ΚΥΡΙΑΚΗ Ε΄ΝΗΣΤΕΙΩΝ [:Ματθ.20,20-28]
Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΤΩΝ ΥΙΩΝ ΤΟΥ ΖΕΒΕΔΑΙΟΥ
[Μέρος δεύτερο:υπομνηματισμός των εδαφίων Ματθ.20,23-28]
«Καὶ ἀκούσαντες οἱ δέκα ἠγανάκτησαν περὶ τῶν δύο ἀδελφῶν(:Όταν τα άκουσαν αυτά οι δέκα μαθητές, αγανάκτησαν για τη συμπεριφορά αυτή των δύο αδελφών, οι οποίοι ζητούσαν να τους παραγκωνίσουν και να τιμηθούν περισσότερο απ’ αυτούς)».
Τότε αγανάκτησαν λοιπόν οι υπόλοιποι μαθητές. Πότε δηλαδή; Όταν ο Κύριος επιτίμησε τους γιους του Ζεβεδαίου για το αίτημά τους. Διότι, όσο χρόνο η προτίμηση αποτελούσε απόφαση του Χριστού, δεν αγανακτούσαν, αλλά βλέποντας αυτούς να προτιμώνται, το αποδέχονταν και σιωπούσαν επειδή σέβονταν τον διδάσκαλο και Τον τιμούσαν· αλλά και αν ακόμη λυπούνταν στη σκέψη τους, όμως δεν τολμούσαν να το φανερώσουν αυτό. Και στην περίπτωση επίσης του Πέτρου, όταν του έδωσε τα δίδραχμα[πρβ. Ματθ.17,24-27], μολονότι παρουσίασαν κάποια ανθρώπινη αδυναμία, όμως δε λυπήθηκαν, αλλά απλώς Τον ρώτησαν: «τίς ἄρα μείζων ἐστὶν ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν;(:Ποιος λοιπόν άραγε είναι μεγαλύτερος και περισσότερο διακεκριμένος απ’ τους άλλους στη βασιλεία των ουρανών;)»[Ματθ.18,1]. Επειδή όμως στην περίπτωση αυτήν το αίτημα ήταν των μαθητών, αγανακτούν. Αλλά ούτε και πάλι αγανακτούν αμέσως, μόλις το ζήτησαν, αλλά όταν ο Χριστός τούς επιτίμησε και τους είπε ότι δε θα απολαύσουν τα πρωτεία, εάν δεν κάνουν τους εαυτούς τους άξιους γι' αυτά.
Είδες πόσο ατελής ήταν η πνευματικότητα όλων των μαθητών Του, ώστε και αυτοί οι δύο να επιχειρούν να επιβληθούν των δέκα, και εκείνοι να φθονούν τους δύο; Αλλά, όπως προανέφερα, σε παρακαλώ να μου τους δείξεις μετά από όλα αυτά, μετά την επενέργεια της Θείας Χάριτος που τα σωτήρια πάθη του Κυρίου μας ανέβλυσαν και θα τους δεις όλους να είναι απαλλαγμένοι από τα πάθη τους αυτά. Άκουσε λοιπόν πώς αυτός ο ίδιος ο Ιωάννης, που τώρα προσήλθε και ήθελε να εξουσιάζει αυτούς, σε κάθε περίπτωση παραχωρεί τα πρωτεία στον Πέτρο, και στο κήρυγμα και στην επιτέλεση θαυμάτων στις Πράξεις των Αποστόλων[πρβ. Πράξ.3,1 κ.ε.]. Και δεν αποκρύπτει τα κατορθώματα αυτού, αλλά και την ομολογία της πίστεως του Πέτρου διακηρύττει, πράγμα που το έκανε όταν όλοι σιωπούσαν, και την είσοδό του Πέτρου στον τάφο πριν από εκείνον αναφέρει και παρουσιάζει πριν από τον εαυτό του τον Πέτρο. Επειδή όμως και οι δύο παρευρέθησαν πλησίον του Κυρίου κατά την ώρα της σταυρώσεώς Του, μειώνοντας το δικό του εγκώμιο, λέγει χωρίς να αναφέρει το δικό του το όνομα: «ὁ μαθητὴς ὁ ἄλλος, ὃς ἦν γνωστὸς τῷ ἀρχιερεῖ(:εκείνος ο άλλος μαθητής, που ήταν γνωστός στον αρχιερέα)»[Ιω.18,16].
Όσο για τον Ιάκωβο, τον άλλο γιο του Ζεβεδαίου που τότε είχε ζητήσει την πρωτοκαθεδρία, δεν έζησε βέβαια για πολύ ακόμα, αλλά ευθύς εξαρχής έδειξε τόση θέρμη πίστεως και αφού εγκατέλειψε όλα τα ανθρώπινα, έφθασε σε ύψος απερίγραπτο, ώστε αμέσως να σφαγιαστεί για την πίστη του στον Ενανθρωπήσαντα Υιό του Θεού. Έτσι αργότερα εξαιτίας όλων αυτών και οι υπόλοιποι μαθητές έφθασαν στις ανώτερες βαθμίδες της αρετής. Αλλά τότε, πριν το θείο Πάθος, αγανάκτησαν.
Τι κάνει λοιπόν ο Χριστός; «ὁ δὲ Ἰησοῦς προσκαλεσάμενος αὐτοὺς εἶπεν· οἴδατε ὅτι οἱ ἄρχοντες τῶν ἐθνῶν κατακυριεύουσιν αὐτῶν καὶ οἱ μεγάλοι κατεξουσιάζουσιν αὐτῶν(:Ο Ιησούς όμως, αφού τους κάλεσε να πλησιάσουν, είπε: ‘’Γνωρίζετε ότι οι άρχοντες που ηγεμονεύουν στα έθνη συμπεριφέρονται στους λαούς τους ως κύριοί τους, σαν να τους έχουν στα χέρια τους και σαν να είναι οι λαοί κτήματά τους˙ κι εκείνοι που έχουν μεγάλο αξίωμα, όπως είναι οι ανθύπατοι, τους μεταχειρίζονται με μεγάλη εξουσία, σαν να είναι δούλοι τους)». Διότι επειδή θορυβήθηκαν και ταράχτηκαν, τους καθησυχάζει πριν να τους ομιλήσει, με την πρόσκλησή Του και με το ότι τους κάλεσε κοντά Του. Καθόσον οι δύο, επειδή είχαν αποσπαστεί από την ομάδα των δέκα, στέκονταν πλησιέστερα προς Αυτόν, συνομιλώντας με Αυτόν ιδιαιτέρως. Για τον λόγο αυτόν, και αυτούς τους προσκαλεί πλησίον Του, θέλοντας μαζί με αυτό και το αίτημα των υιών του Ζεβεδαίου να διαπομπεύσει και να το ανακοινώσει στους άλλους, θεραπεύοντας το πάθος και αυτών και εκείνων.
Και δεν θεραπεύει το πάθος τους αυτό στην περίπτωση αυτήν με τον ίδιο τρόπο που είχε κάνει λίγο πριν την υποβολή αυτού του αιτήματος[Μαρκ.10,13-16· Ματθ.19,16-30· Λουκά 18,18-30]. Στην προηγούμενη περίπτωση οδηγεί παιδιά στο μέσο και τους παροτρύνει να μιμούνται την αφέλεια και την ταπείνωση αυτών[Μαρκ.10,14-15: ἄφετε τὰ παιδία ἔρχεσθαι πρός με, καὶ μὴ κωλύετε αὐτά· τῶν γὰρ τοιούτων ἐστὶν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ. ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὃς ἐὰν μὴ δέξηται τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ ὡς παιδίον, οὐ μὴ εἰσέλθῃ εἰς αὐτήν(:Όταν όμως το είδε αυτό ο Ιησούς, αγανάκτησε και είπε στους μαθητές: ‘’Αφήστε τα παιδιά να έρχονται κοντά μου και μην τα εμποδίζετε˙ διότι η βασιλεία του Θεού είναι γι’ αυτούς που θα γίνουν σαν αυτά και θα αποκτήσουν παιδική καρδιά και διάθεση. Αληθινά σας λέω˙ εκείνος που δεν θα δεχθεί το λόγο και το κήρυγμα της βασιλείας του Θεού με απλότητα, εμπιστοσύνη και ταπείνωση σαν αυτή που δείχνουν τα παιδιά στους γονείς και δασκάλους τους, δεν θα μπει σε αυτήν’’)»].
Στην περίπτωση, όμως, αυτήν, η προτροπή γίνεται με αυστηρότερο τόνο, και με αντίθετα παραδείγματα, με τα εξής λόγια: «οἴδατε ὅτι οἱ ἄρχοντες τῶν ἐθνῶν κατακυριεύουσιν αὐτῶν καὶ οἱ μεγάλοι κατεξουσιάζουσιν αὐτῶν. οὐχ οὕτως ἔσται ἐν ὑμῖν, ἀλλ᾿ ὃς ἐὰν θέλῃ ἐν ὑμῖν μέγας γενέσθαι, ἔσται ὑμῶν διάκονος(:Γνωρίζετε ότι οι άρχοντες που ηγεμονεύουν στα έθνη συμπεριφέρονται στους λαούς τους ως κύριοί τους, σαν να τους έχουν στα χέρια τους και σαν να είναι οι λαοί κτήματά τους˙ κι εκείνοι που έχουν μεγάλο αξίωμα, όπως είναι οι ανθύπατοι, τους μεταχειρίζονται με μεγάλη εξουσία, σαν να είναι δούλοι τους. Μεταξύ σας όμως δεν πρέπει να συμβαίνει αυτό. Αλλά όποιος θέλει να γίνει μεγάλος ανάμεσά σας, ας είναι υπηρέτης σας κι ας φροντίζει με επιμέλεια πώς να γίνεται ευεργετικός και εξυπηρετικός στους άλλους)», αποδεικνύοντας ότι είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των ειδωλολατρών το να επιδιώκουν με μανία τα πρωτεία.
Πράγματι, είναι τυραννικό το πάθος αυτό και συνεχώς ενοχλεί και τους μεγάλους άντρες, και ακριβώς για τον λόγο αυτόν χρειάζεται και βαθύτερη πληγή. Έτσι λοιπόν προχωρεί σε μεγαλύτερο βάθος, και καταπραΰνει την οργισμένη ψυχή τους, παραθέτοντας το παράδειγμα των εθνικών. Και θεραπεύει των μεν τον φθόνο, των δε την αλαζονεία, λέγοντάς τους σχεδόν τα εξής: «Μην αγανακτείτε σαν να έχετε υβρισθεί. Διότι αυτοί που ζητούν τα πρωτεία κατ’ αυτόν τον τρόπο, βλάπτουν κατεξοχήν και καταντροπιάζουν τους εαυτούς τους, διότι τοποθετούν τους εαυτούς τους μεταξύ των τελευταίων. Δεν είναι όμως τα δικά μας διδάγματα όμοια με των εθνικών. Διότι οι μεν άρχοντες των εθνικών κατατυραννούν τους λαούς τους, ενώ σύμφωνα με τα δικά μας διδάγματα αυτός που είναι δούλος των άλλων, είναι πρώτος σε αξία. Το ότι επίσης αυτά δεν αποτελούν απλώς λόγο, λάβε ως απόδειξη των λόγων μου, αυτά τα οποία κάνω και πάσχω. Αλλά εγώ έκανα και κάτι περισσότερο. Διότι μολονότι ήμουνα βασιλιάς των ουρανίων δυνάμεων, θέλησα να γίνω άνθρωπος και καταδέχθηκα να περιφρονηθώ και να υβρισθώ. Και ούτε και σε αυτά αρκέστηκα, αλλά και έφθασα μέχρι και σε αυτόν τον θάνατο».
Για τον λόγο αυτόν λέγει: «ὥσπερ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθε διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι καὶ δοῦναι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ λύτρον ἀντὶ πολλῶν(:όπως και ο υιός του ανθρώπου δεν ήλθε για να Τον υπηρετήσουν, αλλά για να υπηρετήσει και να δώσει τη ζωή του λύτρο προκειμένου να εξαγορασθούν και να ελευθερωθούν από την αμαρτία και το θάνατο πολλοί)»[Ματθ.20,28]. «Δε σταμάτησα δηλαδή», λέγει, «μέχρι σε αυτό το σημείο, αλλά και την ψυχή μου έδωσα ως λύτρο. Και χάριν ποιων έκανα αυτήν τη θυσία; Προς χάριν των εχθρών. Και εσύ μεν εάν ταπεινωθείς, το κάνεις χάριν του εαυτού σου, ενώ εγώ ταπεινώθηκα προς χάριν δική σου».
Επομένως μη φοβηθείς με τη σκέψη ότι χάνεται η αξιοπρέπειά σου. Διότι όσο και αν ταπεινωθείς, δεν μπορείς να κατέλθεις σε τόσο χαμηλό σημείο, στο οποίο κατήλθε ο Κύριός σου. Αλλά όμως η ταπείνωση αυτή έγινε αιτία ανυψώσεως όλων των ανθρώπων και συνετέλεσε ώστε να εκλάμψει η δόξα του Χριστού. Διότι πριν γίνει άνθρωπος, ήταν γνωστός μόνο στους αγγέλους, όταν όμως έγινε άνθρωπος και σταυρώθηκε, όχι μόνο δεν ελάττωσε εκείνη τη δόξα, αλλά και άλλη απέκτησε, από το ότι Τον γνώρισε όλη η οικουμένη. Μη λοιπόν φοβηθείς, με τη σκέψη ότι δήθεν χάνεις την αξιοπρέπειά σου, εάν ταπεινωθείς· διότι με την ταπείνωσή σου αυτήν αυξάνεται η δόξα σου, με αυτήν γίνεται ακόμη μεγαλύτερη. Αυτή είναι η πόρτα της βασιλείας των ουρανών. Ας μην ακολουθήσουμε λοιπόν την αντίθετη οδό, ούτε να πολεμούμε τους εαυτούς μας. Διότι εάν θελήσουμε να φαινόμαστε μεγάλοι, δε θα γίνουμε μεγάλοι, αλλά αντιθέτως θα γίνουμε οι πιο ασήμαντοι από όλους.
Είδες ότι σε κάθε περίπτωση τούς διδάσκει με τα αντίθετα παραδείγματα, δίνοντάς τους αυτό που επιθυμούν; Και αυτό προηγουμένως το αποδείξαμε πολλές φορές, διότι και στην περίπτωση των φιλάργυρων και των κενόδοξων έτσι ενήργησε. «Γιατί λοιπόν», λέγει, «κάνεις την ελεημοσύνη μπροστά στους ανθρώπους; Για να απολαύσεις δόξα; Μην το κάνεις λοιπόν αυτό και οπωσδήποτε θα απολαύσεις δόξα. Προς ποιο λοιπόν σκοπό θησαυρίζεις; Για να έχεις πλούτη; Λοιπόν, μη θησαυρίσεις εδώ και θα γίνεις πλούσιος εκεί. Έτσι και στην περίπτωση αυτήν. Γιατί ποθείς τα πρωτεία; Για να είσαι πριν από τους άλλους; Λοιπόν διάλεξε την τελευταία θέση και τότε θα απολαύσεις τα πρωτεία. Ώστε εάν θέλεις να γίνεις μεγάλος, μη ζητείς να γίνεις μεγάλος, και τότε θα γίνεις μεγάλος. Διότι αυτό θα πει να είσαι μικρός».
Βλέπεις πώς τους απομάκρυνε από το νόσημα, με το ότι τους απέδειξε ότι η μεν φιλοπρωτία τούς οδηγεί σε αποτυχία, ενώ η ταπείνωση σε επιτυχία, ώστε το ένα να το αποφύγουν, ενώ το άλλο να το επιδιώκουν; Και τους εθνικούς επίσης για τούτο τους ανέφερε, ώστε και με το παράδειγμα αυτό να αποδείξει ότι το πράγμα αυτό είναι επονείδιστο και σιχαμερό. Διότι πρέπει ο μεν υπερήφανος να είναι ασήμαντος, ενώ αντιθέτως ο ταπεινόφρονας να είναι υψηλός. Καθόσον αυτό είναι το αληθινό και γνήσιο ύψος, και το οποίο δεν είναι μόνο κατά λέξη, ούτε ως προς την ονομασία. Και το μεν ύψος του κόσμου είναι αποτέλεσμα ανάγκης και φόβου, ενώ το ύψος της ταπεινοφροσύνης ομοιάζει με το ύψος του Θεού. Ο παρόμοιος άνθρωπος και αν ακόμη δεν θαυμάζεται από κανέναν, παραμένει υψηλός, όπως ακριβώς πάλιν εκείνος, και αν ακόμη υπηρετείται από όλους, είναι πιο ασήμαντος από όλους. Και η μεν μία τιμή είναι αποτέλεσμα ανάγκης, οπότε για τον λόγο αυτόν και χάνεται εύκολα, ενώ η άλλη πηγάζει από τη θέληση, και για τον λόγο αυτόν παραμένει σταθερή. Εξάλλου, και τους αγίους για τον λόγο αυτόν τους θαυμάζουμε, διότι,μολονότι ήσαν ανώτεροι όλων, παρά ταύτα ταπείνωσαν τους εαυτούς τους περισσότερο από όλους. Για τον λόγο αυτόν και μέχρι σήμερα παραμένουν υψηλοί και ούτε ο θάνατός τους κατέστρεψε το ύψος εκείνο.
Εάν όμως θέλετε, ας εξετάσουμε το ίδιο αυτό θέμα βάσει συλλογισμών. Κάποιος λέγεται ότι είναι υψηλός ή όταν είναι υψηλός ως προς το μήκος του σώματός του, ή όταν συμβαίνει να στέκεται σε υψηλό μέρος. Κατά τον ίδιο συλλογισμό κάποιος ονομάζεται χαμηλός, επί τη βάσει των αντίθετων γνωρισμάτων. Ας δούμε λοιπόν ποιος είναι πραγματικά ο υψηλός, ο αλαζόνας ή ο ταπεινός, ώστε να αντιληφθείς ότι τίποτε δεν είναι υψηλότερο από την ταπεινοφροσύνη και τίποτε χαμηλότερο από την αλαζονεία. Ο μεν λοιπόν αλαζόνας επιθυμεί να είναι ανώτερος από όλους και κανένα δεν παραδέχεται ως ισάξιό του, και οποιασδήποτε τιμής και αν τύχει, επιθυμεί και επιδιώκει μεγαλύτερη τιμή και πιστεύει ότι δεν έτυχε καμίας τιμής και περιφρονεί τους ανθρώπους, ενώ ο ίδιος επιθυμεί να τον τιμούν. Τι θα μπορούσε λοιπόν να θεωρηθεί πιο παράλογο από αυτό; Πράγματι αυτό ομοιάζει με αίνιγμα. Διότι εκείνους που δεν υπολογίζει καθόλου, από αυτούς θέλει να δοξάζεται.
Είδες πώς εκείνος που θέλει να υψώνεται, καταπίπτει και ίσταται χαμηλά; Διότι το ότι θεωρεί όλους τους ανθρώπους ως μη έχοντες καμία αξία, σε σύγκριση προς τον εαυτό του, το διακηρύσσει ο ίδιος. Αυτό βέβαια είναι αλαζονεία. Γιατί λοιπόν καταφεύγεις προς εκείνον που τον θεωρείς τελείως ασήμαντο; Γιατί ζητείς να τιμηθείς από εκείνον; Γιατί φέρνεις μαζί σου τόσο πλήθος ανθρώπων;
Βλέπεις τον ταπεινό, που στέκει χαμηλά; Εμπρός λοιπόν, ας εξετάσουμε τον πνευματικά υψηλό. Αυτός γνωρίζει πόσο αξίζει ο άνθρωπος και ότι ο άνθρωπος είναι μεγάλος, αλλά συγχρόνως ότι είναι και έσχατος όλων, και για τον λόγο αυτόν οποιαδήποτε τιμή και αν του αποδοθεί, τη θεωρεί μεγάλη. Ώστε, αυτός ακολουθεί τον εαυτό του και είναι υψηλός και δεν αλλάζει τη γνώμη του. Διότι εκείνους τους θεωρεί μεγάλους, θεωρεί και τις τιμές τους μεγάλες, και αν ακόμη συμβαίνει να είναι μικρές, επειδή θεωρεί αυτούς μεγάλους. Ο αλαζόνας όμως εκείνους που τον τιμούν, δεν τους υπολογίζει καθόλου, ενώ τις τιμές τους τις θεωρεί μεγάλες. Επίσης ο ταπεινός δεν κυριεύεται από κανένα πάθος. Ούτε η οργή μπορεί να τον ενοχλήσει, ούτε ο έρωτας της δόξας, ούτε ο φθόνος, ούτε η ζηλοτυπία. Τι λοιπόν μπορεί να θεωρηθεί υψηλότερο από μία τέτοια ψυχή, που είναι απαλλαγμένη από όλα αυτά; Ο αλαζόνας, αντιθέτως, εξουσιάζεται από όλα αυτά όπως ακριβώς κάποιος σκώληκας που κυλιέται μέσα στον βούρκο. Διότι και η ζηλοτυπία και ο φθόνος και ο θυμός ενοχλούν συνεχώς την ψυχή του.
Ποιος λοιπόν είναι ο υψηλός; Αυτός που εξουσιάζει τα πάθη του ή αυτός που είναι δούλος σε αυτά; Αυτός που τρέμει και τα φοβείται ή αυτός που είναι ακατανίκητος και με κανέναν τρόπο δεν κυριεύεται από αυτά; Ποιο πτηνό θα μπορούσαμε να πούμε ότι πετά ψηλότερα; Αυτό που βρίσκεται υψηλότερα από τα χέρια και τα καλάμια του κυνηγού, ή εκείνο που δεν αφήνει τον κυνηγό ούτε καν να χρειαστεί καλάμια, καθόσον πετά χαμηλά και δεν μπορεί ποτέ να πετάξει υψηλά; Τέτοιος λοιπόν είναι ο αλαζόνας· καθόσον κάθε παγίδα τον συλλαμβάνει εύκολα, επειδή σύρεται στο χώμα.
Εάν όμως θέλεις εξέτασε αυτό και από το γεγονός του πονηρού εκείνου δαίμονος. Διότι πράγματι τι θα μπορούσε να θεωρηθεί πιο ταπεινό από τον διάβολο, επειδή κυριεύτηκε από αλαζονεία; Τι αντίστοιχα θα μπορούσε να θεωρηθεί πιο υψηλό από τον άνθρωπο εκείνον που με τη θέλησή του ταπεινώνει τον εαυτό του; Διότι ο μεν διάβολος σύρεται επάνω στη γη και βρίσκεται κάτω από την πτέρνα μας. Διότι λέγει: «ἰδοὺ δίδωμι ὑμῖν τὴν ἐξουσίαν τοῦ πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων(:Σας δίνω εξουσία να νικάτε και να ποδοπατάτε όλα τα όργανα του σατανά, που σαν φίδια και σκορπιοί επιβουλεύονται και χύνουν το δηλητήριό τους ύπουλα στις ψυχές των ανθρώπων, για να τις νεκρώσουν)»[Λουκά 10,19]. Αντιθέτως, ο ταπεινός άνθρωπος στέκει ψηλά με τους αγγέλους.
Εάν μάλιστα θέλεις το ίδιο πράγμα να διδαχθείς και από τους ανθρώπους, σκέψου τον βάρβαρο εκείνον, που οδηγεί τόσο μεγάλη στρατιά και ο οποίος δεν γνώριζε ούτε αυτά ακόμη που είναι σε όλους γνωστά. Όπως επί παραδείγματι ότι η πέτρα ήταν πέτρα και ότι τα είδωλα ότι ήσαν είδωλα. Για τον λόγο αυτόν και ήταν κατώτερος από αυτά. Αντίθετα, οι ευσεβείς και πιστοί άνθρωποι ανεβαίνουν υψηλότερα και από τον ήλιο. Τι λοιπόν μπορεί να θεωρηθεί υψηλότερο από αυτούς; Διότι αυτοί υπερβαίνουν και αυτές τις αψίδες του ουρανού και προσπερνώντας τους αγγέλους στέκουν γύρω από τον βασιλικό θρόνο.
Αλλά για να αντιληφθείς και από άλλη άποψη την ευτέλεια των αλαζόνων, σε ερωτώ: Ποιος θα ήταν δυνατόν να ταπεινωθεί; Αυτός που βοηθείται από τον Θεό ή αυτός που πολεμείται από Αυτόν; Είναι ολοφάνερο ότι θα ταπεινωθεί αυτός που πολεμείται. Άκουσε λοιπόν τι λέγει για τον καθένα από αυτούς η αγία Γραφή· «μείζονα δὲ δίδωσι χάριν· διὸ λέγει· ὁ Θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν(:Ο Θεός αντιστρατεύεται τους υπερηφάνους, οι οποίοι με τις ηδονές τους περιφρονούν το θέλημά Του και προτιμούν τον κόσμο παρά τον Θεό. Στους ταπεινούς όμως δίνει τη χάρη Του. Αυτοί απαρνούνται τις ηδονές και τον κόσμο για χάρη του)»[Ιάκ.4,6].
Αλλά θα σε ερωτήσω και κάτι άλλο. Ποιος είναι υψηλότερος; Αυτός που είναι αφιερωμένος στον Θεό και προσφέρει θυσία σε Αυτόν ή αυτός που βρίσκεται πολύ μακριά της παρρησίας προς Αυτόν; Αλλά θα ρωτήσει κάποιος: «Και ποια θυσία προσφέρει ο ταπεινόφρονας;». Άκουσε τον Δαβίδ που λέγει: ««θυσία τῷ Θεῷ πνεῦμα συντετριμμένον(:θυσία ευάρεστη και ευπρόσδεκτη στον Θεό είναι εκείνη που προσφέρεται με εσωτερική συντριβή και ειλικρινή μετάνοια· ποτέ ο Θεός δε θα απορρίψει μια καρδιά που αισθάνεται αληθινή συντριβή και ταπείνωση)»[Ψαλμ.50,19]. Είδες του ταπεινού την καθαρότητα;
Πρόσεξε και το ακάθαρτο φρόνημα του υπερήφανου. «ἀκάθαρτος παρὰ Θεῷ πᾶς ὑψηλοκάρδιος(:Ακάθαρτος είναι ενώπιον του Κυρίου κάθε επηρμένος και υπερήφανος)»[Παροιμ.16,5]. Εκτός από αυτά ο ταπεινός έχει τον Θεό που ευχαριστείται με αυτόν. Διότι λέγει: «πάντα γὰρ ταῦτα ἐποίησεν ἡ χείρ μου, καὶ ἔστιν ἐμὰ πάντα ταῦτα, λέγει Κύριος· καὶ ἐπὶ τίνα ἐπιβλέψω, ἀλλ᾿ ἢ ἐπὶ τὸν ταπεινὸν καὶ ἡσύχιον καὶ τρέμοντα τοὺς λόγους μου;(:Προς ποιον να ρίξω στοργικό και προστατευτικό το βλέμμα μου, παρά μόνο στον άνθρωπο τον ταπεινό, τον ήσυχο, ο οποίος τρέμει με σεβασμό τα λόγια μου και αγωνίζεται να τα εφαρμόζει στη ζωή του);»[Ησ.66,2], ενώ αυτός σύρεται μαζί με τον διάβολο· διότι ο υπερήφανος θα πάθει αυτά που έπαθε εκείνος.
Για τον λόγο αυτόν και ο Παύλος έλεγε: «μὴ νεόφυτον, ἵνα μὴ τυφωθεὶς εἰς κρῖμα ἐμπέσῃ τοῦ διαβόλου(:δεν πρέπει ο επίσκοπος να είναι νεοκατήχητος και νεοφυτευμένος στο πνευματικό αμπέλι του Κυρίου. Κι αυτό, για να μην υπερηφανευθεί και πέσει έτσι στην ίδια καταδίκη που έπεσε και ο διάβολος)»[Α΄Τιμ.3,6]. Αλλά του συμβαίνει και το αντίθετο από εκείνο που θέλει. Διότι θέλει να είναι υπερήφανος, για να τιμάται. Αλλά αυτός είναι εκείνος που περιφρονείται περισσότερο από όλους. Διότι αυτοί κατεξοχήν είναι περισσότερο από όλους οι καταγέλαστοι, οι εχθροί και αντίπαλοι όλων, οι νικώμενοι εύκολα από τους εχθρούς τους, οι παρασυρόμενοι εύκολα από την οργή, οι ακάθαρτοι ενώπιον του Θεού.
Τι λοιπόν θα μπορούσε να υπάρξει χειρότερο από αυτό; Διότι αυτό είναι το τέλος των κακών. Τι είναι όμως γλυκύτερο από τους ταπεινούς; Και τι μακαριότερο από τη στιγμή που τους ποθεί και τους αγαπά ο Θεός; Οι άνθρωποι αυτοί και από τους συνανθρώπους τους εκτιμώνται πάρα πολύ, και όλοι τους τιμούν ως πατέρες, τους αγαπούν ως αδελφούς και τους πλησιάζουν ως δικά τους πρόσωπα.
Ας γίνουμε λοιπόν ταπεινοί, για να γίνουμε υψηλοί. Καθόσον η υπερηφάνεια ταπεινώνει σε υπερβολικό βαθμό. Αυτή ταπείνωσε τον Φαραώ. Διότι, λέγει η Γραφή, εκείνος ο Φαραώ είπε γεμάτος αλαζονεία: «τίς ἐστιν οὗ εἰσακούσομαι τῆς φωνῆς αὐτοῦ, ὥστε ἐξαποστεῖλαι τοὺς υἱοὺς Ἰσραήλ; οὐκ οἶδα τὸν Κύριον καὶ τὸν Ἰσραὴλ οὐκ ἐξαποστέλλω(:’’Ποιος είναι αυτός ο Κύριος και Θεός, στην εντολή του οποίου εγώ θα υπακούσω, ώστε να αφήσω ελεύθερους τους Ισραηλίτες; Δε γνωρίζω εγώ αυτόν τον Κύριο και δε θα αφήσω ελεύθερους τους Ισραηλίτες να αναχωρήσουν’’)»[Εξ.5,2], και έγινε έτσι κατώτερος από τις μύγες, τους βατράχους και την κάμπια και στη συνέχεια καταποντίστηκε μαζί με τα όπλα του και τα άλογά του.
Τελείως το αντίθετο όμως συνέβη με τον Αβραάμ, που είπε: «νῦν ἠρξάμην λαλῆσαι πρὸς τὸν Κύριόν μου, ἐγὼ δέ εἰμι γῆ καὶ σποδός(:έχω ήδη αρχίσει να ομιλώ προς τον Κύριο, αν και εγώ είμαι χώμα και στάχτη)»[Γεν.18,27], και κατανίκησε άπειρους βαρβάρους και μολονότι βρέθηκε ανάμεσα στους Αιγύπτιους επέστρεψε φέρνοντας λαμπρότερο τρόπαιο από το προηγούμενο, και ακολουθώντας αυτήν την αρετή γινόταν διαρκώς και υψηλότερος. Για τον λόγο αυτόν εγκωμιάζεται σε κάθε περίπτωση, για τον λόγο αυτόν στεφανώνεται και επαινείται, ενώ ο Φαραώ έγινε και χώμα και στάχτη και οτιδήποτε άλλο υπάρχει ευτελέστερο από αυτά.
Διότι τίποτε δεν αποστρέφεται τόσο ο Θεός, όσο την υπερηφάνεια. Για τον λόγο αυτόν ευθύς εξαρχής έκανε τα πάντα, για να εξαφανίσει αυτό το πάθος. Εξαιτίας της γίναμε θνητοί και μας συνοδεύουν διαρκώς η λύπη και οι οδυρμοί. Για τον λόγο αυτόν ζούμε μέσα στον πόνο, τους ιδρώτες και με διαρκή και καταπιεστική εργασία. Καθόσον η αλαζονεία οδήγησε τον πρώτο άνθρωπο στην αμαρτία, επειδή ήλπισε να γίνει ίσος με τον Θεό. Για τον λόγο αυτόν ούτε και εκείνα που είχε διατήρησε, αλλά εξέπεσε και από αυτά. Τόσο μεγάλο κακό είναι η αλαζονεία· διότι όχι μόνο δεν προσθέτει κανένα κατόρθωμα στη ζωή μας, αλλά εξαφανίζει και τα όσα έχουμε. Όπως ακριβώς πάλι η ταπεινοφροσύνη όχι μόνο δεν καταστρέφει κανένα από αυτά που έχουμε, αλλά προσθέτει και αυτά που δεν έχουμε.
Την ταπεινοφροσύνη λοιπόν ας ποθήσουμε, αυτήν ας επιδιώξουμε, ώστε και την επίγεια τιμή να απολαύσουμε και να επιτύχουμε τη μέλλουσα δόξα, με τη χάρη και τη φιλανθρωπία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, μαζί με τον οποίο ανήκει στον Πατέρα και συγχρόνως και στο άγιο Πνεύμα δόξα και δύναμη, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
- http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Matthaeum.pdf
- Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, ομιλία ΞΕ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1990, τόμος 11Α, σελίδες 289-305.
- Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 68, σελ. 23-34.
- Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
- Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
- Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
- Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016
- http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
- http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
- http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου