίνεις μέτοχος στα στεφάνια που του επιφυλάσσονται, ερχόμενος κοντά του, παροτρύνοντάς τον, προτρέποντάς τον και ενισχύοντάς τον.
Και ότι αυτό έτσι έχει, άκουσε τι λέγει αλλού γράφοντας: «πλὴν καλῶς ἐποιήσατε συγκοινωνήσαντές μου τῇ θλίψει(:ενώ όμως γνωρίζω να υποφέρω τη στέρηση, εσείς κάνατε πράξη καλή και αξιέπαινη που μου συμπαρασταθήκατε και γίνατε συμμέτοχοι στη θλίψη μου)» [Φιλιπ.4,14] · και πάλι: «ὅτι καὶ ἐν Θεσσαλονίκῃ καὶ ἅπαξ καὶ δὶς εἰς τὴν χρείαν μοι ἐπέμψατε(: διότι ακόμη και στη Θεσσαλονίκη και μία και δύο φορές, μου στείλατε βοηθήματα για τις ανάγκες μου)»[Φιλιπ.4,16]. Και πώς οι απόντες συμμετείχαν στη θλίψη εκείνου που δεν ήταν παρών; Πώς; «Γιατί μου στείλατε», λέγει, «μία και δύο φορές βοήθεια στις ανάγκες μου». Και μιλώντας πάλι για τον Επαφρόδιτο λέγει: ««ὅτι διὰ τὸ ἔργον τοῦ Χριστοῦ μέχρι θανάτου ἤγγισε, παραβουλευσάμενος τῇ ψυχῇ, ἵνα ἀναπληρώσῃ τὸ ὑμῶν ὑστέρημα τῆς πρός με λειτουργίας(: και είναι πράγματι ο Επαφρόδιτος άξιος τιμής, διότι για το έργο του Χριστού έφτασε κοντά στον θάνατο και εξέθεσε στον έσχατο κίνδυνο τη ζωή του , για να αναπληρώσει εκείνο που δεν μπορούσατε να κάνετε εσείς· διότι όταν εσείς δεν μπορούσατε να με υπηρετήσετε, σας αντιπροσώπευσε αυτός και έφερε εκ μέρους σας στη Ρώμη την δωρεά σας, η οποία ήταν θυσία ιερή προς τον Θεό)»[Φιλιπ.2,30].
Όπως ακριβώς δηλαδή στην περίπτωση των βασιλέων τιμώνται όχι μόνο όσοι πολεμούν, αλλά και εκείνοι που φυλάγουν τις στρατιωτικές αποσκευές, και όχι απλώς τιμώνται, αλλά πολλές φορές απόλαυσαν και τα ίδια δώρα, αν και βέβαια δεν μάτωσαν ούτε τα χέρια τους ούτε ζώστηκαν όπλα, αλλά ούτε είδαν καθόλου την εχθρική παράταξη, πολύ περισσότερο αυτό συμβαίνει σε αυτές τις θλίψεις. Γιατί αυτός που βοηθάει τον αθλητή που λιώνει από την πείνα, αυτός που προσφέρει όλη την άλλη υπηρεσία, τιμάται εξίσου με τον αθλητή.
