Τό πνεῦμα τῆς κενοδοξίας. Ὅσιος Νήφων Ἐπίσκοπος Κωνσταντιανῆς

 Τό πνεῦμα τῆς κενοδοξίας

Ὁ βίος τοῦ Ὁσίου Νήφωνος Ἐπισκόπου Κωνσταντιανῆς τῆς κατ’ Ἀλεξάνδρειαν

Ἄλλοτε πάλι, ἐνῶ καθόμασταν καί συζητούσαμε γιά τήν κενοδοξία καί ἄλλα πνευματικά θέματα, μοῦ λέει:
-Τό πονηρό πνεῦμα τῆς κενοδοξίας εἶναι πολύμορφο, καί χρειάζεται πολλή βία γιά νά ξεφύγει κανείς ἀπ’ αὐτό.  Γιατί κάνει τόν ἐνάρετο νά καμαρώνει γιά τά κατορθώματά του.
Ἄν λ.χ. εἶναι ἐξανλτημένος ἀπό τή νηστεία, τοῦ λέει: ‟Κοίταξε στό νερό τό πρόσπωπό σου. Πόσο λιπόσαρκο εἶναι!  Πῶς νά μή σ’ ἔχουνε μετά οἱ ἄνθρωποι γιά μεγάλο νηστευτή;’’.
Ἄλλοτε τόν ὁρμηνεύει: ‟Περπάτα σκυφτός. Μίλα ψιθυριστά.  Βάδιζε ἀργά. Ἔτσι θά σέ τιμοῦν οἱ ἄνθρωποι’’. 
Καί ἄλλοτε τόν κεντρίζει: ‟Καθώς προχωρᾶς, ἀναστέναζε πότε-πότε, ὥστε νά προκαλεῖς τήν προσοχή τῶν ἄλλων. Ἔτσι θά λένε: Νά ἕνας μεγάλος ἅγιος!’’. Τέτοια καί ἄλλα παρόμοια τοῦ ψιθυρίζει τό πνεῦμα τῆς κενοδοξίας, γιά νά καταλήξει σέ κάτι σάν κι αὐτό: ‟Σοῦ πρέπει λοιπόν νά γίνεις ἐπίσκοπος ἤ τουλάχιστον ἱερέας ἤ ἀρχιδιάκονος ἀφοῦ ὅλοι σέ λένε καί σέ θεωροῦν ἅγιο. 
Φρόντισε μόνο νά κάνεις καί μερικά θαύματα γιά νά δοξαστεῖς πιό πολύ. Ἄρχισε νά λές στούς ἀνθρώπους τά μελλούμενα -ἔ, ἀπό τά πολλά πού θά πεῖς, θά βγεῖ καί κανένα ἀληθινό, ὁπότε θά σέ θεωρήσουν σπουδαῖο-, ἐπιτίμα τά δαιμόνια- ἴσως κι αὐτά, μέ τήν ἐπίκληση τοῦ Ἰησοῦ, νά φυγαδευτοῦν, ὁπότε θά δοξαστεῖς κι σάν προφήτης ἤ ἀπόστολος.’’......
Ἀλλά γιατί νά πολυλογῶ; συνέχισε ὁ ὅσιος. Τότε πού ἄρχισα νά μετανοῶ γιά τίς ἀμέτρητες ἁμαρτίες μου, μοῦ ἐπιτέθηκε τό πνεῦμα τῆς κενοδοξίας, γεμίζοντας τήν καρδιά μου μέ χαρά καί ἀγαλλίαση.  Μοῦ ἔδιωξε κάθε θλίψη.  Μ’ ἔκανε νά νιώθω εἰρηνικός καί εὐτυχισμένος.
Καί μοῦ ἔβαζε τό λογισμό: ‟Ἐσύ πιά ἔφτασες σέ ψηλά μέτρα ἀρετῆς!  Ποῦ νά βρεθεῖ ὅμοιός σου πάνω στή γῆ!’’.  Πότε-πότε μοῦ ἔφερνε στή μύτη ὑπέροχες εὐωδίες θυμιαμάτων καί μέ ἀπατοῦσε λέγοντας: ‟Κοίτα πῶς σέ παραστέκουν οἱ ἄγγελοι, θυμιάζοντας τήν ἁγιοσύνη σου καί τήν ἀρετή σου!’’. Κι ἔπειτα, χωρίς ἐγώ νά τό καταλαβαίνω, μέ κορόιδευε γιά τά καλά: ‟Μακάριος εἶσαι, Νήφων, γιατί νίκησες τό διάβολο!’’.
Ὅλ’ αὐτά τά ἔπαιρνα στά σοβαρά, ὁ ἀνόητος, καί πλανοῦσα τόν ἑαυτό μου, νομίζοντας πώς εἶναι ὅπως μοῦ τόν ἔδειχνε τό δαιμόνιο τῆς κενοδοξίας. Ὁ Θεός ὅμως, πού δέν θέλει τήν ἀπώλεια τοῦ ἁμαρωλοῦ, μοῦ χάρισε διάκριση λογισμῶν καί ἀγαθή σκέψη. Ὅταν λοιπόν ἐρχόταν ὁ διάβολος καί μοῦ ἔλεγε, ‟Μά ἐσύ ἀπό τώρα εἶσαι στ’ ἀλήθεια ὁ ἅγιος Νήφων!  Ποιός ἄλλος πάνω στή γῆ καλλιεργεῖ τόσες ἀρετές ζώντας μέσα στούς θορύβους;’’, τότε ἐξουδετέρωνα τίς πανουργίες του μέ τή διάκριση.
Μιά φορά, ὅπως μοῦ εἶπε ὁ ὅσιος, τό δαιμόνιο τῆς κενοδοξίας ἔπεσε πάνω του ὁρμητικά, φουσκώνοντάς τον μέ βροχή ἐπαίνων:
-Νά, ὁ πιό διάσημος ἀπ’ τούς ἀνθρώπους!  Νά, ὁ μεγάλος φωστήρας!  Νά, ὁ γενναῖος ἀσκητής! Νά, ὁ πιό ἐνάρετος τῆς οἰκουμένης!...
Φλυάρησε πολλά ἀκόμα, πασχίζοντας νά τόν πλανέψει. Ὁ ἅγιος ὅμως κατάλαβε τήν κακουργία τοῦ διαβόλου, ἀναλογίστηκε τή δική του ἀδυναμία καί εἶπε μέσα του:
-Πρόσεξε, ἁμαρτωλέ Νήφων, μή σέ ξελογιάσει ὁ ἀπατεώνας!  Τό νοῦ σου, μωρόπιστε, μή σέ τυλιξει!  Ἄνθρωπος εἶσαι κι ἐσύ σάν τούς ἄλλους.  Κοίτα, μήν ὑποκύψεις.  Μή περηφανευτεῖς καί φουσκώσεις. Σέ τί ξεχωρίζει ἕνας σπόρος στάρι μέσα στό σωρό; Σέ τίποτα.  Εἶναι ἴδιος μέ τούς ἄλλους σπόρους. Ἔτσι κι ἐσύ, δέν ξεχωρίζεις σέ τίποτε ἀπό τούς ἄλλους ἀνθρώπους.
Ἀπ’ τή λάσπη εἶναι ὅλοι πλασμένοι, ἀπ’ τή λάσπη εἶσαι κι ἐσύ. Γιά δές, ταλαίπωρε, τή γῆ!  Κι ἐσύ «γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ»27. Νά σκέφτεσαι πώς εἶσαι ἁμαρτωλός καί θά κριθεῖς. «Πρόσεχε σεαυτῷ»28 καί «νῆφε ἐν πᾶσι»29.  Θρήνησε, ἄθλιε, γιά τήν αἰώνια πικρή κόλαση, ὅπου θά κατακαίγεσαι γιά τίς ἁμαρτίες σου!  Αὐτά νά στοχάζεσαι, αὐτά νά μελετᾶς συνεχῶς, καί νά μήν κομπάζεις λέγοντας, ‟εἶμαι ἐνάρετος’’, ‟εἶμαι δίκαιος’’, ‟εἶμαι συνετός’’..... Γιατί μ’ αὐτές είς ἀλαζονικές αὐταπάτες κρατᾶς τό Θεό μακριά σου.
Ἔτσι, ἐλέγχοντας αὐστηρά τόν ἑαυτό του ὁ δίκαιος πολεμοῦσε ἀποτελεσματικά τό πνεῦμα τῆς κενοδοξίας.  Τόν ἔβλεπες συνεχῶς νά τά βάζει μέ τού δαίμονες. Ἄλλοτε τούς ἔβριζε, ἐξευτελίζοντας τήν ἀδυναμία τους. Ἄλλοτες τούς καταριόταν καί τούς ἐπιτιμοῦσε. Ἄλλοτε τούς χλεύαζε, θυμίζοντάς τους τό αἰώνιο πύρ.Μιά φορά ὁ ἀκάθαρτος δαίμονας, γιά νά σπείρει μέσα του ἔπαρση, τοῦ παρουσιάστηκε σάν ἄγγελος καί εἶπε:
-Νά, ἀπό τώρα θ’ ἀρχίσεις νά κάνεις καί θαύματα.  Τό ὄνομά σου θά δοξαστεῖ καί στή γῆ καί στόν οὐρανό.  Γιατί πραγματικά ἔχεις εὐαρεστήσει πολύ τό Θεό, πού σοῦ στέλνει μ’ ἐμένα αὐτό τό χάρισμα.
Τ’ ἀπατηλά τοῦτα λόγια δέν ξεγέλασαν τό δοῦλο τοῦ Θεοῦ, πού κατάλαβε τήν πλεκτάνη τοῦ σκοτεινοῦ πνεύματος.  Τοῦ λέει λοιπόν εἰρωνικά:
-Κάτσε λίγο, καί θά κάνω μπροστά σου ἕνα θαῦμα!
Καί βλέποντας κοντά στά πόδια του μιά πέτρα, τῆς λέει μέ στόμφο:
-Σέ προστάζω, πέτρα, μέ τό χάρισμα πού μοῦ ἔφερε αὐτός ἐδῶ, νά φύγεις καί νά πᾶς ἀλλοῦ!
Ἡ πέτρα ὅμως ἔμεινε ἀκίνητη στή θέση της.
Γέλασε τότε μέ τήν πλάνη τοῦ διαβόλου καί τοῦ εἶπε χλευαστικά:

-Θαύμασε λοιπόν, πονηρέ καί δολερέ, τό ψευτοχάρισμά σου.  Καμιά δύναμη δέν ἔχει!
Καί φτύνοντάς τον περιφρονητικά, τόν ἔκανε νά ἐξαφανιστεῖ ντροπιασμένος.
Μιάν ἄλλη φορά, καθώς προσευχόταν μέ τά χέρια ὑψωμένα, στάθηκε πίσω του τό πνεῦμα τῆς κενοδοξίας καί τοῦ ψιθύρισε ὕπουλα:
-Σάν ἅγιος ἔχεις σηκώσει τά χέρια σου στό Θεό!
Ἐκεῖνος ὅμως συνέχισε νά προσεύχεται, χωρίς νά τοῦ δώσει σημασία.
Τότε ὁ διάβολος τοῦ βάζει φοβερότερο λογισμό:
-Πόσο μεγάλος ἔγινες; Ἴσος μέ τό Θεό!!!
Καί ἐνῶ ρίζωνε μέσα του αὐτή ἡ σκέψη, ὁ νοῦς του ἁρπάχθηκε ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα καί ὑψώθηκε στούς οὐρανούς.  Καί εἶδε ἐκεῖ, μέ τά πνευματικά του μάτια, πόσο μεγάλος καί φοβερός εἶναι ὁ Θεός καί πῶς κυβερνάει ὁλόκληρο τόν κόσμο καί πῶς συγκρατεῖ στή δεξιά Του παλάμη «τόν οὐρανὸν καί τῆν γῆν, τὴν θάλασσαν καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς»30 . Θαμπωμένος ἀπό τό μεγαλειῶδες αὐτό θέαμα, ἄκουσε φωνή νά τοῦ λέει:
-Πρόσεξε καλά, Νήφων!  Μήπως κι ἐσύ ὁρίζεις ἔτσι τόν οὐρανό καί τή γῆ; Δές καί στοχάσου, πόσο μεγάλος εἶναι ὁ Θεός, πόσο δυνατός, πόσο φοβερός, πόσο δοξασμένος -ὅσο μπορεῖς νά τό καταλάβεις.  Δές καί στοχάσου μετά, πόσο μικρός εἶναι ὁ ἑαυτός σου. Καί μήν τολμήσεις νά τόν ξανασυγκρίνεις μέ τόν Πλάστη σου. Ὁ δαίμονας σέ βάζει νά τό κάνεις, κι ἔχει τό νοῦ σου μήν πλανευτεῖς.
Ἡ φωνή ἐκείνη τόν συγκλόνισε καί τόν συνέφερε. Ἀφοῦ ἀναλογίστηκε τί εἶδε καί τί ἔπαθε, ἔφτυσε μέ ἀηδία τόν ἑαυτό του καί ἄρχισε νά τόν ξεφτιλίζει:
-Βρωμιάρη! Ἀκάθαρτο σκυλί!  Φαντάζεσαι πώς εἶσαι ἄνθρωπος, σιχαμερό παράσιτο; Ποῦ ἤτανε τό σάπιο σου μυαλό, ὅταν περηφανεύτηκες τόσο πολύ ἐνάντια στό Θεό; Χῶμα καί κοπριά εἶσαι, κακόγνωμε, καί μέ τή δαιμονική ἀλαζονεία σου ἔγινες ἄξαφνα Θεός; Ὄχι Θεός, ἀλλ’ ἀντίθετος ἔγινες, ἀνόητε... Καλά, δέν ντρέπεσαι, δέν ντρέπεσαι καθόλου, ἀναίσχυντε; Τί θά κάνεις, ὅταν ἔρθει ὁ μεγάλος Κριτής; Ποῦ θά πᾶς τότε;  Ποῦ θά κρυφτεῖς; Δέν φοβᾶσαι; Δέν τρομάζεις; Γιά τί θά πρωτοδώσεις λόγο; Γιά τήν ἀκολασία, γιά τήν ψευδολογία ἤ γιά τήν καταλαλιά; Γιά τό φθόνο και τήν κακία ἤ γιά τήν ἔχθρα καί τό μίσος; Γιά τή ραθυμία καί τήν ἀκηδία ἤ γιά τήν φιλαργυρία καί τήν τσιγγουνιά;  Ἀλίμονο σου, Νήφων, ἄνομε καί ἄμυαλε!  Δέν σοῦ φτάνανε τόσα πάθη, ἔγινες τώρα καί ἀντίθεος!....
Στέναξε βαθιά καί συνέχισε μέ μιά προσευχή:

-Θεέ μου,
«ἐλέησόν με, τόν παραπεσόντα»*!
Μή μ’ ἀποστραφεῖς,
τόν ταπεινωμένο καί ντροπιασμένο,
τόν φτωχό, τόν ταλαίπωρο, τόν μετανοημένο,
ἀλλά σπλαχνίσου με,
σάν πολυέλεος καί πολυεύσπλαχνος.
Ἐσύ βέβαια ξέρεις, ἀγαθέ, καί φιλάνθρωπε,
τήν ἀνθρώπινη ἀσθένεια
καί τήν εὐτέλεια καί τήν ταλαιπωρία.
«Ἴασαί με, Κύριε, καὶ ἰαθήσομαι»31,
και μέ τή χάρη Σου θά διορθωθῶ στό νοῦ
καί θ’ ἀποκτήσω διάκριση τῶν λογισμῶν,
γιά νά μπορέσω νά ξεφύγω
ἀπ’ τ’ ἄνομα κρυφά μου  πάθη-
«καὶ ἀπὸ ἀλλοτρίων φεῖσαι τοῦ δούλου σου»32.

Ἀπό τότε πρόσεχε τό νοῦ καί τούς λογισμούς του μέ πολλή ἐπιμέλεια. Ὅταν ἔβλεπε τό διάβολο νά τόν πλησιάζει γιά νά τοῦ ὑποβάλει κάποια πονηρή σκέψη, τοῦ φώναζε μέ ὀργή:
-Ποῦ πᾶς, ἄθλιε;
Κι ἐκεῖνος ἔκανε πίσω τρομαγμένος καί καταντροπιασμένος.
Δέν ἔπαυε, ὡστόσο, ὁ πανοῦργος νά τοῦ στήνει παγίδες μέρα καί νύχτα. Τό ’χε βάλει σκοπό νά τόν ρίξει σέ κάποιο ἁμάρτημα, ὁποιοδήποτε -ἤ στήν καταλαλιά ἤ στήν ὀργή ἤ στήν ἐπιορκία ἤ στό χλευασμό ἤ σ’ ὁτιδήποτε ἄλλο. Μά δέν τό κατάφερνε.

27. Γεν. 3:19.
28.Δευτερ. 15:9.
29.Β΄Τιμ. 4:5.
30.Ψαλμ. 145:6
31.Ἱερ. 17:14.
32.Ψαλμ. 18:1.
* Βλ. Κοντάκιο Κυριακῆς τῆς Τυρινῆς

  Ἕνας Ἀσκητής Ἐπίσκοπος
Ὅσιος Νήφων  Ἐπίσκοπος Κωνσταντιανῆς
 (σελ.82-88)
Ἱερὰ Μονή Παρακλήτου
Ὠρωπος Ἀττικῆς 2004
 Ἀναβάσεις