Η ΑΓΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ « Τὸ συνοδικὸ πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας»

Ἡ ἁγία Ἐκκλησία [7]

ϛ´  Τὸ συνοδικὸ πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας 

Ἀπὸ τὸ βιβλίο 

«Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΙΣΤΗ, ΛΑΤΡΕΙΑ ΚΑΙ ΖΩΗ» 
(Σχεδίασμα Ὀρθοδόξου Κατηχήσεως)

Ἱ. Κουτλουμουσιανὸν Κελλίον Ἁγ. Ἰω. Θεολόγου,
Ἅγιον Ὄρος (Μάρτιος 2012)

ϛ´ Μέρος: 

.         Τὸ μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας ἐκφράζει τὸ μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, καὶ ὀνομάζεται ἀπὸ τοὺς ἁγίους Πατέρας σύνοδος¹. Γι’ αὐτὸ καὶ τὸ πολίτευμα ποὺ διέπει τὴν ἁγία μας Ἐκκλησία, ἀπὸ τοὺς ἀποστολικοὺς ἀκόμη χρόνους, εἶναι συνοδικό.
.           Τὸ ἔτος 48 συνῆλθε στὰ Ἱεροσόλυμα ἡ Ἀποστολικὴ Σύνοδος, ἡ ὁποία ἀπεφάσισε ὅτι δὲν χρειάζεται νὰ περιτέμνωνται οἱ ἐξ ἐθνῶν χριστιανοί (θέμα ποὺ συνετάραξε τὴν Ἐκκλησία στὰ πρῶτα της βήματα). Ἡ ἀπόφαση τῆς Ἀποστολικῆς Συνόδου ἀρχίζει μὲ τὴν φράση Ἔδοξε τῷ ῾Αγίῳ Πνεύματι καὶ ἡμῖν (Πράξεις Ἀποστόλων 15, 28). Στὴν ἀποστολικὴ αὐτὴ φράση ἀνακεφαλαιώνεται ὁ θεσμὸς τοῦ συνοδικοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πολιτεύματος.
.          Ἀργότερα, ἡ ἐμφάνιση διαφόρων αἱρέσεων ἀνάγκαζε τὴν Ἐκκλησία νὰ διατυπώνη τὴν ἀλήθεια μὲ τὰ δόγματα. Αὐτὰ ὀνομάζονται καὶ ὅροι, διότι ἀποτελοῦν τὰ ὅρια μέσα στὰ ὁποῖα πρέπει νὰ βρίσκεται ὁ πιστός, ἐφ’ ὅσον ἐπιθυμῆ τὴν ἐν Χριστῷ σωτηρία. Γιὰ νὰ διατυπωθοῦν τὰ δόγματα, συγκαλοῦνταν σύνοδοι θεοφόρων Πατέρων. Κατὰ κανόνα, ἐὰν οἱ ἅγιοι Πατέρες ἀντιπροσώπευαν ὅλες τὶς τοπικὲς Ἐκκλησίες, ἡ Σύνοδος ὀνομαζόταν Οἰκουμενική, ἀλλιῶς χαρακτηριζόταν ὡς Τοπική. Τὸ κῦρος πάντως μιᾶς Συνόδου βασίζεται στὴν εὐθυγράμμιση τῶν ἀποφάσεών της μὲ τὴν ἀλήθεια τὴν ἀποκεκαλυμμένη στοὺς Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας (Προφῆτες, Ἀποστόλους, Πατέρες). Οἱ ἀναγνωρισμένες Οἰκουμενικὲς Σύνοδοι τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἑπτά:
.            Ἡ πρώτη συναθροίσθηκε στὴν Νίκαια, τὸ 325, ἐπὶ μεγάλου Κωνσταντίνου, καὶ συγκροτήθηκε ἀπὸ 318 θεοφόρους Πατέρες. Κατεδίκασε τὸν Ἄρειο καὶ διεκήρυξε τὸν Χριστὸ Υἱὸ τοῦ Θεοῦ, ὁμοούσιο καὶ συναΐδιο μὲ τὸν Πατέρα. Συνέταξε τὰ πρῶτα ἑπτὰ ἄρθρα τοῦ Συμβόλου τῆς πίστεως.
.           Ἡ δευτέρα συναθροίσθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη, τὸ 381, ἐπὶ Θεοδοσίου τοῦ μεγάλου, καὶ συγκροτήθηκε ἀπὸ 150 θεοφόρους Πατέρες. Κατεδίκασε τὸν Μακεδόνιο καὶ ἄλλους Πνευματομάχους, τὸν Ἀπολλινάριο, τὸν Σαβέλλιο κ.ἄ. Διεκήρυξε τὴν Θεότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ διατύπωσε τὸ Τριαδικὸ δόγμα. Ὁλοκλήρωσε ἐπίσης τὸ Σύμβολο τῆς πίστεως προσθέτοντας πέντε ἄρθρα.
.            Ἡ τρίτη συναθροίσθηκε στὴν Ἔφεσο, τὸ 431, ἐπὶ Θεοδοσίου τοῦ μικροῦ, καὶ συγκροτήθηκε ἀπὸ 200 θεοφόρους Πατέρες. Κατεδίκασε τὸν Νεστόριο καὶ τοὺς Πελαγιανούς, μίλησε γιὰ τὴν ἕνωση τῶν δύο φύσεων στὸν Χριστό, τῆς θείας καὶ τῆς ἀνθρωπίνης, καὶ ὁμολόγησε τὴν Παναγία Παρθένο Μαρία, Θεοτόκο.
.             Ἡ τετάρτη συναθροίσθηκε στὴν Χαλκηδόνα, τὸ 451, ἐπὶ Μαρκιανοῦ καὶ Πουλχερίας, καὶ συγκροτήθηκε ἀπὸ 630 ἁγίους Πατέρες. Κατεδίκασε τὸν Εὐτυχῆ, καὶ γενικὰ τὸ μονοφυσιτικὸ δόγμα. Ἀνέλυσε τὸν τρόπο τῆς ἑνώσεως τῶν δύο φύσεων τοῦ Χριστοῦ σὲ ἕνα πρόσωπο.
.              Ἡ πέμπτη συναθροίσθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη, τὸ 553, ἐπὶ Ἰουστινιανοῦ, καὶ συγκροτήθηκε ἀπὸ 165 θεοφόρους Πατέρες. Κατεδίκασε τὸν Ὠριγένη γιὰ τὶς κακοδοξίες του (προΰπαρξη ψυχῶν, μετεμψύχωση, ἀποκατάσταση τῶν πάντων κλπ.) καθὼς καὶ τὰ λεγόμενα Τρία Κεφάλαια (συγγράμματα ποὺ εὐνοοῦσαν τὸν Νεστοριανισμό). Ἐπίσης διασαφήνισε καὶ ἐπικύρωσε ὅσα δογμάτισαν οἱ προηγούμενες Οἰκουμενικὲς Σύνοδοι.
.            Ἡ ἕκτη συναθροίσθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη, τὸ 680-1, ἐπὶ Κωνσταντίνου Δ΄ τοῦ Πωγωνάτου, καὶ συγκροτήθηκε ἀπὸ 170 θεοφόρους Πατέρες. Κατεδίκασε τὴν αἵρεση τοῦ Μονοθελητισμοῦ καὶ τοὺς ἐκπροσώπους του: Ὀνώριο, Σέργιο, Πύρρο κ.ἄ. Ἡ σύνοδος αὐτὴ διεκήρυξε ὅτι ὁ Χριστὸς ἔχει τέλειες τὶς δύο φύσεις καὶ ἑπομένως ἔχει δύο φυσικὲς ἐνέργειες καὶ δύο φυσικὲς θελήσεις, τὴν θεία καὶ τὴν ἀνθρωπίνη². Τὸ ἀνθρώπινο θέλημά Του πάντοτε ὑποτάσσεται καὶ συμφωνεῖ μὲ τὸ θεῖο.
.              Ἡ λεγόμενη Πενθέκτη συναθροίσθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη, τὸ 691, ἐπὶ Ἰουστινιανοῦ Β΄, καὶ συγκροτήθηκε ἀπὸ 211 θεοφόρους Πατέρες. Θεωρεῖται ὡς συνέχεια τῆς ἕκτης Οἰκουμενικῆς, διότι συμπλήρωσε τὸ ἔργο της (καθὼς καὶ τῆς ε΄ Οἰκουμενικῆς). Ἐξέδωσε 102 Κανόνες.
.            Ἡ ἑβδόμη συναθροίσθηκε στὴν Νίκαια, τὸ 787, ἐπὶ Κωνσταντίνου τοῦ ϲ´ καὶ Εἰρήνης, καὶ συγκροτήθηκε ἀπὸ 367 θεοφόρους Πατέρες. Κατεδίκασε τοὺς Εἰκονομάχους, καὶ κήρυξε τὴν ὀρθὴ πίστη γιὰ τὴν τιμὴ τῶν εἰκόνων. Τὸ ἔτος 843, ἔγινε ἡ ὁριστικὴ ἀναστήλωση τῶν ἱερῶν εἰκόνων ἀπὸ τὴν βασίλισσα Θεοδώρα.

* * *

.        Μετὰ ἀπὸ τὶς ἑπτὰ Οἰκουμενικὲς Συνόδους συνῆλθαν ἀρκετὲς ἀκόμη Σύνοδοι. Δύο ἀπὸ αὐτές, ἂν καὶ δὲν ἔχουν ἀκόμη ἀνακηρυχθῆ ἐπισήμως ὡς Οἰκουμενικές, ἔχουν ὅλα τὰ γνωρίσματα μιᾶς Οἰκουμενικῆς Συνόδου, κυρίως «λόγῳ τῆς θεματολογίας τους καὶ τῶν ἀποφάσεών τους»³.
.          Ὡς ὀγδόη Οἰκουμενικὴ Σύνοδος θεωρεῖται ἐκείνη ποὺ συναθροίσθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη τὸ 879-80, ἐπὶ Βασιλείου τοῦ Μακεδόνος καὶ πατριάρχου Φωτίου, καὶ συγκροτήθηκε ἀπὸ 480 θεοφόρους Πατέρες, παρόντων καὶ ἐκπροσώπων τῆς Ρώμης. Κατὰ τὴν Σύνοδο αὐτὴ «ἔγινε εἰρήνη μεταξὺ τῆς δυτικῆς Ἐκκλησίας καὶ τῶν ἄλλων Πατριαρχείων. Οἱ Δυτικοὶ ὁμολόγησαν φανερὰ ὅτι “πιστεύουμε καὶ διαβάζουμε τὸ Σύμβολο τῆς πίστεως ὅπως καὶ σεῖς, χωρὶς καμμία προσθήκη,… καὶ ἐκείνους ποὺ προσθέτουν ἢ παραλείπουν τοὺς ἀναθεματίζουμε”»⁴. Τὰ θέματα μὲ τὰ ὁποῖα ἀσχολήθηκε ἡ Σύνοδος αὐτὴ ἦταν κυρίως τὸ πρωτεῖο τοῦ Πάπα καὶ τὸ Filioque.
.          Ὡς ἐνάτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδος θεωροῦνται οἱ τρεῖς Σύνοδοι ποὺ συναθροίσθηκαν στὴν Κωνσταντινούπολη τὸ 1341, 1347 καὶ 1351. Οἱ Σύνοδοι αὐτές, μὲ κυριώτερη τὴν τρίτη, ἀσχολήθηκαν μὲ τὶς ἡσυχαστικὲς ἔριδες. Ὁ Συνοδικὸς Τόμος «δείχνει τὴν συμφωνία τῶν ἁγίων Πατέρων… γιὰ τὸ μυστήριο τῆς ἀδιαίρετης διακρίσεως οὐσίας καὶ ἐνεργείας στὸν Θεό, γιὰ τὴν μέθεξη ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο τῆς ἀκτίστου ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ καὶ ὄχι τῆς οὐσίας Του, γιὰ τὴν θέα τοῦ ἀκτίστου Φωτός, καὶ τὴν θέωση τοῦ ἀνθρώπου»⁵. Ἡ Σύνοδος τοῦ 1351 ἔχει τὰ βασικὰ γνωρίσματα μιᾶς Οἰκουμενικῆς Συνόδου: «Συγκαλεῖται γιὰ θέματα σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου… καὶ οἱ ἀποφάσεις της ἔγιναν ἀποδεκτὲς καὶ βιώνονται ἀπὸ ὅλη τὴν Ὀρθόδοξη Καθολικὴ Ἐκκλησία»⁶.
.        Στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ὕψιστη αὐθεντία γιὰ ζητήματα πίστεως, ἤθους, καὶ ἐκκλησιαστικῆς εὐταξίας, εἶναι ἡ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος, καὶ οἱ ἀποφάσεις της ἔχουν δεσμευτικὸ κῦρος γιὰ ὁλόκληρη τὴν Ἐκκλησία. Εἰδικώτερα οἱ δογματικὲς ἀποφάσεις της εἶναι κείμενα θεόπνευστα, διότι ἡ ἀλήθεια περὶ Θεοῦ ἀποτελεῖ ἀποκάλυψη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

1. Ἱ. Χρυσόστομος: «Ἡ Ἐκκλησία ἔγινε… γιὰ νὰ εἴμαστε ἑνωμένοι. Καὶ αὐτὸ φανερώνει ἡ συνάθροισή μας (Τοῦτο ἡ σύνοδος δείκνυσι)». Θαυμάζει ὁ Ἅγιος: «Τίς τοιοῦτος παράδεισος ὡς ἡ σύνοδος ἡ ἡμετέρα;» (Εἰς Α΄ Κορινθίους 27, 3 καὶ Περὶ Μετανοίας 8, 1, PG 49, 336 καὶ 61, 228). Πρβλ. καὶ ἁγ. Κυρίλλου, Εἰς Ἰωάννην 12, PG 74, 725C: «Εὐλογώτατα τὰς ἁγίας συνόδους (δηλ. τὶς εὐχαριστιακὲς συνάξεις) ἐν ταῖς Ἐκκλησίαις ποιούμεθα κατὰ τὴν ὀγδόην» ἡμέρα, τὴν Κυριακή. Βλ. καὶ σελ. 159 παρόντος βιβλίου.

2. Πρβλ. ὅσιος Νικόδημος, Πηδάλιον, Ἀθήνα 61957, σελ. 218.

3. Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἱερόθεος, Παλαιὰ καὶ Νέα Ρώμη, Ἱ. Μονὴ Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου 2009, σελ. 200.

4. Νεῖλος μητροπολίτης Ρόδου, Ἐν: Ράλλη Ποτλῆ, Σύνταγμα θείων καὶ ἱερῶν Κανόνων, τόμ. α΄, σελ. 392.

5. Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου, ἔνθ’ ἀνωτέρω, σελ. 209. Ὁ Συνοδικὸς Τόμος τῆς Συνόδου τοῦ 1351 στὰ βασικά του σημεῖα περιελήφθη στὸ δεύτερο μέρος τοῦ Συνοδικοῦ τῆς Ὀρθοδοξίας, τὸ ὁποῖο διαβάζεται στὴν Ἐκκλησία κατὰ τὴν Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας.

6.  Δημ. Κουτσούρη, Σύνοδοι καὶ θεολογία γιὰ τὸν ἡσυχασμό, Ἀθήνα 1997, σελ. 305-6.

http://christianvivliografia.wordpress.com/2012/06/20/%E1%BC%A1-%E1%BC%81%CE%B3%CE%AF%CE%B1-%E1%BC%90%CE%BA%CE%BA%CE%BB%CE%B7%CF%83%CE%AF%CE%B1-7/