Καθοδήγησις τοῦ ποιμνίου γιά τήν ἐπίτευξι τῆς πράξεως. Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Π. Γεώργιος Καψάνης

 Καθοδήγησις τοῦ ποιμνίου γιά τήν ἐπίτευξι τῆς πράξεως 

 

Εἶναι φυσικό ὅτι ἀπώτερος στόχος τοῦ ποιμαντικοῦ ἔργου τοῦ Ἁγίου ἦτο ἡ θέωσις.
Ὅμως ἡ θέωσις δέν κατορθοῦται χωρίς τήν ἐπίτευξι του πρώτου σταδίου τοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνος πού εἶναι ἡ πρᾶξις,  δηλ. ἡ ἀπαλλαγή ἀπό τά πάθη, ἡ κάθαρσις, ἡ τήρησις τῶν ἐντολῶν, ἡ προσευχή καί ἡ συμμετοχή στά ἅγια Μυστήρια καί τήν Λατρεία τῆς Ἐκκλησίας.
Αὐτά συμβουλεύει, αὐτά διδάσκει καί αὐτά ζητεῖ ἀπό τόν πολύ λαό. Ὡς καλός παιδαγωγός φροντίζει μέ ὅλα τά μέσα γιά τήν πνευματική ἐξύψωσι καί ὡρίμανσι τοῦ ποιμνίου του. Ὁ βαθύς καί ὑψίνους θεολόγους ἐνῶ, ὅταν ἀντιμετωπίζῃ τήν αἵρεσι, συγγράφει λόγους ὑψηλῆς θεολογίας, δυσνόητους στούς ἁπλουστέρους, ὅταν κηρύττῃ ἐπ’ ἐκκλησίας, συγκαταβαίνει ἐξ ἀγάπης πατρικῆς καί ὁμιλεῖ ἁπλᾶ, κατανοητά, ἐπαγωγικά. Καλεῖ ὅλους σέ μετάνοια, φιλαδελφία, ἀποφυγή τῶν σαρκικῶν ἁμαρτημάτων7, ἀποφυγή τῶν ὅρκων καί τῆς ἀδικίας8, τακτική φοίτησι στίς ἱερές Ἀκολουθίες, ἡσυχία στόν Ναό9.  Τούς συμβουλεύει ἐπίσης νά κοινωνοῦν συχνά, προετοιμαζόμενοι μέ μετάνοια καί ἐξομολόγησι10.
Στήν ΝΣΤ΄ὁμιλία του διδάσκει, ὅτι ἡ θεία Κοινωνία εἶναι ἡ μεγίστη δωρεά τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, πού θεώνει τόν ἄνθρωπο. Ὁ ἡσυχαστής ἅγιος δέν ἠμπορεῖ νά κρύψῃ τήν ἐμπειρία τῆς ἐν τῇ  θείᾳ Κοινωνίᾳ στενῆς ἑνώσεως μέ τόν Χριστό, πού ὁ ἴδιος μυστικά ἐβίωνε11.
Εἶναι φανερό ὅτι ὁ Ἅγιος ἀποβλέπει ὄχι ἁπλῶς στήν βελτίωσι τῆς συμπεριφορᾶς τῶν Χριστιανῶν, ἀλλά στήν ἕνωσι μέ τόν Χριστό καί στήν μέθεξι τῆς θείας Ζωής.

Ἡ περιεχομένη ἐξ ἄλλου στίς ὁμλίες του ἠθική διδασκαλία εἶναι θεολογικά καί ἐκκλησιολογικά θεμελιωμένη, καί γι’ αὐτό καθόλου ἠθικαστική.
Ἐνίοτε ἀνάγει τούς ἀκροατάς του καί στήν ὑψηλοτέρα θεολογία, ὥστε ὁ λόγος του νά ἀφορᾷ μέν τόν πολύν καί ἁπλοῦν λαό, χωρίς ὅμως νά ἀδικῇ καί τούς ὀλίγους προχωρημένους στήν ἐν Χριστῷ ζωή.
Στό ἐρώτημα, ἐάν ἐνδείκνυται νά ὁμιλοῦμε γιά τήν θέωσι, ἐνῶ ἀκόμη εἴμεθα ἀρχάροι στήν ἐν Χριστῷ ζωή, ὁ Ἅγιος ἀπαντᾷ:
«Μαθών ἕκαστος ἀληθῶς ὅσον ὀφείλει τῷ Δεσπότῃ, ὅταν οὐκ ἔχῃ τό πᾶν ἀποδοῦναι, τό μέν σύν μετριοφροσύνῃ, προσάγει, ὅσον δή πού δύναται καί προαιρεῖται, πρός δέ τό λείπον πάλιν ταπεινοῦται ἐνώπιον αὐτοῦ, καί διά τῆς τοιαύτης ταπεινώσεως ἕλκων τήν συμπάθειαν ἀναπληροῖ τήν ἔλλειψιν»12.
Αὐτό ἔκανε καί ὁ ἴδιος ὡς ποιμήν. Ἔδειχνε τήν κορυφή καί βοηθοῦσε τούς χριστιανούς νά ἀναβαίνουν διά πράξεως καί θεωρίας ἐπί τά ὑψηλότερα καί τελειότερα.

__________________________________________________________________

7. Γρηγορίου Παλαμᾶ Ἔργα, Ε.Π.Ε., ἔνθ’ ἀνωτ. τομ. 11, ὁμιλ. ΞΒ΄σελ. 598-608
8.Ἔνθ’ ἀνωτ.
9.Ἔνθ’ ἀνωτ. ὁμιλ.ΝΑ΄, σελ. 222-228.
10. Ἔνθ’ ἀνωτ. ὁμιλ.ΝΣΤ΄, σελ. 396-420.
11. «Ὤ τῆς πολυειδοῦς καί ἀφάτου κοινωνίας! Ἀδελφός ἡμῖν ὁ Χριστός ἐγένετο, κοινωνήσας ἡμῖν παραπλησίως σαρκός καί αἵματος καί δι’ αὐτῶν ἡμῖν ὁμοιωθείς· δούλους γνησίους ἔσχεν ἑαυτῷ ἐξαγοράσας διά τούτου τοῦ αἵματος· φίλους ἐποιήσατο οἰκείους χαρισμένος ἡμῖν τῶν αὐτοῦ τούτων μυστηρίων τήν ἔκφρασιν·  συνέδησεν ἡμᾶς καί ἡρμόσατο καθάπερ νυμφίος νύμφην ἑαυτῷ διά τῆς μεταλήψεως τούτου τοῦ αἵματος εἰς μίαν σάρκα μεθ’ ἡμῶν γενόμενος.
Ἀλλά καί Πατήρ ἡμῶν ἐγένετο διά τοῦ θείου κατ’ αὐτόν βαπτίσματος, καί τρέφει μαστοῖς οἰκείοις, ὡς ὑπομάζια βρέφη μήτηρ φιλόστοργος, καί, τό μεῖζον ἔτι καί παραδοξότερον, ὡς οὐχ αἵματι μόνον ἀντί γάλακτος, ἀλλά καί τῷ ἰδίῳ σώματι, οὐδέ τῷ σώματι μόνον, ἀλλά καί τῷ πνεύματι, τήν δεδομένην ἡμῖν παρ’ αὐτοῦ εὐγένειαν ἀεί διατηρῶν ἀμείωτον καί πρός πόθον ἐνάγων μείζονα καί τό πλήρωμα διδούς τοῦ πόθου, οὐχ ὁρᾶν μόνον ἑαυτόν, ἀλλά καί ἅπτεσθαι καί κατατρυφᾶν καί ἐγκάρδιον ποιεῖσθαι καί ἐν ἑαυτοῖς κατέχειν ἐν αὐτοῖς ἡμῶν τοῖς οἰκείοις σπλάγχνοις ἕκαστον·  δεῦτε λέγων φάγετέ μοι τό σῶμα, πίετέ μου τό αἷμα οἱ τῆς αἰωνίου ζωῆς ἐπιθυμητικῶς ἔχοντες, ἵνα μή κατ’ εἰκόνα μόνον ἦτε Θεοῦ, ἀλλά καί θεοί καί βασιλεῖς αἰώνιοι καί οὐράνιοι ἐμέ τόν βασιλέα καί Θεόν τοῦ οὐρανοῦ περικείμενοι, φοβεροί μέν δαίμοσι, θαυμαστοί δέ ἀγγέλοις, υἱοί δέ ἀγαπητοί τοῦ οὐρανίου Πατρός, ἀείζωσι ὡραῖοι παρά τούς υἱούς τῶν ἀνθρώπων, τερπνόν ἐνδιαίτημα τῆς ἀνωτάτου Τριάδος» (ἔνθ’ ἀνωτ. σελ. 410-412, §11).
12. Γρηγορίου Παλαμᾶ Ἔργα, Ε.Π.Ε., ἔνθ’ ἀνωτ. τομ. 9, ὁμιλ. ΙΑ΄σελ 312, §21.

Ἐκδόσεις Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου
Ἅγιον Ὄρος
2000

σελ. 72-73

Ἐπιμέλεια κειμένου και πηγή στο Διαδίκτυο  Ἀναβάσεις