Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά
ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ
«Καιρῷ δεκτῷ ἐπήκουσά σου καὶ ἐν ἡμέρᾳ σωτηρίας ἐβοήθησά σοι καὶ ἔπλασά σε καὶ ἔδωκά σε εἰς διαθήκην ἐθνῶν τοῦ καταστῆσαι τὴν γῆν καὶ κληρονομῆσαι κληρονομίας ἐρήμους (:Στον κατάλληλο και ευνοϊκό καιρό σε άκουσα με προσοχή και σε ημέρα που δίνεται η σωτηρία, σε βοήθησα και σε έπλασα και σε έδωσα για να συναφθεί Διαθήκη με τα έθνη, για να αποκατασταθεί η γη με τους κατοίκους της και να κληρονομήσεις ερημωμένες εκτάσεις και λαούς ως μόνιμο κτήμα κληρονομίας ηθικής)», είπε ο Θεός μέσω του Ησαΐα[Ησ. 49,8]. Καλό λοιπόν είναι να πω σήμερα το αποστολικό εκείνο προς την αγάπη σας: «Ἰδοὺ νῦν καιρὸς εὐπρόσδεκτος, ἰδοὺ νῦν ἡμέρα σωτηρίας Να λοιπόν, τώρα είναι καιρός κατάλληλος, να, τώρα είναι ημέρα σωτηρίας)»[Β΄ Κορ. 6,2]· «ἡ νὺξ προέκοψεν͵ ἡ δὲ ἡμέρα ἤγγικεν. ἀποθώμεθα οὖν τὰ ἔργα τοῦ σκότους͵ ἐνδυσώμεθα δὲ τὰ ὅπλα τοῦ φωτός»(:Η ζωή αυτή, που μοιάζει με νύχτα σκοτεινή, προχώρησε, ενώ η ημέρα της άλλης ζωής πλησίασε. Κι αν ακόμη δεν έλθει ο Κύριος σύντομα με την ένδοξη δευτέρα Του παρουσία, έρχεται όμως για τον καθένα μας με τον θάνατο. Πλησιάζει λοιπόν για τον καθένα μας η ημέρα της άλλης ζωής. Ας αποθέσουμε λοιπόν σαν νυκτερινά ενδύματα τα έργα της αμαρτίας, που γίνονται στο σκοτάδι, και ας ντυθούμε σαν άλλα όπλα τα φωτεινά έργα της αρετής)»[Ρωμ. 13,12].
Διότι προσεγγίζει η ανάμνηση των σωτηριωδών παθημάτων του Χριστού και το νέο και μέγα και πνευματικό Πάσχα, το βραβείο της απαθείας, το προοίμιο του μέλλοντος αιώνος. Και το προκηρύσσει ο Λάζαρος που επανήλθε από τα βάραθρα του άδη, αφού αναστήθηκε από τους νεκρούς την τετάρτη ημέρα με μόνο τον λόγο και το πρόσταγμα του Θεού, που έχει την εξουσία ζωής και θανάτου, και προανυμνούν παιδιά και πλήθη λαού άκακα, με την έμπνευση του θείου Πνεύματος, Αυτόν που λυτρώνει από τον θάνατο, που ανεβάζει τις ψυχές από τον άδη, που χαρίζει αΐδια ζωή στην ψυχή και το σώμα.
«Ὁ γὰρ θέλων ζωὴν ἀγαπᾶν καὶ ἰδεῖν ἡμέρας ἀγαθὰς παυσάτω τὴν γλῶσσαν αὐτοῦ ἀπὸ κακοῦ καὶ χείλη αὐτοῦ τοῦ μὴ λαλῆσαι δόλον(:Προσέχετε πολύ τις παρεκτροπές της γλώσσας· διότι, όπως λέει η Αγία Γραφή, εκείνος που θέλει να απολαμβάνει ζωή ακούραστη, άνετη και ειρηνική και να δει ημέρες καλές και ευτυχισμένες, ας σταματήσει τη γλώσσα του από το να λέει το κακό και ας προσέχει να μη βγαίνουν από τα χείλη του ψέματα και απάτες)»[Α΄ Πέτρ. 3,10]· ας εκκλίνει από το κακό και ας πράττει το αγαθό [Ψαλμ. 33, 13-15: «Τίς ἐστιν ἄνθρωπος ὁ θέλων ζωήν, ἀγαπῶν ἡμέρας ἰδεῖν ἀγαθάς; παῦσον τὴν γλῶσσάν σου ἀπὸ κακοῦ καὶ χείλη σου τοῦ μὴ λαλῆσαι δόλον. ἔκκλινον ἀπὸ κακοῦ καὶ ποίησον ἀγαθόν, ζήτησον εἰρήνην καὶ δίωξον αὐτήν(:Ποιος άνθρωπος θέλει να ζήσει ζωή μακρόχρονη και ειρηνική και να απολαύσει ημέρες ανέσεως και ευτυχίας; Εσύ που ποθείς αυτό, πάψε τη γλώσσα σου από κακολογίες πικρές και κλείσε τα χείλη σου, για να μη λαλούν κατασκευάσματα δόλια και συκοφαντικές επινοήσεις με σκοπό την καταστροφή του πλησίον. Τα παρακολουθεί αλάνθαστα Αυτός που μόνος και χωρίς τη βοήθεια κανενός έπλασε τις καρδιές τους και ο Οποίος κατανοεί τα έργα τους, γνωρίζοντας και αυτά τα μυστικά ελατήρια, από τα οποία προήλθαν αυτά)» ].
Κακό λοιπόν είναι η γαστριμαργία, η μέθη και η ασωτία- κακό είναι η φιλαργυρία, η πλεονεξία και η αδικία· κακό είναι η κενοδοξία, η θρασύτητα και η υπερηφάνεια. Ας αποφύγει λοιπόν ο καθένας τέτοια κακά και ας επιτελεί τα αγαθά. Ποια είναι αυτά; Η εγκράτεια, η νηστεία, η σωφροσύνη, η δικαιοσύνη, η ελεημοσύνη, η μακροθυμία, η αγάπη, η ταπεινοφροσύνη. Ας επιτελούμε λοιπόν αυτά, για να μεταλάβουμε επάξια τον Αμνό του Θεού που θυσιάστηκε για χάρη μας και ας λάβουμε από Αυτόν, τον αρραβώνα της αφθαρσίας, για να τον φυλάξουμε κοντά μας, σε επιβεβαίωση της ουράνιας κληρονομίας που μας έχει υποσχεθεί.
Αλλά είναι μήπως δυσκατόρθωτο το αγαθό και οι αρετές είναι δυσκολότερες από τις κακίες; Εγώ πάντως δεν το βλέπω· διότι περισσοτέρους πόνους υφίσταται από εδώ ο μέθυσος και ο ακρατής από τον εγκρατή, ο ακόλαστος από τον σώφρονα, ο αγωνιζόμενος να πλουτίσει από αυτόν που ζει με αυτάρκεια, αυτός που επιζητεί ν' αποκτήσει δόξα από αυτόν που περνάει τη ζωή του σε αφάνεια· αλλά επειδή λόγω της αγάπης μας προς τις ηδονές οι αρετές μάς φαίνονται δυσκολότερες, ας βιάσουμε τους εαυτούς μας· διότι ο Κύριος λέγει: «Ἀπὸ δὲ τῶν ἡμερῶν ᾽Ιωάννου τοῦ βαπτιστοῦ ἕως ἄρτι ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται, καὶ βιασταὶ ἁρπάζουσιν αὐτήν(: Νέοι χρόνοι ήλθαν τώρα. Άλλη η εποχή πριν από τον Ιωάννη και άλλη η σημερινή εποχή. Από την εποχή που άρχισε το κήρυγμά του ο Ιωάννης έως τώρα, η βασιλεία των ουρανών, την οποία δεν μπορούσε κανείς να αποκτήσει, κερδίζεται με τη βία, και εκείνοι που μεταχειρίζονται σπουδή και βία πάνω στον εαυτό τους, την αρπάζουν γρήγορα, πριν τους φύγει, και την κρατούν σφιχτά)»[Ματθ. 11,12].
Χρειαζόμαστε λοιπόν όλοι προσπάθεια και προσοχή, ένδοξοι και άδοξοι, άρχοντες και αρχόμενοι, πλούσιοι και πτωχοί, ώστε να απομακρύνουμε από την ψυχή μας τα πονηρά αυτά πάθη και αντί αυτών να εισαγάγουμε σε αυτήν όλη τη σειρά των αρετών. Πραγματικά ο γεωργός και ο σκυτοτόμος, ο οικοδόμος και ο ράπτης, ο υφαντής και γενικώς ο καθένας που εξασφαλίζει τη ζωή του με τους κόπους και την εργασία των χεριών του, εάν αποβάλουν από την ψυχή τους την επιθυμία του πλούτου και της δόξας και της τρυφής, θα είναι μακάριοι· διότι αυτοί είναι οι πτωχοί για τους οποίους προορίζεται η βασιλεία των ουρανών, και γι' αυτούς είπε ο Κύριος: «Μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν»(: Μακάριοι και τρισευτυχισμένοι είναι εκείνοι που συναισθάνονται ταπεινά την πνευματική τους φτώχεια και την εξάρτηση ολόκληρου του εαυτού τους από τον Θεό, διότι είναι δική τους η βασιλεία των ουρανών)»[Ματθ. 5,3]. «Πτωχοί τῷ πνεύματι» είναι αυτοί που λόγω του ότι το πνεύμα τους, δηλαδή η ψυχή τους, δεν διέπεται από υψηλοφροσύνη και φιλοδοξία και φιληδονία, ή έχουν εκούσια και την εξωτερική πτωχεία ή την υπομένουν με γενναιότητα, έστω και αν είναι ακούσια. Αυτοί όμως που πλουτίζουν και ευημερούν και απολαμβάνουν την πρόσκαιρη δόξα και γενικά όσοι επιθυμούν αυτές τις καταστάσεις, θα περιπέσουν σε δεινότερα πάθη και θα εμπέσουν σε μεγαλύτερες, περισσότερες και δυσχερέστερες παγίδες του Διαβόλου· διότι αυτός που πλούτισε δεν αποβάλλει την επιθυμία του πλουτισμού, αλλά μάλλον την αυξάνει, επιθυμώντας με ένταση περισσότερα από προηγουμένως. Έτσι και ο φιλήδονος και ο φίλαρχος και ο άσωτος και ο ακόλαστος αυξάνουν μάλλον τις επιθυμίες τους, παρά τις αποβάλλουν. Οι δε άρχοντες και οι αξιωματούχοι προσλαμβάνουν και δύναμη, ώστε να εκτελούν αδικίες και αμαρτίες.
Γι' αυτό είναι δύσκολο να σωθεί κάποιος που έχει την κοσμική εξουσία και να εισέλθει στη βασιλεία του Θεού κάποιος πλούσιος. «Πῶς(:Αλλά πώς)», λέγει, «δύνασθε ὑμεῖς πιστεῦσαι δόξαν παρὰ ἀλλήλων λαμβάνοντες καὶ τὴν δόξαν τὴν παρὰ τοῦ μόνου θεοῦ οὐ ζητεῖτε; (:είναι δυνατόν να πιστέψετε εσείς, αφού επιδιώκετε να παίρνετε δόξα και επαίνους ο ένας από τον άλλο και δεν ζητάτε τη δόξα που πηγάζει από τον ένα και μόνο Θεό;)» [Ιω. 5,44]. Αλλά όποιος είναι εύπορος ή αξιωματούχος ή άρχοντας, ας μην ταράσσεται· διότι μπορεί, αν θέλει, να ζητήσει τη δόξα του Θεού και να πιέσει τον εαυτό του, ώστε, ανακόπτοντάς την προς τα χειρότερα ροπή, να αναπτύξει μεγάλες αρετές και ν' απωθήσει μεγάλες κακίες, όχι μόνο από τον εαυτό του, αλλά και από πολλούς άλλους που δεν θέλουν. Μπορεί πραγματικά όχι μόνο να δικαιοπραγεί και να σωφρονεί, αλλά και αυτούς που θέλουν να αδικούν και να επιδίδονται σε ακολασίες να τους εμποδίζει ποικιλότροπα, και όχι μόνο να παρουσιάζεται ο ίδιος ευπειθής στο ευαγγέλιο του Χριστού και στους κήρυκές Του, αλλά και όσους θέλουν να απειθαρχούν να τους φέρει σε υποταγή στην Εκκλησία του Χριστού και στους προϊσταμένους της κατά Χριστόν, όχι μόνο δια της δυνάμεως και εξουσίας που έλαβε από τον Θεό, αλλά και με το να γίνεται τύπος στους υποδεέστερους σε όλα τα αγαθά· διότι οι αρχόμενοι εξομοιώνονται με τον άρχοντα.
Χρειάζεται λοιπόν προσπάθεια και βία και προσοχή σε όλους μεν, αλλά όχι εξ ίσου. Σε αυτούς που βρίσκονται σε δόξα, πλούτο και εξουσία, καθώς και στους ασχολούμενους με τους λόγους και την απόκτηση της σοφίας, αν θα ήθελαν να σωθούν, χρειάζεται περισσότερη βία και προσπάθεια, επειδή από την φύση τους είναι δυσπειθέστεροι. Αυτό μάλιστα γίνεται καταφανές και από τα ευαγγέλια του Χριστού που αναγνώστηκαν χθες και σήμερα. Πραγματικά, με το θαύμα που τελέστηκε στον Λάζαρο και παρέστησε ολοφάνερα ότι Αυτός που το έκαμε είναι Θεός, οι μεν άνθρωποι του λαού πείστηκαν και πίστεψαν, οι δε τότε άρχοντες, δηλαδή οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι, τόσο αμετάπειστοι έμειναν, ώστε να καταφέρονται με περισσότερη μανία εναντίον Του και να θέλουν λόγω φρενοβλάβειας να Τον παραδώσουν σε θάνατο, Αυτόν που και με όσα είπε και με όσα έπραξε αναφάνηκε κύριος ζωής και θανάτου.
Και δεν έχει να πει κανείς ότι το γεγονός ότι τότε ο Χριστός σήκωσε επάνω τους οφθαλμούς Του και είπε: «Πάτερ, εὐχαριστῶ σοι, ὅτι ἤκουσάς μου (:Πάτερ, είμαι βέβαιος ότι θα συντελεσθεί αμέσως το θαύμα και σε ευχαριστώ που με άκουσες)», στάθηκε εμπόδιο για το να θεωρήσουν ότι Αυτός είναι ίσος με τον Πατέρα· διότι Αυτός προσθέτει εκεί λέγοντας προς τον Πατέρα: «Ἐγὼ δὲ ᾔδειν ὅτι πάντοτέ μου ἀκούεις· ἀλλὰ διὰ τὸν ὄχλον τὸν περιεστῶτα εἶπον, ἵνα πιστεύσωσιν ὅτι σύ με ἀπέστειλας(: Εγώ το ήξερα ότι πάντοτε με ακούς. Αλλά είπα μεγαλόφωνα το ‘’ευχαριστώ’’, για να το ακούσει ο λαός που στέκεται γύρω μου. Κι έτσι αφού όλοι αυτοί δουν πόση βεβαιότητα έχω ότι θα εισακουστώ, να πιστέψουν ότι Εσύ με απέστειλες, όταν ακολουθήσει το θαύμα)»[Ιω. 11,42]. Για να γνωρίσουν δηλαδή αφενός μεν ότι είναι Θεός και έρχεται από τον Πατέρα, αφετέρου δε ότι ενεργεί τα θαύματα όχι εναντίον αλλά με συναίνεση του Πατρός, σήκωσε μεν μπροστά σε όλους τους οφθαλμούς Του προς τον Πατέρα, είπε όμως προς Αυτόν εκείνα που αποδεικνύουν ότι Αυτός που μίλησε επί γης, είναι ίσος με τον Πατέρα που βρίσκεται ψηλά στους ουρανούς. Έτσι, όπως στην αρχή, όταν επρόκειτο να πλασθεί ο άνθρωπος, προηγήθηκε συμβούλιο, έτσι και τώρα στον Λάζαρο, όταν επρόκειτο να αναπλασθεί ο άνθρωπος, προηγήθηκε συμβούλιο. Αλλά εκεί που επρόκειτο να πλασθεί ο άνθρωπος, είπε ο Πατήρ προς τον Υιό «Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾿ ὁμοίωσιν(:Ας δημιουργήσουμε άνθρωπο σύμφωνα με τη δική μας εικόνα, δηλαδή ας τον τιμήσουμε με έξοχα χαρίσματα και θείες ικανότητες, όπως με ψυχή λογική και αθάνατη, με ελεύθερη βούληση, με ικανότητα γνωστική και δημιουργική και εξουσία επί όλου του ορατού κόσμου· και ας τον κάνουμε έτσι, ώστε να μπορεί, εάν θέλει, να γίνει όμοιος με εμάς κατά την αρετή, την οσιότητα και αγιότητα, όσο αυτό είναι δυνατό στο κτίσμα να ομοιάσει στον κτίστη του)»[Γέν.1,26] και ο Υιός άκουσε, και έτσι ο άνθρωπος οδηγήθηκε στην ύπαρξη· εδώ δε τώρα είπε ο Υιός και ο Πατήρ άκουσε, και έτσι ζωοποιήθηκε ο Λάζαρος.
Βλέπετε πόση είναι η ομοτιμία και η ομοβουλία; Διότι η μεν μορφή της προσευχής χρησιμοποιήθηκε για τον παρευρισκόμενο όχλο, τα δε λόγια δεν ήταν λόγια προσευχής, αλλά δεσποτείας και εξουσίας: «Λάζαρε, δεῦρο ἔξω(: Λάζαρε, βγες έξω)», και αμέσως ο τετραήμερος νεκρός παρουσιάσθηκε σε Αυτόν ζωντανός· άραγε τούτο έγινε με πρόσταγμα αναζωούντος ή με προσευχή ζωοποιούντος; Και φώναξε με μεγάλη φωνή επίσης για τους παρευρισκομένους· διότι μπορούσε όχι μόνο με μέτρια σε ένταση φωνή, αλλά και με την θέληση μόνο να τον αναστήσει, όπως μπορούσε να το κάμει και από μακρινή απόσταση και με την πέτρα επάνω στον τάφο. Όμως και προσήλθε στον τάφο και είπε στους παρευρισκομένους, που σήκωσαν οι ίδιοι την πέτρα και αισθάνθηκαν τη δυσωδία, και φώναξε με δυνατή φωνή και τον κάλεσε κι έτσι τον ανέστησε, ώστε και με την όρασή τους (διότι τον έβλεπαν επάνω στον τάφο) και με την όσφρησή τους (διότι αισθάνονταν τη δυσωδία του νεκρού που ήταν ήδη στην τετάρτη ημέρα από τον θάνατό του) και με την αφή (διότι χρησιμοποιώντας τα χέρια τους κατά πρώτον σήκωσαν την πέτρα από το μνημείο, ύστερα έλυσαν το δέσιμο στο σώμα και το σουδάριο στο πρόσωπο) και με τα αυτιά τους (αφού η φωνή του Κυρίου έφθανε σε όλων τις ακοές) να καταλάβουν όλοι και να πιστέψουν, ότι Αυτός είναι που καλεί τα μη όντα σε όντα, που βαστάζει τα πάντα με τον λόγο της δυνάμεώς Του, που και στην αρχή με λόγο μόνο δημιούργησε τα όντα από μη όντα.
Ο μεν άκακος λαός λοιπόν πίστεψε σε Αυτόν με όλα αυτά, έτσι, ώστε να μην κρατεί την πίστη σιωπηρά, αλλά να γίνουν όλοι κήρυκες της θεότητός Του με έργα και λόγια. Διότι μετά την τετραήμερη έγερση του Λαζάρου ο Κύριος βρήκε ένα γαϊδουράκι, που προετοιμάστηκε από τους μαθητές, όπως λέγει ο ευαγγελιστής Ματθαίος, κάθισε επάνω σε αυτό, εισήλθε στα Ιεροσόλυμα κατά την προφητεία του Ζαχαρία που προείπε: «Χαῖρε σφόδρα, θύγατερ Σιών· κήρυσσε, θύγατερ Ἱερουσαλήμ· ἰδοὺ ὁ βασιλεὺς σου ἔρχεταί σοι, δίκαιος καὶ σῴζων αὐτός, πραΰς καὶ ἐπιβεβηκὼς ἐπὶ ὑποζύγιον καὶ πῶλον νέον (:Να χαίρεσαι λοιπόν πάρα πολύ, θυγατέρα Σιών· ύψωσε τη φωνή σου και διαλάλησε, θυγατέρα Ιερουσαλήμ:’’ Να, ο βασιλιάς σου, ο Μεσσίας, έρχεται σε σένα λυτρωτής, ελευθερωτής και σωτήρας· έρχεται όχι σαν τύραννος και κατακτητής επάνω σε άλλο ή άρμα πολεμικό, αλλά πράος και καθισμένος επάνω σε ένα υποζύγιο και σε ένα νεαρό πουλάρι)» [Ζαχ. 9,9]· [πρβ. Ματθ.21,5:«Εἴπατε τῇ θυγατρὶ Σιών, ᾽Ιδοὺ ὁ βασιλεύς σου ἔρχεταί σοι, πραῢς καὶ ἐπιβεβηκὼς ἐπὶ ὄνον, καὶ ἐπὶ πῶλον υἱὸν ὑποζυγίου(: Πείτε στη θυγατέρα Σιών, δηλαδή την Ιερουσαλήμ: ιδού ο βασιλιάς σου, ο Μεσσίας, έρχεται σε σένα πράος και καθισμένος πάνω σε γαϊδούρι και σε πουλάρι, γέννημα ζώου που μπήκε σε ζυγό)»]. Με τα λόγια αυτά ο προφήτης Ζαχαρίας έδειχνε ότι Αυτός είναι ο προφητευόμενος βασιλέας, που είναι ο μόνος πραγματικά βασιλέας της Σιών, «διότι», λέγει, «ο βασιλέας σου δεν είναι φοβερός στους παρατηρητές, ούτε είναι κάποιος βαρύς και κακοποιός, συνοδευόμενος από υπασπιστές και δορυφόρους, ή κάποιος που σύρει μαζί του πλήθος πεζών και ιππέων, που ζει με πλεονεξία και που απαιτεί τέλη και φόρους, δουλείες και υπηρεσίες αγενείς και επιβλαβείς· αντιθέτως σημαία Του είναι η ταπείνωση, η πτωχεία και η ευτέλεια, εφόσον εισέρχεται επάνω σε όνο χωρίς καμιά έπαρση. Γι' αυτό Αυτός είναι ο μόνος δίκαιος βασιλέας που σώζει με δικαιοσύνη και Αυτός είναι πράος έχοντας ως ιδιότητά Του την πραότητα»· διότι ο ίδιος ο Κύριος λέγει για τον εαυτό Του: «Μάθετε ἀπ᾿ ἐμοῦ, ὅτι πρᾷός εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ(:μάθετε από μένα ότι είμαι πράος και ταπεινός στο φρόνημα και την εσωτερική διάθεση)»[Ματθ.11,29].
Ο μεν βασιλέας λοιπόν που ανέστησε τον Λάζαρο εισήλθε τότε στα Ιεροσόλυμα καθισμένος επάνω σε όνο· αμέσως δε όλοι οι λαοί, παιδιά, άνδρες, γέροντες, στρώνοντας τα ενδύματα και παίρνοντας Βάια από φοίνικες, που είναι σύμβολα νίκης, Τον προϋπαντούσαν ως ζωοποιό και νικητή του θανάτου, Τον προσκυνούσαν, Τον προέπεμπαν, ψάλλοντας με μια φωνή όχι μόνο έξω, αλλά και μέσα στον ιερό περίβολο: «Ὡσαννὰ τῷ υἱῷ Δαυΐδ· εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου· ὡσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις(:Δόξα στον απόγονο του Δαβίδ, που περιμέναμε έως τώρα. Δοξασμένος να είναι Αυτός που έρχεται σταλμένος από τον Κύριο. Δόξα στον Θεό ας κράζουν και οι άγγελοι που βρίσκονται στα υψηλότερα μέρη του ουρανού)»[Ματθ.21,9]. Το «ὡσαννὰ» λοιπόν είναι ύμνος που αναπέμπεται προς τον Θεό και ερμηνευόμενο σημαίνει «σώσε μας λοιπόν»· η δε προσθήκη «ἐν τοῖς ὑψίστοις» δεικνύει ότι Αυτός δεν ανυμνείται μόνο επί γης, ούτε από τους ανθρώπους μόνο, αλλά και στα ύψη από τους ουράνιους αγγέλους.
Και όχι μόνο Τον ανυμνούν και Τον θεολογούν με αυτόν τον τρόπο, αλλά στη συνέχεια εναντιώνονται και στην κακόβουλη και θεομάχο γνώμη των Γραμματέων και Φαρισαίων και στις φονικές προθέσεις τους. Αυτοί μεν έλεγαν γι’ Αυτόν φρενοβλαβώς: «Τί ποιοῦμεν, ὅτι οὗτος ὁ ἄνθρωπος πολλὰ σημεῖα ποιεῖ; ἐὰν ἀφῶμεν αὐτὸν οὕτω, πάντες πιστεύσουσιν εἰς αὐτόν, καὶ ἐλεύσονται οἱ Ῥωμαῖοι καὶ ἀροῦσιν ἡμῶν καὶ τὸν τόπον καὶ τὸ ἔθνος(:Τι θα κάνουμε; Ο κίνδυνος που μας παρουσιάζεται είναι μεγάλος, διότι αυτός ο άνθρωπος κάνει πολλά θαύματα Αν τον αφήσουμε ελεύθερο, χωρίς να τον θανατώσουν, όπως Τον είχαμε μέχρι τώρα, όλοι θα πιστέψουν σε Αυτόν ότι είναι ο Μεσσίας, και είναι επόμενο να γίνει κάποια επανάσταση. Και τότε θα επέμβουν οι Ρωμαίοι και θα μας πάρουν και τον άγιο τόπο του ναού και θα καταλύσουν την ανεξαρτησία του έθνους μας)»[Ιω. 11,47].
Ο λαός, όμως, τι λέγει; «Ὡσαννά, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου. εὐλογημένη ἡ ἐρχομένη βασιλεία ἐν ὀνόματι Κυρίου τοῦ πατρὸς ἡμῶν Δαυΐδ· ὡσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις(:Ας είναι δοξασμένος και υμνολογούμενος ο απόγονος του Δαβίδ˙ ευλογημένος απ’ τον Θεό είναι αυτός που έρχεται σταλμένος από τον Κύριο. Ευλογημένη και δοξασμένη να είναι του προπάτορά μας Δαβίδ η βασιλεία που έρχεται και πρόκειται μετά από λίγο να αναστηλωθεί σύμφωνα με την εντολή του Κυρίου, για να δοξασθεί και ο Κύριος που μας τη στέλνει. «Δόξα στον Θεό» ας κράζουν και οι άγγελοι που βρίσκονται στα υψηλότερα μέρη του ουρανού)»[Μάρκ. 11,9-10]. Με τη φράση «εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου», υποδείκνυαν ότι είναι από τον Θεό και Πατέρα και ότι ήλθε στο όνομα του Πατρός, όπως λέγει και ο ίδιος ο Κύριος για τον εαυτό Του: «Ἐγὼ γὰρ ἐκ τοῦ Θεοῦ ἐξῆλθον καὶ ἥκω· οὐδὲ γὰρ ἀπ΄ ἐμαυτοῦ ἐλήλυθα͵ ἀλλ΄ ἐκεῖνός με ἀπέστειλεν(:διότι εγώ από τον Θεό έχω βγει με την ενανθρώπησή μου και έχω έλθει ανάμεσά σας. Είμαι ανάμεσά σας ως πρεσβευτής του Θεού· διότι και στον κόσμο που ήλθα, δεν έχω έλθει από μόνος μου, αλλά Εκείνος με απέστειλε)»[Ιω. 8,42].
Και με τη φράση «Εὐλογημένη ἡ ἐρχομένη βασιλεία ἐν ὀνόματι Κυρίου τοῦ πατρὸς ἡμῶν Δαυΐδ(:Ευλογημένη και δοξασμένη να είναι του προπάτορά μας Δαβίδ η βασιλεία που έρχεται και πρόκειται μετά από λίγο να αναστηλωθεί σύμφωνα με την εντολή του Κυρίου, για να δοξασθεί και ο Κύριος που μας τη στέλνει)»[Μάρκ.11,10], υποδείκνυαν ότι αυτή είναι η βασιλεία στην οποία πρόκειται να πιστέψουν τα έθνη κατά την προφητεία, και μάλιστα οι Ρωμαίοι· διότι ο βασιλέας αυτός όχι μόνο είναι ελπίδα του Ισραήλ, αλλά και προσδοκία των εθνών κατά την προφητεία του Ιακώβ: « Οὐκ ἐκλείψει ἄρχων ἐξ Ἰούδα καὶ ἡγούμενος ἐκ τῶν μηρῶν αὐτοῦ, ἕως ἐὰν ἔλθῃ τὰ ἀποκείμενα αὐτῷ, καὶ αὐτὸς προσδοκία ἐθνῶν(: δεν θα λείψει άρχοντας και βασιλικό σκήπτρο από τη φυλή του Ιούδα και δεν θα λείψει αρχηγός από τους απογόνους της γενεάς του μέχρις ότου να έλθει Εκείνος(ο ειρηνοποιός), στον Οποίο ανήκει το βασιλικό αυτό σκήπτρο· και Αυτός θα είναι το πρόσωπο, το οποίο θα περιμένουν με ζωηρή ελπίδα και έντονη προσδοκία τα έθνη και οι λαοί της γης, δηλαδή ο Μεσσίας Χριστός) »[Γέν. 49,10], «δεσμεύων πρὸς ἄμπελον τὸν πῶλον αὐτοῦ(:Θα είναι τόση η μεγάλη ευτυχία και η μακαρία κατάσταση που θα επικρατήσει στις ημέρες της βασιλείας Του· θα είναι τόση η ευφορία της χώρας, ώστε να δένει τον όνο του κανείς στο αμπέλι και το πουλάρι στην ψαλίδα του κλήματος-ή κατ’ άλλη ερμηνεία: Αυτός, επειδή θα είναι η άμπελος η αληθινή και η διδασκαλία Του θα είναι απαλή και ήμερη, θα υποτάξει τους εθνικούς και θα τους κάνει τόσο πειθαρχικούς, όσο πειθαρχικός είναι και ο όνος, που δένεται στο αμπέλι, και το πουλάρι, που δένεται στην ψαλίδα του κλήματος)», δηλαδή δένοντας τον υποκείμενο σε Αυτόν λαό από τους Ιουδαίους, «καὶ τῇ ἕλικι τὸν πῶλον τῆς ὄνου αὐτοῦ· πλυνεῖ ἐν οἴνῳ τὴν στολὴν αὐτοῦ καὶ ἐν αἵματι σταφυλῆς τὴν περιβολὴν αὐτοῦ(: Θα είναι τόση η ευημερία και η αφθονία, που θα υπάρχει στις ημέρες της βασιλείας Του, ώστε η ενδυμασία Του θα πλένεται όχι με νερό, αλλά με κρασί, και η στολή Του με το κόκκινο σαν αίμα κρασί του σταφυλιού-Ή, επειδή τα λόγια αυτά είναι προφητεία που αναφέρεται στον Μεσσία, ο Οποίος θα προέλθει από τη φυλή του Ιούδα: Το σώμα που θα φορέσει ο Κύριος κατ΄οικονομίαν για να γίνει άνθρωπος, θα σφαγεί και θα πλυθεί με το αίμα της σταυρικής λυτρωτικής του θυσίας)» [Γέν. 49,11].
Και κλαδί του κλήματος είναι οι μαθητές του Κυρίου, προς τους οποίους έλεγε: «Ἐγώ εἰμι ἡ ἄμπελος, ὑμεῖς τὰ κλήματα. ὁ μένων ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν αὐτῷ, οὗτος φέρει καρπὸν πολύν, ὅτι χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν(:Εγώ είμαι η κληματαριά κι εσείς τα κλαδιά της. Εκείνος που μένει ενωμένος μαζί μου κι εγώ μένω μέσα του, αυτός αποδίδει άφθονο και εκλεκτό καρπό· διότι χωρίς εμένα και χωρίς να έχετε τη ζωτική δύναμη που πηγάζει από μένα, δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε για τον εξαγιασμό σας και τη σωτηρία σας)»[Ιω. 15,5]. Με το κλήμα λοιπόν αυτό συνέδεσε ο Κύριος προς τον εαυτό του το πωλάρι της όνου του, δηλαδή τον νέο Ισραήλ από τα έθνη, του οποίου τα μέλη έγιναν κατά χάρη υιοί του Αβραάμ. Εάν λοιπόν η βασιλεία αυτή είναι ελπίδα και των εθνών, πώς, λέγουν, «αφού πιστέψαμε σε αυτήν εμείς, θα φοβηθούμε τους Ρωμαίους»;
Έτσι λοιπόν οι νηπιάζοντες όχι στα μυαλά αλλά στην κακία, αφού έλαβαν την έμπνευση του Αγίου Πνεύματος, ανέπεμψαν στον Κύριο πλήρη και τέλειο ύμνο, μαρτυρώντας ότι ως Θεός ζωοποίησε τον Λάζαρο ενώ ήταν τετραήμερος νεκρός. Οι δε Γραμματείς και Φαρισαίοι, μόλις είδαν τα θαυμάσια αυτά και τα παιδιά να κράζουν στο ιερό λέγοντας: «εὐλογημένη ἡ ἐρχομένη βασιλεία ἐν ὀνόματι Κυρίου τοῦ πατρός ἡμῶν Δαυΐδ· ὡσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις», αγανάκτησαν και έλεγαν προς τον Κύριο: «Ἀκούεις τί οὗτοι λέγουσιν;(:δεν ακούς τι λένε αυτά τα παιδιά;)», πράγμα που έπρεπε μάλλον ο Κύριος να πει τότε προς αυτούς, ότι δηλαδή «δεν βλέπετε και δεν ακούτε και δεν καταλαβαίνετε;». Γι' αυτό ο Ίδιος αντικρούοντάς τους που Τον κατηγορούσαν ότι ανέχεται την υμνωδία που μόνο στον Θεό ταιριάζει, λέγει: «Λέγω ὑμῖν ὅτι ἐὰν οὗτοι σιωπήσωσιν, οἱ λίθοι κεκράξονται (:Σας βεβαιώνω ότι κι αν αυτοί σιωπήσουν, θα κραυγάσουν οι άψυχες πέτρες)»[Λουκ. 19,40]· «Οὐδέποτε ἀνέγνωτε ὅτι ἐκ στόματος νηπίων καὶ θηλαζόντων κατηρτίσω αἶνον;(: Δεν διαβάσατε ποτέ εκείνο που λέει ότι από το στόμα νηπίων και μικρών παιδιών που θηλάζουν ακόμα έφτιαξες, Θεέ, τέλειο ύμνο; Γιατί λοιπόν αγανακτείτε, σαν να ανέχομαι κάτι που δεν το προφήτευσε το Πνεύμα του Θεού;)»[Ματθ. 21,16]. Διότι και τούτο ήταν άξιο μεγάλου θαυμασμού, ότι τα αμόρφωτα και αμαθή παιδιά θεολογούσαν τελείως τον Θεό που ενανθρώπησε για μας, παίρνοντας στο στόμα τους αγγελικό ύμνο· όπως δηλαδή οι άγγελοι έψαλλαν για τη Γέννηση του Κυρίου: «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία (:Δοξασμένος ας είναι ο Θεός στα ύψιστα μέρη του ουρανού απ’ τους αγγέλους που κατοικούν εκεί˙ και στη γη ολόκληρη, που είναι ταραγμένη απ’ την αμαρτία και τα βίαια πάθη της, ας βασιλεύσει η θεία ειρήνη· διότι ο Θεός εκδήλωσε τώρα εξαιρετικά την εύνοια και την ευαρέσκειά Του στους ανθρώπους με την ενανθρώπηση του Υιού του)»[Λουκ. 2,14], έτσι έψαλλαν και τα άκακα παιδιά τώρα στον Κύριο: «λέγοντες· εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος βασιλεὺς ἐν ὀνόματι Κυρίου· εἰρήνη ἐν οὐρανῷ καὶ δόξα ἐν ὑψίστοις(:και έλεγαν: Ευλογημένος και δοξασμένος είναι ο βασιλιάς που έρχεται εκ μέρους του Κυρίου ως αντιπρόσωπός του. Ο Μεσσίας έρχεται να φέρει ειρήνη στον ουρανό, διότι τώρα πια συμφιλιώνονται και ειρηνεύουν οι άνθρωποι με τον ουράνιο Πατέρα και τους αγγέλους του. Αλλά και οι άγγελοι που βρίσκονται στα ύψιστα μέρη του ουρανού δοξάζουν το Θεό για την ενανθρώπηση και την έλευση του Μεσσία)» [Λουκ. 19, 38], έτσι και αυτά τώρα κατά την είσοδό Του αναπέμπουν τον ίδιο ύμνο, λέγοντας: «δόξα στο σωτήρα μας τον υιό του Δαβίδ, δόξα στο σωτήρα μας στα ουράνια», «οἱ δὲ ὄχλοι οἱ προάγοντες καὶ οἱ ἀκολουθοῦντες ἔκραζον λέγοντες· ὡσαννὰ τῷ υἱῷ Δαυΐδ· εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου· ὡσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις(:Και τα πλήθη του λαού, όσα προπορεύονταν και όσα ακολουθούσαν, με δυνατές φωνές κραύγαζαν: Δόξα στον απόγονο του Δαβίδ, που περιμέναμε έως τώρα. Δοξασμένος να είναι αυτός που έρχεται σταλμένος από τον Κύριο. Δόξα στον Θεό ας κράζουν και οι άγγελοι που βρίσκονται στα υψηλότερα μέρη του ουρανού)»[Ματθ. 21,9].
Αλλά ας νηπιάσουμε και εμείς αδελφοί, κατά την κακία, νέοι και γέροντες, άρχοντες μαζί και αρχόμενοι, για να ενδυναμωθούμε από τον Θεό, να στήσουμε τρόπαιο και να κρατήσουμε στα χέρια μας τα σύμβολα της νίκης, όχι μόνο κατά των πονηρών παθών, αλλά και κατά των ορατών και αοράτων εχθρών, ώστε να βρούμε την χάρη του λόγου για βοήθεια εύκαιρη· διότι ο νέος πώλος, όπου καταξίωσε ο Κύριος να καθίσει για χάρη μας, αν και είναι ένας, προτύπωνε την προς Αυτόν υποταγή των εθνών, από τα οποία προερχόμαστε όλοι εμείς, άρχοντες μαζί και αρχόμενοι.
Όπως λοιπόν στον Ιησού Χριστό δεν υπάρχει αρσενικό και θηλυκό, ούτε ειδωλολάτρης ούτε Ιουδαίος, αλλά όλοι είναι ένα κατά τον θείο απόστολο [«οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος οὐδὲ Ἕλλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ(:Δεν υπάρχουν πλέον διαφορές εθνικότητος, κοινωνικής τάξεως και φύλου. Δεν υπάρχει διαφορά Ιουδαίου και Έλληνα, δεν υπάρχει διάκριση δούλου και ελεύθερου, δεν υπάρχει διάκριση άνδρα και γυναίκας. Διότι όλοι εσείς γίνατε ένας νέος άνθρωπος με την ένωσή σας με τον Ιησού Χριστό)»:Γαλ. 3,28], έτσι σε Αυτόν δεν υπάρχει άρχων και αρχόμενος, αλλά με την χάρη Του είμαστε ένα κατά την πίστη σε Αυτόν και ανήκουμε στο ένα σώμα της Εκκλησίας Του, έχοντας μία κεφαλή, αυτόν και ένα πνεύμα ποτισθήκαμε δια της παναγίας χάριτος του Πνεύματος και ένα βάπτισμα λάβαμε όλοι και μια είναι η ελπίς όλων και ένας ο Θεός μας, ο επάνω από όλους και δια μέσου όλων και μέσα σε όλους μας [Εφ. 4,6: «Εἷς Θεὸς καὶ πατὴρ πάντων, ὁ ἐπὶ πάντων, καὶ διὰ πάντων, καὶ ἐν πᾶσιν ἡμῖν(:Ένας κυριαρχεί πάνω απ’ όλους ως Δεσπότης. Η δική Του δύναμη διαχύνεται και ενεργεί διαμέσου όλων των μελών της Εκκλησίας σε ολόκληρο το σώμα της. Αυτός κατοικεί μέσα σε όλους μας)»].
Ας αγαπούμε λοιπόν ο ένας τον άλλον, ας ανεχόμαστε και ας φροντίζουμε ο ένας τον άλλον, αφού είμαστε μέλη ο ένας του άλλου, διότι το σήμα της μαθητείας μας προς Εκείνον, όπως είπε ο ίδιος ο Κύριος, είναι η αγάπη και η πατρική κληρονομία που μας άφησε, αναχωρώντας από αυτόν τον κόσμο είναι η αγάπη και η τελευταία ευχή που μας έδωσε ανεβαίνοντας προς τον Πατέρα αναφέρεται στην προς αλλήλους αγάπη μας: «Ἐντολὴν καινὴν δίδωμι ὑμῖν ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους, καθὼς ἠγάπησα ὑμᾶς ἵνα καὶ ὑμεῖς ἀγαπᾶτε ἀλλήλους. ἐν τούτῳ γνώσονται πάντες ὅτι ἐμοὶ μαθηταί ἐστε, ἐὰν ἀγάπην ἔχητε ἐν ἀλλήλοις(:Και σας δίνω νέα εντολή: Να αγαπάτε δηλαδή ο ένας τον άλλο. Όπως εγώ σας αγάπησα, έτσι κι εσείς να αγαπιέστε μεταξύ σας. Απ’ αυτό θα μάθουν όλοι ότι είστε δικοί μου μαθητές, από το αν δηλαδή έχετε αγάπη μεταξύ σας. Η αγάπη αυτή θα σας εξασφαλίσει την αναγνώριση, τον σεβασμό και την εκτίμηση των ανθρώπων περισσότερο από τη θαυματουργική σας δράση)»[Ιω. 13,34-35].
Ας σπεύδουμε λοιπόν να επιτύχουμε την πατρική ευχή και ας μην αποβάλλουμε την από αυτόν κληρονομία ούτε το σήμα που μας έδωσε, για να μην αποβάλλουμε και την υιοθεσία και την ευλογία και την προς Αυτόν μαθητεία, και τότε θα ξεπέσουμε από την ελπίδα που μας αναμένει και θα κλειστούμε έξω από τον πνευματικό νυμφώνα. Και όπως πριν από το σωτήριο πάθος, καθώς ο Κύριος εισερχόταν στην κάτω Ιερουσαλήμ, Του έστρωναν τα ιμάτια όχι μόνο ο λαός, αλλά και οι πραγματικοί άρχοντες των εθνών, οι Απόστολοι του Κυρίου δηλαδή, έτσι κι εμείς άρχοντες μαζί και αρχόμενοι, ας στρώσουμε τα έμφυτα ιμάτιά μας, υποτάσσοντας τη σάρκα και τα θελήματά της στο πνεύμα. Έτσι όχι μόνο θΑ αξιωθούμε να δούμε και να προσκυνήσουμε το σωτηριώδες πάθος του Χριστού και την Αγία Ανάσταση, αλλά και να απολαύσουμε την κοινωνία προς Αυτόν· «εἰ γὰρ (:διότι εάν)», λέγει ο απόστολος, «σύμφυτοι γεγόναμεν τῷ ὁμοιώματι τοῦ θανάτου αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ τῆς ἀναστάσεως ἐσόμεθα (:εάν, σαν τα δέντρα που είναι μαζί φυτεμένα και θρεμμένα, έχουμε γίνει ένα με τον Χριστό στο βάπτισμα, το οποίο είναι σύμβολο του θανάτου Του, κατά φυσική συνέπεια θα γίνουμε ένα και στην Ανάστασή Του)»[Ρωμ. 6,5].
Αυτήν την ανάσταση είθε να επιτύχουμε όλοι εμείς, με τη χάρη και φιλανθρωπία του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος μας Ιησού Χριστού, στον Οποίο πρέπει κάθε δόξα, τιμή και προσκύνηση, μαζί με τον άναρχο Πατέρα Του και το ζωοποιό Πνεύμα, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Γένοιτο.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
· Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά Άπαντα τα έργα, Ομιλίες Α΄- Κ΄, ομιλία ΙΕ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 2004, τόμος 9, σελίδες 398-419.
· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
· Η Παλαιά Διαθήκη μετά Συντόμου Ερμηνείας, Παναγιώτης Τρεμπέλας, Αδελφότης Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήνα, 1985.
· Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016.
· http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου