Ἡ Πεντηκοστὴ

Ὁμιλία τοῦ Ἀρχιμ. π. Ἀρσενίου Κατερέλου

Ὁ ἔσχατος σκοπός τῆς Ἐνανθρωπήσεως, ἀγαπητοί μου ἐν Χριστῷ ἀδελφοί, δέν ἦτο ἄλλος παρά ἡ ἐκ νέου ἀποστολή τῆς ἐνεργείας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἰς τόν κόσμον, ἡ ὁποία ἐνέργειά Του, ὡς γνωστόν, εἶχε ἀρθῆ μετά τό προπατορικό ἁμάρτημα τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὔας. Διότι ὁ Παράδεισος εἰς τόν ὁποῖον ἐζοῦσαν οἱ πρωτόπλαστοι ἦτο μέν ἕνας τόπος, ἀλλά ἐπάνω καί πέρα ἀπ᾽ ὅλα ἦτο μία κατάστασις νομίμου καί ἀπλήστου ἡδονῆς ἐν Θεῷ καί εὐτυχίας καί θεοκοινωνίας. 

Λοιπόν, μετά ἀπό τό προπατορικό ἁμάρτημα ἐδημιουργήθη τρόπον τινά μία ἔχθρα μεταξύ τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καί τοῦ ἁγίου ἐνδόξου Τριαδικοῦ Θεοῦ. Ἔπρεπε λοιπόν κάποιος νά ἀναλάβη ἕναν ρόλο γιά νά σπάση, νά διαλύση καί νά τελειώση αὐτή ἡ ἔχθρα μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπων. Ἔπρεπε κάποιος νά εὑρεθῆ γιά νά ξεχρεώσωμε ὅλοι μας τό χρέος μας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.  Ἀλλά ποιός νά εὑρεθῆ; Ὅλοι ἤμαστε ἁμαρτωλοί, γιατί ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὔας ὅλο τό ἀνθρώπινο γένος ἁμάρτησε. Ἄλλωστε καί τώρα ἐν ψυχρῷ πολλές φορές ὅλοι μας ἁμαρτάνομε.

Γι᾽ αὐτό λοιπόν καί τό Δεύτερο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὁ Θεός Λόγος, ἔγινε ὁ ἴδιος ἄνθρωπος, ἔκανε ὅ,τι ἔκανε, δηλαδή ὡμίλησε, ἐθαυματούργησε καί....

πρό πάντων ἐσταυρώθη, ἀνεστήθη καί ἀνελήφθη. Γι᾽ αὐτόν ἀκριβῶς τόν λόγο ἀνελήφθη, γιά νά μᾶς συμφιλιώση μέ τόν Θεό Πατέρα, νά μᾶς συμφιλιώση ὁ Χριστός ὡς ἄνθρωπος. Ὅ,τι εἶχε ὁ Χριστός ἀχρόνως, ἀϊδίως, ἀνέκαθεν ὡς Θεός, τό ἀπέκτησε ἐν χρόνῳ καί ὡς ἄνθρωπος. Ἐπί παραδείγματι, λέγει ὁ Χριστός «... Ἐδόθη μοι πᾶσα ἐξουσία ἐν οὐρανῷ καί ἐπί γῆς» (Ματθ. 28, 18). Ἀλλά ποία ἐξουσία Σοῦ ἐδόθη Κύριε; Δέν εἶχες πάντα τήν ἐξουσία; Ἀναμφισβήτητα, ὡς Θεός τήν εἶχε πάντα, ἐφ᾽ ὅσον ἦταν ὁ Ἕνας τῆς Τριάδος. Τώρα Τοῦ ἐδόθη ἡ ἐξουσία καί ὡς ἀνθρώπου.

Καί ἄν τό θέλετε, τό κεντρικό νόημα τῆς Ἀναλήψεως ποιό εἶναι; Εἶναι ὅτι ἡ ἀνθρωπίνη φύσις μας ἀνυψώθη εἰς αὐτό τό ὕψος τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ποῦ εἶναι οἱ ὑλισταί, πού λένε ὅτι ὁ Χριστιανισμός περιφρονεῖ τήν ὕλη; Ἡ ὕλη μας ὑψώθηκε, κατά Χάριν βέβαια, εἰς τό ὕψος τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ὁ Χριστιανισμός δέν περιφρονεῖ τήν ὕλη, ὅπως - γιατί νά μή τό ποῦμε; - τήν περιφρονοῦσε καί ὁ Πλάτων καί οἱ περισσότεροι ἀρχαῖοι φιλόσοφοι. Ὁ Χριστιανισμός ἀνυψώνει τήν ὕλη εἰς τό ὕψος τῆς Θεότητος. Ἁπλῶς μισεῖ τήν ἁμαρτία γιατί εἶναι αἴτιο ἡ ἁμαρτία τοῦ χωρισμοῦ μας ἀπό τόν Θεό. 

Ἔτσι λοιπόν μέ τήν Ἀνάληψι ἀνυψωθήκαμε σ᾽ αὐτό τό ὕψος τῆς Θεότητος, γιατί ἁπλούστατα, στόν Χριστό πλέον δέν μποροῦμε νά ξεχωρίσωμε τήν Θεότητα ἀπό τήν ἀνθρωπότητα. Δέν μποροῦμε νά ποῦμε ''ξέρεις, ἀπό ἐδῶ εἶναι ὁ Θεός, ἀπό ἐκεῖ εἶναι ὁ ἄνθρωπος''. Αὐτά τά δύο, χωρίς νά συγχέωνται, δέν μποροῦν ὅμως καί νά διαιρεθοῦν.

Ταυτόχρονα ὅμως ὁ Χριστός, ὅπως ἤδη προαναφέραμε καί ὅπως ὅλοι σας ξέρετε, εἶναι ὁ ἕνας τῆς Τριάδος εἰς τόν Ὁποῖον κατοικεῖ ὅλο τό πλήρωμα τῆς Θεότητος. Καί ἐφ᾽ ὅσον δέν μπορεῖ νά χωρισθῆ εἰς τόν Χριστόν ἡ ἀνθρωπότητα ἀπό τήν Θεότητα, ἡ ἀνθρωπίνη φύσις τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, δηλαδή ὅλοι ἐμεῖς ἐν προσώπῳ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀνυψώθημεν κατά Χάριν σέ αὐτό τό ὕψος τῆς Θεότητος. 

 Τώρα, ἀπόρροια καί ἄμεση συνέπεια αὐτοῦ τοῦ γεγονότος, ποιό εἶναι; Εἶναι ἡ ἐκ νέου ἀποστολή, ὄχι αὐτοῦ τοῦ ἰδίου τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τό ὁποῖο πάντα ὑπῆρχε, ἀλλά τῆς ἐνεργείας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τό ὁποῖο Ἅγιο Πνεῦμα δρᾶ ἀπό τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς εἰς τήν Ἐκκλησία μας. 

Ἡ Πεντηκοστή δέν εἶναι ὡραῖα λόγια. Εἶναι γεγονός ἱστορικό κατοχυρωμένο καί προφητικά, ἰδιαίτατα μέ τόν Προφήτη Ἰωήλ καί μέ ἄλλους βέβαια Προφῆτες, ἀλλά καί κατοχυρωμένο ἱστορικά, διότι ἔλαβε χώραν κάποια ἱστορική στιγμή σέ ἕνα ὑπερῶο. Ὅλοι ἄκουγαν μία ἰσχυροτάτη βοή ἀνέμου. Νά ἀκοῦς μία βροντώδη ἰαχή, καί ὅμως παρά τήν ἰαχή νά μή κουνιέται ἀπολύτως τίποτε, νά ὑπάρχη ἄπνοια, νά μή κουνιέται ἔστω καί τό παραμικρό φύλλο τοῦ πιό μικροῦ δένδρου. 

Καί στό σημεῖο αὐτό θά θέλαμε νά τονίσωμε ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα δέν εἶναι μία δύναμις ἤ μία ἔννοια ἀφηρημένη, ἔστω κι ἄν στά Ἑλληνικά εἶναι σέ γένος οὐδέτερο. Εἶναι Πρόσωπο. Εἶναι τό Τρίτο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, εἰς τό Ὁποῖο, ὅπως καί εἰς τά ὑπολοιπα δύο, κατοικεῖ ὅλη ἡ θεία οὐσία. 

Τό Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι ἐκεῖνο τό ὁποῖο συγκροτεῖ ὅλον τόν θεσμόν τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι ὁ διάδοχος τοῦ Χριστοῦ εἰς τήν γῆ. Εἶναι ἐκεῖνο τό ὁποῖο τελετουργεῖ ὅλα τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μας, τά ὑπέρ λόγον καί ὑπέρ ἀνθρωπίνην κατάληψιν. Εἶναι θά λέγαμε πιό ἁπλᾶ, ὁ ''νοικοκύρης'' τῆς Ἐκκλησίας μας. Εἶναι Αὐτό πού ὅπως εἴπαμε τελεῖ ὅλα τά Μυστήρια, γι᾽ αὐτό λέγεται καί ''τελετουργικόν''. 

Μόνον ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος προσδίδει εἰς τό Ἅγιο Πνεῦμα ἑξήντα διαφορετικά ὀνόματα, ἀνάλογα τῶν διαφόρων ἰδιοτήτων πού ἔχει τό Ἅγιον Πνεῦμα. Τῶν ἰδιοτήτων στόν σωτηριολογικό χαρακτῆρα πού ἔπαιξε τό Ἅγιον Πνεῦμα, γιατί ἄλλο εἶναι ὁ ἐνδοτριαδολογικός ρόλος τῶν τριῶν Προσώπων μέσα στήν Ἁγία Τριάδα καί ἄλλο τό τί ρόλο ἔπαιξαν αὐτά τά τρία Πρόσωπα γιά τήν σωτηρία μας.

Καί μάλιστα, στόν κανόνα τῆς σημερινῆς ἑορτῆς, στήν ὀγδόη ᾠδή, ὑπάρχει ἡ μεγαλυτέρως πολυσύλλαβη λέξις, ἡ ὁποία προσδίδεται εἰς τό Ἅγιον Πνεῦμα καί λέγεται ''ἀκτιστοσυμπλαστουργοσύνθρονον...''. Δηλαδή εἶναι καί ἄκτιστον καί συμπλαστουργόν καί σύνθρονον, εἶναι δηλαδή ἀδημιούργητον. Συνέβαλε καί Αὐτό εἰς τήν δημιουργία ὅλου τοῦ κόσμου καί ὅλων τῶν κτισμάτων καί εἶναι ἰσότιμο μέ τά ὑπόλοιπα δύο Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος.

Εἰς τό σημεῖο ὅμως αὐτό θά θέλαμε νά ξανατονίσωμε ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα ὡς τό τρίτο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος ὑπάρχει πάντα - ''οὔτε ἀρξάμενον, ὅπως ψάλλομε, οὔτε παυσόμενον...''. Ὑπάρχει ἀϊδίως καί ἀχρόνως. Ὅμως ἡ ἐνέργειά Του, πού ὅπως εἴπαμε εἶχε παυθῆ, δρᾶ ἀπό τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς μέσα εἰς τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Καί ἔτσι, γιά νά ὁμιλήσωμε τώρα καί πιό πρακτικά, ὁ σκοπός τῆς ζωῆς τώρα ὅλων ἡμῶν τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν πού ἀγωνιζόμαστε, ποιός εἶναι; Δέν εἶναι ἄλλος παρά ἡ ἀπόκτησις τώρα μέσα μας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Ἔτσι τό θέμα καί τό ζητούμενο δέν εἶναι τό πόσο καλοί νομίζομε ὅτι εἴμαστε ἐνώπιον τῶν ἄλλων καί ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, δέν εἶναι τό πόσες καλές πράξεις ἐπιδιώκομε - καί πρέπει νά ἐπιδιώκωμε - νά κάνωμε, καί ἀντίστροφα τό πόσες κακές πράξεις ἤ σκέψεις ἀποφεύγομε νά κάνωμε. Τό ζητούμενο, πέρα καί πάνω ἀπ᾽ ὅλα καί ἐκεῖνο πού ἔχει σημασία, εἶναι τελικά, μετά ἀπ᾽ ὅλα αὐτά φυσικά, πόσο Ἅγιο Πνεῦμα ὑπάρχει μέσα μας, πόσο τό Ἅγιον Πνεῦμα διέπει ὅλες τίς ἐνέργειές μας, τίς φανερές καί τίς κρυφές, πόσο Αὐτό διέπει ὅλο τό εἶναι μας. Κι ἄν τό θέλετε, ὅλος ὁ πνευματικός ἀγῶνας τί σκοπό ἔχει; Ἐκτός φυσικά τοῦ ὅτι πρέπει νά κάνωμε καί καλές πράξεις καί νά ἀποφεύγωμε ἀντίστροφα τίς κακές, ἀλλά πάνω καί πέρα ἀπ᾽ ὅλα, ὅπως λέγουν ὅλοι οἱ Πατέρες καί ἰδιαίτατα ὁ Ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σαρώφ, αὐτός ὁ μεγάλος Ἅγιος τῆς Ρωσίας, ὁ σκοπός τῆς πνευματικῆς ζωῆς εἶναι ἡ ἀπόκτησις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Μπορεῖ νά εἶναι δύο μοναχοί, ἄν τό θέλετε καί στό ἴδιο μοναστήρι, νά κάνουν τά ἴδια πράγματα ἐξωτερικά, καί ἄν τό θέλετε καί μέσα στό κελλί τους - δέν ἀναφερόμεθα στήν περίπτωσι τῆς ὑποκρισίας, ἄς ὑποθέσωμε ὅτι δέν ὑπάρχει ὑποκρισία -, λοιπόν ἄς ὑποθέσωμε ὅτι καί μέσα στό κελλί τους πάνω κάτω κάνουν τά ἴδια πράγματα, μετάνοιες, μελέτη, κλπ. Κι ὅμως, ἄν καί κάνουν τά ἴδια πράγματα ἐξωτερικά καί οἱ δύο, ὁ ἕνας μπορεῖ νά μιλάη μέ τόν Θεό, νά εἶναι δηλαδή σέ ὕψη ἁγιότητος, κι ὁ ἄλλος ''νά δέρη ἀέρα''. Κάτι ἀνάλογο, φυσικά, γιά νά μήν ἀναφέρωμε πολλά παραδείγματα, μπορεῖ νά ἰσχύη καί σέ μία εὐσεβῆ οἰκογένεια, ὅπου κάποιοι νά συμπεριφέρωνται μέ τόν ἴδιο τρόπο ἐξωτερικά, ἀκόμη καί μέσα στό δωμάτιό τους, κι ὅμως ὁ ἕνας νά εἶναι μέ τόν Θεό κι ὁ ἄλλος ἄς μήν ἀναφέρωμε μέχρι ποῦ μπορεῖ νά φθάση, μέχρι καί νά κολασθῆ δηλαδή.

῎Ετσι ἄς μήν ἐπαναπαυώμεθα οὔτε στά ἀσκητικά μας κατορθώματα, οὔτε στά κοινωνικά μας πνευματικῶς ἐκλαμβανόμενα κατορθώματα, ἀλλά πρέπει νά ἀνησυχοῦμε καί νά ψάχνωμε νά βροῦμε ἄν ἔχωμε μέσα μας τό Ἅγιο Πνεῦμα.

Κι ὅταν ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία μᾶς τονίζη ὅτι πρέπει νά γίνωμε πνευματικοί ἄνθρωποι, δέν ἐννοεῖ οὔτε νά γίνωμε εὐσεβισταί, οὔτε νά μισήσωμε τήν ὕλη, ἀλλά ἁπλούστατα νά ἀποκτήσωμε τά χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτά ὅμως τά χαρίσματα, πρῶτα ὁ Θεός, θά τά ἐξηγήσωμε τήν ἑπομένη Κυριακή τῶν Ἁγίων Πάντων, γιατί ἡ Κυριακή τῶν Ἁγίων Πάντων συνδέεται ἄρρηκτα καί ἄμεσα μέ τήν σημερινή Κυριακή τῆς Πεντηκοστῆς, διότι ὅ,τι ἔκαναν οἱ Ἅγιοι καί ὅλα τά χαρίσματα τά ὁποῖα εἶχαν οἱ Ἅγιοι δέν τά εἶχαν παρά μέ τήν δύναμι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Θέλετε ἕνα χάρισμα; Ἄς μήν ἀναφέρωμε τό προορατικό, τό διορατικό, τό ἰαματικό καί ἕνα σωρό ἄλλα χαρίσματα, ἀλλά ἐδῶ ἄς ἀναφέρωμε μόνο τό χάρισμα τῆς καρδιακῆς προσευχῆς. Ξέρεις τί εἶναι νά κοιμᾶσαι, νά γελᾶς, νά ἐργάζεσαι, νά κάνης χειρωνακτική ἐργασία, νά κάνης διανοητική ἐργασία, νά λύνης ἀσκήσεις στά μαθηματικά καί ὁ,τιδήποτε ἄλλο, καί ὅμως ἡ καρδιά ἀβίαστα χωρίς τόν παραμικρό κόπο νά λέγη τήν εὐχή καρδιακά καί ἀσταμάτητα, ἀκόμη καί στόν ὕπνο; Ἔ, αὐτό τί εἶναι; Δέν εἶναι παρά ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καί μάλιστα αὐτό τό μικρό παράδειγμα πού ἀναφέραμε εἶναι ἐντολή παρακαλῶ τῆς Καινῆς Διαθήκης. Οἱ ἐντολές τῆς Καινῆς Διαθήκης ἀναφέρονται σέ ὅλους τούς Χριστιανούς καί ὄχι μόνο στούς μοναχούς. Ὅπως λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος «ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε». Μά, πῶς μπορεῖ κανείς ἀδιαλείπτως νά προσεύχεται; Μόνον καί μόνον γίνεται αὐτό ὅταν ἔχη τό χάρισμα ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι τῆς καρδιακῆς προσευχῆς πού ἀναφέραμε ἁπλῶς παραδειγματικά εἰς τήν ἀγάπη σας. 

Αὐτό ὅμως πού θέλομε σήμερα ἐν κατακλεῖδι νά τονίσωμε, γιά νά μήν ἀπογοητευθοῦμε κιόλας, εἶναι ὅτι μία πρώτη ἀρχική ἀπόδειξις ὅτι ἔχομε μέσα μας τό Ἅγιο Πνεῦμα, ποιά εἶναι; Εἶναι τό νά πιστεύη κάποιος εἰς τήν Θεότητα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὅπως λέγει πάλι ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, δέν μπορεῖς νά πῆς τόν Ἰησοῦν ''Κύριον'', Θεόν δηλαδή, ''εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ''. Ἄν δέν ἔχης μέσα σου Ἅγιο Πνεῦμα, δέν μπορεῖς νά πιστεύης ἔμπρακτα, δηλαδή ἐσωτερικά καί ἐνσυνείδητα, ὅτι ὁ Χριστός εἶναι Θεός καί νά προσπαθῆς βέβαια νά προσαρμοσθῆς πρός τίς ἐπιταγές τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Δηλαδή τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἐκεῖνο πού μυστικά καί ἀόρατα καί ἀκατάληπτα μᾶς φωτίζη νά καταλάβωμε τήν Θεότητα τοῦ Χριστοῦ. Βέβαια, ὅπως θά ἐξηγήσωμε καί τήν ἑπομένη Κυριακή, οἱ Ἅγιοι δέν εἶχαν μόνο τήν ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μυστικά καί ἀόρατα, ἀλλά εἶχαν ἔντονη ζωντανή ἐμπειρία, μεγάλη θεοηδονή, πού ἦταν προϊόν καί ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. 

Καί ἄς μή κρυβώμαστε, ἄλλο πρᾶγμα εἶναι τό νά γνωρίζης, ἔστω καί ἄν δέν διδάσκης. Ἄν γνωρίζης, εἶσαι ἀπό μόνος σου ἕνα ἀνοικτό βιβλίο, εἶσαι μᾶλλον μία σιωπηλή κραυγή, ἐφ᾽ ὅσον γνωρίζης τά μυστήρια τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ὅπως καί ἄλλο πρᾶγμα εἶναι ἁπλῶς νά πιστεύης, ἀλλά νά μή γνωρίζης σέ βάθος. Τότε, ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σῦρος, ὅταν διδάσκης, ὁμοιάζεις μέ μία ζωγραφιστή λίμνη, πού μπορεῖ ὅποιος τήν βλέπει νά λέη ''τί ὡραία λίμνη'', ἀλλά κανείς δέν μπορεῖ νά ξεδιψάση - καταλαβαίνετε τί ἐννοοῦμε... - ἀπό τό νερό τῆς ζωγραφιστῆς αὐτῆς λίμνης. Καί ἄλλο πρᾶγμα - πού δέν θά ἤθελα νά τό ἀναφέρω, ἀλλά οἱ ἀνάγκες μᾶς τό ἐπιβάλλουν - ἄλλο πρᾶγμα εἶναι νά διδάσκης, καί μέ στόμφο, ἐκπαιδευμένα, πολύ ὡραῖα, καί αὐτά πού διδάσκεις, ὄχι μόνο νά μή τά πιστεύης, ἀλλά, ἀλλά, ἀλλά...

Ἄς σταματήσωμε ὅμως ἐδῶ, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, λέγοντας καί προτρέποντας: Μακρυά ἀπό τούς Πεντηκοστιανούς καί ἀπό τίς ψευδοφωτισμένες, ἤ ὅπως αὐτοαποκαλοῦνται, ''φωτισμένες''. Διότι, καί οἱ μέν πού βγάζουν ἀκαταλαβίστικες δαιμονικές κραυγές καί νομίζουν ὅτι δῆθεν τότε ὁμιλοῦν ξένες γλῶσσες, καί οἱ δέ μέ τά διάφορα δαιμονοκατευθυνόμενα ψευδοοράματά τους, ὅλοι αὐτοί εἶναι κωμικοτραγικά παίγνια τῶν δαιμόνων. Καί ἡ γλωσσολαλιά, ὅπως λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες, ἦταν ἕνα ἔκτακτο χάρισμα, πού ἐδόθη κατά τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, καί ἐδόθη γιά λόγους πρακτικῆς καί γιά λόγους ἀνάγκης, κι ἄν τό θέλετε, δέν ἐδόθη καθόλου γιά τούς πιστούς - ἄς μή μᾶς φαίνεται παράξενο, γιά τούς Ἀποστόλους δηλαδή -, ἀλλά ἡ γλωσσολαλιά ἐδόθη κατ᾽ ἀνάγκην γιά τούς ἀπίστους. Δέν ἐξαντλεῖται δηλαδή ἡ Πεντηκοστή στήν γλωσσολαλιά, ἀλλοίμονο. 

Εὔχομαι, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ἡ ζωή μας νά εἶναι τέτοια, πού νά ἀφήνωμε νά δρᾶ μέσα μας ἡ ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, γιατί τό Ἅγιο Πνεῦμα ποτέ δέν μπορεῖ νά δράση μέσα μας παρά μόνον ἐάν ἐμεῖς τοῦ τό ἐπιτρέψωμε μέ τήν θεάρεστη ζωή μας. Καί ἄν δράση μέσα μας, τότε νά εἴμαστε σίγουροι ὅτι Αὐτό θά μᾶς ὁδηγήση ''εἰς πᾶσαν τήν ἀλήθειαν'' σέ ὅλες τίς ἐκφάνσεις τῆς ζωῆς μας. 

Ἀμήν.

(Ἀρχιμανδρίτης Ἀρσένιος Κατερέλος,

Ἡγούμενος Ἱ. Μονῆς Ἁγίου Νικολάου Δίβρης Φθιώτιδος

Ὁμιλία κατά τήν Θεία Λειτουργία εἰς τήν Ἱερά Μονή Ἁγίου Νικολάου Δίβρης Φθιώτιδος - 3/6/2001)

orthodoxia-ellhnismos.gr/2014/06/blog-post_8.html#more