Ἑρμηνεία ἀποστολικῆς περικοπῆς τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους ἀπό τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο. Μέρος Δεύτερο

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ 

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΝ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ 

[: Β΄Τιμ. 2,1-10] 

[Μέρος δεύτερο: Υπομνηματισμός των εδαφίων Β΄Τιμ.2,9-10] 

Πρόσεχε, αγαπητέ μου: δεν υπάρχει δόξα στη γη, αλλά η πραγματική δόξα βρίσκεται στους ουρανούς· αν κάποιος θέλει να επιτύχει αιώνια άνεση, ας θλίβεται· αν κάποιος θέλει για πάντα να ευδοκιμεί και να ζει μέσα στην τρυφή, ας περιφρονεί τα πρόσκαιρα. Το ότι η ατιμία είναι δόξα, ενώ η δόξα είναι ατιμία, έλα να το παρουσιάσουμε αυτό όσο είναι δυνατό, για να γνωρίσουμε την πραγματική δόξα. Δεν είναι δυνατό να δοξάζεσαι στη γη· αν όμως θέλεις να δοξάζεσαι, αυτό θα γίνεται με ατιμία. Και εμπρός ας το εξετάσουμε αυτό στα δύο πρόσωπα, του Νέρωνα και του Παύλου. 

Ο Νέρωνας είχε τη δόξα του κόσμου, ενώ ο Παύλος την ατιμία. Πώς; Εκείνος ήταν τύραννος· είχε κατορθώσει πολλά· έστησε τρόπαια, είχε άφθονα πλούτη, παντού άπειρα στρατόπεδα, το περισσότερο μέρος της οικουμένης υποταγμένο. τη βασίλιδα πόλη υποταγμένη· όλη η σύγκλητος υπέκυπτε σε αυτόν, και τα ίδια τα ανάκτορά του ήταν λαμπρά στην όψη. Είτε χρειαζόταν να οπλιστεί, έβγαινε με χρυσό και τίμιους λίθους οπλισμένος· εάν βρισκόταν σε ειρήνη, καθόταν ντυμένος με βασιλική πορφύρα. 

Είχε πολλούς ακολούθους, πολλούς υπασπιστές· αποκαλούνταν «κύριος γης και θάλασσας»· ήταν αυτοκράτορας, Αύγουστος, Καίσαρας βασιλιάς και πολλά άλλα τέτοια ονόματα είχε, που του πρόσφεραν κολακεία και υπηρεσία, και γενικά τίποτε δεν του υπολειπόταν από αυτά που συντελούν σε δόξα. Αλλά και σοφοί και δυνάστες και βασιλείς τον έτρεμαν και φοβούνταν τον άνδρα· καθόσον λεγόταν ότι είναι σκληρός και θρασύς άντρας· ήθελε αυτός να θεωρείται και Θεός και περιφρονούσε όλα τα είδωλα και τον ίδιο τον Θεό των πάντων, και λατρευόταν σαν Θεός. Τι υπάρχει ανώτερο από αυτή τη δόξα; ή καλύτερα τι υπάρχει χειρότερο από την ατιμία; Αλλά δε γνωρίζω πώς το στόμα προέτρεξε κινούμενο από την αλήθεια και έβγαλε την απόφαση πριν από την κρίση. Κατ’αρχήν όμως ας εξετάσουμε το πράγμα σύμφωνα με τη γνώμη των πολλών, σύμφωνα με τη γνώμη των απίστων, σύμφωνα με την κολακεία. Τι μεγαλύτερη δόξα από το να θεωρηθεί αυτός και θεός; Πραγματικά είναι μεγάλη ατιμία αυτό, ενώ είναι κανείς άνθρωπος να επιθυμεί με μανία τέτοια πράγματα· καταρχάς όμως ας εξετάσουμε το πράγμα σύμφωνα με τη γνώμη των πολλών. Τίποτε λοιπόν δεν του έλειπε από την ανθρώπινη δόξα, αλλά σαν θεός λατρευόταν από όλους. 

Αλλά ας εξετάσουμε, αν νομίζετε, παράλληλα με αυτόν και τον Παύλο. Από την Κιλικία ήταν ο άνθρωπος· όλοι γνωρίζουν την απόσταση ανάμεσα στη Ρώμη και στην Κιλικία· ήταν σκηνοποιός, φτωχός, άπειρος από κοσμική σοφία, γνώριζε μόνο την εβραϊκή, γλώσσα περιφρονημένη από όλους, και μάλιστα από τους Ιταλούς. Γιατί δεν περιφρονούν τόσο αυτούς που μιλούν γλώσσα βαρβαρική, ούτε ελληνική, ούτε κάποια άλλη γλώσσα, όσο αυτούς που μιλούν τη γλώσσα των Σύρων· αυτή έχει πολλή σχέση προς την εβραϊκή. Και μην απορήσεις που την περιφρονούσαν· γιατί, αν περιφρονούν την ελληνική γλώσσα, τη θαυμαστή και ωραία, πολύ περισσότερο τη γλώσσα των Εβραίων. Ήταν άνθρωπος που έζησε πολλές φορές μέσα σε πείνα, που κοιμήθηκε πεινασμένος, άνθρωπος γυμνός, μη έχοντας ούτε ρούχο να φορέσει[βλ. Β΄Κορ.11,27: «ἐν κόπῳ καὶ μόχθῳ, ἐν ἀγρυπνίαις πολλάκις, ἐν λιμῷ καὶ δίψει, ἐν νηστείαις πολλάκις, ἐν ψύχει καὶ γυμνότητι(:υπηρέτησα τον Κύριο με κόπο και με μόχθο, με αγρυπνίες πολλές φορές , με πείνα και δίψα, όταν απομονωνόμουν σε μακρινές οδοιπορίες, με νηστείες πολλές φορές, με ψύχος και γυμνότητα, όταν με θερινά ρούχα με έπιανε αιφνιδιαστικά ο χειμώνας)»]. Και όχι μόνο αυτά, αλλά και στη φυλακή κλείστηκε, γιατί έτσι διέταξε ο Νέρωνας, και κλείστηκε στη φυλακή μαζί με ληστές, μαζί με μάγους, με τυμβωρύχους, με φονιάδες, και μαστιζόταν σαν κακούργος, πράγμα βέβαια που και αυτός το λέγει. Ποιος λοιπόν είναι λαμπρότερος; Δεν συμβαίνει του Νέρωνα το όνομα να μην το γνωρίζουν οι πολλοί, ενώ τον Παύλο και Έλληνες και βάρβαροι και Σκύθες και αυτοί που διαμένουν στα πέρατα της οικουμένης να τον υμνούν καθημερινά; 

Όμως ας μην εξετάσουμε τα τωρινά, αλλά τα τότε. Ποιος ήταν λαμπρότερος; Ποιος ενδοξότερος; Εκείνος που ήταν αλυσοδεμένος και δεμένος συρόταν από τη φυλακή, ή αυτός που φορούσε την πορφύρα και έβγαινε από τα ανάκτορα; Οπωσδήποτε ο δεμένος. Πώς; Γιατί ο Νέρωνας αν και είχε και στρατόπεδα και καθόταν με λαμπρή στολή, δεν κατόρθωσε να πραγματοποιήσει εκείνα που ήθελε, ενώ ο δεσμώτης και μεταχειριζόμενος σαν κακούργος, φορώντας ευτελή στολή, όλα τα έκανε αυθεντικότερα. Πώς και με ποιον τρόπο; Ο Νέρωνας έλεγε «μην διαδίδεις τον λόγο της ευσεβείας», αυτός έλεγε «ἐν ᾧ κακοπαθῶ μέχρι δεσμῶν ὡς κακοῦργος· ἀλλ' ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ οὐ δέδεται. διὰ τοῦτο πάντα ὑπομένω διὰ τοὺς ἐκλεκτούς, ἵνα καὶ αὐτοὶ σωτηρίας τύχωσι τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ μετὰ δόξης αἰωνίου (:Για το Ευαγγέλιο αυτό κακοπαθώ ως το σημείο να είμαι αλυσοδεμένος, σαν να ήμουν κακούργος. Αλλά ο λόγος του Θεού δεν δένεται. Για όλους αυτούς τους λόγους και διότι το ευαγγέλιο προοδεύει και δεν είναι δεμένο, με υπομονή υποφέρω, όλα χάρη σε εκείνους, τους οποίους εξέλεξε ο Θεός. Και τα υποφέρω για να επιτύχουν και αυτοί τη σωτηρία, την οποία μας εξασφαλίζει η κοινωνία με τον Ιησού Χριστό και η οποία συνοδεύεται με δόξα αιώνια)»[Β΄Τιμ.2,9-10]. Και περιφρόνησε ο Κίλικας[:ο απόστολος Παύλος καταγόταν από την Ταρσό της Κιλικίας], ο δεσμώτης, ο σκηνοποιός, ο φτωχός, αυτός που ζούσε μέσα στην πείνα, τον Ρωμαίο, τον πλούσιο, το βασιλιά τον κοσμοκράτορα, αυτόν που παρείχε μύρια σε μυρίους· και ενώ είχε τόσο στρατό, τίποτε δεν κατόρθωσε. 

Ποιος επομένως ήταν λαμπρός; Ποιος σεμνός; Εκείνος που νικούσε φορώντας τα δεσμά ή αυτός που νικιόνταν φορώντας την πορφύρα; Εκείνος που στεκόταν κάτω και έριχνε τα βέλη του, ή αυτός που κάθονταν επάνω και δεχόταν τα βέλη; Αυτός που διέτασσε και περιφρονούνταν, ή εκείνος που διατάσσονταν και αδιαφορούσε τελείως για τις διαταγές; Αυτός που ήταν μόνος και υπερείχε, ή εκείνος που νικιόταν αν και είχε αμέτρητο στρατό; Έφευγε λοιπόν ο βασιλιάς, ενώ ο δεσμώτης έστηνε το τρόπαιο εναντίον του. Πες μου λοιπόν, σε ποια μερίδα θα ήθελε κάποιος να ανήκει; Μη μου πεις βέβαια τα όσα συνέβησαν μετά, αλλά πρώτα εξέτασε εκείνα. Σε ποια μερίδα θα ήθελε κάποιος να ανήκει, στην πλευρά του Παύλου ή στην του Νέρωνα; Δεν εννοώ ως προς την πίστη, γιατί αυτό είναι φανερό, αλλά ως προς τη δόξα, τη σεμνότητα και τη λαμπρότητα. Αν κάποιος είναι ευγνώμονας θα έλεγε ότι θα ήθελε να ανήκει στην μερίδα του Παύλου. Γιατί αν είναι πιο λαμπρό το να νικάς από το να νικιέσαι, εκείνος είναι ο ένδοξος. Και δεν είναι τόσο μεγάλο το ότι νίκησε, αλλά το ότι νίκησε με τέτοιο ταπεινό σχήμα εκείνον που είχε τέτοιο λαμπρό σχήμα. Γιατί πάλι θα το πω και δε θα παύσω να λέγω τα ίδια: αλυσοδεμένος ήταν και κατέβαλε εκείνον που φορούσε το διάδημα. 

Αυτή είναι η δύναμη του Χριστού· η αλυσίδα νικούσε το βασιλικό στεφάνι και λαμπρότερο αποδεικνυόταν αυτό το σχήμα από εκείνο· κουρέλια λερωμένα φορούσε, αφού κατοικούσε στη φυλακή, και περισσότερο από την πορφύρα προσέλκυε όλους προς τα δεσμά του που τον περιέβαλλαν. Στεκόταν στη γη κατεχόμενος και με στραμμένο το βλέμμα προς τα κάτω, και όλοι, αφήνοντας τον Νέρωνα που ήταν σε χρυσό αμάξι, πρόσεχαν τον Παύλο, και πολύ σωστά. Γιατί ήταν κάτι το συνηθισμένο το να δει κανείς τον βασιλιά να κάθεται σε ζεύγος ίππων λευκών, ενώ αυτό ήταν πρωτάκουστο και παράδοξο, το να βλέπει δηλαδή κανείς δεσμώτη με τόση μεγάλη παρρησία να συζητά με τον βασιλιά, με όση ο βασιλιάς συζητά με δούλο ελεεινό και ταλαίπωρο. Πλήθος πολύ στεκόταν ολόγυρα, και όλοι ήταν δούλοι του βασιλιά· θαύμαζαν όμως όχι τον δεσπότη τους, αλλά αυτόν που νικούσε τον δεσπότη τους· και εκείνον που όλοι τον φοβούνταν και τον έτρεμαν, αυτόν εκείνος που ήταν μόνος, τον καταπατούσε. Πρόσεξε πόση λαμπρότητα υπάρχει σε αυτά τα δεσμά. 

Τι θα μπορούσε να πει κανείς για τα μετέπειτα; Εκείνου ούτε το μνήμα είναι γνωστό, ενώ αυτός λαμπρότερος από όλους τους βασιλείς βρίσκεται στην ίδια τη βασιλεύουσα πόλη, όπου και νίκησε, όπου και έστησε το τρόπαιο. Εκείνον αν τον θυμηθεί κάποιος, τον θυμάται με μομφή, ακόμα και από τους οικείους(γιατί λέγεται ότι υπήρξε και ασελγής), ενώ η μνήμη του Παύλου παντού υπάρχει με επαίνους, όχι μόνο σε εμάς, αλλά και στους εχθρούς. Γιατί όταν λάμπει η αλήθεια ούτε οι εχθροί μπορούν να φέρονται με αδιαντροπιά· γιατί και αν δεν τον θαυμάζουν για την πίστη, όμως τον θαυμάζουν για την παρρησία του, για την ανδρεία του. Αυτός παντού καθημερινά από τα στόματα όλων ανακηρύσσεται στεφανωμένος, ενώ εκείνος βάλλεται από μομφές και κατηγορίες. Ποια λοιπόν είναι τα λαμπρά; 

Αλλά ξέφυγα επαινώντας το λιοντάρι από τα νύχια, ενώ πρέπει να πω τα πραγματικά. Ποια όμως είναι αυτά; Τα ουράνια· το ότι δηλαδή ο Παύλος θα έρθει με τον βασιλιά των ουρανών και με λαμπρό ένδυμα· το ότι αντίθετα ο Νέρων θα σταθεί τότε λυπημένος και σκυθρωπός. Εάν όμως σου φαίνομαι ότι λέγω απίστευτα και καταγέλαστα, εσύ είσαι καταγέλαστος γελώντας με αυτά που δεν είναι άξια για γέλια. Γιατί, αν δεν πιστεύεις στα μέλλοντα, πίστεψε από αυτά που έχουν συμβεί· ακόμα δεν έφτασε ο καιρός των στεφάνων, και ο αθλητής απόλαυσε τόση τιμή, όταν θα έρθει ο αγωνοθέτης πόση τιμή θα απολαύσει; Αν μέσα στους ξένους ήταν ξένος, ξένος και παρεπίδημος, και θαυμάζεται τόσο, όταν θα βρεθεί στα δικά του ποιο αγαθό δε θα απολαύσει; «Τώρα είναι η ζωή μας κρυμμένη μαζί με τον Χριστό στον Θεό», και όμως ο πεθαμένος ενεργεί και τιμάται περισσότερο από τους ζωντανούς· όταν θα έρθει η ίδια η ζωή μας, σε τι δε θα μετάσχει; Τι είναι αυτό που δε θα πετύχει; Γι' αυτό ο Θεός τον έκανε να απολαύσει αυτήν την τιμή, όχι επειδή εκείνος την είχε ανάγκη της δόξας των μεταγενεστέρων. Γιατί, αν βρισκόμενος μέσα στο σώμα περιφρονούσε τη δόξα των πολλών, πολύ περισσότερο τώρα που απαλλάχτηκε το σώμα. Και όχι βέβαια γι' αυτό μόνο έκανε αυτόν να απολαύσει την τιμή, αλλά για να οδηγηθούν από τα παρόντα στα μέλλοντα αυτοί που δεν τα πιστεύουν αυτά. 

Λέγω ότι θα έρθει ο Παύλος με τον Βασιλιά των ουρανών όταν θα γίνει η ανάσταση και θα απολαύσει μύρια αγαθά. Αλλά ο άπιστος δεν πιστεύει· λοιπόν θα πιστέψει από τα παρόντα. Λαμπρότερος από τον βασιλιά είναι ο σκηνοποιός, εντιμότερος από τον βασιλιά· κανένας που έγινε βασιλιάς της Ρώμης δεν απόλαυσε τόση τιμή· αλλά ο βασιλιάς εκείνος βρίσκεται κάπου έξω πεταμένος, ενώ αυτός κατέχει το κέντρο της πόλεως, σαν να είναι και να ζει σαν βασιλιάς. Από αυτά πίστεψε και για τα μελλοντικά. Αν εδώ, όπου διωκόταν, όπου κατηγορούνταν, απόλαυσε τόση τιμή, όταν έρθει τι θα συμβεί; Αν ενώ ήταν σκηνοποιός, έγινε τόσο λαμπρός, όταν έρθει απαστράπτοντας από τις ηλιακές ακτίνες τι θα συμβεί; Αν, ενώ ήταν τόσο ευτελής, τόση μεγαλοπρέπεια υπερέβαλε, όταν έρθει ποιον δε θα υπερβάλλει; Μήπως είναι δυνατό να ξεφύγει κανείς την πραγματικότητα; Ποιον δε συγκινεί το ότι ο σκηνοποιός έγινε εντιμότερος από εκείνον που θαυμάστηκε περισσότερο από όλους τους βασιλείς; Αν εδώ έγινε κάτι πέρα από τη φύση, πολύ περισσότερο θα γίνει στον μέλλοντα αιώνα. 

Πίστεψε, άνθρωπε, στα παρόντα, αν δεν θέλεις να πιστέψεις στα μέλλοντα· πίστεψε, άνθρωπε, στα ορατά, αν δε θέλεις να πιστέψεις στα αόρατα· αν όμως δε θέλεις, είναι κατάλληλο να πούμε το αποστολικό: «Διὸ μαρτύρομαι ὑμῖν ἐν τῇ σήμερον ἡμέρᾳ ὅτι καθαρὸς ἐγὼ ἀπὸ τοῦ αἵματος πάντων(:και επειδή δεν πρόκειται να ξαναϊδωθούμε, γι' αυτό σας βεβαιώνω ενώπιον του Θεού τη σημερινή ημέρα ότι εγώ δεν έχω καμία ευθύνη για όλους εσάς, εάν συμβεί κανείς από σας να χαθεί)»[Πράξ.20,26-27]· γιατί όλα σας τα μαρτυρήσαμε και τίποτε δεν παραλείψαμε από αυτά που οφείλαμε να σας πούμε· εσείς κατηγορείστε τους εαυτούς σας και να σκέφτεστε την τιμωρία στη γέενα. 

Εμείς, τέκνα μου αγαπητά, ας γινόμαστε μιμητές του Παύλου όχι μόνο στην πίστη, αλλά και στον τρόπο ζωής. Για να επιτύχουμε δόξα επουράνια, ας περιφρονήσουμε την εδώ δόξα. Τίποτε ας μη μας ελκύσει από όλα τα παρόντα· ας περιφρονήσουμε τα ορατά, για να επιτύχουμε τα ουράνια ή καλύτερα και αυτά θα τα επιτύχουμε μέσω εκείνων, πλην όμως πρώτος σκοπός μας ας είναι να επιτύχουμε εκείνα, τα οποία μακάρι να τα αξιωθούμε όλοι μας. 

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ, 

επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος 

ΠΗΓΕΣ: 

· https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-epistulam-ii-ad-timotheum.pdf

· Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στην Β΄προς Τιμόθεον επιστολήν , πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1986, τόμος 23, ομιλία Δ΄, σελίδες 533-541. 

· http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html

· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014. 

· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009. 

· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005. 

· http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

· http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm