«Ἄνω σχῶμεν τάς καρδίας» μέρος β΄

Τί σημαίνει νά ὑψώσουμε τίς καρδιές μας; Στή γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας μας τί εἶναι “καρδιά”; Εἶναι τό φυσικό κέντρο τῆς ὀργανικῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου. Συγχρόνως ὅμως εἶναι καί τό κέντρο τῆς ὑπάρξεώς μας, μέσα στό ὁποῖο γίνεται ἡ κοινωνία καί ἡ ἕνωσις μας μέ τόν Πανάγιο Θεό. Εἶναι δηλαδή ὁ πνευματικός ἐκεῖνος χῶρος, ὅπου ἀναπτύσσεται ὅλη ἡ πνευματική ζωή καί μέσα στόν ὁποῖο ἐνεργεῖ ἡ ἄκτιστη ἐνέργεια τῆς τρισηλίου Θεότητος.

Ἀκόμα καί στούς χριστιανούς ἡ ὕπαρξις αὐτῆς τῆς καρδιᾶς – ὅπως πνευματικά ἀναλύεται ἀπό τήν Ἐκκλησία μας – εἶναι τελείως ἄγνωστη! Αὐτό ὀφείλεται σέ πολλούς λόγους: Πρῶτα – πρῶτα φταῖνε τά πάθη μας ( ὁ σκοτισμός τοῦ νοῦ). Φταίει ἡ ἄγνοια τῆς ἁγίας Γραφῆς, τῶν Δογμάτων τῆς πίστεώς μας καί ὅλης τῆς πνευματικῆς ζωῆς.

Φταίει ἡ παντελής ἀποχή ἀπό τά πανάγια Μυστήρια. Φταίει ἡ ἔλλειψις πείρας καί τέλος φταίει ἡ παντελής παράλειψις προσευχῆς τοῦ νοῦ πρός τό μέρος τῆς καρδιᾶς, ὅπως τήν ἔχουν διδάξει οἱ Νηπτικοί Πατέρες.

Ὑπάρχουν πάρα πολλοί, οἱ ὁποῖοι ρωτοῦν καί ξαναρωτοῦν καί θέλουν νά μάθουν, νά πληροφορηθοῦν καί περισσότερο νά βιώσουν τήν νοερά – καρδιακή προσευχή, κυρίως ἀπό ἐγωϊστική καί φίλαυτη ἐσωτερική παρόρμησι, ἀποβλέποντας ἀποκλειστικά καί μόνο στούς καρπούς της, χωρίς νά καταβάλουν τόν ἀπαιτούμενο σκληρό κόπο γιά τήν κάθαρσι ἀπό τά πάθη τους.

Ἡ καρδιακή προσευχή θέλει πολύν ἀγῶνα! Ὄχι ἀγῶνα γιά νά προσπαθήσουμε νά βάλουμε τόν νοῦ στήν καρδιά, γιατί μέ τά πάθη πού ἔχουμε, θά συναντήσουμε σκοτάδι, πλάνη καί πνευματική διαστροφή. Ἀντί γιά τή Χάρι καί τό θεῖο Φῶς θά συναντήσουμε φῶτα δαιμονικά.

Πρώτη προϋπόθεσις γιά νά πετύχη ἡ νοερά προσευχή, ἔτσι ὅπως ἀκριβῶς τήν ἀναλύουν οἱ Πατέρες, εἶναι νά μπορέσουμε νά κάνουμε τόν πόνο τοῦ πλησίον μας δικό μας πόνο, ἀλλά τοῦ κάθε πλησίον· καί τοῦ ἐχθροῦ προπαντός! Αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου πού μᾶς συκοφαντεῖ, μᾶς ἀδικεῖ, μᾶς ἀτιμάζει. Αὐτοῦ ὁ πόνος καί ὁ πειρασμός νά γίνη καί δική μας ἀγωνία. Ὕστερα εἶναι ἡ προσπάθεια ἀπαλλαγῆς ἀπό τό πλῆθος τῶν παθῶν, ἀποκτήσεως σωστῆς λειτουργικῆς συνειδήσεως, συμμετοχῆς στά πανάγια Μυστήρια, τηρήσεως τῶν ἐντολῶν, καλλιεργείας τῶν ἀρετῶν κἄ. Καί τέλος θά ἔρθη ἡ πεῖρα τῆς Θείας Χάριτος.

Ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Θεοῦ κατεργάζεται μυστικά καί ἀθόρυβα τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου μέσα στήν καρδιά του, ὅταν ὁ ἄνθρωπος θέλη, ὅταν προσπαθῆ, ἀγωνίζεται, ὅταν ἔχει προαίρεσι καί βάζη βία, ὅταν κλαίει καί μετανοεῖ ἀληθινά.

Τό πεδίο, μᾶς λέγει ὁ μακαριστός π. Σωφρόνιος τοῦ Essex, τῶν πνευματικῶν ἀγώνων ἑνός χριστιανοῦ εἶναι ἡ καρδιά του – νά κατεβάζη τόν νοῦ δηλαδή μέσα σ᾿ αὐτήν – εὔκολα κατανοεῖ τόν ψαλμικό λόγο τοῦ Δαυίδ: “Προσελεύσεται ἄνθρωπος, καί καρδία βαθεῖα”¹. Ἡ καρδιά γίνεται ἕνας ἀπέραντος ὠκεανός. Καί ὅπως ἄν βρεθῆς στό κέντρο τοῦ ὠκεανοῦ, χάνεσαι! – τί εἶσαι μέσα στόν ὠκεανό; – τό ἴδιο χάνεσαι καί ὅταν εἰσέρχεσαι διά τῆς νοερᾶς προσευχῆς μέσα στήν καρδιά.

Ἡ Ἅγία Γραφή διά τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου ὀνομάζει τήν καρδιά κρυπτόν ἄνθρωπον: “ὁ κρυπτός τῆς καρδιᾶς ἄνθρωπος”². Καί παρακάτω μᾶς λέγει ὅτι εἶναι καί ὁ χῶρος ἐντός τοῦ ὁποίου δοξάζεται καί ἁγιάζεται ὁ Θεός: “Κύριον δέ τόν Θεόν ἁγιάσατε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν”³. Μέ τό χωρίο αὐτό φανερώνεται ὅτι ἡ καθαρή καί ταπεινή καρδιά εἶναι Ναός τοῦ Θεοῦ καί Θυσιαστήριο καί ἁγία Τράπεζα. Ὁ νοῦς εἶναι ὁ ἱερεύς. Μοιάζει (ἡ καρδιά) μέ αἴθουσα, ὅπου ( ὁ νοῦς ) δεξιώνεται τόν Κύριο. Μέσα σ᾿ αὐτήν γίνεται ὁ ἀρραβῶνας τοῦ ἁγίου Πνεύματος· ὁ Θεός εἶναι ὁ “δούς τόν ἀρραβῶνα τοῦ Πνεύματος ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν”⁴, λέγει ὁ θεῖος Παῦλος.

Ἀμέτρητα εἶναι τά χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς, πού ἀναφέρονται στήν καρδιά, μέ ποικιλία πνευματικῶν χαρακτηριστικῶν καί εἰκόνων. Πολλές ὅμως ἀπό τίς εἰκόνες αὐτές τῆς καρδιᾶς εἶναι σκοτεινές καί ἄσχημες. Δηλαδή ἡ καρδιά, ἐκτός ἀπό Ναός τοῦ Θεοῦ, Ἁγία Τράπεζα καί Θυσιαστήριο, εἶναι, δυστυχῶς, καί κέντρο παραφυσικό, κέντρο ἁμαρτίας· διότι “ἐκ τῆς καρδίας ἐξέρχονται διαλογισμοί πονηροί, φόνοι, μοιχεῖαι, πορνεῖαι, κλοπαί, ψευδομαρτυρίαι, βλασφημίαι”⁵.

Εὔκολα καλύπτεται ἡ καρδιά ἀπό τό κάλυμμα δύο φοβερῶν παθῶν, ἀπό τήν ἄγνοια καί τήν λήθη. Διακρίνεται ἐπίσης ἡ καρδιά γιά τήν σκληρότητά της: “σκληροτράχηλοι καί ἀπερίτμητοι τῇ καρδίᾳ καί τοῖς ὠσίν...”⁶ εἶπε στούς Ἰουδαίους ὁ Πρωτομάρτυρας καί Ἀρχιδιάκονος Στέφανος.

Στήν καρδιά ἐντοπίζουμε ἀκόμη δύο εἰδῶν ἀκαθαρσίες:

Πρώτον, τήν ἀκαθαρσία τῆς ὑπερηφανείας, πού ἔρριξε τόν Ἑωσφόρο καί τόν ἔκανε δαίμονα, σατανᾶ, διάβολο, καί

δεύτερον, τήν μοιχεία, τήν ἀσέλγεια καί τήν αἰσχρότητα τοῦ νοῦ.

Ἄρα, ἡ καρδιά μας πρέπει νά γιατρευθῆ ἀπό ὅλες τίς ἀσθένειες τῶν παθῶν της, καί ἔτσι καθαρή καί ἀμόλυντη μέσα στή Θεία Λατρεία νά μπορέση ν᾿ ἀνέλθη στό ὑπερουράνιο Θυσιαστήριο. Σέ καθαρή καί ἀμόλυντη καρδιά κατεβαίνει ὁ νοῦς μέ εὐκολία.

Ὅταν στή Θεία Λειτουργία ἀκοῦμε τή λέξι “καρδία”, ἐννοοῦμε κάτι πολύ σπουδαῖο. Ἐννοοῦμε ὅλο τόν ἐσωτερικό κόσμο πού κλείνει ὁ ἄνθρωπος στά στήθη του. Ὁ κόσμος αὐτός εἶναι ἀπέραντος καί ἀόρατος. “Καρδία” εἶναι ἡ σκέψις, τό συναίσθημα, ἡ θέλησις τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι ὁ νοῦς, ἡ ψυχή... Εἶναι τό “κατ᾿ εἰκόναν” του.

“Ἄνω σχῶμεν τάς καρδίας”, λέγει ὁ ἱερεύς. Καί ὁ λαός, πού ἀκούει τό ἱερό αὐτό παράγγελμα, διά τῶν ἱεροψαλτῶν ἀπαντᾶ:

“ΕΧΟΜΕΝ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟΝ.”

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Τέλος καί τῇ Τρισηλίῳ Θεότητι

κράτος, αἶνος καί δόξα εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων.

Ἀμήν.

Ἀπό τό βιβλίο: “ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ”

Πρωτ. π. Στεφάνου Κ. Ἀναγνωστόπουλου

1Ψαλμ. 63 : 7.

2Α΄ Πέτρ. Γ΄ : 4.

3Α΄ Πέτρ. Γ΄ : 15.

4Β΄ Κορ. α΄ : 22.

5Ματθ. Ιε΄ : 19.

6Πραξ. Ζ΄ : 51.