ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ [:Ιω. 12,1-18]
Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΡΙΑΜΒΕΥΤΙΚΗ ΕΙΣΟΔΟ
ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΑΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
ΣΤΑ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΑ
[Μέρος τρίτο: υπομνηματισμός των εδαφίων Ιω.12,20-26]
«Ἦσαν δέ τινες Ἕλληνες ἐκ τῶν ἀναβαινόντων ἵνα προσκυνήσωσιν ἐν τῇ ἑορτῇ(:ανάμεσα σε εκείνους που συνήθως ανέβαιναν στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσουν κατά την εορτή του Πάσχα ήταν τότε και μερικοί Έλληνες προσήλυτοι)»[Ματθ.12,20].
Παρευρίσκονταν στην εορτή οι Έλληνες αυτοί διότι σχεδόν πλησίαζαν να γίνουν προσήλυτοι. Όταν λοιπόν διαδόθηκε η φήμη ότι ήλθε ο Ιησούς, λένε: «Θέλουμε να δούμε τον Ιησού». Ο Φίλιππος λοιπόν έρχεται πρώτος τον Ανδρέα, επειδή προηγείτο στο δρόμο από αυτόν και του το ανακοινώνει. Αλλά ούτε αυτός παίρνει από μόνος του πρωτοβουλία· διότι είχε ακούσει τον λόγο του Ιησού που έλεγε: «εἰς ὁδὸν ἐθνῶν μὴ ἀπέλθητε(:μην πάτε σε δρόμο που θα σας οδηγήσει σε χώρα που κατοικούν ειδωλολάτρες, και μην μπείτε σε πόλη που ανήκει σε Σαμαρείτες)»[Ματθ.10,5] · για τον λόγο αυτό αφού το συζήτησε με τον μαθητή, το αναφέρει στον Διδάσκαλο· διότι και οι δύο ανέφεραν το αίτημα αυτό των Ελλήνων σε Αυτόν.
Και Εκείνος τι λέγει; «Ἐλήλυθεν ἡ ὥρα ἵνα δοξασθῇ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου.ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐὰν μὴ ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ, πολὺν καρπὸν φέρει (:ήλθε η ώρα που όρισε ο Θεός, σύμφωνα με το προκαθορισμένο σχέδιό Του, για να δοξαστεί ο Υιός του ανθρώπου με τον θάνατό Του και την Ανάληψή Του, οπότε και θα αναγνωριστεί ως Μεσσίας και από τους εθνικούς)»[Ιω.12,23]. Τι σημαίνει «ἐλήλυθεν ἡ ὥρα»; Έλεγε «εἰς ὁδὸν ἐθνῶν μὴ ἀπέλθητε (:μη μεταβείτε προς τους εθνικούς)», αφαιρώντας από τους Ιουδαίους κάθε πρόφαση αγνωμοσύνης και τους συγκρατούσε.
Επειδή λοιπόν οι μεν Ιουδαίοι επέμεναν στην απείθεια, ενώ οι εθνικοί ήθελαν να προσέλθουν, «καιρός είναι πλέον», λέγει, «να προχωρήσω προς το Πάθος, εφόσον όλα έχουν εκπληρωθεί». «Διότι εάν επρόκειτο στους πρώτους μεν να αφιερώνουμε το ενδιαφέρον και την φροντίδα μας, ενώ είναι ανυπάκουοι και απείθαρχοι, και την ίδια στιγμή να μη δεχόμαστε τους δεύτερους, ενώ εκείνοι εκφράζουν την επιθυμία να προσέλθουν, οι ενέργειες αυτές δεν θα ήταν αντάξιες της δικής μας κηδεμονίας». Επειδή λοιπόν επρόκειτο να αφήσει τους μαθητές Του να μεταβούν πλέον στα έθνη μετά τη σταύρωσή Του και βλέπει τους εθνικούς να προσέρχονται πριν οι μαθητές μεταβούν προς αυτούς, λέγει: «Καιρός είναι να βαδίσω προς τον σταυρό»· δεν τους άφησε δηλαδή προηγουμένως, για να αποτελεί αυτό μαρτυρία για αυτούς, διότι μέχρι τότε που Τον απομάκρυναν με τα έργα τους, μέχρι τότε που Τον σταύρωσαν, δεν είπε «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη(:λοιπόν πηγαίνετε και κάνετε μαθητές σας όλα τα έθνη)»[Ματθ.28,19] αλλά «εἰς ὁδὸν ἐθνῶν μὴ ἀπέλθητε(:σε δρόμο, που οδηγεί προς τα ειδωλολατρικά έθνη, μην πορευτείτε)»[Ματθ.10,5] και «οὐκ ἀπεστάλην εἰ μὴ εἰς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολωλότα οἴκου Ἰσραήλ(:δεν με απέστειλε ο Πατέρας μου παρά για τα χαμένα πρόβατα του ισραηλιτικού γένους)»[Ματθ. 15,24] και «οὐκ ἔστι καλὸν λαβεῖν τὸν ἄρτον τῶν τέκνων καὶ βαλεῖν τοῖς κυναρίοις(:δεν είναι σωστό να πάρει κανείς το ψωμί των παιδιών και να το ρίξει στα σκυλάκια)»[Ματθ.15,26].
Επειδή ωστόσο Τον μίσησαν και τόσο πολύ Τον μίσησαν, ώστε να Τον θανατώσουν, ήταν περιττό να φροντίζει για εκείνους εφόσον εκείνοι Τον αποστράφηκαν με τα έργα τους· εφόσον Τον αρνήθηκαν, λέγοντας: «Οὐκ ἔχομεν βασιλέα εἰ μὴ Καίσαρα(:δεν έχουμε άλλον βασιλιά παρά μόνο τον Καίσαρα)»[Ιω.19,15].Δηλαδή τότε πλέον τους άφησε, όταν αυτοί Τον άφησαν. Για τον λόγο αυτό λέγει: «Ποσάκις ἠθέλησα ἐπισυναγαγεῖν τὰ τέκνα σου ὃν τρόπον ἐπισυνάγει ὄρνις τὰ νοσσία ἑαυτῆς ὑπὸ τὰς πτέρυγας, καὶ οὐκ ἠθελήσατε(:πόσες φορές θέλησα να μαζέψω τα παιδιά σου με μια στοργή σαν εκείνη που έχει η όρνιθα όταν περιμαζεύει τα πουλιά της κάτω από τα φτερά της˙ και δεν θελήσατε)»[Ματθ.23,37].
Τι σημαίνει: «ἐὰν μὴ ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ(:εάν το μικρό σπυρί του σιταριού δεν πέσει στη γη και δεν σαπίσει μέσα στο χώμα;)»[Ιω.12,24]. Σημαίνει τη σταύρωσή Του. Για να μη θορυβούνται δηλαδή σκεπτόμενοι ότι τότε θανατώθηκε, όταν προσήλθαν οι Έλληνες λέγει: «Αυτό λοιπόν προπάντων θα τους κάνει να προσέλθουν και θα αυξήσει το κήρυγμά μου».
Έπειτα, επειδή με τα λόγια δεν τους έπειθε τόσο, διδάσκει αυτό με παράλληλο παράδειγμα από την πείρα όσων συμβαίνουν στη φύση, λέγοντας: «Διότι το ίδιο γίνεται και με το σιτάρι, τότε φέρει περισσότερο καρπό, όταν αποθάνει, και εάν αυτό συμβαίνει στα σπέρματα, πολύ περισσότερο θα συμβεί σε Εμένα». Αλλά οι μαθητές δεν αντιλήφτηκαν το νόημα όσων τους είπε. Για τον λόγο αυτό συνεχώς το αναφέρει ο Ευαγγελιστής, απολογούμενος για τη φυγή τους στη συνέχεια. Αυτόν τον λόγο ανέφερε και ο Παύλος, μιλώντας για την ανάσταση[Α’Κορ.15,35-36: «Ἀλλ᾿ ἐρεῖ τις· πῶς ἐγείρονται οἱ νεκροί; ποίῳ δὲ σώματι ἔρχονται; ἄφρον, σὺ ὃ σπείρεις, οὐ ζωοποιεῖται ἐὰν μὴ ἀποθάνῃ·(:αλλά ίσως θα πει κανείς: ‘’πώς ανασταίνονται οι νεκροί και με ποιο σώμα έρχονται, με αυτό το σώμα που αποσυντέθηκε και διαλύθηκε;’’. Ανόητε και απερίσκεπτε, γιατί αμφιβάλλεις; Εκείνο το οποίο εσύ σπείρεις, δεν ζωογονείται και δεν καρποφορεί, εάν δεν αποθάνει και δεν αποσυντεθεί θαπτόμενο στη γη)»].
Ποια λοιπόν απολογία θα έχουν αυτοί που δεν πιστεύουν στην ανάσταση, τη στιγμή που διαπιστώνουμε να γίνεται αυτό το πράγμα καθημερινώς στα σπέρματα και στα φυτά και στη δική μας τη γέννηση; Διότι πρώτα πρέπει να καταστραφεί το σπέρμα, και τότε να γεννηθεί το νέο. Και γενικά, όταν ο Θεός κάνει κάτι, δε χρειάζονται οι συλλογισμοί· διότι πώς μας δημιούργησε εμάς από το μηδέν; Αυτά τα λέγω για τους χριστιανούς, που λένε ότι πιστεύουν στις Γραφές. Εγώ επίσης θα πω και κάτι άλλο, που αποτελεί ανθρώπινο συλλογισμό. Από τους ανθρώπους άλλοι μεν ζουν διαπράττοντας την κακία και άλλοι ασκώντας την αρετή, αλλά από αυτούς που διαπράττουν την κακία πολλοί έφθασαν σε βαθύ γήρας ευημερώντας, ενώ από αυτούς που ζουν την ενάρετη ζωή πολλοί φθάνουν σε βαθύ γήρας αφού υπέμεναν τα αντίθετα. Πότε λοιπόν ο καθένας θα λάβει αυτό που του αξίζει; Σε ποιον καιρό;
«Ναι», θα μπορούσε να απαντήσει κάποιος, «αλλά δεν υπάρχει ανάσταση σωμάτων». Δεν ακούνε τον Παύλο που λέγει: «Δεῖ γὰρ τὸ φθαρτὸν τοῦτο ἐνδύσασθαι ἀφθαρσίαν(:διότι πρέπει αυτό το φθαρτό σώμα να ενδυθεί αφθαρσία)»[Α΄Κορ. 15,53]. Δεν το λέει για την ψυχή(διότι δεν φθείρεται η ψυχή)· και ανάσταση λέγεται γι' αυτό που έχει πέσει· και έπεσε το σώμα. Γιατί λοιπόν δε θέλεις να υπάρχει ανάσταση σώματος; Ποιο πράγμα δεν είναι δυνατό στον Θεό; Το να το λέει αυτό κανείς είναι δείγμα της πιο μεγάλης ανοησίας. Αλλά δεν πρέπει; Γιατί δεν πρέπει το φθαρτό σώμα, που έλαβε μέρος στους πόνους και τον θάνατο, να λάβει μέρος και στους στεφάνους; Διότι, εάν δεν έπρεπε, δεν θα δημιουργούνταν από την αρχή, και ο ίδιος ο Κύριος δε θα λάμβανε σάρκα.
Το ότι λοιπόν έλαβε σάρκα και την ανέστησε, για να βεβαιωθείς, άκουσε τι λέγει: «ἴδετε τὰς χεῖράς μου καὶ τοὺς πόδας μου, ὅτι αὐτὸς ἐγώ εἰμι· ψηλαφήσατέ με καὶ ἴδετε, ὅτι πνεῦμα σάρκα καὶ ὀστέα οὐκ ἔχει καθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε ἔχοντα(:δείτε τα χέρια μου και τα πόδια μου ότι έχουν τα σημάδια των καρφιών, και βεβαιωθείτε ότι είμαι εγώ ο ίδιος ο Διδάσκαλός σας που σταυρώθηκε. Ψηλαφήστε με με τα χέρια σας και βεβαιωθείτε ότι δεν είμαι άσαρκο πνεύμα. Διότι η ψυχή και το φάντασμα ενός νεκρού δεν έχει σώμα και οστά, όπως βλέπετε και πείθεσθε ότι έχω εγώ)»[Λουκ.24,39] και «εἶτα λέγει τῷ Θωμᾷ· φέρε τὸν δάκτυλόν σου ὧδε καὶ ἴδε τὰς χεῖράς μου, καὶ φέρε τὴν χεῖρά σου καὶ βάλε εἰς τὴν πλευράν μου, καὶ μὴ γίνου ἄπιστος, ἀλλὰ πιστός(:έπειτα λέγει στον Θωμά · Φέρε το δάχτυλό σου εδώ. Ψηλάφισε και εξέτασε τα σημάδια των πληγών μου, και δες συγχρόνως με τα μάτια σου τα χέρια μου. Φέρε το χέρι σου κάτω από τα ενδύματά μου και βάλ’ το στην πλευρά μου που χτυπήθηκε από τη λόγχη. Και μην αφήνεις τον εαυτό σου να κυριευθεί από την απιστία, ώστε να γίνεις μόνιμα και ανεπανόρθωτα άπιστος, αλλά για να προοδεύεις και να στηρίζεσαι στην πίστη, ώστε να γίνεις αμετακίνητος και αδιάσειστος σε αυτή)»[Ιω.20,27].Γιατί λοιπόν ανέστησε τον Λάζαρο, εάν ήταν προτιμότερο να αναστηθεί χωρίς το σώμα του; Γιατί το επιτελεί αυτό σε θέση θαύματος και ευεργεσίας; Και γενικά γιατί έδωσε τροφές;
Μη, λοιπόν, αδελφοί μου, μην απατάσθε από τους αιρετικούς· καθόσον και ανάσταση υπάρχει και κρίση υπάρχει. Αυτά επίσης τα αρνούνται όσοι δεν θέλουν να λογοδοτήσουν για τις πράξεις τους· διότι και πρέπει η ανάσταση να είναι τέτοια, όπως υπήρξε η ανάσταση του Χριστού· διότι Εκείνος υπήρξε η αρχή της αναστάσεως των νεκρών, ο πρώτος που αναστήθηκε από τους νεκρούς(πρβ. Προς Κολοσσαείς 1,18: «ὅς ἐστιν ἀρχή, πρωτότοκος ἐκ τῶν νεκρῶν(:και Αυτός από τον οποίο τα πάντα συγκρατούνται είναι η κεφαλή του σώματος, δηλαδή της Εκκλησίας. Αυτός είναι η αρχή της Εκκλησίας και ο ιδρυτής της, ο πρώτος που αναστήθηκε από τους νεκρούς, για να γίνει Αυτός και ως προς την ανθρώπινη φύση Του πρώτος σε όλα˙ πρώτος δηλαδή και στην Εκκλησία και στην ανάσταση)».
Εάν λοιπόν ανάσταση είναι αυτό, καθαρισμός δηλαδή της ψυχής, και απαλλαγή από τις αμαρτίες, και ο Χριστός δεν αμάρτησε, πώς ανέστη; Πώς εμείς απαλλαχτήκαμε από την κατάρα, εάν βέβαια και ο Ίδιος αμάρτησε; Πώς επίσης λέγει: «ἔρχεται γὰρ ὁ τοῦ κόσμου ἄρχων, καὶ ἐν ἐμοὶ οὐκ ἔχει οὐδέν(:δεν θα πω πλέον πολλά μαζί σας. Δεν μένει άλλωστε καιρός για να σας πω περισσότερα· διότι έρχεται ο σατανάς, που εξουσιάζει τον κόσμο που βρίσκεται μακριά από τον Θεό˙ και έρχεται για να πραγματοποιήσει την τελευταία και βιαιότερη επίθεσή του εναντίον μου. Αλλά δεν θα βρει σε μένα τίποτε το δικό του, το οποίο θα του δίνει κάποια εξουσία ή κάποιο δικαίωμα επάνω μου)»[Ιω. 14,30];Διότι αυτά είναι λόγια κάποιου που καθιστά φανερό ότι δεν έχει διαπράξει καμία αμαρτία.
Λοιπόν, σύμφωνα με τους αιρετικούς, ή δεν ανέστη ή εάν ανέστη, αμάρτησε προ της αναστάσεως. Αλλά όμως και ανέστη και δεν αμάρτησε. Ανέστη λοιπόν κατά το σώμα και αυτά τα πονηρά διδάγματα δεν είναι τίποτε άλλο, παρά προϊόντα κενοδοξίας. Ας αποφεύγουμε λοιπόν αυτό το νόσημα· διότι λέγει: «φθείρουσιν ἤθη χρηστὰ ὁμιλίαι κακαί(:μη λησμονείτε ότι οι κακές συναναστροφές διαφθείρουν τα καλά ήθη)»[Α΄Κορ.15,34].Δεν είναι αυτά διδάγματα των Αποστόλων· αυτές τις καινοτομίες τις δίδαξαν ο Μαρκίων και ο Ουαλεντίνος.
Ας τα αποφεύγουμε λοιπόν , αγαπητοί· διότι δεν ωφελεί σε τίποτε ο καθαρός βίος, εάν τα διδάγματα είναι διεφθαρμένα· όπως ακριβώς βέβαια ούτε και το αντίθετο, δεν ωφελούν τα υγιή δόγματα, εάν ο βίος είναι διεφθαρμένος. Αυτά τα γέννησαν οι Έλληνες, αυτά οι αιρετικοί τα διόγκωσαν, αφού τα πήραν από τους εθνικούς φιλοσόφους, διδάσκοντας ότι η ύλη είναι αγέννητη και πολλά παρόμοια. Όπως ακριβώς λοιπόν δίδαξαν, ότι δεν μπορεί να υπάρξει δημιουργός, αφού δεν ενυπάρχει ύλη αγέννητη, έτσι αρνήθηκαν και την ανάσταση. Αλλά ας μην τα προσέχουμε αυτά τα διδάγματα, γνωρίζοντας ότι η δύναμη του Θεού είναι πανίσχυρη· ας μην τα προσέχουμε. Προς εσάς τα λέγω αυτά· διότι εμείς δεν θα παρατήσουμε τη μάχη προς αυτούς.
Αλλά ο άοπλος και γυμνός, και αν ακόμη πέσει σε ασθενείς αντιπάλους, εύκολα θα κατανικηθεί και αν ακόμη είναι ισχυρότερος. Διότι, εάν προσέχατε τις Γραφές και ασκούσατε καθημερινά τους εαυτούς σας, δε θα σας συμβούλευα να αποφεύγετε τη μάχη προς εκείνους, αλλά θα σας συμβούλευα και να συμπλέκεστε· καθόσον η αλήθεια είναι ισχυρή. Επειδή όμως δεν μπορείτε να τις χρησιμοποιείτε, φοβούμαι τη συμπλοκή, μήπως σας συλλάβουν άοπλους και σας κατανικήσουν· διότι τίποτε δεν υπάρχει ασθενέστερο από τη βοήθεια του Πνεύματος. Επίσης, εάν χρησιμοποιούν τη μη χριστιανική σοφία, δεν πρέπει να τους θαυμάζουμε αλλά να τους καταγελούμε, διότι χρησιμοποιούν τους μωρούς διδασκάλους· διότι εκείνοι δεν μπόρεσαν να βρουν τίποτε το αληθινό ούτε περί του Θεού ούτε περί των δημιουργημάτων, αλλά, αυτά που η δική μας χήρα τα γνωρίζει πάρα πολύ καλά, αυτά ούτε ακόμη και ο Πυθαγόρας δεν τα γνώρισε· αλλά έλεγαν ότι η ψυχή γίνεται θάμνος και ιχθύς και σκύλος…!
Αυτούς, λοιπόν, πες μου, πρέπει να προσέχουμε; Και πώς θα μπορούσε αυτό να δικαιολογηθεί; Εκείνοι έχουν μακριά κόμη, τρέφουν ωραίες μπούκλες και φορούν τετριμμένα ιμάτια. Μέχρι αυτό το σημείο φθάνει η φιλοσοφία τους. Εάν όμως δεις τον εσωτερικό κόσμο τους, είναι στάχτη και σκόνη και τίποτε το υγιές, αλλά «τάφος ἀνεῳγμένος ὁ λάρυγξ αὐτῶν , ταῖς γλώσσαις αὐτῶν ἐδολιοῦσαν(:ο λάρυγγάς τους, σαν τάφος ανοιχτός που αναδίδει μολυσματική δυσοσμία, βγάζει μόνο λόγια βλάσφημα και βρωμερές αισχρότητες. Με τις συκοφαντικές γλώσσες τους υφαίνουν δολιότητες και φαρμακερές επινοήσεις)»[Ψαλμ. 5,10]. Όλα τα διδάγματά τους είναι γεμάτα από ακαθαρσία και σαπίλα και σκουλήκια.
Ο πρώτος λοιπόν από αυτούς[:ο Θαλής ο Μιλήσιος] είπε ότι το νερό είναι θεός, ο επόμενος[:ο Ηράκλειτος] ότι η φωτιά είναι θεός, άλλος έλεγε[:ο Αναξιμένης] ότι ο αέρας είναι Θεός και όλη την αρχή του παντός στα σώματα τα υλικά την ανήγαγαν. Αυτούς λοιπόν, πες μου, πρέπει να θαυμάζουμε, που δεν συνέλαβαν στον νου τους ούτε και την ασώματη έννοια του Θεού, αν και βέβαια αργότερα συνέλαβαν αυτήν την έννοια, όταν συνανεστράφησαν τους δικούς μας στην Αίγυπτο; Αλλά για να μη σας θορυβήσουμε πάρα πολύ, ας σταματήσουμε εδώ τον λόγο. Διότι εάν αρχίσουμε να αναφέρουμε τα διδάγματα εκείνων και τι είπαν περί Θεού, τι δε περί ύλης, τι περί ψυχής και τι περί σωμάτων θα ακολουθήσει πολύ γέλιο. Και δε θα χρειασθούν ούτε την δική μας κατηγορία, διότι οι ίδιοι αντιτάχτηκαν ο ένας εναντίον του άλλου. Εκείνος λοιπόν που έγραψε εναντίον μας τον λόγο περί της ύλης, τον εαυτό του έπληξε και αφάνισε.
Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, για να μη σας απασχολήσουμε άδικα και σας απλώσουμε λαβύρινθο λόγων, αφήνοντας αυτά, εκείνο θα πούμε, προσέχετε την ανάγνωση των θείων Γραφών και μη λογομαχείτε για τίποτε το μη αναγκαίο, πράγμα που και ο Παύλος συμβουλεύει στον Τιμόθεο [Β΄Τιμ. 2,14: «Ταῦτα ὑπομίμνησκε, διαμαρτυρόμενος ἐνώπιον τοῦ Κυρίου μὴ λογομαχεῖν εἰς οὐδὲν χρήσιμον, ἐπὶ καταστροφῇ τῶν ἀκουόντων(:αυτά υπενθύμιζε, μαρτυρώντας επίσημα μπροστά στον Θεό να μη λογομαχούν, γιατί δεν είναι σε τίποτα χρήσιμο, αλλά επιφέρει καταστροφή σε αυτούς που ακούν)»], αν και ήταν πλήρης από πολλή σοφία και είχε τη δύναμη να επιτελεί θαύματα. Ας υπακούουμε λοιπόν σε Εκείνον και αφού αφήσουμε τις φλυαρίες, ας επιδοθούμε σε έργα, εννοώ τη φιλαδελφία και τη φιλοξενία και ας δείξουμε μεγάλη φροντίδα για την ελεημοσύνη, για να επιτύχουμε τα υποσχεθέντα αγαθά με την χάρη και φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, στον οποίο ανήκει η δόξα στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
· https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-joannem.pdf
· Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στο Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον, ομιλία ΞΣΤ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 2011, τόμος 14, σελίδες 277- 287.
· Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 74, σελ. 236-243.
· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
· Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016
· http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου