Του αγίου Πατρός και Διδασκάλου της Εκκλησίας μας, Ιωάννη του Δαμασκηνού
ΛΟΓΟΣ ΑΠΟΛΟΓΗΤΙΚΟΣ
ΠΡΟΣ OΣΟΥΣ ΔΙΑΒΑΛΛΟΥΝ ΤΙΣ ΑΓΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ
Μέρος τέταρτο: && 21-27
21. Ζωγραφίζουμε τον Χριστό, τον βασιλέα και Κύριο, χωρίς να τον απογυμνώνουμε από το στράτευμά Του˙ γιατί οι άγιοι είναι ο στρατός του Κυρίου. Ας απογυμνώσει ο επίγειος βασιλιάς τον εαυτό του από το στράτευμά του, και έπειτα τον βασιλιά του και Κύριο. Ας βγάλει πρώτα αυτός τη βασιλική αλουργίδα[πορφυρένιο ένδυμα, χαρακτηριστικό των βασιλέων] και το διάδημα [:ταινία που έδενε την κόμη των βασιλέων και συνεκδοχικά το στέμμα και η βασιλική εξουσία], και τότε να καταργήσει το σεβασμό προς εκείνους που θριάμβευσαν εναντίον του τυράννου και έγιναν κύριοι των παθών τους. Γιατί, αν είναι κληρονόμοι του Θεού και συγκληρονόμοι του Χριστού [βλ. Ρωμ. 8,17: «εἰ δὲ τέκνα, καὶ κληρονόμοι, κληρονόμοι μὲν Θεοῦ, συγκληρονόμοι δὲ Χριστοῦ, εἴπερ συμπάσχομεν ἵνα καὶ συνδοξασθῶμεν(:αφού λοιπόν είμαστε παιδιά, είναι φυσικό να είμαστε και κληρονόμοι˙ κληρονόμοι του Θεού ως πατέρας μας, και συγκληρονόμοι του Χριστού ως αδελφού μας. Και γινόμαστε συγκληρονόμοι του Χριστού, αν βεβαίως πάσχουμε μαζί με Αυτόν, έτσι ώστε και να δοξαστούμε μαζί Του)»] και μέτοχοι της θείας δόξας και βασιλείας Του, πώς δεν θα γίνουν και μέτοχοι της επί γης δόξας Του οι φίλοι του Χριστού;
«Δεν σας αποκαλώ δούλους», λέγει ο Θεός, «αλλά εσείς είσθε φίλοι μου» [βλ. Ιω. 15,14-15: «Ὑμεῖς φίλοι μού ἐστε, ἐὰν ποιῆτε ὅσα ἐγὼ ἐντέλλομαι ὑμῖν. οὐκέτι ὑμᾶς λέγω δούλους, ὅτι ὁ δοῦλος οὐκ οἶδε τί ποιεῖ αὐτοῦ ὁ κύριος· ὑμᾶς δὲ εἴρηκα φίλους, ὅτι πάντα ἃ ἤκουσα παρὰ τοῦ πατρός μου ἐγνώρισα ὑμῖν(: Εσείς είστε φίλοι μου. Κι εγώ σας δείχνω την τέλεια και ανυπέρβλητη αγάπη μου θυσιάζοντας τη ζωή μου. Και θα εξακολουθείτε να είστε φίλοι μου, εάν κάνετε όσα εγώ σας ζητώ. Δεν σας ονομάζω πλέον δούλους, διότι ο δούλος χρησιμοποιείται ως απλό όργανο από τον κύριό του και δεν γνωρίζει ποιον σκοπό και ποιον λόγο έχει αυτό που θέλει να κάνει ο κύριός του, όταν του ζητά να εκτελέσει κάποια εντολή του. Σας ονόμασα φίλους, διότι όλα όσα άκουσα από τον Πατέρα μου σας τα γνωστοποίησα· διότι σας θέλω συνεργάτες μου, για να συνεχίσετε με πλήρη επίγνωση το έργο μου)»[Ιω.15,14-15], θα τους στερήσουμε λοιπόν την τιμή που τους έχει δώσει η Εκκλησία;
Πω πω θρασύ χέρι! Πω πω προκλητική γνώμη που αντιστρατεύεται στον Θεό και ενεργεί αντίθετα προς τα προστάγματά Του! Δεν προσκυνάς την εικόνα; Να μην προσκυνάς ούτε τον Υιό του Θεού, ο οποίος είναι εικόνα του αόρατου Θεού ζωντανή [βλ. Κολ. 1,15: «ὅς ἐστιν εἰκὼν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, πρωτότοκος πάσης κτίσεως(:Αυτός ο Υιός είναι εικόνα του αόρατου Θεού, ο οποίος δεν φαίνεται με τα σωματικά μας μάτια. Είναι πρωτότοκος, που δεν κτίσθηκε, αλλά γεννήθηκε από την ίδια την ουσία του Πατρός, πριν να δημιουργηθούν όλα τα κτίσματα)»] και χαρακτήρας απαράλλακτος.
Προσκυνώ την εικόνα του Χριστού ως σαρκωμένου Θεού, της Δέσποινας όλων των ανθρώπων, της Θεοτόκου, ως μητέρας του Υιού του Θεού, των αγίων, ως φίλων του Θεού, οι οποίοι αντιστάθηκαν στην αμαρτία δίνοντας και το αίμα τους και μιμήθηκαν τον Χριστό χύνοντας το αίμα τους γι’ Αυτόν, ο Οποίος προηγουμένως είχε χύσει το δικό Του αίμα γι΄ αυτούς και για όσους πολιτεύθηκαν ακολουθώντας τα ίχνη Του. Αυτών τα κατορθώματα και τα πάθη ζωγραφίζω, επειδή με αυτά αγιάζομαι και καλλιεργείται ο ζήλος μου να τα μιμηθώ[Αυτή είναι η σωστή τοποθέτηση της έννοιας της προσκυνήσεως των άγιων εικόνων].Και αυτά τα σέβομαι και τα προσκυνώ· γιατί ο σεβασμός της εικόνας μεταβαίνει στο πρωτότυπο, λέει ο Μέγας Βασίλειος[ Μ. Βασιλείου Περί του άγιου Πνεύματος, P.G. 32,149C].
Αν ανεγείρεις ναούς για τους αγίους του Θεού, τότε ύψωσε και τα τρόπαιά τους. Παλαιότερα δεν κτιζόταν ναός στο όνομα ανθρώπων, ούτε γιορταζόταν ο θάνατος των δικαίων, αλλά τον πενθούσαν, και όποιος άγγιζε νεκρό εθεωρείτο ακάθαρτος [Αριθμ. 19,11: «Ὁ ἁπτόμενος τοῦ τεθνηκότος πάσης ψυχῆς ἀνθρώπου ἀκάθαρτος ἔσται ἑπτὰ ἡμέρας(:αυτός που αγγίζει το σώμα κάθε νεκρού ανθρώπου θα είναι νομικώς ακάθαρτος για επτά μέρες)»[Αριθμ.19,11], ακόμα και τον ίδιο τον Μωυσή αν άγγιζε. Τώρα όμως γιορτάζονται οι μνήμες των αγίων· πένθησαν το νεκρό σώμα του Ιακώβ [ Γέν. 50, 11-12:
« Καὶ εἶδον οἱ κάτοικοι τῆς γῆς Χαναὰν τὸ πένθος ἐπὶ ἅλωνι Ἀτὰδ καὶ εἶπαν· πένθος μέγα τοῦτό ἐστι τοῖς Αἰγυπτίοις· διὰ τοῦτο ἐκάλεσε τὸ ὄνομα αὐτοῦ Πένθος Αἰγύπτου, ὅ ἐστι πέραν τοῦ Ἰορδάνου. καὶ ἐποίησαν αὐτῷ οὕτως οἱ υἱοὶ αὐτοῦ(: και είδαν οι κάτοικοι της Χαναάν το μεγάλο και βαρύ πένθος όλου εκείνου του πλήθους στο αλώνι Ατάδ και είπαν: ”Αυτό είναι πένθος μεγάλο των Αιγυπτίων”. Για τον λόγο αυτόν ονομάστηκε ο τόπος εκείνος: “Πένθος Αιγύπτου”. Ο τόπος αυτός είναι στην ανατολική όχθη του Ιορδάνη. Και τα παιδιά του Ιακώβ έτσι έκαναν για τον νεκρό πατέρα τους)»], αλλά πανηγυρίζεται ο θάνατος του Στεφάνου. Ή λοιπόν κατάργησε και τις πανηγυρικές μνήμες των αγίων, που γίνονται αντίθετα προς τον παλαιό νόμο, ή επίτρεψε και τις εικόνες που είναι, όπως εσύ ισχυρίζεσαι, αντίθετες προς τον νόμο.
Όμως είναι αδύνατο να μην γιορτάζουμε τις μνήμες των αγίων, γιατί αυτές προστάζει να γίνονται ο χορός των αγίων αποστόλων και των θεοφόρων πατέρων. Από τη στιγμή που ο Θεός Λόγος έγινε σάρκα και ομοιώθηκε εξ ολοκλήρου με εμάς, χωρίς αμαρτία, και ενώθηκε ασύγχυτα με την ανθρώπινη φύση και θέωσε αμετάβλητα τη σάρκα με την ασύγχυτη περιχώρηση της θεότητάς Του και της σάρκας Του, πραγματικά αγιασθήκαμε. Και από τη στιγμή που ο Υιός του Θεού και Θεός, ο Οποίος, ενώ ήταν απαθής κατά τη θεότητα, έπαθε κατά το ανθρώπινο πρόσλημμα και ξεπλήρωσε το δικό μας χρέος, χύνοντας για μας πολύτιμο και αξιοθαύμαστο λύτρο (γιατί το αίμα του Υιού κινεί το έλεος του Πατέρα και είναι σεβαστό από Αυτόν), πραγματικά ελευθερωθήκαμε.
Και από τη στιγμή που, κατεβαίνοντας στον άδη στις ψυχές, που από αιώνες ήταν δεμένες σαν αιχμάλωτες, κήρυξε άφεση και σαν τυφλές που ήταν, τους ξανάδωσε το φως τους[Λουκά 4,19: «κηρῦξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, ἀποστεῖλαι τεθραυσμένους ἐν ἀφέσει, κηρῦξαι ἐνιαυτὸν Κυρίου δεκτόν(:Με έστειλε να κηρύξω άφεση και ελευθερία στους δούλους και αιχμάλωτους της αμαρτίας και να χαρίσω το φως σε εκείνους που έχουν τυφλωμένο τον νου τους από τον σκοτισμό των παθών. Με έστειλε να ελευθερώσω από κάθε ενοχή εκείνους που έχουν καταπληγωθεί και συντριβεί από την αμαρτία. Με έστειλε να κηρύξω και να αναγγείλω την έναρξη της νέας περιόδου, η οποία είναι αρεστή στον Θεό και επιθυμητή στους ανθρώπους˙ διότι την περίοδο αυτή πραγματοποιείται από τον Μεσσία η βουλή του Θεού για τη σωτηρία των ανθρώπων)»], και, αφού έδεσε τον ισχυρό του άδη με την υπεροχή της δύναμής Του [Ματθ.12,29: «ἢ πῶς δύναταί τις εἰσελθεῖν εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ ἰσχυροῦ καὶ τὰ σκεύη αὐτοῦ ἁρπάσαι, ἐὰν μὴ πρῶτον δήσῃ τὸν ἰσχυρόν; καὶ τότε τὴν οἰκίαν αὐτοῦ διαρπάσει(:Ή – αν δεν σας πείθει η απόδειξη αυτή – σας ρωτώ: Πώς μπορεί κάποιος να μπει στο σπίτι του δυνατού διαβόλου και να αρπάξει τους δαιμονισμένους, που τους κατέχει σαν άψυχα σκεύη, εάν δεν κατανικήσει και δεν δέσει πρωτύτερα τον ισχυρό; Και τότε θα διαρπάσει το σπίτι του. Η δύναμη του διαβόλου λοιπόν όχι μόνο δεν έχει καμία σχέση με Εμένα, αλλά αντίθετα κατανικήθηκε και εκμηδενίστηκε από τη δύναμή μου)»], ανέστησε τη σάρκα που γι΄ Αυτόν πήρε από μας, κάνοντάς την άφθαρτη, γίναμε πραγματικά άφθαρτοι.
Από τη στιγμή επίσης που γεννηθήκαμε μέσω του ύδατος και του Πνεύματος [Ιω.3,5: «ἀμὴν ἀμὴν λέγω σοι, ἐὰν μή τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ(:Αληθινά, αληθινά σου λέω ό,τι εάν δεν γεννηθεί κανείς πνευματικά από το νερό του αγίου Βαπτίσματος και από το Άγιο Πνεύμα, το οποίο αοράτως με το νερό αυτό αναγεννά τον άνθρωπο, δεν μπορεί να μπει στη βασιλεία του Θεού)»], πραγματικά υιοθετηθήκαμε και γίναμε κληρονόμοι του Θεού [βλ. Ρωμ.8,17: «Εἰ δὲ τέκνα, καὶ κληρονόμοι, κληρονόμοι μὲν Θεοῦ, συγκληρονόμοι δὲ Χριστοῦ, εἴπερ συμπάσχομεν ἵνα καὶ συνδοξασθῶμεν(:Αφού λοιπόν είμαστε παιδιά, είναι φυσικό να είμαστε και κληρονόμοι˙ κληρονόμοι του Θεού ως πατέρα μας, και συγκληρονόμοι του Χριστού ως αδελφού μας. Και γινόμαστε συγκληρονόμοι του Χριστού, αν βεβαίως πάσχουμε μαζί με Αυτόν, έτσι ώστε και να δοξαστούμε μαζί Του)»]. Γι΄αυτό ο Παύλος τους πιστούς τους ονομάζει αγίους. Γι’ αυτό δεν πενθούμε, αλλά γιορτάζουμε τον θάνατο των αγίων. Γι’ αυτό δεν βρισκόμαστε κάτω από την κυριαρχία του νόμου, αλλά της χάριτος [Ρωμ.6,14: «Ἁμαρτία γὰρ ὑμῶν οὐ κυριεύσει· οὐ γάρ ἐστε ὑπὸ νόμον, ἀλλ᾿ ὑπὸ χάριν(:Και μπορείτε να το κατορθώσετε αυτό, διότι η αμαρτία δεν θα σας κυριεύσει. Διότι δεν είστε πλέον κάτω από την εξουσία του νόμου, που πρόσταζε το ορθό και το δίκαιο, δεν έδινε όμως και την ενίσχυση προκειμένου να το κατορθώσει κανείς αυτό. Αλλά είστε τώρα μέσα στην εξουσία της χάριτος, η οποία και μας συγχωρεί για όσα κακά κάναμε στο παρελθόν, ενώ παράλληλα μας ενισχύει και μας ασφαλίζει για να βαδίζουμε τον δρόμο της αγιότητος)»], επειδή δικαιωθήκαμε με την πίστη [Ρωμ.5,1:«Δικαιωθέντες οὖν ἐκ πίστεως εἰρήνην ἔχομεν πρὸς τὸν Θεὸν διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ(:Αφού λοιπόν γίναμε δίκαιοι μέσω της πίστεως, έχουμε ειρήνη με τον Θεό διαμέσου της μεσιτείας του Κυρίου μας Ιησού Χριστού)»] και γνωρίσαμε τον μόνο αληθινό Θεό - για τον δίκαιο δεν υπάρχει νόμος[Α΄Τιμ.1,9: «εἰδὼς τοῦτο, ὅτι δικαίῳ νόμος οὐ κεῖται, ἀνόμοις δὲ καὶ ἀνυποτάκτοις, ἀσεβέσι καὶ ἁμαρτωλοῖς, ἀνοσίοις καὶ βεβήλοις, πατρολῴαις καὶ μητρολῴαις, ἀνδροφόνοις (:Ας γνωρίζει λοιπόν αυτό όποιος χρησιμοποιεί τον νόμο, ότι δηλαδή ο νόμος δεν ορίστηκε ούτε είναι αναγκαίος για τον δίκαιο· διότι αυτός έχει οδηγό του τον έμφυτο ηθικό νόμο, που φυσικά είναι γραμμένος στην καρδιά του. Ο νόμος ορίστηκε για τους άνομους και τους ανυπότακτους, για τους ασεβείς και αμαρτωλούς, για εκείνους που δεν έχουν ιερό και όσιο και βεβηλώνουν τα πάντα, για όσους κακοποιούν και σκοτώνουν τον πατέρα τους και τη μητέρα τους, για τους φονιάδες)»]-, δεν είμαστε υποδουλωμένοι σαν νήπια στα στοιχεία του νόμου, αλλά, αφού γίναμε άνδρες ώριμοι [Εφ.4,13: «μέχρι καταντήσωμεν οἱ πάντες εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ(:μέχρι να φθάσουμε να έχουμε όλοι μία και την ίδια αληθινή πίστη και τέλεια γνώση του Υιού του Θεού και να προοδεύσουμε πνευματικά, έως ότου γίνουμε ένας τέλειος άνθρωπος˙ και να αποκτήσουμε το μέτρο της πνευματικής ωριμότητος και τελειότητος του Χριστού, δηλαδή να έχουμε πλήρεις τις δωρεές και την πνευματική τελειότητά Του)»], τρεφόμαστε με στέρεη τροφή, όχι με εκείνη που οδηγεί προς την ειδωλολατρία. Ο νόμος είναι καλός γιατί φωτίζει σαν λυχνάρι [ Ψαλμ. 118,105: «Λύχνος τοῖς ποσί μου ὁ νόμος σου καὶ φῶς ταῖς τρίβοις μου(:Ο νόμος είναι φως που με καθοδηγεί για να πολιτεύομαι ορθά και απρόσκοπτα, όπως και ο λύχνος φωτίζει τον καιρό της νύκτας να μην σκοντάφτουν τα πόδια μου. Το θείο Σου αυτό λυχνάρι είναι φως που φωτίζει τις οδούς της ζωής μου)»] σε τόπο κακοτράχηλο, αλλά μέχρι να φωτίσει η ημέρα˙ ήδη όμως ανέτειλε ήλιος στις καρδιές μας και ζωντανό νερό της θεογνωσίας κάλυψε τις θάλασσες των εθνών και όλοι γνωρίσαμε τον Κύριο.
Πέρασαν τα παλαιά, να, όλα έγιναν καινούργια [ Β΄Κορ. 5,17: «ὥστε εἴ τις ἐν Χριστῷ καινὴ κτίσις· τὰ ἀρχαῖα παρῆλθεν, ἰδοὺ γέγονε καινὰ τὰ πάντα (:αλλά εφόσον πεθάναμε μαζί με τον Χριστό, αυτό σημαίνει ότι καθένας που είναι ενωμένος με Αυτόν είναι νέο δημιούργημα. Η αρχαία κατάσταση, την οποία είχε δημιουργήσει ο μωσαϊκός νόμος και η αμαρτία, πέρασε. Ιδού, έχουν γίνει όλα νέα)»]. Λέει λοιπόν ο θείος απόστολος στον Πέτρο, τον πρωτοκορυφαίο των αποστόλων: «Εάν εσύ, ενώ είσαι Ιουδαίος, ζεις ως εθνικός και όχι ως Ιουδαίος, γιατί αναγκάζεις τους εθνικούς να ζουν σαν Ιουδαίοι;» [ Γαλ. 2,14: «ἀλλ᾿ ὅτε εἶδον ὅτι οὐκ ὀρθοποδοῦσι πρὸς τὴν ἀλήθειαν τοῦ εὐαγγελίου, εἶπον τῷ Πέτρῳ ἔμπροσθεν πάντων· εἰ σὺ Ἰουδαῖος ὑπάρχων ἐθνικῶς ζῇς καὶ οὐκ ἰουδαϊκῶς, τί τὰ ἔθνη ἀναγκάζεις ἰουδαΐζειν; (: εγώ όμως όταν είδα ότι δεν βαδίζουν σωστά, σύμφωνα με την αλήθεια του Ευαγγελίου, είπα στον Πέτρο μπροστά σε όλους: Εάν εσύ, ενώ είσαι γεννημένος Ιουδαίος, τώρα που έγινες μαθητής του Χριστού ζεις και συμπεριφέρεσαι όπως οι εθνικοί Χριστιανοί και όχι όπως οι Ιουδαίοι, γιατί με αυτό που κάνεις τώρα αναγκάζεις τους εθνικούς Χριστιανούς να ακολουθούν τα έθιμα και τις παραδόσεις των Ιουδαίων;)»].
Προς τους Γαλάτες πάλι γράφει: «Πληροφορώ κάθε άνθρωπο που περιτέμνεται ότι είναι υποχρεωμένος να τηρήσει ολόκληρο τον νόμο»[Γαλ. 5,3: «Μαρτύρομαι δὲ πάλιν παντὶ ἀνθρώπῳ περιτεμνομένῳ ὅτι ὀφειλέτης ἐστὶν ὅλον τὸν νόμον ποιῆσαι (: Δίνω και πάλι βεβαίωση ενώπιον του Θεού σε κάθε άνθρωπο που περιτέμνεται, ότι έχει την υποχρέωση να τηρεί όλο τον νόμο, αφού με την περιτομή που κάνει, προτιμά τη δικαίωση μέσω του νόμου από τη δικαίωση που δίνει ο Χριστός)».
22. Στα παλιά τα χρόνια, επειδή δεν γνωρίζαμε τον Θεό, δουλεύαμε σε θεούς που δεν ήταν εκ φύσεως θεοί· τώρα όμως που γνωρίσαμε τον Θεό, ή καλύτερα που μας γνώρισε ο ίδιος ο Θεός, πώς να επιστρέψουμε πάλι στα ανίσχυρα και φτωχά στοιχεία; [ Γαλ. 4, 8-9: «Ἀλλὰ τότε μὲν οὐκ εἰδότες Θεὸν ἐδουλεύσατε τοῖς μὴ φύσει οὖσι θεοῖς· νῦν δὲ γνόντες Θεόν, μᾶλλον δὲ γνωσθέντες ὑπὸ Θεοῦ, πῶς ἐπιστρέφετε πάλιν ἐπὶ τὰ ἀσθενῆ καὶ πτωχὰ στοιχεῖα, οἷς πάλιν ἄνωθεν δουλεύειν θέλετε;(: αλλά βέβαια τότε που ήσασταν στο σκοτάδι της ειδωλολατρίας, επειδή δεν γνωρίζετε τον Θεό, είχατε υποδουλωθεί σε θεούς που δεν είναι πραγματικοί. Τώρα όμως που γνωρίσατε τον αληθινό Θεό, ή για να πω καλύτερα, τώρα που σας γνώρισε ο Θεός ως παιδιά Του, πώς επιστρέφετε πάλι στη στοιχειώδη και ατελή θρησκευτική διδασκαλία, που είναι φτωχή, αδύνατη και ανίκανη να σας σώσει; Και θέλετε να υποδουλωθείτε σε αυτήν πάλι τώρα απ’ την αρχή, όπως παλαιότερα;)»]. Είδα τη μορφή του Θεού την ανθρώπινη «και σώθηκε η ψυχή μου» [:Γέν. 32, 30: «καὶ ἐκάλεσεν Ἰακὼβ τὸ ὄνομα τοῦ τόπου ἐκείνου, Εἶδος Θεοῦ· εἶδον γὰρ Θεὸν πρόσωπον πρὸς πρόσωπον, καὶ ἐσώθη μου ἡ ψυχή(: τότε αντιλήφθηκε ο Ιακώβ Ποιος ήταν Εκείνος με τον Οποίο πάλεψε, και γεμάτος ευγνωμοσύνη δοξάζει και ευχαριστεί τον Θεό. Για τον λόγο αυτόν ονόμασε τον τόπο εκείνον “Εμφάνιση Θεού”, διότι είπε: “Είδα τον Θεό πρόσωπο προς πρόσωπο και όμως δεν πέθανα, αλλά εξακολουθώ να ζω! Μεγάλη η συγκατάβαση του Θεού”)». Βλέπω την εικόνα του Θεού όπως την είδε ο Ιακώβ, αν και διαφορετικά στη μια και διαφορετικά στην άλλη περίπτωση· γιατί εκείνος είδε την άυλη μορφή Του, που προμήνυε το μελλοντικό γεγονός, με τα άυλα μάτια του νου, ενώ εγώ βλέπω την εικόνα που ζωντανεύει σαν φωτιά τη μνήμη του Θεού που έγινε ορατός με τη σάρκα. Η σκιά των αποστόλων και τα σουδάρια και τα μαντήλια απομάκρυναν τις αρρώστιες και φυγάδευαν τα δαιμόνια˙ πώς λοιπόν να μη δοξάζεται η σκιά και η εικόνα των αγίων; Ή κατάργησε την προσκύνηση κάθε ύλης, ή μη καινοτομείς ούτε να μετακινείς όρια αιώνια που έθεσαν οι πατέρες σου [ Παροιμ. 22,28: «Μὴ μέταιρε ὅρια αἰώνια, ἃ ἔθεντο οἱ πατέρες σου(: Μην μετατοπίζεις τα αιώνια και παμπάλαια σύνορα των κτημάτων ή οικοπέδων, τα οποία όρισαν και κανόνισαν οι πρόγονοί σου. Μην μεταβάλλεις και μη νοθεύεις τις ιερές σου παραδόσεις και μην εγκαταλείπεις ούτε να αλλάζεις τα αγνά ήθη των προγόνων σου)»]
23. Δεν παρέδωσαν μόνο γραπτώς την εκκλησιαστική θεσμοθεσία, αλλά και με μερικές άγραφες παραδόσεις. Λέει λοιπόν ο θεσπέσιος Μέγας Βασίλειος στο εικοστό έβδομο από τα τριάντα κεφάλαια Περί του αγίου Πνεύματος, που απευθύνονται προς τον Αμφιλόχιο, κατά λέξη τα εξής: «Από τα δόγματα και τις διδασκαλίες που φυλάγονται στην Εκκλησία, άλλα τα έχουμε από τη γραπτή διδασκαλία, και άλλα από την παράδοση των αποστόλων, που μας παραδόθηκαν και τα παραλάβαμε με τη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας, που και τα δύο έχουν το ίδιο κύρος για την ευσέβεια. Κανείς λοιπόν να μη αντιλέγει σε αυτά, έστω και αν έχει μικρή πείρα των εκκλησιαστικών θεσμών γιατί, αν επιχειρούσαμε να απορρίψουμε όλες τις παραδόσεις μας που δεν περιέχονται στην Αγία Γραφή, επειδή τάχα δεν έχουν μεγάλη ισχύ, θα κάναμε λάθος ζημιώνοντας το Ευαγγέλιο στα πιο καίρια σημεία του»[Μ. Βασιλείου, Περί του αγίου Πνεύματος, P.G. 32,188A].Αυτά τα λόγια είναι του Μεγάλου Βασιλείου.
Από πού άλλωστε γνωρίζουμε τον άγιο τόπο του κρανίου[Ματθ.27,33: «Καὶ ἐλθόντες εἰς τόπον λεγόμενον Γολγοθᾶ, ὅ ἐστι λεγόμενος κρανίου τόπος(:και αφού ήλθαν σε κάποιον τόπο που λεγόταν Γολγοθάς, όνομα που σημαίνει τόπος κρανίου)»], τον Γολγοθά, το μνήμα της ζωής; Δεν το παρέλαβαν τα παιδιά από τους πατέρες τους αγράφως; Γιατί, το ότι ο Κύριος σταυρώθηκε στον τόπο του κρανίου και θάφτηκε σε μνήμα που το σκάλισε ο Ιωσήφ στον βράχο, είναι γραμμένο[Ματθ.27,33-60], το ότι όμως αυτά είναι εκείνα που προσκυνούμε τώρα, τα γνωρίζουμε από άγραφη παράδοση, και πολλά αλλά παρόμοια με αυτά. Από πού ξέρουμε την τριπλή κατάδυση στο βάπτισμα; Από πού την συνήθεια να προσευχόμαστε στραμμένοι προς την Ανατολή; Από πού την παράδοση των μυστηρίων; Γι’ αυτό και ο θεσπέσιος απόστολος Παύλος λέει: «Ἄρα οὖν, ἀδελφοί, στήκετε, καὶ κρατεῖτε τὰς παραδόσεις ἃς ἐδιδάχθητε εἴτε διὰ λόγου εἴτε δι᾿ ἐπιστολῆς ἡμῶν(: Άρα λοιπόν, αδελφοί, σύμφωνα με όσα σας είπαμε, να μένετε αμετακίνητοι και να κρατάτε τις παραδόσεις που διδαχθήκατε είτε με τον προφορικό μας λόγο, είτε με επιστολή μας)»[Β΄Θεσ.2,15].
Αφού λοιπόν πολλά και τόσο σημαντικά παραδόθηκαν στην Εκκλησία αγράφως και φυλάχθηκαν μέχρι τώρα, γιατί λεπτολογείς για τις εικόνες;
24. Οι ρήσεις λοιπόν της Γραφής και των πατέρων που αναφέρεις δεν καταδικάζουν την προσκύνηση των δικών μας εικόνων, αλλά των ειδωλολατρών που τις θεοποιούν. Δεν πρέπει λοιπόν, εξαιτίας της καταχρήσεως των εθνικών, να καταργήσουμε και τη δική μας προσκύνηση που γίνεται με ευσέβεια. Εξορκίζουν οι μάγοι και οι γόητες, εξορκίζει και η Εκκλησία τους κατηχουμένους, αλλά εκείνοι βέβαια επικαλούμενοι δαίμονες, ενώ η Εκκλησία τον Θεό εναντίον των δαιμόνων. Οι ειδωλολάτρες αφιερώνουν τις εικόνες στους δαίμονες και τις αποκαλούν θεούς, ενώ εμείς τις αφιερώνουμε στον αληθινό Θεό, που σαρκώθηκε, και στους δούλους[Η έννοια της λέξεως «δούλος» εδώ αναφέρεται στη σχέση του ανθρώπου ως κτίσματος προς τον κτίστη Θεό και δεν σημαίνει εκείνους που δουλικά δέχονται τις εντολές του Θεού] και φίλους του Θεού [Ιω. 15,14: «Ὑμεῖς φίλοι μού ἐστε, ἐὰν ποιῆτε ὅσα ἐγὼ ἐντέλλομαι ὑμῖν(: Εσείς είστε φίλοι μου. Κι εγώ σας δείχνω την τέλεια και ανυπέρβλητη αγάπη μου θυσιάζοντας τη ζωή μου. Και θα εξακολουθείτε να είστε φίλοι μου, εάν κάνετε όσα εγώ σας ζητώ)»], που απομακρύνουν τα στίφη των δαιμόνων.
25. Εάν πάλι ισχυρίζεσαι ότι ο θείος και θαυμάσιος Επιφάνιος[Πρόκειται για τον επίσκοπο Σαλαμίνας Κύπρου(315-403), ο οποίος φέρεται ότι έγραψε μεταξύ άλλων και ένα έργο εναντίον των αγίων εικόνων, τη γνησιότητα του οποίου αμφισβητεί εδώ ο Ιερός Δαμασκηνός] τις απαγόρευσε κατηγορηματικά, πρώτον είναι ενδεχόμενο να είναι ο λόγος του νόθος και πλαστός, να είναι δηλαδή κόπος άλλου και να έχει την επωνυμία άλλου, πράγμα που πολλοί συνηθίζουν να κάνουν. Δεύτερον, γνωρίζουμε ότι ο μακάριος Αθανάσιος απαγόρευσε να τοποθετούν τα λείψανα των αγίων σε λειψανοθήκες, ή μάλλον διέταξε να τα θάβουν στη γη, επειδή ήθελε να καταργήσει την άτοπη συνήθεια των Αιγυπτίων, οι οποίοι δεν έθαβαν τους νεκρούς τους, αλλά τους τοποθετούσαν σε κρεβάτια και φορεία. Ίσως και ο μέγας Επιφάνιος, θέλοντας να διορθώσει κάτι τέτοιο, νομοθέτησε να μην κατασκευάζουν εικόνες, εάν βέβαια δεχθούμε ότι είναι δικός του ο λόγος· γιατί, ότι σκοπός του δεν ήταν να τις απομακρύνει, το μαρτυρεί η εκκλησία του ιδίου του θεσπέσιου Επιφανίου, που μέχρι σήμερα είναι στολισμένη με εικόνες.
Τρίτον, το σπάνιο δεν μπορεί να γίνει νόμος στην Εκκλησία, ούτε ένα χελιδόνι φέρνει την άνοιξη, όπως και ο Γρηγόριος ο θεολόγος[Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος 39, P.G.36,352] δέχεται και η αλήθεια είναι ότι ούτε ένας λόγος είναι σε θέση να ανατρέψει την παράδοση όλης της Εκκλησίας, από τα πέρατα της γης μέχρι τα πέρατα αυτής.
26. Να δέχεσαι λοιπόν το πλήθος των γραφικών και πατερικών ρήσεων, που, αν και η Γραφή λέγει: «τὰ εἴδωλα τῶν ἐθνῶν, ἀργύριον καὶ χρυσίον, ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων (: τα είδωλα που λατρεύουν οι εθνικοί είναι μεν αργυρά και χρυσά, όμως δεν παύουν να είναι μέταλλα άψυχα, τα οποία επεξεργάστηκαν και τους προσέδωσαν τη μορφή των ειδώλων ανθρώπινα χέρια)» [Ψαλμ.113,12], όμως δεν απαγορεύει την προσκύνηση άψυχων ή χειροποίητων έργων, αλλά των εικόνων των δαιμόνων.
27. Ότι βέβαια οι προφήτες προσκύνησαν αγγέλους και ανθρώπους και βασιλείς και ασεβείς και ράβδο, έχει λεχθεί· λέει επίσης και ο Δαβίδ: «Ὑψοῦτε Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν καὶ προσκυνεῖτε τῷ ὑποποδίῳ τῶν ποδῶν αὐτοῦ, ὅτι ἅγιός ἐστι(: Κατανοήστε λοιπόν το ύψος του Κυρίου και αντάξια προς το ύψος αυτό δοξολογείτε Κύριο τον Θεό μας και προσκυνείτε με ευλάβεια τον τόπο μέσα στον Ναό της Σιών, επάνω στον οποίο πατούν οι πόδες Του, διότι είναι αυτός τόπος ιερός και άγιος)»[Ψαλμ.98,5]· [«Υποπόδιο» είναι το στήριγμα που έβαζαν κάτω από τα πόδια τους]. Ο Ησαΐας εξ ονόματος του Θεού λέει: «Ὁ οὐρανός μοι θρόνος, ἡ δὲ γῆ ὑποπόδιον τῶν ποδῶν μου· ποῖον οἶκον οἰκοδομήσετέ μοι; καὶ ποῖος τόπος τῆς καταπαύσεώς μου;(: ο ουρανός ολόκληρος είναι θρόνος μου, ενώ η γη είναι στήριγμα κάτω από τα πόδια μου. Ποιο λοιπόν οίκο θα οικοδομήσετε για Εμένα, ικανό να με περιλάβει; Και ποιος τόπος είναι κατάλληλος για να αναπαυθώ;)»[ Ησ. 66,1]. Ο ουρανός και η γη στον καθένα είναι φανερό ότι είναι κτίσματα. Και ο Μωυσής επίσης και ο Ααρών μαζί με όλο τον λαό προσκύνησαν χειροποίητα πράγματα.
Λέει λοιπόν ο Παύλος, ο χρυσός μελωδός (τέττιξ) της Εκκλησίας στην προς Εβραίους επιστολή: «Χριστὸς δὲ παραγενόμενος ἀρχιερεὺς τῶν μελλόντων ἀγαθῶν διὰ τῆς μείζονος καὶ τελειοτέρας σκηνῆς, οὐ χειροποιήτου, τοῦτ᾿ ἔστιν οὐ ταύτης τῆς κτίσεως(: Αντίθετα ο Χριστός ήλθε ως αρχιερεύς των μελλοντικών αγαθών, των αγαθών δηλαδή της Καινής Διαθήκης. Και εισήλθε στα επουράνια Άγια των Αγίων μέσα από μια ανώτερη και τελειότερη σκηνή, που δεν κατασκευάστηκε από χέρια ανθρώπων. Δηλαδή δεν εισήλθε μέσα από μια επίγεια σκηνή, όπως ήταν η Σκηνή του Μαρτυρίου, αλλά δεδομένου ότι το σώμα Του ήταν η σκηνή και κατοικία του Θεού Λόγου, ασυγκρίτως ανώτερη και τελειότερη, εισήλθε μέσα από τη σκηνή αυτή του σώματός Του. Ακριβώς μάλιστα το σώμα Του αυτό, επειδή συνελήφθη εκ Πνεύματος Αγίου, δεν προερχόταν από την κτίση αυτή, αλλά από νέα πνευματική κτίση)»[ Εβρ.9,11]· και πάλι ο Χριστός δεν εισήλθε σε χειροποίητα άγια, αντίγραφα των αληθινών, αλλά στον ουρανό: «Οὐ γὰρ εἰς χειροποίητα Ἅγια εἰσῆλθεν ὁ Χριστός, ἀντίτυπα τῶν ἀληθινῶν, ἀλλ᾿ εἰς αὐτὸν τὸν οὐρανόν, νῦν ἐμφανισθῆναι τῷ προσώπῳ τοῦ Θεοῦ ὑπὲρ ἡμῶν(: διότι ο Χριστός δεν μπήκε σε Άγια Αγίων που έκτισαν άνθρωποι και αποτελούν απομίμηση και εικόνα των αληθινών Αγίων˙ αλλά μπήκε στον ίδιο τον ουρανό, για να παρουσιαστεί τώρα μπροστά στο πρόσωπο του Θεού και να πρεσβεύει για μας)»[Εβρ.9,24]. Ώστε τα προηγούμενα άγια και η σκηνή και όλα όσα υπήρχαν μέσα σε αυτήν ήταν χειροποίητα, και ότι τα προσκυνούσαν κανείς δεν αντιλέγει.
[Συνεχίζεται]
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
Δεῖτε ὅλο τό κείμενο ἐδῶ:
ΠΗΓΕΣ:
· Ιωάννου Δαμασκηνού Έργα, Προς τους διαβάλλοντας τας αγίας εικόνας, ομιλία Α΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1990, τόμος 3, σελίδες 56-67.
· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
· Η Παλαιά Διαθήκη μετά Συντόμου Ερμηνείας, Παναγιώτης Τρεμπέλας, Αδελφότης Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήνα, 1985.
· Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016.
· http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου