Εὐχή καί φωτισμός τοῦ νοῦ

ΕΥΧΗ ΚΑΙ ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΝΟΥ

Ἐρώτησε κάποιος τόν Ἀββᾶ Φιλήμονα, μέ ποιό τρόπο μπορεῖ ἕνας χριστιανός, ποῦ ζῆ μέσα στόν κόσμο, ν᾿ ἀποκτήση καθαρό νοῦ, ὅπως ὁ ἴδιος, κι ἐκεῖνος ἀπήντησε: «Ὕπαγε, πόνησον. Κόπου γάρ χρεία καί πόνου καρδίας» (Ἀββᾶ Φιλήμονος, Λόγος περί τοῦ ἀββᾶ Φιλήμονος, Φιλοκαλία.., τ. Β΄, σελ. 320). Ἡ καθαρότης τοῦ νοῦ συνεπάγεται τήν ἐνοίκησι τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ ἐντός τῆς καρδιᾶς μας. Γιά τήν ἐπίτευξι ὅμως τῆς καθαρότητος, ἀπαιτεῖται πόνος, κόπος καί μόχθος πολύς. Ἄν γιά τήν ἀπόκτησι τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν καταβάλλεται τόση προσπάθεια καί ἀγωνία, πόσο μᾶλλον γιά τά πνευματικά;

Ἡ ἔναρξις τῆς πνευματικῆς προκοπῆς θά γίνη μέ τήν ἀπόταξιν τοῦ οἰκείου θελήματος καί τήν ἔνταξιν εἰς Γέροντα ἀπλανῆ, ὅστις θά ὁδηγήση αὐτόν εἰς τήν ὁδόν τῆς στενῆς διαγωγῆς, εἰς τήν τελείαν καθαρότητα τοῦ νοῦ, τόν φωτισμόν καί τήν τελειωσιν, ἤτοι, τήν θέωσιν.

Ἄρα, μετά τήν ὑπακοή στίς Εὐαγγελικές ἐντολές καί ἀποκοπή τοῦ ἁμαρτωλοῦ θελήματός μας, θά πρέπει, μέ τήν Χάρι τῆς Εὐχῆς, νά ἀποκτήσουμε τό πένθος, τήν μετάνοια, τήν συντριβή καί τό ταπεινό φρόνημα.

Ἡ καλλιέργεια δέ ὄλων τῶν ἀρετῶν ἀναπτύσσει τήν ΠΡΟΣΟΧΗ, τήν ἀπόλυτη προσοχή τοῦ νοῦ στίς λέξεις τῆς Εὐχῆς, πού λέγονται ἀπό τόν ἐνδιάθετο λόγο. Ἀλλά καί τήν προσοχή πάνω στίς δικές μας ἁμαρτίες, πτώσεις καί ἀδυναμίες (ὄχι τοῦ πλησίον!) γιά τίς ὁποῖες ὀφείλουμε νά στενάζουμε, νά θρηνοῦμε καί νά χύνουμε μέρα καί νύχτα δάκρυα μετανοίας, ὥστε νά βροῦμε ἔλεος ἀπό μέσα μας καί ὁ θολωμένος μας νοῦς νά πλημμυρίση ἀπό θεῖον Φῶς!

Βάβαια, ὅλοι ἐμεῖς πού ζοῦμε στήν ἀλλοπρόσαλλη αὐτή ἐποχή, συναντᾶμε δυσκολίες πρός τήν ἐπίτευξι αὐτοῦ τοῦ σκοποῦ. Γιατί εἶναι τόσο ὀργανωμένη ἡ πρόκλησις τῆς ἁμαρτίας γύρω μας, ὥστε μέ τόν ἐρεθισμό τῶν σωματικῶν αἰσθήσεων, τῆς μνήμης καί τῆς φαντασίας, νά σκοτίζεται ὁ νοῦς καί νά ἀποδυναμώνεται ἡ θέλησίς μας. Γι᾿αὐτό καί μᾶς εἶναι τόσο ἀπαραίτητοι οἱ καλοί καί διακριτικοί Πνευματικοί, πού θά ἔχουν ἤδη κοσμηθῆ, μέσα ἀπό τά ἀφανή παλαίσματα τῆς νηστείας, ἀγρυπνίας, προσευχῆς, ἐγκρατείας, νήψεως, προσοχῆς καί ταπεινοῦ φρονήματος, μέ τά οὐράνια χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Παρά τίς ὅποιες δυσκολίες λοιπόν, ἐμεῖς θά ἐπιμένουμε στήν προφορική Εὐχή ἤ ἀπό μέσα μας, διότι καί αὐτή ἀκόμη δημιουργεῖ θεία φλόγα, θεία ἀγάπη, θεία θέρμη καί δι᾿ αὐτῶν καίγονται οἱ λογισμοί, καταστρέφονται οἱ φαντασιώσεις, ἐξουδετερώνονται οἱ μετεωρισμοί, μαραίνονται σιγά-σιγά οἱ ἐπιθυμίες, οἱ ἀδυναμίες καί ἀκόμα πιό σιγά καί πιό ἀργά, τά πάθη. Ἔτσι, λίγο-λίγο καταλήγει ὁ φωτιζόμενος χριστιανός στήν καθαρότητα τῆς καρδιᾶς, ὁπότε ἔρχεται ἡ παναγία Τριάς, ὁ Πατήρ, ὁ Υἱός καί τό Ἅγιον Πνεῦμα, καί κατέρχεται καί δημιουργεῖ μέσα στήν καρδιά μας κατοικία καί μονήν. «Καί πρός αὐτόν ἐλευσόμεθα καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιήσομεν» (Ἰωαν. ιδ΄: 23), κατά τήν διαβεβαίωσι τοῦ Ἰδίου τοῦ Κυρίου μας. Καί τότε «ὀψόμεθα φῶς τό ἀπρόσιτον», συμφώνως πρός τήν εὐχή τῆς Α΄ Ὥρας:

«Χριστέ, τό φῶς τό ἀληθινόν, τό φωτίζον καί ἁγιάζον πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τόν κόσμον, σημειωθήτω ἐφ᾿ ἡμᾶς τό φῶς τοῦ προσώπου σου, ἵνα ἐν αὐτῷ ὀψώμεθα φῶς τό ἀπρόσιτον».

1. Φῶς τό ἀνέσπερον!
2. Φῶς τό ἀδιάδοχον καί ἐράσμιον!
3. Φῶς μακάριον καί φαεινόν!
4. Φῶς τρισήλιον καί τριφεγγές!
5. Φῶς Πασχάλιον!
6. Φῶς γλυκύτατον καί ἄκτιστον!
7. Φῶς ἄδυτον καί εἰρηνόδωρον!
8. Φῶς ἀγάπης Χριστοῦ!
   

Τότε, ζοῦμε διά τῆς Καρδιακῆς προσευχῆς, ὅπως μᾶς πληροφοροῦν οἱ Πατέρες, σέ μία πάλλευκη αὐγή, πάντοτε πεπληρωμένη ἀπό τό θεοειδές ἐνυπόστατο καί τρισυπόστατο Φῶς!

Τό ἴδιο ἄκτιστο Φῶς, πολλές φορές κατελάμπρυνε τόν Ἅγιο Συμεών τόν Νέο Θεολόγο, ὥστε αὐτός κατ᾿ ἐξοχήν νά ὀνομάζεται "ὁ ἅγιος τοῦ Φωτός". Μία ἀπό πολλές φωτοφάνειες πού τόν ἀξίωσε τό ἔλεος τοῦ Ἁγίου Θεοῦ νά ζήση εἶναι καί ἡ ἑξῆς:

Προσευχόμενος κάποτε νοερά κατά τήν διάρκεια τῆς νυκτός, θείο Φῶς κατηύγασε τό κελλί του, σάν τήν πρωϊνή αὐγή. Τό κελλί καί τά πάντα ἐξαφανίστηκαν. Φῶς παντοῦ. Ὅλος ἐκστατικός παρακολουθοῦσε ἐκεῖνο τό Φῶς κι ἔνοιωθε ὁλόκληρο τόν ἑαυτό του νά εἶναι ἔξω ἀπό τά γήϊνα καί μέσα στό κέντρο τοῦ Φωτός, πού ἔλαμπε ὁλοένα καί περισσότερο, ὅπως ὁ ἥλιος τό μεσημέρι. Τό ἔβλεπε ν᾿ ἀγγίζη τήν σάρκα του καί λίγο-λίγο νά ἑνώνεται μέ τά μέλη του. Εἰσχώρησε σέ πῦρ καί Φῶς ἀνείδεο, ἀσχημάτιστο καί ἄυλο.
Καί μέσα ἀπ᾿ αὐτό τό Φῶς ἀκούστηκε μία γλυκυτάτη φωνή: «Ἔτσι θά μεταμορφωθοῦν οἱ ζῶντες καί οἱ περιλειπόμενοι ἅγιοι, ὅταν θά ἠχήση ἡ ἐσχατη σάλπιγγα. Καί μόνο αὐτοί πού θά γίνουν ἔτσι, θά ἁρπαγοῦν γιά νά συναντήσουν τόν Κύριο».
Ἐπί πολλές ὧρες διατελοῦσε σ᾿ αὐτή τήν κατάστασι ὁ μακάριος καί, συλλογιζόμενος τήν δόξα πού τόν περιέβαλλε, καθώς καί τήν μακαριότητα πού μέλλουν νά ἀπολαμβάνουν αἰωνίως οἱ ἅγιοι, ἔμεινε ἀκστατικός. Δέν αἰσθανόταν καθόλου βάρος ἤ παχύτητα.
Τό Φῶς ὅμως πού μιλοῦσε μέσα του, ἔλεγε πάλι: «Ἔτσι θά εἶναι μετά τήν Ἀνάστασι στόν μέλλοντα αἰῶνα ὅλοι οἱ ἅγιοι· περιβεβλημένοι ἀσωμάτως σώματα πνευματικά ἤ ἐλαφρότερα καί λεπτότερα καί ὑψιπετῆ ἤ παχύτερα καί βαρύτερα καί χαμαιπετῆ· καί ἀνάλογη θά εἶναι ἡ στάσις καί ἡ τάξις καί ἡ οἰκείωσσις τοῦ καθενός πρός τόν Θεό».
Ἀκούγοντάς τα αὐτά ὁ θεοπτικώτατος καί θεόληπτος Συμεών καί βλέποντας τό ἀνεκλάλητο θεῖο Φῶς, ἀφοῦ εὐχαρίστησε τόν Θεό πού δόξασε τό γένος μας καί τό ἀνέδειξε κοινωνό τῆς Θεότητος καί τῆς Βασιλείας Του, ἐπανῆλθε τελείως στόν ἑαυτό του καί βρέθηκε μέσα στό κελλί του, ὅπως πρίν, ἁπλός ἄνθρωπος ( Ἱ.Μ. Ἁγίου Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου, Ὁ ἅγιος τοῦ Φωτός καί τοῦ θείου ἔρωτος, Κάλαμος Ἀττικῆς 2000, σελ. 54-55).
Προσοχή ὅμως! ἡ Χάρις ἔρχεται καί φεύγει καί «ὁ δοκῶν ἑστάναι βλεπέτω μή πέσῃ» (Α΄ Κορ. ι΄ : 12). Ἀγῶνας, λοιπόν, γιά τήν ἑδραίωσι τῆς ἐλπίδος καί τῆς πίστεως, ὅτι ἡ σωτηρία μας ἔγκειται ἀποκλειστικά καί μόνο στό ἔλεος καί στήν Χάρι τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ «χάριτί ἐστε σεσωσμένοι» (Ἐφ. β΄: 5), κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο.
Καί, γιά νά μήν πάρουν τά μυαλά μας ἀέρα, ἄς ἔχουμε πάντοτε ὑπ᾿ ὄψιν μας ὅτι τά πάντα πραγματοποιοῦνται διά τῆς δυνάμεως τοῦ Παναγίου Θεοῦ. Τήν σωτηρία δέν μᾶς τήν ἐξασφαλίζουν κάποιες ἔκτακτες ἐνέργειες τῆς Χάριτος, διότι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ πουθενά δέν μᾶς βεβαιώνει "μακάριοι ὅσοι ἔχετε ἄκτιστες ἐνέργειες τῆς θείας Χάριτος". Οὔτε μᾶς λέγει: "μακάριοι οἱ βλέποντες ὁράματα καί ἐκστάσεις καί ὄνειρα ἀγγελικά", οὔτε καί "μακάριοι οἱ ἔχοντες προορατικά χαρίσματα". Ἀλλά ὁ Χριστόςμᾶς τόνισε βεβαιωτικά καί προειδοποιητικά:

«Μακάριοι οἱ ταπεινοί τῇ καρδίᾳ.

Μακάριοι οἱ ἐλεήμονες.

Μακάριοι οἱ πραεῖς.

Μακάριοι οἱ πενθοῦντες.

Μακάριοι οἱ κλαίοντες νῦν.

Μακάριοι οἱ δεδιωγμένοι. Καί μακάριος ὅστις ὑπομένει ἀγογγύστως πειρασμόν».

Ὁ Ἅγιος Διάδοχος Φωτικῆς μᾶςλέγει:

«Ἡ φύσις τοῦ νοῦ ἐπιβάλλει ὅπως μέ τήν μνήμη τοῦ Θεοῦ, δηλαδή μέ τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με», τοῦ κλείσουμε ὅλες τίς ἐξόδους, γιατί ὑπάρχει μιά ἐργασία, πού ἀπασχολεῖ ὁλόκληρη τήν ἐνεργητικότητά του. Ἀπό τήν στιγμή, πού ἀρχίζει ὁ νοῦς ν᾿ ἀσχολῆται μέ ἕνα τρίτο πρᾶγμα, σπάζει ἡ ἐνεργητικότητά του καί ἀποσπᾶται. Ἔτσι ἀπομένουμε χωρίς τήν εὐλογημένη αὐτή ἐργασία. Ἡ φύσις τοῦ νοῦ ἐπιβάλλει, κατά τήν διάρκεια τῆς Εὐχῆς νά μήν ἀσχολῆται μέ τίποτε ἄλλο, γιά νά μή χάνη τήν δύναμί του. Ἐπειδή αὐτή πρέπει νά εἶναι ἡ πνευματική του ἐργασία: νά προσηλώνεται δηλαδή στήν μνήμη τοῦ Θεοῦ καί στά τοῦ Θεοῦ» (Αγίου Δαδόχου Φωτικῆς, Τά 100 πρακτικά κεφάλαια, Φιλοκαλία..., τ. Α΄, σελ. 302).
Γι᾿ αὐτό κι ἐμεῖς ἐπιδιώκουμε νά δώσουμε ὡς τροφή στόν νοῦ τό Ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἴτε μέ τίς δύο λέξεις «Κύριε Ἰησοῦ»,  Κατά τόν Ἅγιο Διάδοχο Φωτικῆς, ἤ μέ τό νά φωνάζουμε ἁπλᾶ ἀπό μέσα μας «Χριστέ μου», ἀφοῦ κι αὐτή ἡ μυστική κραυγή πού θά βγῆ ἀπό μέσα μας, μέ τήν Χάρι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος θά βγῆ, διότι «οὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν (ἤ ὁλόκληρη τήν Εὐχή) εἰ μή ἐν Πνεύματι ἁγίῳ».
Δηλαδή, ὁ "εὐχόμενος" θά πρέπει νά "βλέπη" τήν Εὐχή νά ἐπαναλαμβάνεται ἀδιαλείπτως στά βάθη τῆς καρδιᾶς του, ὥστε νά μήν ὑπάρχουν κενά, στά ὁποῖα νά παρεμβάλλωνται φαντασίες.
Ὅμως, τί σημαίνει ὁ "εὐχόμενος" νά βλέπη ἀδειαλείπτως νά ἐπαναλαμβάνεται ἡ Εὐχή μέσα του;Σημαίνει αἴσθησις πνευματικῆς ἀκαταλήπτου ἀκοῆς τοῦ Ὀνόματος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ μέσα στό βάθος τῆς καρδιᾶς, χωρίς νά παρεμβάλλωνται εἰκόνε, φαντασίες, ὁράματα, σχήματα, ἱδέες καί μετεωρισμοί. Αὐτό δηλώνει ὅτι ἀρχίζει νά λειτουργῆ ἀπλανῶς ἡ πνευματική ὅρασις, διά τῆς ὁποῖας «ὁρᾶται» τό κτιστό φῶς τοῦ νοῦ, γιά νά ἀκολουθήση ἡ πρόσκλησις τῆς ψυχῆς τοῦ "εὐχομένου" ἀπό τόν Κύριο σέ θερμή ἀγάπη τῆς θείας δόξης Του. Σ᾿ αὐτή τήν κατάστασι ἡ θερμή ἀγάπη πρός τόν Θεό μεταβάλλεται σέ «πῦρ καταναλῖσκον»,  πού κατακαίει κάθε ἀκαθαρσία καί μολυσμα τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος, ἐνῶ αὐξάνεται ταυτόχρονα ἡ θέρμη τῆς ἀγάπης καί πληροῦται ὀ "εὐχόμενος" ἀπό πλῆθος χαρισμάτων.
Εἴθε λοιπόν, ὅπως θυμιάζουμε ἐμεῖς οἱ ἱερεῖς τήν Ἁγία Τράπεζα κατά τήν Θεία Λειτουργία, ἔτσι καί νοῦς ὅλων μας, ὡς ἄλλος ἱερεύς, νά θυμιατίζη τήν "τράπεζα" τῆς καρδιᾶς μας, μέ τό χρυσό θυμιατήριο τοῦ Ὀνόματο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, γιά νά ὑποδεχθῆ στόν θρόνο της ὄχι μόνο τίς οὐράνιες δωρεές, ἀπό τίς ἄκτιστες νοερές ἐνέργειες τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀλλά Αὐτόν τόν Ἴδιο τόν Σωτῆρα Χριστό!

Σ’Αὐτόν, τὸν Κύριον, ἀνήκουν ἡ Δόξα καὶ τὸ Κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας.
Ἀμήν.

Ἀπό τό βιβλίο: " Ἡ «Εὐχή μέσα στόν κόσμο "

Πρωτ. Στεφάνου Κ. Ἀναγνωστόπουλου

Ἐκδ. Γ. Γκέλμπεσης