Μελέτες στήν Φιλοκαλία
Ἐπειδή τά δόγματα εἶναι λόγοι τοῦ Κυρίου καί δέν εἶναι «ἐφευρέσεις» κάποιων ἐκκλησιαστικῶν προσώπων ἤ συνόδων, ὀφείλουμε νά τά διαφυλάττουμε μέ κάθε τίμημα.
Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής ἐπισημαίνει ὅτι γιά τήν τήρηση καί διαφύλαξη τῶν δογμάτων ἀπαιτεῖται ἀγωνιστικό φρόνημα μέχρι θανάτου[1] . «Ἐξ αἰτίας αὐτῶν [ἐνν. τῶν δογμάτων καί λοιπῶν λόγων τοῦ Κυρίου] ὑπομένομε», διδάσκει ὁ ὅσιος ἀγωνιστής τῆς Ὀρθοδοξίας, «κάθε σκληραγωγία, παραδείγματος χάριν, νηστεῖες, ἀγρυπνίες, χαμαικοιτίες, κόπους, καί μόχθους σέ διακονίες, ὕβρεις, ἀτιμίες, βασανισμούς, θανάτους καί τά συναφῆ. Διότι γιά τούς λόγους τῶν χειλέων σου, λέγει [ὁ ψαλμωδός], ἐγώ φύλαξα σκληρές ὁδούς»[2].
Ὁ Μ. Ἀντώνιος, γνωρίζουμε ἀπό τήν Ἐκκλησιαστική Ἱστορία, ὅτι δέν δίστασε νά ἐγκαταλείψει τήν μοναστική -ἡσυχαστική του ζωή καί νά μεταβεῖ στήν Ἀλεξάνδρεια πρός ἐνίσχυση τοῦ ὀρθοδόξου πληρώματος τῆς ἐκεῖ τοπικῆς Ἐκκλησίας στόν καιρό τῆς ἀρειανικῆς αἱρέσεως.
Τά ὀρθά δόγματα ὁδηγοῦν στήν ὀρθή ζωή, ἐνῶ οἱ αἱρέσεις στήν μή θεραπεία τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας καί ἑπομένως στήν ἀπώλεια[3]. Αὐτός εἶναι ὁ λόγος, πού οἱ ἅγιοι φιλοκαλικοί Πατέρες, ὅπως καί ὅλοι οἱ ἅγιοι, καταπολεμοῦσαν μέ σφοδρότητα τίς αἱρέσεις καί ἐμπόδιζαν τήν διάδοση τῶν πλανεμένων δογμάτων.
Ὁ ἅγιος Πέτρος ὁ Δαμασκηνός στόν κγ΄ λόγο τοῦ δευτέρου βιβλίου του, μᾶς διασώζει τά ἑξῆς: «Ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης, ἐγκωμιάζοντας τόν ἅγιον Ἐφραίμ, ὅτι ἄν καί ἦταν σοφός ἔγραψε ἁπλᾶ, [καί ἀκόμα] λέγει μέ θαυμασμό, γιά τό πῶς, ἄν καί ἦταν πολύπειρος στά δόγματα, κόλλησε μέ ἐπιδεξιότητα τά φύλλα τῶν καταραμένων βιβλίων, ἐκείνου τοῦ μωροῦ αἱρετικοῦ[4] καί πῶς ἐκεῖνος ἀπό ὑπερηφάνεια, μή μπορώντας νά ὑποφέρῃ τήν ντροπή ἐξεψύχησε.