Μη μου σκεφτείς σαν αθλητή τον Παύλο, τον ακαταμάχητο και ακαταγώνιστο, αλλά κάποιον άλλον από τους πολλούς, που δεν θα παρατασσόταν, δεν θα αγωνιζόταν αν δεν συνέβαινε να έχει μεγάλη παρηγοριά, μεγάλη παράκληση. Ώστε αυτοί που ήταν έξω από τον αγώνα και έγιναν αίτιοι της νίκης γι΄ αυτόν που μπήκε στους αγώνες, αυτοί θα μπορούσαν να γίνουν μέτοχοι των στεφάνων που επιφυλάσσονται για τη νίκη. Και τι το θαυμαστό εάν κάποιος αξιώνεται τα ίδια, συμμετέχοντας στους αγώνες με εκείνους που ακόμη ζουν και αγωνίζονται; Καθόσον βέβαια είναι δυνατό να επικοινωνείς και μετά τον θάνατό τους με αυτούς που απήλθαν που ήδη είναι πεθαμένοι, που είναι στεφανωμένοι και που δεν έχουν καμία ανάγκη· γιατί άκουε τον Παύλο που λέγει: «να συμμετέχουμε στις μνήμες των αγίων». «Και πώς», αναρωτιέται ίσως κάποιος, «μπορούμε να συμμετέχουμε;» Όταν θαυμάσεις τον άντρα, όταν κάνεις κάτι από αυτά για τα οποία εκείνος στεφανώθηκε, είναι φανερό ότι έλαβες μέρος μαζί με αυτόν στα αθλήματα και τα στεφάνια.
«Δῴη αὐτῷ ὁ Κύριος εὑρεῖν ἔλεος παρὰ Κυρίου ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ (:Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός να του δώσει να βρει έλεος από τον Κύριο και Πατέρα την ημέρα εκείνη της δευτέρας παρουσίας)», λέγει[Β΄Τιμ.1,18]. «Με ελέησε», λέγει· λοιπόν θα έχει την ανταπόδοση κατά τη φοβερή εκείνη και φρικτή ημέρα, οπότε θα έχουμε ανάγκη από πολύ έλεος. «Είθε να αξιώσει», λέγει, «ο Κύριος σε αυτόν να βρει έλεος από τον Κύριο». Δύο Κύριοι υπάρχουν; Καθόλου, αλλά σε μας ένας Κύριος Ιησούς Χριστός υπάρχει και ένας Θεός. Εδώ εκείνοι που πάσχουν από την αρρώστια του Μαρκίωνα επιτίθενται εναντίον αυτού που λέχθηκε. Αλλά ας μάθουν ότι αυτό συνηθίζεται στη Γραφή, και σε πολλά σημεία είναι δυνατό να βρεις να χρησιμοποιεί αυτή τη συνήθεια η Γραφή, όπως όταν λέγει: «Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου· κάθου ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου(:Είπε ο Κύριος και Θεός μου προς τον Κύριο και Θεό μου, προς τον Μεσσία: “Κάθισε στα δεξιά του θρόνου μου και εγώ θα θέσω όλους τους εχθρούς σου ως υποπόδιο των ποδών σου”)» [Ψαλμ.109,1]· και πάλι: «Εἶπα τῷ Κυρίῳ· Κύριός μου εἶ σύ, ὅτι τῶν ἀγαθῶν μου οὐ χρείαν ἔχεις(:Είπα μέσω της προσευχής προς Εσένα τον Κύριο· “Εσύ είσαι ο Κύριός μου και Εσύ ως ανενδεής, που είσαι, δεν έχεις ανάγκη από τα δικά μου υλικά αγαθά”)»[Ψαλμ. 15,2]· και αλλού: [Γέν.19,24: «καὶ Κύριος ἔβρεξεν ἐπὶ Σόδομα καὶ Γόμοῤῥα θεῖον, καὶ πῦρ παρὰ Κυρίου ἐξ οὐρανοῦ(:Και τότε ο Κύριος έβρεξε επάνω στα Σόδομα και Γόμορρα θειάφι και έριξε από τον ουρανό φωτιά από τον Κύριο)»]. Αυτό εκφράζει πρόσωπα ομοούσια, χωρίς να διαιρεί τη φύση· αυτό το λέγει όχι για να σκεφτούμε δύο ουσίες που διαφέρουν μεταξύ τους, αλλά δύο πρόσωπα που είναι της ίδιας ουσίας το καθένα.
Πρόσεχε όμως και πώς είπε: «είθε να δώσει σε αυτόν ο Κύριος». Ποιο είναι αυτό; Όχι άλλο, αλλά το έλεος. Επειδή αυτός βρήκε έλεος από τον Ονησιφόρο, εύχεται και αυτός να βρει το ίδιο από τον Θεό. Αν λοιπόν ο Ονησιφόρος που ρίχνει τον εαυτό του στους κινδύνους σώζεται από το έλεος, πολύ περισσότερο εμείς. Γιατί είναι φοβερές οι ευθύνες, φοβερές και έχουν ανάγκη από πολλή φιλανθρωπία, ώστε να μην ακούσουμε εκείνον τον φρικτό λόγο: «ἀποχωρεῖτε ἀπ᾿ ἐμοῦ οἱ ἐργαζόμενοι τὴν ἀνομίαν (:Φύγετε μακριά μου εσείς που εργαζόσασταν την ανομία, διότι τα χαρίσματά μου τα χρησιμοποιήσατε όχι για τη δική μου δόξα, αλλά σύμφωνα με τα δικά σας θελήματα και τους εγωιστικούς σας σκοπούς)» [Ματθ.7,23]· ώστε να μην ακούσουμε πάλι εκείνο το φοβερό: «Πορεύεσθε ἀπ᾿ ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ(:εσείς που από τα έργα σας γίνατε καταραμένοι, φύγετε μακριά από μένα στο πυρ το αιώνιο, που έχει ετοιμαστεί για τον διάβολο και τους αγγέλους του)» [Ματθ.25,41]· ώστε να μην ακούσουμε: «καὶ ἐπὶ πᾶσι τούτοις μεταξὺ ἡμῶν καὶ ὑμῶν χάσμα μέγα ἐστήρικται, ὅπως οἱ θέλοντες διαβῆναι ἔνθεν πρὸς ὑμᾶς μὴ δύνωνται, μηδὲ οἱ ἐκεῖθεν πρὸς ἡμᾶς διαπερῶσιν(:Κι εκτός απ’ όλα αυτά υπάρχει ανάμεσα σε μας και σε σας μεγάλο χάσμα, ώστε πολλοί που θέλουν να διαβούν από εδώ σε σας να μην μπορούν, αλλά ούτε κι όσοι είναι από εκεί να μπορούν να περάσουν απέναντι σε μας)» [Λουκά 16,26]· ώστε να μην ακούσουμε εκείνο που είναι γεμάτο από φρίκη: «ἄρατε αὐτὸν καὶ ἐκβάλετε εἰς τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων(:Δέστε τα χέρια και τα πόδια του και πάρτε τον και ρίξτε τον έξω, στο πιο βαθύ σκοτάδι, που είναι μακριά από τη βασιλεία του Θεού. Εκεί οι άνθρωποι θα κλαίνε και θα τρίζουν τα δόντια τους)»[Ματθ.22,13]· ώστε να μην ακούσουμε εκείνο που είναι γεμάτο από πολύ φόβο: «Πονηρὲ δοῦλε καὶ ὀκνηρέ!(: Κακέ και τεμπέλη δούλε!)»[Ματθ.25,26].
Πράγματι το δικαστήριο εκείνο είναι πολύ φρικτό και φοβερό, αν και ο Θεός είναι ήμερος, αν και είναι πράος. Γιατί ονομάζεται «πατὴρ τῶν οἰκτιρμῶν καὶ Θεὸς πάσης παρακλήσεως(:Πατέρας και πηγή ελέους και ευσπλαχνίας και Θεός που χορηγεί κάθε παρηγοριά)» [Β΄Κορ.1,3], και είναι αγαθός όσο κανείς αγαθός, και είναι χρηστός και επιεικής και πολυέλεος και δεν θέλει τον θάνατο του αμαρτωλού ώσπου να επιστρέψει και να ζήσει αυτός [Ιεζ.18,23: «Μὴ θελήσει θελήσω τὸν θάνατον τοῦ ἀνόμου, λέγει Κύριος, ὡς τὸ ἀποστρέψαι αὐτὸν ἐκ τῆς ὁδοῦ τῆς πονηρᾶς καὶ ζῆν αὐτόν;(: Μήπως τάχα εγώ θέλω τον θάνατο του αμαρτωλού, λέγει ο Κύριος, όπως και όσο θέλω και επιθυμώ να απαρνηθεί αυτός τον αμαρτωλό τρόπο της ζωής, να επιστρέψει σε μετάνοια προς εμένα, για να ζήσει επί μακρόν;)»].
Από πού λοιπόν, από πού είναι γεμάτη με τόση αγωνία εκείνη η ημέρα; Πύρινος ποταμός κυλάει μπροστά από το πρόσωπό του· βιβλία των πράξεών μας ανοίγονται· αυτή η ημέρα είναι σαν κλίβανος που καίει· άγγελοι περιτρέχουν και καμίνια πολλά τοποθετούνται. Πώς λοιπόν είναι φιλάνθρωπος; Πώς ελεήμονας; Πώς αγαθός; Φιλάνθρωπος βέβαια είναι και έτσι και μάλιστα από αυτά φαίνεται το μέγεθος της φιλανθρωπίας Του. Γιατί γι' αυτό τόσο πολύ επισείει τον φόβο, για να διεγερθούμε κάποτε προς τον πόθο της βασιλείας του παρακινούμενοι έστω και από αυτά.
Πρόσεχε όμως, σε παρακαλώ, πως δεν αναφέρει απλώς τον Ονησίφορο, αλλά λέγει: «πολλάκις με ἀνέψυξε(:πολλές φορές μου έδωσε αναψυχή και ανακούφιση)».Σαν ακριβώς κάποιον αθλητή που πιέζεται από αδυναμία και από θλίψεις τον αναγέννησε, λέγει, και τον ξαναζωντάνεψε. «Καὶ ὅσα ἐν ᾿Εφέσῳ διηκόνησε, βέλτιον σὺ γινώσκεις (:αλλά και πόσο μας βοήθησε και μας υπηρέτησε στην Έφεσο, εσύ το ξέρεις καλύτερα)».
«Όχι μόνο στην Έφεσο», λέγει, «αλλά και εδώ». Τέτοιος πρέπει να είναι αυτός που επαγρυπνά και βρίσκεται σε συνεχή επαγρύπνηση· δεν πρέπει να εργάζεται μία φορά, ούτε δεύτερη, ούτε τρίτη, αλλά σε όλη τη ζωή του. Γιατί, όπως ακριβώς το σώμα μας δεν διατηρείται στη ζωή δεχόμενο τροφή μία φορά, αλλά έχει ανάγκη από καθημερινή τροφή, έτσι και εδώ στην περίπτωση της ευσέβειας καθημερινά έχουμε ανάγκη από τη βοήθεια των έργων. Έχουμε ανάγκη από πολύ έλεος· άλλωστε για τα αμαρτήματά μας και ο φιλάνθρωπος Θεός κάνει όλα εκείνα, από τα οποία Αυτός δεν έχει καθόλου ανάγκη, αλλά όλα τα κάνει για μας. Γι' αυτό όλα μας τα είπε και τα διηγήθηκε, και όχι μόνο μας τα διηγήθηκε, αλλά και με έργα τα επιβεβαιώνει.
Ήταν βέβαια αξιόπιστος μόνο και από τους λόγους, αλλά για να μη νομίσει κανείς ότι οι λόγοι Του είναι υπερβολικοί και απειλητικοί μόνο, προσθέτει και την επιβεβαίωση με τα έργα. Πώς; Στέλνοντας τις τιμωρίες κατ’ ιδίαν και ομαδικά. Και για να μάθεις από αυτά τα έργα πώς άλλοτε τιμώρησε τον Φαραώ, άλλοτε πάλι έστειλε τον κατακλυσμό των υδάτων προξενώντας εκείνη την καταστροφή, και άλλοτε πάλι προξένησε την καταστροφή εκείνη με φωτιά. Αλλά και τώρα βλέπουμε πολλούς από τους πονηρούς να τιμωρούνται και να πληρώνουν την ποινή τους, πράγματα που είναι υποδείγματα της γέενας.
Για να μην είμαστε λοιπόν βυθισμένοι στον ύπνο, ούτε να δείχνουμε αδιαφορία, ούτε και να ξεχνούμε τους λόγους του, μας τους υπενθυμίζει με τα έργα του και μας διεγείρει, δείχνοντας εδώ κριτήρια, δικαστήρια, ευθύνες. Έπειτα από τους ανθρώπους βέβαια καταβάλλεται τόση φροντίδα για το δίκαιο, ενώ από μέρους του Θεού που και νομοθέτησε αυτά έπρεπε να μη γίνεται κανένας λόγος γι' αυτά; Μα πώς τότε θα ήταν δυνατό να γίνουν αυτά πιστευτά; Γιατί και στην οικία και στην αγορά και παντού είναι δυνατό να δει κανείς δικαστήρια. Στην οικία ο κύριος κάθε μέρα δικάζει τους δούλους και ζητεί λόγο για τα σφάλματά τους, και απ’ αυτά άλλα τα τιμωρεί, ενώ άλλα τα συγχωρεί. Στους αγρούς πάλι ο γεωργός και η γυναίκα δικάζονται καθημερινά· στα πλοία δικάζει ο κυβερνήτης· στα στρατόπεδα ο στρατηγός τους στρατιώτες· και πολλά θα μπορούσε κανείς να βρει δικαστήρια· στα επαγγέλματα ο δάσκαλος δικάζει τον μαθητή. Και κατ’ ιδίαν λοιπόν και δημόσια όλοι δικάζονται αναμεταξύ τους και πουθενά δεν μπορεί να δει κανείς να παραμελείται η δικαιοσύνη, αλλά όλοι παντού λογοδτούν.
Έπειτα εδώ βέβαια η αναζήτηση της δικαιοσύνης είναι σπαρμένη και στην πόλη και στις οικίες και στον καθένα, ενώ εκεί, «ἓνθα δικαιοσύνης πλήρης ἡ δεξιά τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ δικαιοσύνη Αὐτοῦ ὡς ὄρη Θεοῦ(:όπου η δεξιά του Θεού είναι γεμάτη δικαιοσύνη και η δικαιοσύνη Του είναι σαν όρη του Θεού)» [Ψαλμ.35,7], εκεί έπρεπε να μη γίνεται κανένας λόγος για δικαιοσύνη; Και πώς ο Θεός ο κριτής και δίκαιος και ισχυρός και μακρόθυμος ανέχεται και δεν απαιτεί τις τιμωρίες; Εδώ βρίσκεται η αιτία· μακρόθυμος, λέγει, είναι· μακροθυμεί, προσελκύοντάς σε σε μετάνοια· αν όμως επιμένεις, «κατὰ δὲ τὴν σκληρότητά σου καὶ ἀμετανόητον καρδίαν θησαυρίζεις σεαυτῷ ὀργὴν ἐν ἡμέρᾳ ὀργῆς καὶ ἀποκαλύψεως καὶ δικαιοκρισίας τοῦ Θεοῦ(:και σύμφωνα με τη σκληρότητά σου και την αμετανόητη καρδιά σου, που δεν συγκινείται από την τόση καλοσύνη του Θεού, μαζεύεις εναντίον του εαυτού σου θησαυρούς οργής, που θα εξαπολυθούν εναντίον σου την ημέρα που θα ξεσπάσει η θεία οργή και θα αποκαλυφτεί η δίκαιη κρίση του Θεού;)» [Ρωμ.2,5].
Αν λοιπόν είναι δίκαιος, αποδίδει κατά την αξία και δεν παραβλέπει αυτούς που υποφέρουν χωρίς να τιμωρήσει· γιατί αυτό είναι γνώρισμα του δικαίου. Αν είναι ισχυρός, ανταποδίδει και μετά θάνατο και κατά την ανάσταση· γιατί αυτό είναι το γνώρισμα του ισχυρού. Αν δεν ανέχεται επειδή είναι μακρόθυμος, ας μην ταραχτούμε ούτε να λέμε: «Γιατί δεν τιμωρεί εδώ;». Γιατί, αν γινόταν αυτό, θα εξαφανιζόταν προ πολλού το ανθρώπινο γένος, εάν κάθε μέρα μας τιμωρούσε για τα αμαρτήματά μας. Γιατί δεν υπάρχει, δεν υπάρχει ημέρα καθαρή από αμαρτήματα, αλλά διαπράττουμε ή κάποιο μεγάλο ή κάποιο μικρό αμάρτημα. Ώστε δεν θα προλαβαίναμε να γίνουμε ούτε είκοσι ετών ο καθένας, αν δεν ήταν μεγάλη η μακροθυμία και η αγαθότητά Του, δίνοντάς μας μεγάλη προθεσμία για μετάνοια, ώστε να απαλλαγούμε από τις αμαρτίες μας.
Ο καθένας λοιπόν με ορθή συνείδηση, ελέγχοντας τις πράξεις του και στήνοντας στη μέση όλη τη ζωή του, ας εξετάζει αν δεν είναι άξιος για μύριες τιμωρίες και κολασμούς και όταν αγανακτεί και λέγει «γιατί δεν τιμωρείται ο τάδε που διαπράττει άπειρα κακά;», ας σκέπτεται τα δικά του και θα σταματήσει η αγανάκτησή του. Γιατί εκείνα φαίνονται μεγάλα επειδή γίνονται σε μεγάλα και φανερά· αν εξετάσει όμως τα δικά του, ίσως τα βρει περισσότερα.
Γιατί το να αρπάζει κανείς και να είναι πλεονέκτης είναι όμοιο είτε γίνεται για το χρυσάφι, είτε για τον άργυρο· γιατί και τα δύο γεννιούνται από την ίδια διάνοια, κι αυτός που αφαιρεί το μικρό, δεν θα παραιτηθεί να αφαιρέσει και μεγάλο· αν όμως δεν συνέβηκε αυτό, έγινε αυτό όχι εξαιτίας εκείνου, αλλά από σύμπτωση. Ο φτωχός που αδικεί τον φτωχότερο, δεν θα παρέβλεπε να αδικήσει, αν βέβαια μπορούσε, και τον πλούσιο, και επομένως αυτό γίνεται από αδυναμία του και όχι από την αγαθή προαίρεσή του. «Ο τάδε», λέγει ίσως κάποιος, «άρχει και αρπάζει τα πράγματα των αρχομένων». Πες μου όμως εσύ δεν άρπαξες; Μη μου πεις ότι εκείνος αρπάζει τάλαντα χρυσού, ενώ εσύ δέκα οβολούς· γιατί και στην ελεημοσύνη οι άλλοι έβαλαν χρυσό, ενώ εκείνη δύο λεπτά, και δεν πρόσφερε τίποτε λιγότερο από εκείνους. Γιατί; Γιατί κρίνεται η προαίρεση και όχι το πόσο δίνεις.
Έπειτα σχετικά με την ελεημοσύνη έχεις την αξίωση έτσι να δικάζει ο Θεός, ώστε να μη σε θεωρήσει κατώτερο, εάν καταβάλλεις δύο λεπτά εξαιτίας της φτώχειάς σου, από εκείνους που κατέβαλαν μύρια τάλαντα χρυσού, για την πλεονεξία όμως να μη δικάζει έτσι; Και πώς θα μπορούσε αυτό να δικαιολογηθεί; Όπως εκείνη, ενώ κατέβαλε δύο λεπτά ως προς τη διάθεση δεν προσέφερε τίποτε λιγότερο, έτσι και εσύ αφαιρώντας δύο λεπτά δεν βρίσκεσαι σε καλύτερη θέση από εκείνους, αλλά αν πρέπει να πω και κάτι το άξιο θαυμασμού, είσαι περισσότερο πλεονέκτης από αυτούς. Όπως ακριβώς το ίδιο είναι μοιχός κάποιος, είτε μοιχεύσει τη γυναίκα του βασιλιά είτε τη γυναίκα του φτωχού, είτε τη γυναίκα του δούλου, γιατί το αμάρτημα κρίνεται όχι από τη διαφορά των προσώπων, αλλά από τη μοχθηρία της προαιρέσεως εκείνου που διέπραξε το τόλμημα. Έτσι λοιπόν και εδώ. Και μάλιστα εγώ θα έλεγα μοιχό πολύ περισσότερο αυτόν που μοιχεύει την τυχούσα, παρά εκείνον που μοιχεύει την ίδια τη βασίλισσα· γιατί εκεί ο πλούτος, η ωραιότητα και πολλά άλλα ήταν αυτά που τον παρέσυραν, ενώ εδώ τίποτε· ώστε αυτός θα ήταν περισσότερο μοιχός. Πάλι θα μπορούσα να ονομάσω μέθυσο περισσότερο εκείνον που χρησιμοποιεί το άνοστο κρασί· έτσι και πλεονέκτη θα μπορούσα να ονομάσω αυτόν που δεν περιφρονεί ούτε τα μικρά. Γιατί εκείνος που αρπάζει τα πολλά ίσως δείξει αδιαφορία για τα μικρά, ενώ αυτός που αφαιρεί τα μικρά, καθόλου δεν θα περιφρονήσει τα μεγάλα· ώστε αυτός είναι περισσότερο κλέφτης. Γιατί αυτός που δεν περιφρονεί τον άργυρο, πώς θα ήταν δυνατόν να περιφρονήσει το χρυσάφι;
Ώστε, όταν κατηγορούμε τους άρχοντες, ας σκεφτόμαστε τα δικά μας και θα βρούμε τους εαυτούς μας και κλέφτες και πλεονέκτες και πολύ περισσότερο από εκείνους, αν τα κρίνουμε αυτά όχι από την πράξη, αλλά από την προαίρεση, όπως βέβαια και είναι δίκαιο να κρίνουμε. Γιατί πες μου, αν οδηγηθούν στο δικαστήριο κάποιος που πήρε τα πράγματα του φτωχού και άλλος που πήρε τα πράγματα του πλουσίου, και οι δυο δεν θα υποστούν την ίδια τιμωρία; Τι λοιπόν; Ο φονιάς δεν είναι φονιάς το ίδιο είτε σκοτώσει ανάπηρο και φτωχό είτε πλούσιο και αρτιμελή; Όταν λοιπόν πούμε ότι «ο τάδε άρπαξε το χωράφι του τάδε», ας σκεφτούμε τα δικά μας, και έτσι ούτε τους άλλους θα κατακρίνουμε και τον Θεό θα θαυμάσουμε για τη μακροθυμία Του και δεν θα αγανακτήσουμε για το ότι η κρίση Του δεν έρχεται επάνω τους, αλλά και εμείς οι ίδιοι θα γίνουμε λιγότερο πρόθυμοι για την εκτέλεση του κακού. Γιατί όταν δούμε ότι και εμείς οι ίδιοι είμαστε υπόλογοι για τα ίδια, καθόλου δεν θα δυσανασχετήσουμε πλέον, αλλά θα απομακρυνθούμε από τα αμαρτήματά μας και θα επιτύχουμε τα μέλλοντα αγαθά με τη βοήθεια του Ιησού Χριστού του Κυρίου μας, στον Οποίο μαζί με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα ανήκει η δόξα, η δύναμη και η τιμή, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
· Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στην Β΄προς Τιμόθεον επιστολή, ομιλία Γ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1986, τόμος 23,σελίδες 501-519.
· Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 65, σελ. 96-100.
· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
· Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016.
· http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου