Ἠ κατά σάρκα γέννησις τοῦ Κυρίου Ἠμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὑπομνηματισμός τῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς ἀπό τόν Ἱερό Χρυσόστομο

Η ΚΑΤΑ ΣΑΡΚΑ ΓΕΝΝΗΣΙΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ[:Ματθ.2,1-12]

ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

«Τοῦ δὲ Ἰησοῦ γεννηθέντος ἐν Βηθλεὲμ τῆς Ἰουδαίας ἐν ἡμέραις Ἡρῴδου τοῦ βασιλέως, ἰδοὺ μάγοι ἀπὸ ἀνατολῶν παρεγένοντο εἰς Ἱεροσόλυμα λέγοντες· ποῦ ἐστιν ὁ τεχθεὶς βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων; Εἴδομεν γὰρ αὐτοῦ τὸν ἀστέρα ἐν τῇ ἀνατολῇ καὶ ἤλθομεν προσκυνῆσαι αὐτῷ(:Όταν λοιπόν ο Ιησούς γεννήθηκε στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας τις ημέρες του βασιλιά Ηρώδη, ιδού σοφοί αστρονόμοι από τα μέρη της ανατολής ήλθαν στα Ιεροσόλυμα και άρχισαν να ρωτούν: ‘’Πού είναι ο βασιλιάς των Ιουδαίων που τώρα τελευταία γεννήθηκε; Διότι είδαμε το αστέρι Του να ανατέλλει και να δίνει έτσι την είδηση για τη γέννηση του νέου βασιλιά και ήρθαμε να Τον προσκυνήσουμε’’)»[Ματθ.2,1-3].

Μας χρειάζεται, αδελφοί μου, πολλή αγρυπνία, πολλές προσευχές, ώστε να μπορέσουμε να εξετάσουμε ικανοποιητικά αυτό το χωρίο και να μάθουμε ποιοι είναι αυτοί οι μάγοι και από πού ήλθαν και πώς και ποιος τους έπεισε και τι ήταν αυτό το αστέρι. Καλύτερα όμως, εάν θέλετε, ας αναφέρουμε πρώτα όσα λέγουν οι εχθροί της αλήθειας· διότι Του επιτέθηκε με τόση σφοδρότητα ο διάβολος, ώστε τόλμησε να εξοπλίσει αυτούς και από το χωρίο τούτο εναντίον των λόγων της αληθείας. Τι λέγουν λοιπόν; Ισχυρίζονται τάχα το εξής: «Ιδού, το γεγονός ότι φάνηκε αστέρι και όταν γεννήθηκε ο Χριστός, μαρτυρεί ότι η αστρολογία γνωρίζει την αλήθεια». Αφού γεννήθηκε λοιπόν κατά τα αστρολογικά δεδομένα, πώς απέδειξε την αστρολογία ανάξια λόγου, πώς κατήργησε την πίστη στην μοίρα, πώς αποστόμωσε τους δαίμονες, πώς εξαφάνισε την πλάνη και εξουδετέρωσε κάθε είδους μαγεία;

Τι έμαθαν όμως οι μάγοι από το αστέρι εκείνο; Ότι ήταν βασιλέας των Ιουδαίων; Αλλά, όπως είπε στον Πιλάτο, δεν ήταν βασιλέας σε εγκόσμιο βασίλειο: «Ἡ βασιλεία ἡ ἐμὴ οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ κόσμου τούτου(: Η βασιλεία η δική μου δεν προέρχεται από τον κόσμο τούτο, ούτε στηρίζεται πάνω σε κάποια ανθρώπινη θέληση ή κοσμική δύναμη)»[Ιω. 18,36]. Και πράγματι δεν παρουσίασε τίποτε σχετικό. Δεν είχε κοντά Του ούτε σωματοφύλακες, ούτε υπασπιστές, ούτε άλογα, ούτε ζεύγος ημιόνων ούτε άλλο τίποτε παρόμοιο, αλλά ζούσε ως ασήμαντος και πτωχός και είχε μαζί του δώδεκα απλούς ανθρώπους.

Αλλά και αν γνώριζαν ότι είναι βασιλέας, γιατί πήγαν να Τον συναντήσουν; Διότι δεν είναι βέβαια έργο της αστρολογίας να γνωρίζει από τα άστρα ποιοι γεννήθηκαν, αλλά, όπως λέγουν, να προφητεύει δια των άστρων τα μέλλοντα. Αυτοί όμως δεν παρευρέθησαν όταν γεννούσε η μητέρα, ούτε γνώριζαν τον χρόνο, κατά τον οποίο γεννήθηκε ο Χριστός, ούτε στηρίχτηκαν στον χρόνο της γεννήσεως για να υπολογίσουν από την κίνηση των αστέρων τα μέλλοντα να συμβούν. Αντιθέτως, επειδή είδαν πριν από πολύ καιρό ένα αστέρι που παρουσιάστηκε επάνω από την πατρίδα τους, ήλθαν για να δουν τον Νεογέννητο, πράγμα το οποίο δημιουργεί πολύ μεγαλύτερες απορίες από το πρώτο· διότι τι τους έπεισε, ποια ωφέλεια περίμεναν, ώστε να έλθουν από τόση απόσταση να προσκυνήσουν τον βασιλέα;

Και αν ακόμη επρόκειτο να είναι δικός τους βασιλέας και πάλι δεν ήταν λογικό αυτό που έκαναν. Διότι, εάν γεννιόταν σε κάποια βασιλική αυλή και ήταν βασιλέας ο πατέρας του, θα έλεγε κανείς ότι έκαναν καλά που ήλθαν να προσκυνήσουν το νεογέννητο, για να κολακεύσουν τον πατέρα, και ότι με αυτή την ενέργειά τους εξασφάλισαν εκ των προτέρων μεγάλες πιθανότητες για μελλοντική εύνοια. Τώρα όμως γιατί ξεκίνησαν για τόσο μακρινό ταξίδι και πρόσφεραν δώρα, αφού δεν ανέμεναν να γίνει δικός τους βασιλέας, αλλά ενός παράξενου λαού, που κατοικούσε σε πολύ μεγάλη απόσταση από την πατρίδα τους;

Και αφού μάλιστα επρόκειτο να είναι επικίνδυνη η όλη ενέργειά τους; Διότι και ο Ηρώδης ταράχθηκε πάρα πολύ όταν το άκουσε και όλος ο λαός ανησύχησε, όταν άκουσε όλα όσα έλεγαν αυτοί. «Αλλά δεν τα προέβλεψαν», θα έλεγε κάποιος, «αυτά». Αυτό όμως δεν είναι λογικό· διότι, και πολύ ανόητοι αν ήσαν, δεν έπρεπε να αγνοούν τούτο, ότι, αν φθάσουν σε χώρα που έχει βασιλέα και ανακοινώσουν όσα γνωρίζουν και πουν ότι υπάρχει κάποιος άλλος βασιλέας που μόλις γεννήθηκε και όχι ο κάτοχος του θρόνου, δεν θα επέσυραν άπειρες φορές εναντίον τους τον θάνατο; Και γενικώς, γιατί ήλθαν και προσκύνησαν ένα παιδί που βρισκόταν στα σπάργανα; Διότι, αν βρισκόταν στην ανδρική ηλικία, θα μπορούσε να ισχυρισθεί κανείς ότι εξέθεσαν τους εαυτούς τους σε φανερό κίνδυνο, διότι ανέμεναν να ευεργετηθούν από Αυτόν, αν και θα ήταν πολύ παράλογο, Πέρσες αυτοί, αλλόθρησκοι, που δεν είχαν τίποτε κοινό με τους Ιουδαίους, να θέλουν να αφήσουν τα σπίτια τους και την πατρίδα και τους συγγενείς και τους δικούς τους και να γίνουν οικειοθελώς υπήκοοι ξένου βασιλέως.

Και αν αυτό είναι παράλογο, ακόμη περισσότερο παράλογα είναι τα υπόλοιπα. Ποια είναι λοιπόν αυτά; Το ότι επέστρεψαν αμέσως, αφού ήλθαν τόσο μακριά από την πατρίδα τους και προσκύνησαν και ανησύχησαν τους πάντες. Και με δυο λέξεις, ποιο βασιλικό σύμβολο είδαν, αφού είδαν μια καλύβα με φάτνη και ένα παιδί στα σπάργανα και μια πτωχή μητέρα; Σε ποιον πρόσφεραν τα δώρα και γιατί; Μήπως υπήρχε νόμος και έθιμο να προσκυνούν τους νεογέννητους βασιλείς, όπου και αν γεννήθηκαν; Μήπως γύριζαν συνεχώς όλη την οικουμένη και προσκυνούσαν πριν ακόμη να ανέβουν στον θρόνο, εκείνους που γνώριζαν ότι από μικροί και ασήμαντοι θα γίνουν βασιλείς; Κανείς δεν μπορεί να προβάλλει παρόμοιο ισχυρισμό.

Τότε γιατί Τον προσκύνησαν; Εάν για το παρόν, τι περίμεναν να κερδίσουν από ένα νήπιο και μία πτωχή μητέρα; Εάν για το μέλλον, πώς γνώριζαν ότι θα συγκρατήσει στη μνήμη του το παιδί, που το προσκύνησαν όταν βρισκόταν στα σπάργανα, όσα έγιναν τότε; Και εάν επρόκειτο να του το υπενθυμίσει η μητέρα Του, και πάλι δεν πρέπει να τιμηθούν, αλλά να τιμωρηθούν, διότι έριξαν το νήπιο σε φανερό κίνδυνο. Εξαιτίας τους ταράχθηκε ο Ηρώδης και το αναζητούσε και ερευνούσε και προσπαθούσε να το εξοντώσει. Και σε κάθε περίπτωση εκείνος που αποκαλύπτει ότι ένας κοινός άνθρωπος μικρής ηλικίας πρόκειται να γίνει βασιλέας, δεν κάνει τίποτε άλλο παρά τον παραδίδει στη σφαγή και του ανάπτει μυρίους πολέμους.

Είδες πόσα παράλογα παρουσιάζονται, αν εξετάσουμε το ευαγγελικό χωρίο με τα ανθρώπινα μέτρα και κατά τον συνηθισμένο τρόπο; Και δεν είναι μόνο αυτά, αλλά θα ήταν δυνατό να αναφέρω περισσότερα, τα οποία απαιτούν περισσότερη συζήτηση, από όση απαιτούν όσα ανέφερα.

Αλλά για να μην σας κάνουμε, με την έκφραση της μιας απορίας κατόπιν της άλλης, να αισθάνεστε ιλίγγους, ας προχωρήσουμε τώρα στη λύση των αποριών. Ας προσπαθήσουμε να λύσουμε πρώτα το ζήτημα του αστέρος· διότι αν μάθουμε τι ήταν το αστέρι και ποια η προέλευσή του και αν ήταν και αυτό ένα από τα πολλά ή διαφορετικό από τα άλλα και αν ήταν πράγματι αστέρι ή μόνον φαινομενικώς αστέρι, θα κατανοήσουμε εύκολα και όλα τα άλλα.

Από πού όμως θα τα μάθουμε αυτά; Από το ίδιο το κείμενο.

Είναι βεβαίως φανερό από την πορεία του κατ' αρχήν ότι το αστέρι αυτό δεν ήταν ένα από τα πολλά ή καλύτερα δεν ήταν, κατά την γνώμη μου τουλάχιστον, αστέρι, αλλά κάποια αόρατη δύναμη που έλαβε μορφή άστρου· διότι, είναι βεβαιότατο, δεν υπάρχει αστέρι που να ακολουθεί αυτήν την πορεία, αλλά και ο ήλιος και η σελήνη και όλα τα άλλα αστέρια τα βλέπουμε να προχωρούν από την ανατολή προς την δύση. Αυτό όμως πήγαινε από τον βορρά προς τον νότο· διότι αυτός είναι ο προσανατολισμός της Παλαιστίνης από την Περσία.

Στο ίδιο συμπέρασμα οδηγεί και η εξέταση της ώρας· διότι δεν φάνηκε τη νύχτα, αλλά το μεσημέρι, όταν ο ήλιος ήταν ολόλαμπρος. Τούτο δεν είναι δυνατόν να συμβεί όχι μόνον με τα αστέρια, αλλά ούτε με τη σελήνη· διότι και αυτή, αν και είναι πολύ μεγαλύτερη από όλα, κρύπτεται και εξαφανίζεται αμέσως, μόλις φανούν οι ακτίνες του ήλιου. Αυτό το αστέρι όμως νίκησε με την υπερβολική λαμπρότητά του τις ακτίνες του ήλιου και απεδείχθη φωτεινότερο από εκείνες και έλαμψε περισσότερο μέσα στο τόσο φως.

Τρίτο αποδεικτικό στοιχείο είναι ότι κρυβόταν και επανεμφανιζόταν πάλι· διότι φαινόταν και οδηγούσε τους μάγους κατά την πορεία τους μέχρι την Παλαιστίνη. Όταν έφθασαν όμως στα Ιεροσόλυμα, κρύφτηκε. Έπειτα φανερώθηκε πάλι, όταν επρόκειτο να αναχωρήσουν, αφού ανακοίνωσαν στον Ηρώδη την αιτία της αφίξεώς τους και τον αποχαιρέτησαν. Αυτά αποδεικνύουν ότι δεν πρόκειται για κίνηση άστρου, αλλά για κίνηση κάποιας πολύ λογικής δυνάμεως· διότι δεν είχε κάποια μόνιμη πορεία, αλλά κινιόταν όταν έπρεπε να κινείται, σταματούσε όταν έπρεπε να σταματά και ρύθμιζε τα πάντα όπως έπρεπε, όπως η στήλη της νεφέλης, που σταματούσε ή έκανε το στρατόπεδο των Ιουδαίων να ξεκινήσει όποτε χρειαζόταν.

Τέταρτο στοιχείο, από το οποίο μπορεί κανείς να γνωρίσει καλώς τα πράγματα, είναι ο τρόπος, με τον οποίο τους οδηγούσε· διότι δεν τους οδηγούσε από τον ουρανό. Διότι δεν ήταν δυνατό να κατατοπίζονται αυτοί με αυτόν τον τρόπο. Αλλά κατέβαινε χαμηλά και τους οδηγούσε· διότι γνωρίζετε καλώς ότι δεν είναι δυνατόν να κάνει ένα αστέρι γνωστό ένα τόπο τόσο μικρό, όσο είναι ορθό να κατέχει μία καλύβα ή μάλλον όσο είναι λογικό να κατέχει το σώμα ενός νηπίου. Επειδή λοιπόν το ύψος του αστέρος είναι πολύ μεγάλο, δεν ήταν δυνατό να επισημάνει και να κάνει γνωστό στους επιθυμούντες να δουν ένα τόσο μικρό τόπο. Αυτό είναι δυνατό να το αντιληφθεί κανείς και από την σελήνη, η οποία, αν και είναι πολύ μεγαλύτερη από τα άστρα, δίδει την εντύπωση σε όλους τους κατοίκους της γης, που είναι διασκορπισμένοι σε όλη την επιφάνεια της γης, ότι βρίσκεται κοντά τους.

Πες μου, λοιπόν, πώς θα έδειχνε το αστέρι ένα τόπο μικρό όσο μία φάτνη και μία καλύβα, αν δεν άφηνε το ύψος εκείνο και δεν κατέβαινε κάτω και δεν σταματούσε ακριβώς επάνω από την κεφαλή του παιδιού; Τούτο ασφαλώς υπονοούσε και ο Ευαγγελιστής όταν έλεγε: «καὶ ἰδοὺ ὁ ἀστὴρ ὃν εἶδον ἐν τῇ ἀνατολῇ προῆγεν αὐτούς, ἕως ἐλθὼν ἔστη ἐπάνω οὗ ἦν τὸ παιδίον(:και να , το υπερφυσικό αστέρι που έλαμπε και την ημέρα, το ίδιο αστέρι που είδαν εξαρχής στην ανατολή του, πήγαινε μπροστά από αυτούς, μέχρι που ήλθε και στάθηκε πάνω από το σπίτι που ήταν το παιδί)»[Ματθ.2,9].

Βλέπεις με πόσα αποδεικνύεται ότι το άστρο αυτό δεν ήταν ένα από τα πολλά που υπάρχουν στον ουρανό και ότι δεν φαινόταν να ακολουθεί την φυσική τάξη;

Αλλά γιατί φάνηκε; Για να καυτηριάσει την αναισθησία των Ιουδαίων και να τους αφαιρέσει κάθε ίχνος δικαιολογίας για την απιστία τους. Επειδή δηλαδή επρόκειτο, Αυτός που ήλθε από τους ουρανούς να δώσει τέλος στον παλαιό τρόπο ζωής και να καλέσει την οικουμένη να Τον προσκυνήσει και να Τον λατρεύσει σε όλη την ξηρά και την θάλασσα, άνοιξε εξαρχής την θύρα για όλους τους ανθρώπους, επειδή ήθελε να παραδειγματίσει τους δικούς του δια των ξένων. Επειδή δηλαδή, αν και άκουγαν συνεχώς τους προφήτες που μιλούσαν για την ενανθρώπησή Του, δεν έδιδαν την απαιτούμενη σημασία, έκαμε να έλθουν και βάρβαροι από χώρα μακρινή και να αναζητούν τον βασιλέα που βρισκόταν κοντά τους και πληροφορήθηκαν πρώτα από περσική φωνή εκείνα, τα οποία δεν θέλησαν να μάθουν από τους προφήτες, ώστε αν Τον ακολουθήσουν, να έχουν σοβαρότατο στοιχείο ότι πείσθηκαν για την παρουσία Του. Αν αντιθέτως Τον αντιμετωπίσουν με εχθρότητα, να μην έχουν καμία δικαιολογία· διότι ποια δικαιολογία θα έχουν να παρουσιάσουν, αν δεν πιστέψουν στον Χριστό μετά από τόσες προφητείες, όταν δουν ότι οι μάγοι επείσθησαν επειδή είδαν ένα αστέρι και ήλθαν και προσκύνησαν τον Νεογέννητο;

Ενήργησε λοιπόν και στην περίπτωση των μάγων όπως στην περίπτωση των Νινευιτών, που τους έστειλε τον Ιωνά, και όπως στην περίπτωση της Σαμαρείτιδας και της Χαναναίας. Για τούτο είπε: «Ἂνδρες Νινευῖται ἀναστήσονται ἐν τῇ κρίσει μετὰ τῆς γενεᾶς ταύτης καὶ κατακρινοῦσιν αὐτήν, ὅτι μετενόησαν εἰς τὸ κήρυγμα Ἰωνᾶ, καὶ ἰδοὺ πλεῖον Ἰωνᾶ ὧδε(:Οι Νινευίτες θα αναστηθούν στην τελική κρίση μαζί με τη γενιά αυτή και θα την κατακρίνουν· διότι εκείνοι αν και ήταν αλλοεθνείς και ειδωλολάτρες, μετανόησαν στο κήρυγμα του Ιωνά, ο οποίος ήταν ξένος και δεν έκανε κανένα θαύμα σε αυτούς. Και να, εδώ πολύ περισσότερα συντελούν στο να γίνει δεκτό το δικό μου κήρυγμα από όσα συντελούσαν στο κήρυγμα του Ιωνά. Διότι πριν από Εμένα οι προφήτες σας γνωστοποίησαν τον αληθινό Θεό και σας προανήγγειλαν την έλευσή μου· κι εγώ τόσο καιρό σας κηρύττω και σας αποδεικνύω με θαύματα καταπληκτικά ότι δεν είμαι απλός προφήτης)»[Ματθ.12,41].

Και: «Βασίλισσα νότου ἐγερθήσεται ἐν τῇ κρίσει μετὰ τῆς γενεᾶς ταύτης καὶ κατακρινεῖ αὐτήν, ὅτι ἦλθεν ἐκ τῶν περάτων τῆς γῆς ἀκοῦσαι τὴν σοφίαν Σολομῶνος, καὶ ἰδοὺ πλεῖον Σολομῶνος ὧδε(:Η βασίλισσα της νοτιοδυτικής Αραβίας, της χώρας Σαβά, θα αναστηθεί την ώρα της τελικής κρίσεως μαζί με τη γενεά αυτή και θα την κατακρίνει· διότι η βασίλισσα αυτή ήλθε από την άκρη του κόσμου να ακούσει τη σοφία του Σολομώντος, ενώ ήταν γυναίκα και δεν γνώριζε τον αληθινό Θεό. Και να, εδώ πρόκειται για κάτι ανώτερο από τον Σολομώντα, αφού εγώ δεν είμαι απλώς σοφός όπως ήταν εκείνος, αλλά είμαι η ίδια η ενσάρκωση της Θείας Σοφίας)»[Ματθ. 12,42]. Διότι εκείνοι μεν πίστεψαν στα μικρότερα, ενώ αυτοί δεν πίστεψαν ούτε στα μεγαλύτερα.

«Αλλά γιατί», θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος, «τους προσείλκυσε με θέαμα αυτού του είδους;».

Αλλά πώς έπρεπε; Να τους στείλει προφήτες; Ήσαν μάγοι και δεν θα παραδέχονταν τους προφήτες. Να τους ομιλήσει από τον ουρανό; Δεν θα έδιναν σημασία. Να αποστείλει άγγελο; Και αυτόν θα τον περιφρονούσαν. Γι' αυτό δεν χρησιμοποίησε ο Θεός τίποτε από αυτά και με πολλή συγκατάβαση τους προσκάλεσε με μέσο, προς το οποίο είχαν εξοικείωση, και τους έδειξε ένα μεγάλο και εντελώς διαφορετικό αστέρι, για να τους προξενήσει μεγάλη εντύπωση και με το μέγεθός του και με το κάλλος του και με τον τρόπο της κινήσεώς του. Αυτά μιμήθηκε και ο Παύλος και ομίλησε προς τους Έλληνες από ένα βωμό και άντλησε επιχειρήματα από ποιητές. Προς τους Ιουδαίους πάλι ομιλεί επικαλούμενος προς διαβεβαίωση την περιτομή και αρχίζει με θυσίες την διδασκαλία Του προς τους ζώντες κατά τον ιουδαϊκό νόμο. Επειδή δηλαδή κάθε άνθρωπος αγαπά εκείνα, με τα οποία έχει εξοικειωθεί, τα χρησιμοποιούν και ο Θεός και οι άνθρωποι που απέστειλε προς σωτηρία της οικουμένης.

Μη νομίσεις λοιπόν ότι θα έκρινε ταπεινωτικό να τους καλέσει με αστέρι· διότι τότε θίγεις όλους τους ιουδαϊκούς θεσμούς, τις θυσίες, τους καθαρμούς, την πρωτομηνιά, την κιβωτό, ακόμη και τον ναό τον ίδιο. Διότι αυτά έχουν την αρχή τους στην ειδωλολατρική θρησκεία. Ο Θεός όμως, για να σώσει τους παραπλανημένους, δέχθηκε να χρησιμοποιούν ως θεραπευτικά μέσα, αφού τα μετέβαλε ολίγο, εκείνα με τα οποία λάτρευαν τα είδωλα οι ειδωλολάτρες, για να τους απομακρύνει σταδιακώς από τις συνήθειές τους και να τους οδηγήσει στην υψηλή πίστη. Αυτό λοιπόν έκανε και στην περίπτωση των μάγων. Ανέχτηκε να τους καλέσει με τη θέα ενός άστρου, για να τους οδηγήσει κατόπιν υψηλότερα. Και αφού τους κατηύθυνε και τους οδήγησε και τους έφερε μπροστά στη φάτνη, δεν συνεννοείται πλέον μαζί τους δια του άστρου, αλλά δι' αγγέλου, και έτσι έγιναν σιγά σιγά καλύτεροι.

Το ίδιο έκανε και με τους Ασκαλωνίτες και τους Γαζαίους. Επειδή οι πέντε εκείνες πόλεις υπέφεραν μεγάλα δεινά όταν έφθασε εκεί η κιβωτός, και επειδή δεν έβρισκαν τρόπο να απαλλαγούν από τα βάσανα που τους ταλαιπωρούσαν, κάλεσαν τους μάντεις, συγκέντρωσαν τον λαό και ζητούσαν να βρουν απαλλαγή από τα θεόπεμπτα εκείνα δεινά[βλ. Α΄Βασ. κεφ.5]. Όταν είπαν οι μάντεις ότι πρέπει να ζεύσουν στην κιβωτό αγύμναστα και πρωτόγεννα μοσχάρια και να τα αφήσουν να προχωρούν χωρίς να τα κατευθύνει κανείς, διότι έτσι θα αποδειχθεί πλήρως αν είναι θεόπεμπτα τα δεινά ή αν πρόκειται περί επιδημίας (διότι, είπαν, αν συντρίψουν ένεκα απειρίας τον ζυγό ή επιστρέψουν προς τα μοσχάρια τους που θα φωνάζουν, οφείλονται, όσα συμβαίνουν, στην τύχη[Α΄ Βασ. κεφ. 6]· αν βαδίσουν όμως σωστά και δεν επηρεαστούν από τους μυκηθμούς των μοσχαριών τους και αν δεν βαδίσουν με αταξία επειδή στερούνται πείρας, είναι ολοφάνερο ότι οργίστηκε ο Θεός κατά των πόλεων αυτών). Επειδή λοιπόν πείσθηκαν οι κάτοικοι αυτών των πόλεων από τα λόγια των μάντεων και ενήργησαν όπως τους συμβούλευσαν, ο Θεός έδειξε πάλι την συγκατάβασή Του, ακολούθησε την γνώμη των μάντεων και δεν έκρινε ότι είναι ανάξιο γι' Αυτόν να αποδείξει ορθές τις προβλέψεις των μάντεων και να κάνει να θεωρούνται αξιόπιστοι για όσα είπαν τότε· διότι, με το να ομολογήσουν ακόμη και οι αρνητές του Θεού την δύναμή Του και να εκφράσουν την γνώμη τους περί Αυτού οι θρησκευτικοί καθοδηγητές του λαού αυτού, επιτυγχανόταν κάτι το σπουδαιότερο. Είναι δυνατό να δει κανείς ότι ο Θεός ρυθμίζει και άλλα πολλά κατά τον ίδιο τρόπο. Και στην περίπτωση της γυναίκας που προφήτευσε με αυθυποβολή φαίνεται ότι ενήργησε κατά τον ίδιο τρόπο, πράγμα το οποίο θα μπορέσετε βεβαίως να ερμηνεύσετε έπειτα από όσα ακούσατε[Α΄ Βασ. κεφ. 28].

Αυτά λοιπόν είχα να πω εγώ για την αιτία της εμφανίσεως του αστέρος, εσείς όμως θα μπορούσατε να πείτε και περισσότερα. Διότι λέγει η Γραφή: «Δίδου σοφῷ ἀφορμήν καὶ σοφώτερος ἔσται (:Με τις υποδείξεις σου δίδε στον σοφό αφορμή διορθώσεώς του και βελτιώσεως και θα γίνει σοφότερος και συνετότερος)»[Παροιμ. 9,9].

Πρέπει τώρα να εξετάσουμε την αρχή του ευαγγελικού χωρίου. Αλλά ποια είναι η αρχή; «Τοῦ δὲ Ἰησοῦ γεννηθέντος ἐν Βηθλεὲμ τῆς Ἰουδαίας ἐν ἡμέραις Ἡρῴδου τοῦ βασιλέως, ἰδοὺ μάγοι ἀπὸ ἀνατολῶν παρεγένοντο εἰς Ἱεροσόλυμα (: Όταν λοιπόν ο Ιησούς γεννήθηκε στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας τις ημέρες του βασιλιά Ηρώδη. Ιδού, σοφοί αστρονόμοι από τα μέρη της ανατολής ήλθαν στα Ιεροσόλυμα)»[Ματθ. 2,1]. Οι μάγοι ακολούθησαν το αστέρι που τους οδηγούσε. Οι Ιουδαίοι αντιθέτως δεν πίστεψαν ούτε στους προφήτες που τους δίδασκαν.

Αλλά γιατί μάς αναφέρει και τον χρόνο και τον τόπο με τις φράσεις «ἐν Βηθλεὲμ τῆς Ἰουδαίας» και «ἐν ἡμέραις Ἡρῴδου τοῦ βασιλέως»; Και γιατί προσθέτει και το αξίωμά του; Προσθέτει το αξίωμά του, επειδή υπήρχε κι άλλος Ηρώδης, εκείνος που αποκεφάλισε τον Ιωάννη[[Πρόκειται για τον Ηρώδη Αντύπα, υιό του βασιλιά Ηρώδη του Μεγάλου, ο οποίος, όντας ύπουλος και ακόλαστος, είχε αποκεφαλίσει τον Ιωάννη τον Βαπτιστή εξαιτίας της Ηρωδιάδας με την οποία παράνομα συζούσε και ο οποίος αργότερα ανέκρινε και τον Κύριό μας Ιησού Χριστό όταν του Τον έστειλε ο Πιλάτος]].Εκείνος όμως ήταν τετράρχης[[:κυβερνήτης του τέταρτου μέρους μιας ρωμαϊκής επαρχίας]], ενώ αυτός ήταν βασιλιάς.

Και μας αναφέρει τον τόπο και τον χρόνο, για να μας υπενθυμίσει παλαιές προφητείες. Από αυτές η μία είναι του προφήτη Μιχαία[[:τέλη 8ου έως περίπου μέσα 7ου αι. π. Χ.]], που είπε: «Καὶ σύ, Βηθλεέμ, οἶκος τοῦ Ἐφραθά, ὀλιγοστὸς εἶ τοῦ εἶναι ἐν χιλιάσιν Ἰούδα· ἐκ σοῦ μοι ἐξελεύσεται τοῦ εἶναι εἰς ἄρχοντα ἐν τῷ Ἰσραήλ, καὶ αἱ ἔξοδοι αὐτοῦ ἀπ᾿ ἀρχῆς ἐξ ἡμερῶν αἰῶνος. διὰ τοῦτο δώσει αὐτοὺς ἕως καιροῦ τικτούσης τέξεται, καὶ οἱ ἐπίλοιποι τῶν ἀδελφῶν αὐτῶν ἐπιστρέψουσιν ἐπὶ τοὺς υἱοὺς Ἰσραήλ. καὶ στήσεται καὶ ὄψεται καὶ ποιμανεῖ τὸ ποίμνιον αὐτοῦ ἐν ἰσχύϊ Κύριος, καὶ ἐν τῇ δόξῃ ὀνόματος Κυρίου Θεοῦ αὐτῶν ὑπάρξουσι, διότι νῦν μεγαλυνθήσονται ἕως ἄκρων τῆς γῆς(:Και Εσύ Βηθλεέμ, που αλλιώς ονομάζεσαι και οίκος Εφραθά, μικρή είσαι μεταξύ των πόλεων του Ιούδα. Δεν έχεις ούτε χιλίους κατοίκους. Αλλά από εσένα θα προέλθει προς δόξα δική μου ένας άντρας ο οποίος θα γίνει άρχοντας του ισραηλιτικού λαού. Η αρχή και η ενέργεια Αυτού ξεπερνά την αρχή των ημερών της δημιουργίας. Είναι ο Μεσσίας. Για σωφρονισμό τους για τις ημέρες εκείνες ο Κύριος θα παραδώσει τους Ισραηλίτες στους εχθρούς τους, μέχρις ορισμένου χρονικού διαστήματος. Θα πονέσουν, όπως η γυναίκα η οποία πρόκειται να γεννήσει και της οποίας σταματούν οι ωδίνες μετά την γέννηση. Τότε όσοι από τους Ισραηλίτες είχαν απομείνει στις χώρες της εξορίας τους θα επιστρέψουν προς τους αδελφούς τους Ισραηλίτες στη γη της Επαγγελίας. Τότε ο Κύριος όρθιος θα επιβλέπει με στοργή και θα ποιμαίνει με την δύναμή του τα πρόβατα της νέας αυτής ποίμνης, τους πιστούς· και οι πιστοί θα έχουν περιβληθεί την δόξα του ονόματος Κυρίου και Θεού, και θα είναι περιφανείς και ένδοξοι έως τα άκρα της οικουμένης)» [Μιχ. 5,1-3].

Η άλλη προφητεία είναι του πατριάρχου Ιακώβ[[2006-1859 π.Χ.]], που μας καθορίζει με ακρίβεια τον χρόνο και δίδει σπουδαίο χαρακτηριστικό του χρόνου της γεννήσεως του Χριστού. Λέγει: «Οὐκ ἐκλείψει ἄρχων ἐξ Ἰούδα καὶ ἡγούμενος ἐκ τῶν μηρῶν αὐτοῦ, ἕως ἐὰν ἔλθῃ τὰ ἀποκείμενα αὐτῷ, καὶ αὐτὸς προσδοκία ἐθνῶν(:Δεν θα λείψει άρχοντας από την φυλή Ιούδα και αρχηγός από τους απογόνους του, μέχρις ότου έλθει Εκείνος, στα χέρια του οποίου απόκεινται οι εξουσίες. Αυτός θα είναι η ελπίδα και η προσμονή των λαών, ο Μεσσίας)»[Γέν 49,10].

Και αξίζει να ερευνήσουμε και το εξής: Από τι το κατάλαβαν οι μάγοι και ποιος τους παρακίνησε; Διότι έχω την γνώμη ότι αυτό δεν είναι μόνον έργο του αστεριού, αλλά και του Θεού, ο οποίος κίνησε την ψυχή τους. Το ίδιο έκαμε και στον πέρση βασιλιά Κύρο, όταν τον προετοίμαζε να αφήσει ελεύθερους τους Ιουδαίους[[το έτος 559π.Χ.κατέλαβε τη Βαβυλώνα και επέτρεψε στους Ιουδαίους να επανέλθουν στην πατρίδα τους και να ανοικοδομήσουν τον ναό του Σολομώντα]]. Δεν ενήργησε όμως κατά τρόπο που να περιορίσει την ελεύθερη βούλησή τους. Και όταν κάλεσε τον Παύλο με φωνή από τον ουρανό, έδειξε και τη δική Του συγκατάβαση και την υπακοή του Παύλου[Πράξ. κεφ.9].

«Αλλά γιατί», θα μπορούσε να ρωτήσει κανείς, «δεν το αποκάλυψε σε όλους τους μάγους;»· διότι δεν επρόκειτο να πιστέψουν όλοι και διότι αυτοί ήσαν καταλληλότεροι από όλους. Για τούτο χάθηκαν χιλιάδες έθνη, αλλά μόνο στους Νινευίτες έστειλε ο Θεός προφήτη. Και οι σταυρωμένοι ληστές ήσαν δύο, αλλά σώθηκε ο ένας μόνο. Πρόσεξε όμως την αρετή των δύο αυτών μάγων, που φαίνεται όχι μόνο επειδή ήλθαν, αλλά και επειδή ομιλούν με κάθε ειλικρίνεια.

Για να μη νομιστεί ότι ψεύδονται, λέγουν ποιος τους οδήγησε και από πόσο μεγάλη απόσταση ήλθαν και, μόλις έφθασαν, έδειξαν την ειλικρίνειά τους. Ρωτούσαν: «Ποῦ ἐστιν ὁ τεχθεὶς βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων; εἴδομεν γὰρ αὐτοῦ τὸν ἀστέρα ἐν τῇ ἀνατολῇ καὶ ἤλθομεν προσκυνῆσαι αὐτῷ(:Πού είναι ο βασιλιάς των Ιουδαίων; Πού τώρα τελευταία γεννήθηκε; Διότι είδαμε το αστέρι Του να ανατέλλει και να δίνει έτσι την είδηση για τη γέννηση του νέου βασιλιά, και ήλθαμε να Τον προσκυνήσουμε)», λέγει ο ιερός Ευαγγελιστής. Και δεν φοβήθηκαν ούτε του λαού την οργή ούτε την δύναμη του βασιλιά. Νομίζω λοιπόν ότι και στην πατρίδα τους κήρυξαν τα ίδια στους συμπατριώτες τους. Διότι, αφού δεν παρέλειψαν να τα πουν εδώ, θα τα είπαν πολύ περισσότερο ελεύθερα στην πατρίδα τους, αφού μάλιστα πληροφορήθηκαν και για την επίσκεψη του αγγέλου στην Μαρία και για τις προφητείες.

«Ἀκούσας δὲ Ἡρῴδης ὁ βασιλεὺς ἐταράχθη καὶ πᾶσα Ἱεροσόλυμα μετ᾿ αὐτοῦ(: Όταν όμως ο βασιλιάς Ηρώδης άκουσε τα λόγια αυτά που του είπαν οι μάγοι, ταράχτηκε, επειδή φοβήθηκε μήπως ο νέος βασιλιάς γίνει αντίζηλός του)»[Ματθ.2,3]. Ο Ηρώδης ευλόγως ανησύχησε, επειδή ήταν βασιλιάς και φοβούνταν και για τον εαυτό του και για τους απογόνους του. Αλλά ο λαός των Ιεροσολύμων γιατί ανησύχησε; Αφού μάλιστα οι προφήτες ομιλούσαν προ πολλού γι' Αυτόν ως σωτήρα και ευεργέτη και ελευθερωτή. Γιατί λοιπόν ανησύχησαν; Διότι είχαν την ίδια νοοτροπία, εξαιτίας της οποίας δεν λάτρευαν τον Θεό και παλαιότερα την ώρα που τους ευεργετούσε, αλλά ενώ τους είχε χαρίσει την ελευθερία τους, αυτοί νοσταλγούσαν τα κρέατα της Αιγύπτου.

Σε παρακαλώ να προσέξεις την ακρίβεια των προφητειών. Διότι και αυτό το είπε παλαιότερα ο προφήτης με τα εξής λόγια: «Ὅτι πᾶσαν στολὴν ἐπισυνηγμένην δόλῳ καὶ ἱμάτιον μετὰ καταλλαγῆς ἀποτίσουσι καὶ θελήσουσιν εἰ ἐγενήθησαν πυρίκαυστοι. ὅτι παιδίον ἐγενήθη ἡμῖν, υἱὸς καὶ ἐδόθη ἡμῖν, οὗ ἡ ἀρχὴ ἐγενήθη ἐπὶ τοῦ ὤμου αὐτοῦ, καὶ καλεῖται τὸ ὄνομα αὐτοῦ μεγάλης βουλῆς ἄγγελός, θαυμαστὸς σύμβουλος, Θεὸς ἰσχυρός, ἐξουσιαστής, ἄρχων εἰρήνης, πατὴρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος· ἐγὼ γὰρ ἄξω εἰρήνην ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας, εἰρήνην καὶ ὑγίειαν αὐτῷ(:Διότι οι στολές και τα ιμάτια, τα οποία όσοι καταδυνάστευαν τον λαό μάζεψαν με δόλο και απάτη και καταπίεση, θα τα αποδώσουν πίσω και με το παραπάνω. Και οι λυτρωμένοι άνθρωποι θα θελήσουν όλα αυτά να παραδοθούν στη φωτιά. Αυτά λοιπόν θα πραγματοποιηθούν, διότι θα γεννηθεί για εμάς παιδί, θα δοθεί σε εμάς ο υιός αυτός, του οποίου η αρχή και εξουσία υπάρχει απ' αρχής επάνω στους ώμους Του και θα καλείται το όνομα Αυτού αγγελιαφόρος της μεγάλης βουλής του Θεού, θαυμαστός σύμβουλος, Θεός ισχυρός, εξουσιαστής, αρχηγός της ειρήνης, πατήρ του μέλλοντος αιώνος. “Εγώ, λέγει ο Θεός, θα φέρω την ειρήνη στους άρχοντες, ειρήνη και υγεία θα χορηγήσω στο παιδί αυτό. Η βασιλική Του εξουσία θα έχει απεριόριστη έκταση, θα εκτείνεται σε όλη την οικούμενη. Και της ειρηνικής Του βασιλείας δεν θα υπάρχει τέλος. Αυτός θα ανορθώσει τον θρόνο και την ένδοξη βασιλεία του προφητάνακτος Δαβίδ, θα αναλάβει και θα φέρει εις πέρας το έργο αυτής της ανορθώσεως με δίκαιη κρίση από τώρα και στους αιώνες των αιώνων)»[Ησ. 9,5-7].

Επειδή όμως ταράχθηκαν οι Ιουδαίοι, δεν ζήτησαν να δουν αυτό που συνέβη, ούτε ακολούθησαν τους μάγους, ούτε ενδιαφέρον έδειξαν. Τόσο πολύ ήσαν στριφνοί και αδιάφοροι συγχρόνως. Κανονικά έπρεπε να αισθάνονται υπερήφανοι, διότι ο βασιλιάς γεννήθηκε στην πατρίδα τους και απέσπασε την προσοχή της Περσίας και επρόκειτο να έχουν τους πάντες υπό την εξουσία τους, αφού η κατάσταση βελτιώθηκε και άρχισαν ευθύς εξαρχής τόσο λαμπρά.

Αυτοί όμως παρ' όλα αυτά δεν βελτιώθηκαν. Αν και είχαν απαλλαγεί προσφάτως από την αιχμαλωσία, και έπρεπε, και αν ακόμη δεν γνώριζαν τίποτε από τα μυστηριώδη και υψηλά, αλλά έκριναν με μόνη βάση τα παρόντα, έπρεπε να σκεφθούν ως εξής: «Αφού τόσο τρέμουν τον βασιλέα μας μόλις γεννήθηκε, θα τον φοβηθούν πολύ περισσότερο, όταν μεγαλώσει, και ότι θα υπακούσουν και ότι το βασίλειό μας θα γίνει λαμπρότερο από των βαρβάρων». Τίποτε όμως δεν τους έκανε να ανανήψουν. Τόση ήταν η νωθρότητα και τόσος συγχρόνως ο φθόνος τους. Για τούτο πρέπει να ξεριζώνουμε με σχολαστικότητα και τα δύο αυτά από την ψυχή μας και να είναι επιθετικότερος και από την φωτιά εκείνος που πρόκειται να αντιπαραταχθεί σε αυτά. Για τούτο είπε και ο Χριστός: «Πῦρ ἦλθον βαλεῖν ἐπὶ τὴν γῆν, καὶ τί θέλω εἰ ἤδη ἀνήφθη!(:Ο καιρός αυτός δεν είναι καιρός για ασύδοτη ζωή και για ύπνο, και για να περνούν οι δούλοι μου ξένοιαστα τις ημέρες τους. Ήλθα να βάλω φωτιά στη γη. Ήλθα δηλαδή να ανάψω την πυρκαγιά που μέσα στις καλοπροαίρετες καρδιές θα δημιουργήσει φλογερή αγάπη και ζήλο για τον Θεό· στους κακοπροαίρετους όμως και δύστροπους ανθρώπους θα διεγείρει φανατικό μίσος. Κι έτσι θα χωριστούν οι πιστοί από τους απίστους. Τη φωτιά του πνευματικού αυτού πολέμου ήλθα να ρίξω από τον ουρανό στη γη. Και τι άλλο περισσότερο θέλω, εάν τώρα άναψε κιόλας η φωτιά αυτή;)»[Λουκ.12,49]. Για τούτο και το Άγιο Πνεύμα παρουσιάζεται σαν φλόγα πυρός.

Εμείς όμως γίναμε πιο αναίσθητοι από την τέφρα και πιο νεκροί από τους νεκρούς. Και συμβαίνει τούτο, αν και βλέπουμε ότι ο Παύλος ανέβη επάνω από τον ουρανό και επάνω από τον ουρανό του ουρανού και ότι νίκησε τα πάντα με ορμή μεγαλύτερη από εκείνη από της φωτιάς και υψώθηκε επάνω από όλα, τα επάνω και τα κάτω, τα παρόντα και τα μέλλοντα, τα υπαρκτά και τα ανύπαρκτα. Αν ισχυριστείς ότι είναι ανώτερο από τις δυνάμεις σου αυτό το πρότυπο, ο ισχυρισμός σου αυτός οφείλεται οπωσδήποτε στη νωθρότητά σου-διότι τι είχε παραπάνω από εσένα ο Παύλος και ισχυρίζεσαι ότι σου είναι αδύνατον να μιμηθείς τον ζήλο του;

«Καὶ συναγαγὼν πάντας τοὺς ἀρχιερεῖς καὶ γραμματεῖς τοῦ λαοῦ ἐπυνθάνετο παρ᾿ αὐτῶν ποῦ ὁ Χριστὸς γεννᾶται. οἱ δὲ εἶπον αὐτῷ· ἐν Βηθλεὲμ τῆς Ἰουδαίας(:Τότε λοιπόν μάζεψε ο Ηρώδης όλους τους αρχιερείς και τους γραμματείς του λαού, που θεωρούνταν γνώστες και διδάσκαλοι του νόμου, και ζητούσε να μάθει από αυτούς σε ποιο μέρος σύμφωνα με τις προφητείες θα γεννιόταν ο Χριστός, ο Μεσσίας δηλαδή και βασιλιάς του Ισραήλ)»[Ματθ.2,4].

Είδες ότι όλα γίνονται για να ελεγχθούν οι Ιουδαίοι; Εφόσον δεν Τον έβλεπαν και δεν είχαν καταληφθεί από τον φθόνο, έδιναν στις προφητείες το αληθινό νόημά τους. Όταν όμως είδαν τη δόξα που ο Ιησούς αποκτούσε από τα θαύματα, κυριεύτηκαν από τον φθόνο και πρόδωσαν την αλήθεια. Η αλήθεια όμως με όλα αυτά εξυψωνόταν και σφυρηλατούνταν από τους εχθρούς της ισχυρότερη.

Πρόσεξε λοιπόν πώς συμβαίνουν και εδώ αξιοθαύμαστα και παράδοξα πράγματα. Με κοινή συνεργασία μαθαίνουν κάτι περισσότερο οι βάρβαροι και οι Ιουδαίοι και διαφωτίζουν ο ένας τον άλλον. Οι Ιουδαίοι άκουσαν από τους μάγους ότι ακόμη και ένα αστέρι Τον ανήγγειλε στη χώρα των Περσών. Οι μάγοι πάλι πληροφορούνταν από τους Ιουδαίους ότι γι' Αυτόν που τους ανήγγειλε το αστέρι και οι προφήτες επίσης είχαν προ πολλών ετών ομιλήσει, εμπνεόμενοι από τον ουρανό. Και το θέμα της ερώτησής τους έγινε για τους μεν και τους δε, έκθεση διδασκαλίας με μεγαλύτερη σαφήνεια και ακρίβεια.

Και οι εχθροί της αλήθειας και χωρίς να θέλουν αναγκάζονται να διαβάσουν στους μάγους τις λέξεις που μαρτυρούν την αλήθεια και να ερμηνεύουν την προφητεία, έστω και όχι ολόκληρη. Ανέφεραν δηλαδή τη Βηθλεέμ και ότι από αυτήν θα προέλθει Αυτός που θα ποιμάνει τον Ισραήλ· κολακεύοντας όμως τον βασιλέα δεν πρόσθεσαν τη συνέχεια της ίδιας προφητείας αμέσως παρακάτω και αυτή ήταν: «Καὶ αἱ ἔξοδοι αὐτοῦ ἀπ᾿ ἀρχῆς ἐξ ἡμερῶν αἰῶνος(:Και η αρχή και η ενέργεια Αυτού ξεπερνά την αρχή των ημερών της δημιουργίας)» [Μιχ. 5,1].

«Και για ποιο λόγο», θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος, «αφού επρόκειτο να έλθει από εκεί, ζούσε στη Ναζαρέτ μετά τη γέννησή Του και συσκότιζε την προφητεία;». Ωστόσο και βέβαια δεν τη συσκότισε παρά την παρουσίασε ακόμη σαφέστερη. Διότι με το να γεννηθεί στη Βηθλεέμ, ενώ η μητέρα κατοικούσε μόνιμα στη Ναζαρέτ, δείχνει ότι το πράγμα σύμφωνα με κάποιο σχέδιο της Θείας Πρόνοιας. Για τούτο δεν έφυγε από εκεί ευθύς μόλις γεννήθηκε, αλλά συμπλήρωσε σαράντα ημέρες παρέχοντας τη δυνατότητα σε εκείνους, που θέλουν να λεπτολογούν, να υποβάλουν τα πάντα σε ακριβή έλεγχο.

Διότι ήταν πολλά εκείνα που παρακινούσαν στην έρευνα αυτή, εάν ήθελαν να προσέχουν. Όταν δηλαδή ήλθαν οι μάγοι, ξεσηκώθηκε ολόκληρη η πόλη και μαζί με την πόλη ο βασιλιάς, ο προφήτης Μιχαίας οδηγήθηκε στο μέσον για ακριβή έλεγχο[Ματθ.2,6: «Οἱ δὲ εἶπον αὐτῷ· ἐν Βηθλεὲμ τῆς Ἰουδαίας· οὕτω γὰρ γέγραπται διὰ τοῦ προφήτου· Καὶ σὺ Βηθλεέμ, γῆ Ἰούδα, οὐδαμῶς ἐλαχίστη εἶ ἐν τοῖς ἡγεμόσιν Ἰούδα· ἐκ σοῦ γὰρ ἐξελεύσεται ἡγούμενος, ὅστις ποιμανεῖ τὸν λαόν μου τὸν Ἰσραήλ(:Αυτοί τότε απάντησαν στον Ηρώδη: «Γεννιέται στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας, διότι έτσι έχει γραφεί από τον Θεό μέσω του προφήτη Μιχαία: “Και εσύ Βηθλεέμ, που περιλαμβάνεσαι στη χώρα της φυλής του Ιούδα, αν και φαίνεσαι μικρό χωριό, δεν είσαι καθόλου ασήμαντη πόλη από τις πρωτεύουσες που ξεχωρίζουν στην περιοχή της φυλής του Ιούδα. Και δεν είσαι η πιο μικρή, διότι από εσένα θα βγει άρχοντας, ο οποίος θα ποιμάνει τον λαό μου τον Ισραήλ”)»], συγκροτήθηκε μέγιστο δικαστήριο, και άλλα πολλά έγιναν εκεί, τα οποία τα διηγείται ο Λουκάς όλα με ακρίβεια. Λόγου χάρη τα σχετικά με την προφήτιδα Άννα που ευχαριστούσε και δοξολογούσε τον Θεό όταν είδε τον νεογέννητο Ιησού κατά την υπαπαντή Του στο ναό, με τον γέροντα Συμεών που Τον υποδέχτηκε ως τον αναμενόμενο Μεσσία, τον ιερέα Ζαχαρία με την συγκλονιστική του προφητεία[Λουκ.1,67-79], τους αγγέλους που δοξολογούσαν στον ουρανό κατά τη Γέννησή Του, τους βοσκούς που έτρεξαν να προσκυνήσουν το Θείο Βρέφος.

Αυτά όλα ήταν ικανά για να δώσουν αφορμή σε αυτούς που προσέχουν και να βρουν το παιδί που γεννήθηκε. Διότι, αν γνώρισαν τον τόπο οι μάγοι που ήλθαν από την περσική γη, πολύ περισσότερο θα μπορούσαν να τα μάθουν αυτά όσοι μόνιμα κατοικούσαν εκεί. Φανέρωσε λοιπόν από την αρχή τον εαυτό Του με πολλά θαύματα. Επειδή όμως δεν θέλησαν να Τον δουν, κρύφτηκε για ένα ενδιάμεσο χρονικό διάστημα και φανερώθηκε πάλι από άλλη λαμπρότερη αρχή· διότι ούτε οι μάγοι τότε, ούτε το άστρο, αλλά το διεκήρυττε ο Πατέρας Του στα ρείθρα του Ιορδάνη. Κατέβηκε και το Πνεύμα που κατηύθυνε την φωνή αυτή στην κεφαλή του βαπτιζομένου. Και ο Ιωάννης στη συνέχεια με πλήρη παρρησία φώναξε σε όλη την Ιουδαία και γέμισε με τη διδασκαλία αυτήν κάθε κατοικούμενο και κάθε ακατοίκητο μέρος. Αλλά και η μαρτυρία για τα θαύματα, η γη, η θάλασσα, όλη η κτίση βροντοφώναξε γι' Αυτόν. Κατά την εποχή της Γεννήσεως τόσα ακριβώς γεγονότα έλαβαν χώρα, όσα ήταν φυσικό να δείξουν αθόρυβα Αυτόν που είχε έλθει. Για να μην λέγουν οι Ιουδαίοι: «δεν γνωρίζουμε πότε γεννήθηκε, ούτε σε ποιο μέρος εξοικονομήθηκε όλη η επίσκεψη των μάγων» και τα υπόλοιπα που είπαμε. Ώστε καμία δικαιολογία δεν μπορούν να προβάλλουν, που δεν αναζήτησαν τον νεογέννητο Μεσσία τους.

Πρόσεξε τώρα την ακρίβεια της προφητείας. Δεν είπε δηλαδή ότι ο Μεσσίας θα κατοικεί στη Βηθλεέμ, αλλά μόνο ότι "θα προέλθει από τη Βηθλεέμ". Ώστε και τούτο αποτελούσε προφητεία, ότι μόνο θα γεννηθεί εκεί. Μερικοί όμως από αυτούς υποστηρίζουν με αναισχυντία ότι αυτά ειπώθηκαν για τον Ζοροβάβελ [Βαβυλωνιακή λέξη που σημαίνει: "σπέρμα της Βαβέλ". Ο Ζοροβάβελ ήταν άρχοντας της φυλής του Ιούδα, ο οποίος διετέλεσε αιχμάλωτος στη Βαβυλώνα. Ετέθη επικεφαλής 42.360 Ιουδαίων που επέστρεφαν στην πάτριο γη από της Βαβυλωνιακής εξορίας. Στην Ιερουσαλήμ επιμελήθηκε την ανοικοδόμηση του Ναού του Σολομώντα, που είχε καταστραφεί το 587π.Χ. από τον Ναβουχοδονόσορα. Ήταν μεγάλος εμψυχωτής του λαού, όπως δηλώνει ο διαγωνισμός πάλης με τους σωματοφύλακες του Δαρείου και η νίκη του ενάντια σε αυτούς. Μετά την κτίση του Ναού, που συμπληρώθηκε το 517 π.Χ., δεν γίνεται λόγος γι' αυτόν]. Πώς όμως μπορούν να δικαιολογηθούν; Δεν μπορούν βέβαια, επειδή: «Καὶ αἱ ἔξοδοι αὐτοῦ ἀπ᾿ ἀρχῆς ἐξ ἡμερῶν αἰῶνος(:Και η αρχή και η ενέργεια Αυτού ξεπερνά την αρχή των ημερών της δημιουργίας)» [:Μιχ. 5,1] και πώς αυτό που ειπώθηκε στην αρχή θα εφαρμοστεί σε αυτόν; Διότι δεν γεννήθηκε βέβαια στην Ιουδαία, αλλά στη Βαβυλώνα. Για τον λόγο αυτό ονομάστηκε άλλωστε Ζοροβάβελ[:γέννημα-θρέμμα της Βαβυλώνας], επειδή εκεί τον συνέλαβε η μητέρα του. Όσοι γνωρίζουν τη γλώσσα των Σύρων[για τον λαό αυτόν χρησιμοποιείται σήμερα η λέξη «Ασσύριοι»], καταλαβαίνουν αυτό που λέμε.

Αλλά μαζί με αυτά που ειπώθηκαν και όλος ο χρόνος που επακολούθησε, αρκεί για να στηρίξει την μαρτυρία. Τι μας λέγει; «Καὶ σὺ Βηθλεέμ, γῆ Ἰούδα, οὐδαμῶς ἐλαχίστη εἶ ἐν τοῖς ἡγεμόσιν Ἰούδα(:Κι εσύ Βηθλεέμ, που περιλαμβάνεσαι στη χώρα της φυλής του Ιούδα, αν και φαίνεσαι μικρό χωριό, δεν είσαι καθόλου ασήμαντη πόλη από τις πρωτεύουσες που ξεχωρίζουν στην περιοχή της φυλής του Ιούδα)». Και προσθέτει και την αιτία της λαμπρότητάς της με τον λόγο ότι: «Ἐκ σοῦ γὰρ ἐξελεύσεται ἡγούμενος, ὅστις ποιμανεῖ τὸν λαόν μου τὸν Ἰσραήλ (:Και δεν είσαι η πιο μικρή, διότι από εσένα θα βγει άρχοντας, ο οποίος θα ποιμάνει τον λαό μου τον Ισραήλ)». Και κανείς άλλος δεν λάμπρυνε το μέρος εκείνο παρά Αυτός μόνο. Πραγματικά, έπειτα από την Γέννηση εκείνη έρχονται από τα πέρατα της οικουμένης για να δουν τη φάτνη και τη θέση της καλύβας, πράγμα που κατά έμπνευση του ουρανού προανήγγειλε ο προφήτης λέγοντας: «Οὐδαμῶς ἐλαχίστη εἶ ἐν τοῖς ἡγεμόσιν Ἰούδα»[:Μιχ. 5,2], δηλαδή ως προς τους φυλάρχους. Με αυτό που είπε συμπεριέλαβε και την Ιερουσαλήμ. Και πάλι όμως δεν πρόσεχαν, μολονότι η ωφέλεια μετέβαινε σε αυτούς.

Και για τον λόγο αυτόν οι προφήτες πουθενά στην αρχή δεν ομιλούν για το αξίωμά Του τόσο, όσο για την ευεργεσία που δέχονται από Αυτόν· διότι όταν γεννούσε η Παρθένος, ο προφήτης λέγει: «Καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν(:Θα γεννήσει υιό, και Εσύ (ο οποίος σύμφωνα με τον νόμο θεωρείσαι προστάτης και πατέρας του) θα το ονομάσεις Ιησού (δηλαδή Θεό-Σωτήρα)». Και προσθέτει: «Αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν(:διότι Αυτός θα σώσει πράγματι τον λαό Του από τις αμαρτίες του)»[Ματθ.1,21]. Αλλά και οι μάγοι δεν έλεγαν «Πού είναι ο Υιός του Θεού;» αλλά «ποῦ ἐστιν ὁ τεχθεὶς βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων; (:Πού είναι ο νεογέννητος βασιλιάς των Ιουδαίων;)»[Ματθ.2,2]. Και εδώ πάλι δεν είπε ότι «Από εσένα θα προέλθει ο Υιός του Θεού» αλλά «ἡγούμενος, ὅστις ποιμανεῖ τὸν λαόν μου τὸν Ἰσραήλ»· διότι έπρεπε στο προοίμιο της ζωής Του να γίνεται μετριοπαθέστερος λόγος, για να μη σκανδαλίζονται και να γίνεται διδασκαλία για τη σωτηρία τους, για να προσελκύονται έτσι περισσότερο.

Οι μαρτυρίες λοιπόν που προσκομίζονται πρώτες και που παρουσιάστηκαν ευθύς κατά τον χρόνο της γεννήσεως, δεν λέγουν γι' Αυτόν τίποτε μεγάλο ούτε υψηλό, όπως όσες ακολουθούν μετά την εμφάνιση των σημείων. Αυτές οι τελευταίες ομιλούν περί του αξιώματός Του μεγαλοφωνότερα. Όταν όμως έπειτα από πολλά θαύματα τα παιδιά έψαλλαν ύμνους σε Αυτόν, άκουσε τι λέγει ο προφήτης: «Ἐκ στόματος νηπίων καὶ θηλαζόντων κατηρτίσω αἶνον(:Από τα στόματα και αυτών ακόμη των νηπίων και θηλαζόντων παιδιών άκουσες και ακούς τέλειο ύμνο πίστεως και δοξολογίας προς Εσένα)» [Ψαλμ. 8,3]. Και αλλού: «Ὂψομαι τοὺς οὐρανούς, ἔργα τῶν δακτύλων σου, σελήνην καὶ ἀστέρας, ἃ σὺ ἐθεμελίωσας(:Θα ανυψώσω τα βλέμματά μου στους ουρανούς και θα βλέπω τα αναρίθμητα υπέροχα εκεί δημιουργήματά Σου, τα οποία χωρίς κόπο σαν με τα δάκτυλα απλώς των χεριών Σου έκανες, την σελήνη δηλαδή και τους αστέρες, τα οποία Εσύ στερέωσες στο απέραντο χάος του ουρανού)» [Ψαλμ. 8,4]. Αυτός δηλαδή ο Ψαλμός Τον παρουσιάζει ξεκάθαρα ως δημιουργό του παντός.

Αλλά και η μαρτυρία που προέκυψε μετά την Ανάληψη Τον ανακηρύττει ομότιμο προς τον Πατέρα: «Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου(:Είπε ο Κύριος και Θεός μου προς τον Κύριο και Θεό μου, προς τον Μεσσία)», λέγει, «κάθου ἐκ δεξιῶν μου(:Κάθισε στα δεξιά του θρόνου μου)» [Ψαλμ. 109,1]. Και ο Ησαΐας λέγει: «Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἡ ῥίζα τοῦ Ἰεσσαὶ καὶ ὁ ἀνιστάμενος ἄρχειν ἐθνῶν, ἐπ᾿ αὐτῷ ἔθνη ἐλπιοῦσι, καὶ ἔσται ἡ ἀνάπαυσις αὐτοῦ τιμή(:Κατά την ημέρα εκείνη ο ευλογημένος αυτός απόγονος του Ιεσσαί, ο Μεσσίας, θα εμφανιστεί ως άρχοντας των εθνών, θα είναι μέγας κατά την αρετή και την δύναμη, ώστε τα έθνη θα στηρίξουν σε Αυτόν τις ελπίδες τους. Ο θρόνος Του και η διαμονή Του θα είναι ένδοξη και τιμημένη)»[Ησ. 11,10]. Πώς όμως λέγει ότι «η Βηθλεέμ δεν είναι ελαχίστη ως προς τους ηγεμόνες του Ισραήλ»; Διότι όχι μόνο στην Παλαιστίνη αλλά και στον κόσμο ολόκληρο έγινε η κώμη αυτή περίβλεπτη. Αλλά τότε ο λόγος αφορούσε τους Ιουδαίους, για τούτο και πρόσθεσε: «Ποιμανεῖ τὸν λαόν μου τὸν Ἰσραήλ(:Θα ποιμάνει τον λαό μου τον Ισραήλ)». Μολονότι έγινε ποιμένας ολόκληρης της οικουμένης. Αλλά, όπως είπα, δεν ήθελε τότε να σκανδαλίσει αποκαλύπτοντας τον λόγο που αφορούσε τα έθνη.

«Καλά, και πώς τον ποίμανε», θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος, «τον Ιουδαϊκό λαό;». Βεβαίως έγινε τούτο·διότι λέγοντας εδώ «Ισραήλ» υπονοεί όσους από τους Ιουδαίους πίστεψαν σε Αυτόν. Τούτο ακριβώς εξηγώντας ο Παύλος έλεγε: «Οὐχ οἷον δὲ ὅτι ἐκπέπτωκεν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ. οὐ γὰρ πάντες οἱ ἐξ Ἰσραήλ, οὗτοι Ἰσραήλ(:Το γεγονός όμως ότι εξέπεσαν αυτοί από τις ευλογίες, δεν σημαίνει ότι έχει ξεπέσει και διαψευστεί από τα πράγματα ο λόγος του Θεού, διότι αληθινοί Ισραηλίτες δεν είναι όλοι όσοι κατάγονται σαρκικά από τον Ισραήλ)»[Ρωμ. 9,6]. Αν δεν τους ποίμανε όλους, η αιτία και η κατηγορία είναι δική τους. Δεν είχαν δηλαδή ακούσει τίποτε περί δικαστηρίων ούτε περί ευθυνών, άκουσαν μόνο για ένα ήμερο και πράο ποιμένα και ενώ έπρεπε να προσκυνήσουν μαζί με τους μάγους και να δοξάσουν τον Θεό, αφού έφθασε μία τέτοια στιγμή που να αφεθούν τα αμαρτήματά τους, αυτοί κάνουν το αντίθετο: ταράσσονται, προκαλούν ανησυχία, πλέκουν άπειρες σκευωρίες.

«Τότε Ἡρῴδης λάθρα καλέσας τοὺς μάγους ἠκρίβωσε παρ᾿ αὐτῶν τὸν χρόνον τοῦ φαινομένου ἀστέρος(:Τότε ο Ηρώδης κάλεσε κρυφά τους μάγους και πληροφορήθηκε ακριβώς από αυτούς τον χρόνο, κατά τον οποίο είχε φανεί ο αστέρας)»[Ματθ.2,7]. Απέβλεπε στον φόνο του νεογέννητου, πράγμα που μαρτυρούσε εσχάτη ανοησία και όχι μόνο παραφροσύνη· διότι όσα είχαν λεχθεί και συμβεί ήταν αρκετά να τον απομακρύνουν από όλη αυτήν την προσπάθεια. Αφού μάλιστα τα συμβάντα ήσαν υπερανθρώπινα, το να καλέσει δηλαδή το άστρο από τον ουρανό τους μάγους και να επιχειρήσουν τόσο μακρινό ταξίδι άνδρες βάρβαροι, για να προσκυνήσουν Εκείνον που κείτονταν στα σπάργανα και τη φάτνη, και το να προαναγγείλουν όλα αυτά οι προφήτες με θείο ορισμό, και όλα τα άλλα ήταν ανώτερα από την δύναμη του ανθρώπου. Αλλά όμως κανένα από αυτά δεν τον συγκράτησε. Τέτοια είναι η πονηρία. Πέφτει στις παγίδες που στήνει και πάντοτε επιχειρεί έργα ακατόρθωτα.

Πρόσεξε τώρα την ανοησία. Εάν πίστευε στην προφητεία και την θεωρούσε αμετακίνητη, θα ήταν ολοφάνερο ότι επιχειρούσε αδύνατα πράγματα. Αν πάλι δεν πίστευε και δεν περίμενε ότι θα πραγματοποιηθούν τα λεγόμενα, δεν έπρεπε να τρέμει και να φοβάται, ούτε να επιδίδεται σε επιβουλές. Ώστε είτε έτσι, είτε αλλιώς, ο δόλος ήταν περιττός. Και τούτο όμως είναι απόδειξη εσχάτης ανοησίας, η ιδέα ότι οι μάγοι θα προτιμούσαν αυτά από το νεογέννητο, χάριν του οποίου ανέλαβαν τόσο μεγάλο ταξίδι· διότι αν φλέγονταν τόσο από τον πόθο προτού το δουν, αφού το είδαν και βεβαιώθηκαν από την προφητεία, πώς ήλπιζε ότι θα τους πείσει να προδώσουν σε αυτόν το παιδί;

Μολονότι όμως τόσο πολλά τον απέτρεπαν, εκείνος συνέχιζε: «Τότε Ἡρῴδης λάθρα καλέσας τοὺς μάγους ἠκρίβωσε παρ᾿ αὐτῶν τὸν χρόνον τοῦ φαινομένου ἀστέρος(:Τότε ο Ηρώδης κάλεσε κρυφά τους μάγους και πληροφορήθηκε ακριβώς από αυτούς τον χρόνο, κατά τον οποίο είχε φανεί ο αστέρας)»[Ματθ.2,7]. Νόμιζε ότι οι Ιουδαίοι προστάτευαν το παιδί, δεν ήλπισε ότι θα έφθαναν σε τέτοιο σημείο μανίας, ώστε να θέλουν να παραδώσουν στους εχθρούς του τον προστάτη και σωτήρα τους, που ήλθε για την ελευθερία του έθνους τους. Για τούτο και καλεί τους μάγους κρυφά και ζητεί τον χρόνο όχι του παιδιού, αλλά του άστρου, προσέχοντας ιδιαιτέρως το θήραμα· διότι μου φαίνεται ότι το άστρο φάνηκε προ πολλού χρόνου. Ο Χριστός έπρεπε να δεχθεί την προσκύνηση μέσα στα σπάργανα ακόμα, για να φανεί το αξιοθαύμαστο και παράδοξο γεγονός. Επειδή λοιπόν επρόκειτο να τους χρειαστεί πολύς χρόνος για το ταξίδι τους, για να φθάσουν οι μάγοι εγκαίρως στο νεογέννητο, για αυτόν τον λόγο το άστρο παρουσιάζεται προ πολλού χρόνου· διότι αν παρουσιάστηκε στην ανατολή σε αυτούς, τη στιγμή που γεννιόταν στην Παλαιστίνη, από τον πολύ χρόνο που θα τους χρειαζόταν για την οδοιπορία τους, όταν έφθαναν δεν θα Τον έβλεπαν στα σπάργανα.

Και εάν φονεύει από διετή παιδιά και πιο κάτω, ας μην απορήσουμε. Ο θυμός αφενός και ο φόβος αφετέρου πρόσθεσαν περισσότερο χρόνο χάριν περισσότερης ασφάλειας, ώστε να μη διαφύγει κανείς. Αφού τους κάλεσε λοιπόν, τους λέγει: «Πορευθέντες ἀκριβῶς ἐξετάσατε περὶ τοῦ παιδίου, ἐπὰν δὲ εὕρητε, ἀπαγγείλατέ μοι, ὅπως κἀγὼ ἐλθὼν προσκυνήσω αὐτῷ(:Πηγαίνετε εκεί και εξετάστε με κάθε ακρίβεια όλα τα σχετικά με το παιδί· και όταν θα το βρείτε, πληροφορήστε με, για να έλθω στη Βηθλεέμ να το προσκυνήσω και εγώ)»[Ματθ.2,8].

Βλέπεις την ανοησία; Αν τα λέγεις αυτά με ειλικρίνεια, γιατί ρωτάς κρυφά; Αν όμως σχεδιάζεις επιβουλή, πώς δεν αντιλήφθηκες ότι θα κατανοήσουν οι μάγοι τον δόλο από την μυστικότητα της ερωτήσεως; Το είπα όμως: ψυχή που καταλήφθηκε από την πονηρία, γίνεται το πλέον ανόητο πράγμα.

Και δεν τους είπε: «πηγαίνετε να μάθετε για τον βασιλέα», αλλά «για το παιδί». Δεν είχε την δύναμη, ούτε το είδος της εξουσίας Του να κατονομάσει. Τίποτε όμως από αυτά δεν αντιλήφθηκαν οι μάγοι λόγω της πολλής ευλάβειάς τους. Δεν σκέφτηκαν ότι θα έφτανε εκείνος σε τέτοιο σημείο κακίας και ότι θα έκανε τέτοιο αξιοθαύμαστο σχέδιο επιβουλής. Φεύγουν λοιπόν χωρίς καμία υποψία, αλλά από τον εαυτό τους έκριναν και την συμπεριφορά των άλλων. «Καὶ ἰδοὺ ὁ ἀστὴρ ὃν εἶδον ἐν τῇ ἀνατολῇ προῆγεν αὐτούς, ἕως ἐλθὼν ἔστη ἐπάνω οὗ ἦν τὸ παιδίον(:Και ιδού το λαμπρό αστέρι, που είχαν δει στην Ανατολή, προπορευόταν και τους οδηγούσε, έως ότου ήλθε και στάθηκε επάνω από τον τόπο όπου βρισκόταν το παιδί)»· διότι είχε κρυφτεί για τούτον ακριβώς τον λόγο: να χάσουν τον οδηγό, και να βρεθούν στην ανάγκη να ρωτήσουν τους Ιουδαίους και να γίνει το πράγμα πασίδηλο. Όταν λοιπόν ρώτησαν και είχαν ως πληροφοριοδότες τους εχθρούς του, φαίνεται πάλι σε αυτούς. Και πρόσεξε την άριστη ακολουθία των γεγονότων. Εξαιτίας του άστρου τούς δέχεται ο λαός των Ιουδαίων και ο βασιλιάς που προσκομίζουν τη μαρτυρία του προφήτη που ομιλεί για το φαινόμενο. Και έπειτα από τον προφήτη τούς παραλαμβάνει πάλι ο άγγελος και τους τα εξηγεί όλα. Και με την οδηγία του άστρου βαδίζουν τότε από τα Ιεροσόλυμα στη Βηθλεέμ. Το άστρο τούς συνόδευε και από εκεί. Για να μάθεις και από αυτό, ότι δεν ήταν ένα από τα πολλά άστρα, επειδή ούτε ένα άστρο δεν έχει αυτή τη φύση. Και δεν προχωρούσε απλώς, αλλά τους έσυρε από το χέρι και τους καθοδηγούσε ημέρα μεσημέρι.

«Και τι χρειαζόταν το άστρο τούτο», θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος, «αφού είχε γίνει γνωστό το μέρος;». Για να γίνει ορατό και το παιδί· διότι δεν υπήρχε κανένα σημείο που να το δείχνει. Ούτε το σπίτι ήταν μεγαλοπρεπές, ούτε η μητέρα γνωστή και επίσημη. Χρειαζόταν λοιπόν το άστρο που θα τους σταματούσε στον ορισμένο τόπο. Για τούτο και εμφανίζεται σε αυτούς, όταν εξήλθαν από τα Ιεροσόλυμα και δεν σταμάτησε προηγουμένως, ώσπου έφθασαν στη φάτνη. Το θαύμα συνδυαζόταν με θαύμα, διότι και τα δύο ήσαν παράδοξα: και οι μάγοι που προσκυνούν και το άστρο που οδηγούσε· αλλά και ικανά ήσαν να αποσπάσουν την προσοχή ανθρώπων από λίθο·διότι αν οι μάγοι έλεγαν ότι άκουσαν από τους προφήτες να τα λέγουν αυτά ή ότι οι άγγελοι είχαν σε αυτούς ομιλήσει ιδιαιτέρως, θα μπορούσαν να μη γίνουν πιστευτοί. Τώρα όμως, που φαινόταν το άστρο στον ουρανό, αποστομώνονταν και οι πλέον αναίσχυντοι. Και έπειτα όταν έφθασε επάνω από το παιδί, το άστρο σταμάτησε πάλι. Και τούτο υπερέβαλε τη δύναμη του άστρου, τώρα να κρύπτεται, έπειτα να φαίνεται και μετά την εμφάνιση να σταματά.

Από αυτά και εκείνοι λάμβαναν ενίσχυση στην πίστη τους. Και για τούτο και χάρηκαν· επειδή βρήκαν ό,τι ζητούσαν, επειδή έγιναν αγγελιοφόροι της αληθείας, επειδή δεν έκαναν άδικα τόσο δρόμο. Τόσο μέγας ήταν ο πόθος τους για τον Χριστό. «Ἓως ἐλθὼν ἔστη ἐπάνω οὗ ἦν τὸ παιδίον(:Το αστέρι προπορευόταν και τους οδηγούσε, έως ότου ήλθε και στάθηκε επάνω από τον τόπο όπου βρισκόταν το παιδί)».Και έδειχνε έτσι ότι το παιδί ήταν θείο. Και αφού στάθηκε, ωθεί σε προσκύνηση όχι απλώς βαρβάρους αλλά τους πλέον σοφούς μεταξύ αυτών. Βλέπεις ότι ευλόγως εμφανίστηκε το άστρο; Ακόμη και μετά την προφητεία και έπειτα από την εξήγηση των αρχιερέων και γραμματέων, πρόσεχαν σε αυτό.

Ας ντρέπεται ο Μαρκίων[:Ο Μαρκίων ήταν αιρεσιάρχης του 2ου αι., που συγκρότησε διαρχικό θεολογικό σύστημα. Δέχεται μόνο το ευαγγέλιο του Λουκά, ως μαθητή του Παύλου. Οργάνωσε δική του εκκλησία. Ο Χριστός κατ' αυτόν εμφανίστηκε ως ενήλικας αιφνιδίως, η δε σταύρωσή του ήταν φαινομενική. Καταπολεμήθηκε από διαπρεπείς θεολόγους, όπως ο Ιουστίνος, ο Ειρηναίος, ο Τερτυλλιανός κ.α],ας εντρέπεται ο Παύλος από τα Σαμόσατα[:Ο Παύλος ο Σαμοσατεύς ήταν αιρετικός του 3ου αι., και είχε χρηματίσει επίσκοπος Αντιοχείας (260-268). Ήταν υλόφρονας, αγέρωχος, επιδεικτικός. Αρνιόταν το δόγμα της Αγίας Τριάδος και το της ενανθρωπίσεως, μη παραδεχόμενος τις αιώνιες υποστάσεις του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Διέφυγε κατά την πρώτη εναντίον του γενομένη το 264 μ.Χ. Σύνοδο επισκόπων του πατριαρχικού θρόνου Αντιοχείας, αλλά απογυμνώθηκε από τα επιχειρήματά του κατά την δεύτερη και ευρύτερη σύνοδο του 268μ.Χ. από τον πρεσβύτερο Μαλχίωνα],που δεν θέλησαν να δουν ό,τι είδαν οι μάγοι, οι πρόδρομοι της Εκκλησίας. Δεν ντρέπομαι να τους αποκαλώ έτσι. Ας ντρέπεται ο Μαρκίων βλέποντας τον Θεό ενσαρκωμένο να δέχεται προσκύνηση. Ας ντρέπεται ο Παύλος από τα Σαμόσατα, βλέποντας να προσκυνείται όχι ως απλός άνθρωπος. Ότι είναι ένσαρκος το φανερώνουν τα σπάργανα και η φάτνη. Ότι Τον προσκυνούν όχι ως απλό άνθρωπο το φανερώνουν με την προσφορά τόσων δώρων σε εντελώς άωρη ηλικία, τα οποία φυσικό ήταν να προσφέρουν σε Θεό. Ας ντρέπονται μαζί τους και οι Ιουδαίοι, που τους βλέπουν να καταφθάνουν, αν και βάρβαροι και μάγοι, και δεν θέλουν εντούτοις ούτε έπειτα από αυτούς να έλθουν. Τα όσα γίνονταν τότε ήσαν προτύπωση των μελλοντικών, και γινόταν φανερό αμέσως από τα προοίμια ότι τα έθνη θα έφθαναν τον Ιουδαϊκό λαό.

«Αλλά γιατί», θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος, «δεν το είπε από την αρχή, αλλά αργότερα; Γιατί δεν έλεγε εξαρχής στους μαθητές Του να πάνε και να διδάξουν τη σωτηριώδη αλήθεια σε όλα τα έθνη[Ματθ. 28,19], αλλά το είπε ύστερα από αυτά;». Διότι όπως είπα, ό,τι συμβαίνει ήταν για να γίνει προτύπωση, ένα είδος προαναγγελίας. Το λογικό θα ήταν να προσέλθουν πρώτοι οι Ιουδαίοι. Επειδή όμως με τη θέλησή τους περιφρόνησαν την προς αυτούς ευεργεσία, τα πράγματα έγιναν αντιστρόφως. Διαφορετικά ούτε εδώ δεν έπρεπε να έλθουν οι μάγοι προ των Ιουδαίων, ούτε να προλάβουν εκείνοι που ήλθαν από τόση απόσταση αυτούς που έμεναν στην ίδια πόλη. Ούτε αυτοί που δεν είχαν ακούσει τίποτε δεν έπρεπε να προφθάσουν αυτούς που είχαν μεγαλώσει μέσα σε τόσο πολλές προφητείες.

Επειδή έδειξαν υπερβολική άγνοια για τα δικά τους προνόμια, προλαμβάνουν οι οδοιπόροι της Περσικής, τους κατοίκους των Ιεροσολύμων, πράγμα που λέγει και ο Παύλος: «Ὑμῖν ἦν ἀναγκαῖον πρῶτον λαληθῆναι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ· ἐπειδὴ δὲ ἀπωθεῖσθε αὐτὸν καὶ οὐκ ἀξίους κρίνετε ἑαυτοὺς τῆς αἰωνίου ζωῆς, ἰδοὺ στρεφόμεθα εἰς τὰ ἔθνη(:Σε σας ήταν ανάγκη να κηρυχθεί πρώτα ο λόγος του Θεού. Αλλά επειδή τον αποκρούετε και δεν κρίνετε τους εαυτούς σας άξιους της αιώνιας ζωής, ιδού στρεφόμαστε προς τους εθνικούς)»[Πρ. 13,46]. Και αν ακόμη δεν πείθονταν πριν από τούτο, έπρεπε να τρέξουν όταν τουλάχιστον το άκουσαν από τους μάγους. Δεν θέλησαν. Και για τούτο, ενώ εκείνοι κοιμόντουσαν, προσέρχονται αυτοί.

Ας ακολουθήσουμε λοιπόν και εμείς τους βαρβάρους μάγους και ας απαλλαγούμε από τη βάρβαρη συνήθεια και ας βαδίσουμε μακρινή απόσταση, για να δούμε τον Χριστό, διότι και εκείνοι, αν δεν ταξίδευαν μακριά από τη γη τους, δεν θα Τον έβλεπαν. Ας αφήσουμε τα γήινα πράγματα· διότι οι μάγοι όσο βρίσκονταν στην Περσία, αντίκρισαν τον Ήλιο της Δικαιοσύνης. Ή μάλλον ούτε το άστρο θα έβλεπαν, αν δεν αναχωρούσαν πρόθυμα από αυτήν.

Ας σηκωθούμε λοιπόν και εμείς. Και αν ταράσσονται όλοι, εμείς ας τρέξουμε προς το σπίτι του Θείου Βρέφους. Και αν μας εμποδίζουν στον δρόμο μας αυτό είτε βασιλείς, είτε πλήθη, είτε τύραννοι, ας μην αφήσουμε τον πόθο μας να σβήσει. Έτσι θα αποκρούσουμε τα δεινά που μας απειλούν· διότι και αυτοί, αν δεν έβλεπαν το παιδί, δεν θα ξέφευγαν τον κίνδυνο εκ μέρους του βασιλέως. Πριν δουν το παιδί προμηνύονταν από παντού φόβοι και κίνδυνοι και ταραχές. Μετά την προσκύνηση η γαλήνη και η ασφάλεια. Όχι πλέον άστρο αλλά τους αναλαμβάνει ο άγγελος, αφού έγιναν έπειτα από την προσκύνηση ιερείς· αφού άλλωστε προσφέρουν και δώρα.

Άφησε λοιπόν και εσύ τον ιουδαϊκό λαό, την πόλη που ταράσσεται, τον αιμοδιψή τύραννο, την πλάνη του βίου και σπεύσε στη Βηθλεέμ, όπου είναι ο οίκος του άρτου του πνευματικού. Ας είσαι βοσκός και έλθεις εδώ, θα δεις το παιδί στο κατάλυμα. Αν είσαι βασιλέας και δεν έλθεις, σε τίποτε δε θα σε ωφελεί η πορφύρα. Αν είσαι μάγος, κανένα εμπόδιο από την ιδιότητά σου, φθάνεις να έλθεις για ν' αποδώσεις τιμή και προσκύνηση και όχι να καταπατήσεις τον Υιό του Θεού. Αν προσέλθεις με τρόμο και χαρά - διότι είναι δυνατόν να συνδυασθούν αυτά τα δύο. Πρόσεξε μόνο μην ομοιάσεις με τον Ηρώδη και πεις «για να έλθω και εγώ να Τον προσκυνήσω,» και όταν έλθεις θελήσεις να Τον φονεύσεις· διότι με αυτόν ομοιάζουν όσοι μετέχουν ανάξια στα μυστήρια: «Ὣστε ὃς ἂν ἐσθίῃ τὸν ἄρτον τοῦτον ἢ πίνῃ τὸ ποτήριον τοῦ Κυρίου ἀναξίως, ἔνοχος ἔσται τοῦ σώματος καὶ αἵματος τοῦ Κυρίου(:Ώστε όποιος τρώγει τον άρτο αυτόν και πίνει το ποτήριο του Κυρίου ανάξια, θα είναι ένοχος και υπόδικος για βαριά ασέβεια και ύβρη εναντίον του σώματος και του αίματος του Κυρίου)», μας λέγει ο Παύλος[:Α΄ Κορ. 11,27]· διότι έχουν μέσα τους τον τύραννο που βασανίζεται από την βασιλεία του Θεού και είναι πιο παράνομος από εκείνον τον Ηρώδη, τον τύραννο Μαμωνά. Αυτός επιθυμεί να επικρατήσει και στέλνει τους δικούς του, για να προσκυνήσουν κατά τύπους, που φονεύουν όμως κατά την προσκύνηση.

Ας φοβηθούμε λοιπόν μήπως λαμβάνουμε κάποτε την μορφή ικετών ως προσκυνητών, δείξουμε όμως στην πράξη συμπεριφορά αντίθετη. Ας πετάξουμε τα πάντα από τα χέρια μας, όταν πρόκειται να προσκυνήσουμε. Αν έχουμε χρυσό, ας τον προσφέρουμε σε αυτόν και ας μην τον κρύψουμε στη γη. Αν οι βάρβαροι τότε εκείνοι τον προσέφεραν τιμητικώς, ποιος είσαι που δεν δίνεις σε αυτόν που έχει ανάγκη; Εάν εκείνοι έκαναν τόσο δρόμο, για να δουν Αυτόν που γεννήθηκε, τι θα απολογηθείς εσύ, που μήτε ένα στενορύμι δεν πέρασες, για να επισκεφθείς έναν άρρωστο και φυλακισμένο; Μολονότι όταν υποφέρουν και είναι φυλακισμένοι, ελεούμε και τους εχθρούς. Εσύ όμως δεν ελεείς ούτε τον ευεργέτη και Κύριό σου. Και εκείνοι προσέφεραν χρυσό, ενώ εσύ με δυσκολία δίνεις λίγο ψωμί. Εκείνοι είδαν το άστρο και χάρηκαν. Εσύ όμως μολονότι βλέπεις τον ίδιο τον Χριστό να είναι ξένος και γυμνός, δεν σκύβεις επάνω Του. Ποιος από σας, που δεχθήκατε άπειρες ευεργεσίες, επιχείρησε χάριν του Χριστού τόσο μεγάλο ταξίδι, όσο εκείνοι οι βάρβαροι ή μάλλον εκείνοι οι φιλοσοφότεροι από τους φιλοσόφους;

Και γιατί λέγω τόσο δρόμο; Πολλές γυναίκες τόσο πολύ μάς κάνουν τις αδύνατες, ώστε μήτε ένα δρομάκι δεν περνούν από το ένα στο άλλο, για να δουν τον Ιησού επάνω στην πνευματική φάτνη, αν δεν εξασφαλίσουν υποζύγιο. Άλλοι πάλι που δύνανται να βαδίσουν, είτε θέτουν στην πρώτη μοίρα το πλήθος των βιοτικών φροντίδων, είτε προτιμούν τα θέατρα από το να έλθουν εδώ. Και οι μεν βάρβαροι προτού να δουν διήνυσαν τόσο δρόμο προς χάριν Του. Εσύ όμως και αφού Τον είδες, δεν ζηλεύεις εκείνους αλλά Τον αφήνεις μόλις Τον είδες και τρέχεις για να παρακολουθήσεις τις παραστάσεις των θεατρίνων - έρχομαι πάλι σε αυτά που έλεγα και προηγουμένως. Και αφήνεις τον Χριστό, ενώ Τον βλέπεις επάνω στη φάτνη, για να δεις γυναίκες επάνω στη σκηνή. Για πόσες τιμωρίες δεν είναι άξια όλα αυτά;

«Καὶ ἐλθόντες εἰς τὴν οἰκίαν εἶδον τὸ παιδίον μετὰ Μαρίας τῆς μητρὸς αὐτοῦ, καὶ πεσόντες προσεκύνησαν αὐτῷ, καὶ ἀνοίξαντες τοὺς θησαυροὺς αὐτῶν προσήνεγκαν αὐτῷ δῶρα, χρυσὸν καὶ λίβανον καὶ σμύρναν(:Κι όταν ήλθαν στο σπίτι, είδαν το παιδί με τη μητέρα Του Μαρία, και αφού έπεσαν στη γη, Το προσκύνησαν και ανοίγοντας τα θησαυροφυλάκιά τους Του πρόσφεραν δώρα: χρυσάφι και, απ’ τα πολύτιμα αρώματα της Αραβίας, λιβάνι και σμύρνα)»[Ματθ.2,11].

Πώς λοιπόν διηγείται ο Λουκάς ότι το Θείο Βρέφος ήταν ανακείμενο στη φάτνη; Μόλις γέννησε, το τοποθέτησε αμέσως εκεί. Δεν ήταν δυνατόν να βρουν σπίτι, επειδή είχαν μαζευτεί πολλοί εξαιτίας της απογραφής. Αυτό υπογραμμίζει και ο Λουκάς όταν λέει ότι «καὶ ἔτεκε τὸν υἱὸν αὐτῆς τὸν πρωτότοκον, καὶ ἐσπαργάνωσεν αὐτὸν καὶ ἀνέκλινεν αὐτὸν ἐν τῇ φάτνῃ, διότι οὐκ ἦν αὐτοῖς τόπος ἐν τῷ καταλύματι(:και γέννησε τον πρώτο και μονογενή υιό της, και τον περιτύλιξε με σπάργανα και τον έβαλε μέσα στη φάτνη, διότι δεν υπήρχε γι’ αυτούς τόπος στο πανδοχείο που στάθμευσαν για να περάσουν τη νύχτα, λόγω της συρροής πολλών ξένων που ήλθαν να απογραφούν)»[Λουκάς 2,7]. Έπειτα Τον σήκωσε και Τον κράτησε στα γόνατά της. Η άφιξη στη Βηθλεέμ σήμαινε και το τέλος της εγκυμοσύνης. Αντιλαμβανόμαστε κατά αυτόν τον τρόπο τη θεία οικονομία στο σύνολό της˙ τι έγινε δηλαδή και ότι δεν έγινε απλώς και τυχαίως, αλλά εκπληρώνονταν όλα σύμφωνα με το σχέδιο του Θεού και με ακολουθία προφητειών.

Τι ήταν όμως εκείνο, το οποίο τους έκανε να προσκυνήσουν; Ούτε η Παρθένος ήταν από ανώτερη τάξη, ούτε ο οίκος της περιφανής, ούτε κάτι άλλο από όσα έβλεπαν ήταν ικανό να προκαλέσει την έκπληξη και να προσελκύσει. Και αυτοί όχι μόνο προσκυνούν, αλλά και όταν άνοιξαν τα θησαυροφυλάκιά τους, προσφέρουν δώρα όχι όπως κάνουμε σε άνθρωπο, αλλά όπως σε Θεό. Σύμβολό Του το λιβάνι και η σμύρνα. Τι ήταν λοιπόν αυτό το οποίο τους έπεισε να ξεκινήσουν από την πατρίδα τους και να κάνουν τόσο δρόμο; Ήταν το άστρο και ο φωτισμός το οποίο έστειλε ο Θεός στο πνεύμα τους και τους οδήγησε όλο και περισσότερο στην τελειότερη γνώση. Εάν δεν ήταν αυτό, δεν θα έδειχναν βέβαια τόσο σεβασμό και τιμή σε πράγματα τα οποία φαίνονταν ασήμαντα. Γι’ αυτό κανένα από τα αισθητά δεν ήταν μεγάλο εκεί˙ η φάτνη, η καλύβα, η φτωχή μητέρα. Έτσι βλέπουμε καθαρά την αντίδραση των μάγων και αντιλαμβανόμαστε ότι δεν Τον πλησίαζαν ως απλό άνθρωπο αλλά ως Θεό και ευεργέτη. Γι’ αυτό κανένα από τα εξωτερικά που έβλεπαν δεν τους σκανδάλιζε. Αλλά Τον προσκυνούσαν και Του πρόσφεραν δώρα απαλλαγμένα από την ιουδαϊκή προσήλωση στα υλικά. Γι’ αυτό δεν θυσίαζαν πρόβατα και μόσχους. Τα δώρα τους είχαν την σφραγίδα του εκκλησιαστικού πνεύματος˙ Του πρόσφεραν επίγνωση, υπακοή, αγάπη.

«Καὶ χρηματισθέντες κατ᾿ ὄναρ μὴ ἀνακάμψαι πρὸς Ἡρῴδην, δι᾿ ἄλλης ὁδοῦ ἀνεχώρησαν εἰς τὴν χώραν αὐτῶν(:Επειδή όμως ο Θεός τούς έδωσε στο όνειρό τους την οδηγία να μην ξαναγυρίσουν στον Ηρώδη, αναχώρησαν από άλλο δρόμο για την πατρίδα τους)»[Ματθ.2,12], πρόσεξε και από το σημείο αυτό την πίστη τους˙ δεν σκανδαλίσθηκαν, αλλά είναι πειθήνιοι και γεμάτοι ευγνωμοσύνη. Δεν ταράσσονται, ούτε κάνουν μέσα τους τη σκέψη: «εάν είναι μέγα αυτό το παιδί και έχει κάποια δύναμη, τι χρειάζονται η φυγή και η μυστική αναχώρηση; Και γιατί ενώ ήρθαμε φανερά και με θάρρος και σταθήκαμε μπροστά σε τόσο λαό και στη μανία του βασιλέως, μας εξέβαλε ο άγγελος από την πόλη ως δραπέτες και φυγάδες;». Τίποτα από αυτά ούτε εξέφρασαν, ούτε αναλογίστηκαν. Αυτή είναι η μεγαλύτερη απόδειξη πίστης˙ να μη ζητάς το νόημα της διαταγής, αλλά να πείθεσαι μόνο σε αυτή.

«Ἀναχωρησάντων δὲ αὐτῶν ἰδοὺ ἄγγελος Κυρίου φαίνεται κατ᾿ ὄναρ τῷ Ἰωσὴφ λέγων· ἐγερθεὶς παράλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ καὶ φεῦγε εἰς Αἴγυπτον, καὶ ἴσθι ἐκεῖ ἕως ἂν εἴπω σοι· μέλλει γὰρ Ἡρῴδης ζητεῖν τὸ παιδίον τοῦ ἀπολέσαι αὐτό(:Όταν λοιπόν αναχώρησαν οι μάγοι, ιδού ένας άγγελος Κυρίου φάνηκε στον Ιωσήφ σε όνειρο και του είπε: ‘’Σήκω, πάρε το παιδί και τη μητέρα Του και φύγε στην Αίγυπτο, και μείνε εκεί μέχρι να σου πω. Φύγε, διότι ο Ηρώδης σκοπεύει να ψάξει το παιδί για να το σκοτώσει’’)»[Ματθ.2,13]. Αξίζει εδώ να διατυπωθεί και η απορία για τους μάγους και για το παιδί· διότι εάν εκείνοι δεν ταράχτηκαν, αλλά δέχτηκαν τα πάντα με πίστη, αξίζει να ερευνήσουμε εμείς γιατί δεν σώζονται και το παιδί και εκείνοι χωρίς να φύγουν, αλλά εκείνοι αναχωρούν στην Περσία και Εκείνο φυγαδεύεται με τη μητέρα Του στην Αίγυπτο;

Τι έπρεπε αλήθεια να γίνει; Να πέσει στα χέρια του Ηρώδη και παρόλα αυτά να μην φονευτεί; Δεν θα γινόταν πιστευτό ότι έλαβε σάρκα, θα υπήρχε δυσπιστία εμπρός στο μέγεθος της οικονομίας· διότι εάν μερικοί τόλμησαν να πουν ότι ήταν μύθος η πρόσληψη της σάρκας [υποστηρίχτηκε από κάποιους αιρετικούς ότι ο Θεός δεν έλαβε πραγματικό αλλά φαινομενικό σώμα. Οι δεχόμενοι την άποψη αυτή αρνούνταν την Ενσάρκωση του Θεού Λόγου στον Χριστό. Η αιρετική αυτή διδασκαλία των πρώτων χριστιανικών χρόνων λέγεται δοκητισμός και οι οπαδοί της δοκήτες, διότι θεωρούσαν ότι το σώμα του Χριστού υπήρχε κατά δόκησιν και όχι πραγματικά], παρόλον ότι έγιναν αυτά και πολλά οικονομήθηκαν, όπως αρμόζει στους ανθρώπους, σκεφτείτε σε ποια μεγάλη ασέβεια θα εξέπιπταν, εάν τα έπραττε όλα όπως αρμόζει στον Θεό και ανάλογα με την δύναμή Του;

Ταχέως στέλνει πίσω τους μάγους, για να τους κάνει διδασκάλους στην Περσική χώρα και για να θεραπεύσει τη μανία του τυράννου. Για να μάθει ότι επιχειρεί τα ακατόρθωτα, να πνίξει τον θυμό του και να σταματήσει τη μάταιη προσπάθεια· διότι δεν είναι άξιο της δυνάμεώς Του να νικά μόνο φανερά τους εχθρούς Του, αλλά και εύκολα να τους εξαπατά. Ομοίως εξαπάτησε και τους Αιγυπτίους προς χάρη των Ιουδαίων, και ενώ μπορούσε να μεταφέρει φανερά τον πλούτο τους στα χέρια των Εβραίων, ορίζει να γίνει τούτο κρυφά και με απάτη, και αυτό Τον κάνει φανερό στους αντιπάλους Του, καθόλου λιγότερο από ό,τι τα άλλα σημεία.

Οι Αισκαλωνίτες[:Ασκάλων ήταν ακμαιότατη παραλιακή πόλη των Φιλισταίων μεταξύ Γάζης και Αζώτου, κέντρο λατρείας της Συριακής θεάς Αταργάτιος. Αρχικά διατέθηκε εχθρικά ενάντια του χριστιανισμού. Κατά της πόλεως αυτής πάντοτε εχθρικά διακειμένης κατά των Ιουδαίων, προφήτευσαν οι προφήτες Ιερεμίας: «Ἀπώσατο Κύριος θυσιαστήριον αὐτοῦ, ἀπετίναξεν ἁγίασμα αὐτοῦ, συνέτριψεν ἐν χειρὶ ἐχθροῦ τεῖχος βάρεων αὐτῆς· φωνὴν ἔδωκαν ἐν οἴκῳ Κυρίου ὡς ἐν ἡμέρᾳ ἑορτῆς(:Αηδίασε και απώθησε ο Κύριος το θυσιαστήριό Του. Απετίναξε τον άγιο ναό Του, συνέτριψε με τα χέρια των εχθρών Του το τείχος μαζί με τας επάλξεις αυτού. Κραυγές ακούστηκαν στον ναό του Κυρίου, όπως κατά τις ημέρες των εορτών, όχι όμως γιορτινές)»[Ιερεμίας,2,7]· Αμώς: «καὶ ἐξολοθρεύσω κατοικοῦντας ἐξ Ἀζώτου, καὶ ἐξαρθήσεται φυλὴ ἐξ Ἀσκάλωνος, καὶ ἐπάξω τὴν χεῖρά μου ἐπὶ Ἀκκάρων, καὶ ἀπολοῦνται οἱ κατάλοιποι τῶν ἀλλοφύλων, λέγει Κύριος (: “Θα εξολοθρεύσω τους κατοίκους της Αζώτου, θα ξεπαστρευτεί η φυλή της Ασκάλωνος, θα επιφέρω τιμωρό τη χείρα μου εναντίον της Ακκαρών και θα εξολοθρευθούν οι υπόλοιποι εκ των Φιλισταίων”, λέγει ο Κύριος)»[Αμώς 1,8]· Σοφονίας: «Διότι Γάζα διηρπασμένη ἔσται, καὶ Ἀσκάλων εἰς ἀφανισμόν, καὶ Ἄζωτος μεσημβρίας ἐκριφήσεται, καὶ Ἀκκαρὼν ἐκριζωθήσεται οὐαὶ οἱ κατοικοῦντες τὸ σχοίνισμα τῆς θαλάσσης, πάροικοι Κρητῶν· λόγος Κυρίου ἐφ᾿ ὑμᾶς, Χαναὰν γῆ ἀλλοφύλων, καὶ ἀπολῶ ὑμᾶς ἐκ κατοικίας καὶ ἔσται Κρήτη νομὴ ποιμνίων καὶ μάνδρα προβάτων καὶ ἔσται τὸ σχοίνισμα τῆς θαλάσσης τοῖς καταλοίποις οἴκου Ἰούδα· ἐπ᾿ αὐτοὺς νεμήσονται ἐν τοῖς οἴκοις Ἀσκάλωνος, δείλης καταλύσουσιν ἀπὸ προσώπου υἱῶν Ἰούδα, ὅτι ἐπέσκεπται αὐτοὺς Κύριος ὁ Θεὸς αὐτῶν, καὶ ἀποστρέψει τὴν αἰχμαλωσίαν αὐτῶν (:Διότι η Γάζα θα διαρπαγεί από τους εχθρούς, η Ασκάλων θα παραδοθεί σε πλήρη καταστροφή, η Άζωτος σε πλήρη μεσημβρία θα ριφθεί κάτω στο χώμα και η Ακκαρών θα ξεριζωθεί. Αλίμονο στους κατοίκους στο παράλιο τμήμα της θαλάσσης, οι απόγονοι αυτοί των αποίκων της Κρήτης, οι Φιλισταίοι. Ο λόγος Κυρίου στρέφεται και εναντίον σας, Χαναναίοι, χώρα των Φιλισταίων. Θα καταστρέψω και σας και τις κατοικίες σας. Η χώρα σας, η οποία κατέχεται από τους Κρήτες, ως εάν είναι η Κρήτη, θα γίνει βοσκότοπος και μάνδρα προβάτων. Η κοντά στη θάλασσα περιοχή θα περιέλθει στους απομείναντες Ιουδαίους. Οι Ιουδαίοι θα βοσκήσουν τα πρόβατά τους εκεί, όπου άλλοτε υπήρχαν οι οικίες της Ασκάλωνος. Κατά το δειλινό, κατά το διάστημα δηλαδή της ημέρας, θα διαλυθούν οι Φιλισταίοι ενώπιον των Ιουδαίων, διότι ο Κύριος και Θεός τους είχε επισκεφτεί τους Ιουδαίους και θα επαναφέρει αυτούς από τη γη της αιχμαλωσίας τους)»[ Σοφωνίας 2, 4-7] και Ζαχαρίας: «ὄψεται Ἀσκάλων καὶ φοβηθήσεται, καὶ Γάζα καὶ ὀδυνηθήσεται σφόδρα, καὶ Ἀκκάρων, ὅτι ᾐσχύνθη ἐπὶ τῷ παραπτώματι αὐτῆς· καὶ ἀπολεῖται βασιλεὺς ἐκ Γάζης, καὶ Ἀσκάλων οὐ μὴ κατοικηθῇ(:Η Ασκάλων θα δει αυτά και θα καταληφτεί από φόβο. Η Γάζα θα συγκλονιστεί ψυχικώς πάρα πολύ και η Ακάρων θα καταντροπιαστεί έπειτα από την πτώση και συντριβή αυτήν. Ο βασιλεύς της Γάζας θα εξολοθρευτεί και η Ασκαλών δεν θα κατοικηθεί πλέον)»[Ζαχ. 9,5] λοιπόν και όλοι οι άλλοι, όταν πήραν την κιβωτό της Διαθήκης, και αφού δέχθηκαν επίθεση, παρακινούσαν τους δικούς τους να μην πολεμούν και να μην τους αντιμετωπίζουν, μαζί με τα άλλα θαύματα ανέφεραν και αυτό και έλεγαν : «Καὶ ἵνα τί βαρύνετε τὰς καρδίας ὑμῶν, ὡς ἐβάρυνεν Αἴγυπτος καὶ Φαραὼ τὴν καρδίαν αὐτῶν; οὐχὶ ὅτε ἐνέπαιξεν αὐτοῖς, ἐξαπέστειλαν αὐτούς, καὶ ἀπῆλθον; (:Και γιατί σκληρύνετε τις καρδιές σας και δεν θέλετε να αποστείλετε πίσω την Κιβωτό; Σκληρύνετε, λοιπόν, τις καρδιές σας, όπως άλλοτε οι Αιγύπτιοι και ο Φαραώ και δεν άφησαν ελεύθερους τους Ισραηλίτες; Γιατί δεν θυμάστε ότι οι Αιγύπτιοι και ο Φαραώ, αφού ο Θεός τούς τιμώρησε με σκληρές πληγές, αναγκάστηκαν να αφήσουν τους Ισραηλίτες να απέλθουν ελεύθεροι;)»[Α΄ Βασ. 6,6], επειδή νόμιζαν ότι δεν ήταν μικρότερο από τα άλλα σημεία, τα οποία έγιναν φανερά, για να αποδείξει τη δύναμη και μεγαλοσύνη Του.

Αυτό λοιπόν που έγινε εδώ ήταν ικανό να προκαλέσει έκπληξη στον τύραννο. Αναλογίσου τι ήταν φυσικό να πάθει ο Ηρώδης, ποια ασφυξία να αισθανθεί, όταν εξαπατήθηκε από τους μάγους και γελοιοποιήθηκε. Δεν έγινε βέβαια καλύτερος. Αυτό όμως δεν ήταν έγκλημα Εκείνου, ο οποίος οικονόμησε αυτά, αλλά αποτέλεσμα της δικής του υπερβολικής μανίας. Δεν υποχωρούσε σε εκείνους, οι οποίοι μπορούσαν να τον παρηγορήσουν και να τον ελευθερώσουν από την κακία, αλλά προχωρούσε περισσότερο, για να δεχθεί ακόμη μεγαλύτερη τιμωρία για την ανοησία του αυτή.

«Και γιατί», ρωτούν ίσως κάποιοι, «στέλνει το παιδί στην Αίγυπτο»; Με ακρίβεια αναφέρει την αιτία ο ευαγγελιστής: «Ὄρθρου ἀπεῤῥίφησαν, ἀπεῤῥίφη βασιλεὺς Ἰσραήλ· ὅτι νήπιος Ἰσραήλ, καὶ ἐγὼ ἠγάπησα αὐτὸν καὶ ἐξ Αἰγύπτου μετεκάλεσα τὰ τέκνα αὐτοῦ (:Ωσάν στον όρθρο, όταν ακόμη κοιμόντουσαν, απορρίφτηκαν αιφνιδίως οι Ισραηλίτες. Απορρίφτηκε από αυτούς ο βασιλεύς του Ισραήλ· επειδή ο ισραηλιτικός λαός διερχόταν ακόμα την νηπιακή του ηλικία, Εγώ Τον αγάπησα και Τον κάλεσα από την Αίγυπτο, Αυτόν και τους απογόνους Του)»[Ωσ. 11,1]. Συγχρόνως απευθύνει στην οικουμένη προμηνύματα αγαθών ελπίδων. Η Βαβυλώνα και Αίγυπτος περισσότερο από κάθε άλλο μέρος της γης κατακαίονταν από το πυρ της ασέβειας. Δείχνει λοιπόν από την αρχή ότι θα διορθώσει και τα δύο και θα τα κάνει καλύτερα, και δημιουργούν με αυτά την πίστη να προσδοκούμε το καλό για όλη την οικουμένη, στη μια απέστειλε τους μάγους, στην άλλη πήγε ο ίδιος με τη μητέρα του.

Εκτός των όσων είπαμε και κάτι άλλο διδασκόμαστε, το οποίο δεν συντελεί λίγο στην πνευματική κατάρτισή μας. Ότι εξαρχής πρέπει να περιμένουμε πειρασμούς και επιβουλές. Βλέπεις ότι αυτό γίνεται από τα σπάργανα. Ευθύς ως γεννήθηκε, μαίνεται ο τύραννος, ακολουθεί η φυγή και η εγκατάσταση στη χώρα εξορίας και εξορίζεται η αθώα μητέρα σε χώρα βαρβαρική.

Ακούγοντας αυτά όταν αξιωθείς να αναλάβεις πνευματική διακονία και δεις να σε βρίσκουν συμφορές αθεράπευτες και να υπομένεις μύριους κινδύνους, πρόσεξε να μην ταραχθείς. Και κυρίως να μην πεις: «Τι σημαίνει αυτό; Και όμως έπρεπε να στεφανωθώ και να ανακηρυχθώ νικητής, να αποκτήσω όνομα και δόξα εφόσον έπραξα την εντολή του Κυρίου». Αντίθετα να δεχθείς τα πάντα με γενναιότητα, γνωρίζοντας ότι ακριβώς αυτή είναι η ακολουθία της πνευματικής ζωής˙ έχει παντού πειρασμούς συνδεδεμένους μαζί με αυτήν. Κοίταξε πως δεν συμβαίνει αυτό στο παιδί μόνον και στη μητέρα Του αλλά και στους βαρβάρους εκείνους που ήρθαν από την Ανατολή να προσκυνήσουν το θείο βρέφος. Και εκείνοι κρυφά ως φυγάδες, αναχωρούν. Και εκείνη πάλι η οποία ουδέποτε δεν διασκέλισε το κατώφλι του σπιτιού της, λαμβάνει εντολή να υπομείνει τόσο δρόμο, γεμάτο ταλαιπωρίες, εξαιτίας του θαυμαστού παιδιού της και των πνευματικών ωδινών.

Πρόσεξε και εδώ το παράδοξο. Η Παλαιστίνη καταδιώκει και η Αίγυπτος υποδέχεται και σώζει τον καταδιωκόμενο· διότι δεν γίνονταν μόνο στα τέκνα του Ιακώβ προεικονίσεις αλλά και στον ίδιο τον Χριστό και προμήνυαν όσα θα εξελίσσονταν αργότερα. Όπως έγινε στην περίπτωση του όνου και της πώλου κατά την είσοδο του Κυρίου στην Ιερουσαλήμ, λίγο πριν το Πάθος[βλ. Ματθ. 21,1-7: «Καὶ ὅτε ἤγγισαν εἰς Ἱεροσόλυμα καὶ ἦλθον εἰς Βηθσφαγῆ πρὸς τὸ ὄρος τῶν ἐλαιῶν, τότε ὁ Ἰησοῦς ἀπέστειλε δύο μαθητὰς λέγων αὐτοῖς· πορεύθητε εἰς τὴν κώμην τὴν ἀπέναντι ὑμῶν, καὶ εὐθέως εὑρήσετε ὄνον δεδεμένην καὶ πῶλον μετ᾿ αὐτῆς· λύσαντες ἀγάγετέ μοι. καὶ ἐάν τις ὑμῖν εἴπῃ τι, ἐρεῖτε ὅτι ὁ Κύριος αὐτῶν χρείαν ἔχει· εὐθέως δὲ ἀποστέλλει αὐτούς. τοῦτο δὲ ὅλον γέγονεν ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος· εἴπατε τῇ θυγατρὶ Σιών, ἰδοὺ ὁ βασιλεύς σου ἔρχεταί σοι πραΰς καὶ ἐπιβεβηκὼς ἐπὶ ὄνον καὶ πῶλον υἱὸν ὑποζυγίου. πορευθέντες δὲ οἱ μαθηταὶ καὶ ποιήσαντες καθὼς προσέταξεν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς, ἤγαγον τὴν ὄνον καὶ τὸν πῶλον, καὶ ἐπέθηκαν ἐπάνω αὐτῶν τὰ ἱμάτια αὐτῶν, καὶ ἐπεκάθισεν ἐπάνω αὐτῶν(:Κι όταν πλησίασαν στα Ιεροσόλυμα και ήλθαν στη Βηθσφαγή, κοντά στο όρος των ελαιών, τότε ο Ιησούς απέστειλε δύο μαθητές και τους είπε: “Πηγαίνετε στο χωριό που βλέπετε απέναντί σας, κι αμέσως θα βρείτε ένα θηλυκό γαϊδούρι δεμένο κι ένα πουλάρι μαζί του. Λύστε το και φέρτε μου και τα δύο εδώ. Κι αν σας πει κανείς τίποτε, θα πείτε ότι ο Κύριος τα χρειάζεται κι αμέσως θα σας τα στείλει πίσω”. Κι αυτό όλο έγινε για να πραγματοποιηθεί εκείνο που προφήτευσε ο προφήτης λέγοντας: “Πείτε στη θυγατέρα Σιών, δηλαδή την Ιερουσαλήμ: “ιδού ο βασιλιάς σου, ο Μεσσίας, έρχεται σε σένα πράος και καθισμένος πάνω σε γαϊδούρι και σε πουλάρι, γέννημα ζώου που μπήκε σε ζυγό””.Κι αφού πήγαν οι μαθητές κι έκαναν όπως τους διέταξε ο Ιησούς, έφεραν το γαϊδούρι και το πουλάρι, κι επειδή δεν ήξεραν σε ποιο από τα δύο θα καθίσει ο διδάσκαλος, έβαλαν τα εξωτερικά τους ενδύματα πάνω σ’ αυτά, και ο Ιησούς κάθισε πάνω στα ενδύματα που είχαν τεθεί στο πουλάρι)»].

Παρουσιάστηκε λοιπόν άγγελος και δεν απευθύνθηκε στη Μαρία, αλλά στον Ιωσήφ. Και του λέει: «Ἐγερθεὶς παράλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ(:Σήκω, πάρε το παιδί και τη μητέρα Του)». Δεν λέει εδώ «τη γυναίκα σου» αλλά «τη μητέρα Του». Αφού γεννήθηκε το παιδί και είχε διαλυθεί η υποψία και είχε βεβαιωθεί ο Ιωσήφ, μιλάει απροκάλυπτα ο άγγελος˙ και δεν μιλάει ούτε για παιδί δικό του, ούτε για γυναίκα του. Αλλά του λέει: «Παράλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ καὶ φεῦγε εἰς Αἴγυπτον, καὶ ἴσθι ἐκεῖ ἕως ἂν εἴπω σοι(:Πάρε το παιδί και τη μητέρα Του και φύγε στην Αίγυπτο, και μείνε εκεί μέχρι να σου πω)». Συμπληρώνει και την αιτία της φυγής: «Μέλλει γὰρ Ἡρῴδης ζητεῖν τὸ παιδίον τοῦ ἀπολέσαι αὐτό(: Φύγε, διότι ο Ηρώδης σκοπεύει να ψάξει το παιδί για να το σκοτώσει)», λέγει.

Δεν σκανδαλίστηκε ο Ιωσήφ, όταν άκουσε αυτά, ούτε είπε «το πράγμα είναι αίνιγμα και δεν το καταλαβαίνω, άγγελε του Θεού˙ δεν έλεγες προηγουμένως ότι “τέξεται δὲ υἱὸν καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν· αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν (:Θα γεννήσει γιο, και εσύ, που από τον νόμο της Παλαιάς Διαθήκης αναγνωρίζεσαι ως προστάτης και πατέρας Του, θα Του δώσεις το όνομα «Ιησούς», το οποίο σημαίνει «σωτήρας». Και θα Του δώσεις αυτό το όνομα, διότι αυτός θα σώσει από τις αμαρτίες του τον νέο Ισραήλ, ο οποίος θα Τον πιστέψει ως σωτήρα και θα γίνει με την πίστη αυτή ο πραγματικός λαός Του’’)»”[Ματθ. 1,21]. Τώρα ούτε τον εαυτό Του δεν σώζει, αλλά είναι ανάγκη να φύγουμε, να αποδημήσουμε και να ζήσουμε αλλού πολύ καιρό. Τα πράγματα είναι αντίθετα προς τις υποσχέσεις». Δεν λέει τίποτε από αυτά. Πίστευε στον Θεό. Ούτε για τον χρόνο της επιστροφής δείχνει περιέργεια, μολονότι ο άγγελος μίλησε αόριστα γι’ αυτόν: «Ἲσθι ἐκεῖ ἕως ἂν εἴπω σοι(:Μείνε εκεί μέχρι να σου πω)». Ούτε και σε αυτό έδειξε απροθυμία. Υπακούει, τον πιστεύει και υπομένει με χαρά όλους τους πειρασμούς.

Διότι συνδύασε με τα οδυνηρά αυτά ο φιλάνθρωπος Θεός και ευχάριστα ˙ δεν δίδει ούτε τους κινδύνους, ούτε τα ευχάριστα, κατά συνέχεια, αλλά και με αυτά και με εκείνα υφαίνει τον βίο των δικαίων. Το ίδιο έκανε και εδώ. Όταν πρόσεξε ο Ιωσήφ την εγκυμοσύνη της Παρθένου, ταράχτηκε και βρέθηκε σε έσχατη αμηχανία. Υποπτεύθηκε την κόρη για μοιχεία. Ήλθε όμως ευθύς ο άγγελος ο οποίος διέλυσε την υποψία και εξεδίωξε τον φόβο. Όταν είδε το παιδί το οποίο γεννήθηκε, δοκίμασε την μεγαλύτερη χαρά. Τη χαρά όμως αυτήν διαδέχτηκε κίνδυνος και μάλιστα όχι μικρός˙ η πόλις ήταν ταραγμένη, ο βασιλιάς μαινόμενος αναζητούσε το νεογέννητο. Την ταραχή όμως αυτήν διαδέχεται άλλη χαρά, το αστέρι και η προσκύνηση των μάγων. Και άλλη μια φορά μετά την ευχαρίστηση αυτή ακολουθεί φόβος και κίνδυνος: «Μέλλει γὰρ Ἡρῴδης ζητεῖν τὸ παιδίον (:Φύγε, διότι ο Ηρώδης σκοπεύει να ψάξει το παιδί)», λέει, «τοῦ ἀπολέσαι αὐτό (:για να το σκοτώσει)» ˙ και είναι ανάγκη να φύγει και κατά το ανθρώπινο να μετοικήσει.

Δεν έπρεπε να θαυματουργήσει από τότε. Εάν έκανε θαύματα από μικρή ηλικία, δεν θα θεωρούνταν άνθρωπος. Γι’ αυτό δεν δημιουργείται αμέσως τέλειος ναός, αλλά προηγείται η κυοφορία, το διάστημα των εννέα μηνών, οι ωδίνες, ο τοκετός, ο θηλασμός, η πολυχρόνια ησυχία εν αναμονή της ανδρικής ηλικίας. Για να γίνει με όλα αυτά εύκολα δεκτό το μυστήριο της θείας οικονομίας. «Για ποιον λοιπόν έγιναν αυτά τα θαυματουργικά σημεία εξ αρχής;» αναρωτιέται ίσως κάποιος. Για την μητέρα, για τον Ιωσήφ, για τον Συμεών, ο οποίος επρόκειτο να πεθάνει, για τους ποιμένες, για τους μάγους, για τους Ιουδαίους. Εάν ήθελαν να προσέξουν σε αυτά, δεν θα αποκόμιζαν μικρή ωφέλεια για τη μελλοντική ζωή. Εάν οι προφήτες δεν κάνουν λόγο για τους μάγους, μην ταραχθείς. Δεν μίλησαν βέβαια για όλα, ούτε για όλα κράτησαν σιγή. Όπως το να δεις να έρχονται τα πράγματα χωρίς να έχεις ακούσει τίποτα γι’ αυτά, σου προκαλεί μεγάλη έκπληξη και ταραχή, όμοια και η ενημέρωση για όλα θα έκανε τον ακροατή να κοιμάται και δεν θα άφηνε τίποτα στους ευαγγελιστές.

Και εάν αμφιβάλλουν οι Ιουδαίοι για την προφητεία λέγοντας ότι γι’ αυτούς τους ίδιους [όταν επρόκειτο να φύγουν από την Αίγυπτο και να πάνε στη γη της επαγγελίας] ελέχθη ο λόγος «Ἐξ Αἰγύπτου ἐκάλεσα τὸν υἱόν μου(:Από την Αίγυπτο κάλεσα τον υιό μου να επιστρέψει στον τόπο της γεννήσεώς Του’’)», θα τους απαντήσουμε ότι αυτός είναι ο νόμος της προφητείας ˙πολλές από τις προφητείες πολλάκις διατυπώνονται για άλλα πράγματα και εκπληρώνονται για άλλα.

Για παράδειγμα η προφητεία για τον Συμεών[:δευτερότοκος υιός του Ιακώβ και της Λείας· έλαβε μέρος μαζί με τον Λευί στην άγρια σφαγή των Σιχεμιτών, οι οποίοι είχαν ατιμάσει την αδερφή τους Δείνα(Γέν. κεφ.34). Τις συνέπειες της πράξεώς τους, βλέπε στη Γέν.45. 5-7. Ο Ιακώβ αποδοκίμασε την σφαγή, αλλά από τους Ιουδαίους επαινέθηκε ο πατριωτικο-θρησκευτικός ζήλος του Συμεών] και τον Λευί :« Ἐπικατάρατος ὁ θυμὸς αὐτῶν, ὅτι αὐθάδης, καὶ ἡ μῆνις αὐτῶν, ὅτι ἐσκληρύνθη· διαμεριῶ αὐτοὺς ἐν Ἰακὼβ καὶ διασπερῶ αὐτοὺς ἐν Ἰσραήλ(:Καταραμένος ας είναι ο θυμός τους, διότι και η οργή τους ήταν παράνομη, ήταν σκληρή. Εξαιτίας αυτού θα διασκορπίσω τους απογόνους τους μεταξύ των άλλων υιών του Ιακώβ, θα διασπαρούν εν μέσω του ισραηλιτικού λαού)»[Γέν.49,7]. Αυτό όμως εκπληρώθηκε στους απογόνους τους.

Το ίδιο ισχύει και για ό,τι είπε ο Νώε για τον Χαναάν: «Ἐπικατάρατος Χὰμ παῖς, οἰκέτης ἔσται τοῖς ἀδελφοῖς αὐτοῦ(: Ας είναι καταραμένος ο γιος του Χαμ, ο Χαναάν, θα είναι δούλος στα αδέλφια του)»[Γέν.9,25][:Ο Χαναάν ήταν υιός του Χαμ, υιού του Νώε. Από τον Χαναάν προέρχονται οι Χαναναίοι, οι προ- Ισραηλίτες κάτοικοι της Παλαιστίνης: «Υἱοὶ δὲ Χάμ· Χοὺς καὶ Μερσαΐν, Φοὺδ καὶ Χαναάν (:Υιοί και απόγονοι του Χαμ είναι οι Χους, Μεσραΐν, Φουδ και Χαναάν)»(Γέν. 10,6)]: Εκπληρώθηκε στους Γαβαωνίτες, τους απογόνους του Χαναάν.

Το ίδιο γίνεται και στον Ιακώβ. Οι υποσχέσεις του Ισαάκ προς τον Ιακώβ, οι οποίες έλεγαν: «Δῴη σοι ὁ Θεὸς ἀπὸ τῆς δρόσου τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἀπὸ τῆς πιότητος τῆς γῆς καὶ πλῆθος σίτου καὶ οἴνου καὶ δουλευσάτωσάν σοι ἔθνη, καὶ προσκυνησάτωσάν σοι ἄρχοντες· καὶ γίνου κύριος τοῦ ἀδελφοῦ σου, καὶ προσκυνήσουσί σε οἱ υἱοὶ τοῦ πατρός σου. ὁ καταρώμενός σε ἐπικατάρατος, ὁ δὲ εὐλογῶν σε εὐλογημένος (:Εύχομαι, παιδί μου, να σου δώσει ο Θεός βροχή από τον ουρανό και ευφορία της γης, ώστε να έχεις πλούσια την συγκομιδή του σίτου και του οίνου. Λαοί να σε υπηρετήσουν και άρχοντες να σε προσκυνήσουν· να γίνεις κύριος του αδελφού σου, και θα σε προσκυνήσουν οι απόγονοι του πατρός σου. Εκείνος που θα σε καταραστεί να είναι καταραμένος και εκείνος που θα σε ευλογεί, να είναι ευλογημένος από τον Θεό)» [Γέν. 27,25-29], δεν ολοκληρώθηκαν σε αυτόν, αλλά στους απογόνους του. Πώς θα ολοκληρωνόταν σε αυτόν, ο οποίος φοβόταν και έτρεμε τον αδερφό του τον Ησαύ και τον προσκυνούσε αμέτρητες φορές;

Το ίδιο λοιπόν μπορεί να πει κανείς και εδώ. Ποιος θα μπορούσε να ονομαστεί γνησιότερος υιός του Θεού από τον ίδιο τον Χριστό; Εκείνος ο οποίος απονέμει προσκύνηση στον μόσχο, ο οποίος υπηρετεί τον Βεελφεγώρ και θυσιάζει τους υιούς του στα δαιμόνια, δηλαδή ο ισραηλιτικός λαός που θεωρεί τάχα ότι σε εκείνον αναφέρεται η προφητεία «Ἐξ Αἰγύπτου ἐκάλεσα τὸν υἱόν μου» ή ο κατά φύση Υιός ο οποίος τιμά τον Γεννήτορά Του; Ώστε εάν δεν ερχόταν ο Χριστός, η προφητεία δεν θα λάμβανε την προσήκουσα εκπλήρωση.

Πρόσεξε ότι και ο ευαγγελιστής κάνει γι’ αυτό υπαινιγμό ˙«ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν ὑπὸ τοῦ Κυρίου διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος· ἐξ Αἰγύπτου ἐκάλεσα τὸν υἱόν μου(:για να επαληθευθεί ακριβώς εκείνο που είπε ο Κύριος μέσω του προφήτη: ‘’Από την Αίγυπτο κάλεσα τον υιό μου να επιστρέψει στον τόπο της γεννήσεώς Του’’)», δείχνει με αυτόν τον τρόπο ότι δεν θα εκπληρωνόταν εάν δεν ερχόταν Εκείνος. Και δεν προσδίδει αυτό τυχαία λάμψη στην Παρθένο και δόξα. Ό,τι θεωρούσε ο λαός καύχημα μπορούσε να το έχει και εκείνη. Μεγαλοφρονούσαν επειδή έφυγαν από την Αίγυπτο και γι’ αυτό καυχώνταν. Αυτό υπονοώντας ο προφήτης έλεγε : «Οὐ τὸν Ἰσραὴλ ἀνήγαγον ἐκ γῆς Αἰγύπτου καὶ τοὺς ἀλλοφύλους ἐκ Καππαδοκίας καὶ τοὺς Σύρους ἐκ βόθρου; (:Δεν είμαι εγώ Εκείνος, ο οποίος σας ανεβίβασα ελευθέρους από τη χώρα της Αιγύπτου; Δεν είμαι εγώ Αυτός, που ανέσυρα τους Φιλισταίους από την Καππαδοκία και τους Σύρους από βόθρο;)»[Αμώς 9,7]. Αποδίδει και στην Παρθένο το πλεονέκτημα αυτό. Ή μάλλον ο λαός και ο πατριάρχης Ιακώβ αφού πήγαν στην Αίγυπτο και επέστρεψαν από αυτήν, εκπλήρωσαν τον τύπο αυτής της επιστροφής. Και εκείνοι πήγαιναν στην Αίγυπτο για να αποφύγουν τον θάνατο από πείνα και ο Ιωσήφ με την Παρθένο και το θείο βρέφος θάνατο εξ επιβουλής. Εκείνοι όμως με την κάθοδό τους στην Αίγυπτο, σώθηκαν από την πείνα˙ενώ ο Χριστός μεταβαίνοντας εκεί, αγίασε όλη τη χώρα.

Πρόσεξε πώς γίνεται μεταξύ των ταπεινών και η αποκάλυψη της θεότητας. Όταν ο άγγελος είπε στον Ιωσήφ «φύγε στην Αίγυπτο», δεν υποσχέθηκε ότι θα τους συνοδεύσει, ούτε όταν πήγαιναν, ούτε όταν επέστρεφαν. Αυτό ήταν ο υπαινιγμός ότι θα είχαν μέγα Συνοδοιπόρο το νεογέννητο παιδί. Αυτός έφερε γενική αλλαγή σε όλα και έκανε τους εχθρούς να βοηθήσουν πολύ την οικονομία αυτή. Και βλέπουμε τους βαρβάρους μάγους να εγκαταλείπουν την προγονική δεισιδαιμονία τους και να έρχονται να προσκυνήσουν. Υπηρετεί και ο Αύγουστος τη γέννηση στη Βηθλεέμ με το πρόσταγμα της απογραφής. Η Αίγυπτος Τον δέχεται όταν φεύγει κυνηγημένος από την επιβουλή και Τον σώζει. Βρίσκει με αυτόν τον τρόπο αφορμή για να μην Του είναι ξένη, ώστε όταν θα ακούσει να Τον κηρύττουν οι απόστολοι, να έχει ως καύχημα ότι αυτήν Τον δέχθηκε πρώτη.

Το πλεονέκτημα αυτό βέβαια ανήκε μονάχα στην Παλαιστίνη˙ έγινε όμως η Αίγυπτος θερμότερη. Και όταν έρθεις στην έρημο της Αιγύπτου, θα βρεις αυτήν καλύτερα από κάθε παράδεισο, γεμάτη από αμέτρητους χορούς αγγέλων[:εδώ ο άγιος εννοεί τους μοναχούς] με αμέτρητα σχήματα και από λαό μαρτύρων και από κυψέλες παρθένων. Κάθε δύναμη του διαβόλου έχει καταλυθεί, ενώ κυριαρχεί ολόλαμπρη η βασιλεία του Χριστού. Και την μητέρα των σοφών, των ποιητών, των μάγων, αυτή, η οποία βρήκε κάθε είδος μαγείας και το έδωσε στους άλλους, αυτή θα την δεις τώρα να περιφρονεί όλους αυτούς, και να θεωρεί καλλωπίσματα της τους αλιείς, να περιφέρει παντού τον τελώνη και τον σκηνοποιό και να προβάλει τον σταυρό. Και τα αγαθά αυτά δεν υπάρχουν μόνο στις πόλεις· περισσότερο στις ερήμους. Σε όλα τα μέρη της χώρας εκείνης, μπορείς να δεις το στρατόπεδο του Χριστού, το κοπάδι το βασιλικό, την πολιτεία των ουράνιων δυνάμεων.

Και αυτά επιδιώκονται όχι μόνο από τους άνδρες, αλλά και από τις γυναίκες. Και εκείνες δεν επιδίδονται λιγότερο από τους άνδρες στην πνευματική ζωή. Δεν λαμβάνουν βεβαίως την ασπίδα, ούτε ιππεύουν, όπως ορίζουν οι μεγάλοι νομοθέτες και φιλόσοφοι των Ελλήνων[ο Πλάτων π.χ. στο μεγάλο σύγγραμμα της πρεσβυτικής του ηλικίας, τους «Νόμους», θεσπίζει μεταξύ άλλων οι γυναίκες να λαμβάνουν εκπαίδευση πολεμική, για να μπορούν τουλάχιστον να υπερασπιστούν τα παιδιά τους όταν κινδυνεύουν(«Νόμοι» 794,d)]. Αποδέχονται άλλο βαρύτερο αγώνα. Είναι ο κοινός σε αυτές και στους άνδρες πόλεμος προς τον διάβολο και τις παγίδες του. Και σε κανένα σημείο στις συγκρούσεις του είδους αυτού δεν εμποδίζει η φυσική τους ασθένεια· διότι δεν κρίνονται από τη δύναμη του σώματος αλλά από την διάθεση της ψυχής οι αγώνες αυτοί. Υπάρχουν γυναίκες οι οποίες αγωνίστηκαν με περισσότερη δύναμη από τους άνδρες και έστησαν λαμπρότερα τρόπαια. Δεν είναι τόσο λαμπρός ο ουρανός με την ποικιλία των αστρικών χορών, όπως η έρημος της Αιγύπτου, η οποία πανταχόθεν μας παρουσιάζει τα σκηνώματα των μοναχών.

Εάν γνωρίζει κανείς την παλαιά εκείνη Αίγυπτο, την θεομάχο μαινόμενη, η οποία ήταν δούλη των αιλουροειδών που τα λάτρευε ως θεούς κάποτε[αναφέρει εδώ ο Ι. Χρυσόστομος μερικά στοιχεία της προγονικής θρησκείας των Αιγυπτίων με διάθεση ειρωνική], η οποία φοβόταν και έτρεμε ακόμη και τα κρεμμύδια, αυτός θα κατανοήσει καλώς τη δύναμη του Χριστού. Ή μάλλον δεν έχουμε ανάγκη των παλαιών διηγήσεων˙ μένουν ακόμη ως λείψανα της παλαιάς και ανόητης μανίας. Όλοι όμως αυτοί, οι οποίοι είχαν περιπέσει κατά το παρελθόν σε τόση μανία, φιλοσοφούν τώρα για τον ουρανό και για την πέραν του ουρανού πραγματικότητα, περιφρονούν τα προγονικά έθιμα, οικτίρουν τους προγόνους τους και δεν δίνουν στους φιλοσόφους καμία σημασία. Διδάχθηκαν από τα ίδια τα πράγματα, ότι οι δοξασίες τους ήταν επινοήσεις μεθυσμένων γριών, ενώ η αληθινή φιλοσοφία, η αξία των ουρανών είναι αυτή, την οποία κήρυξαν οι αλιείς. Γι’ αυτό εκτός της αυστηρότητας στα δόγματα, ενδιαφέρονται πολύ για την πρακτική ζωή. Αφού απέθεσαν τα υπάρχοντα τους και νεκρώθηκαν για τον κόσμο, προχωρούν ακόμα περισσότερο, χρησιμοποιώντας την σωματική τους εργασία, για τη διατροφή των πεινασμένων. Ούτε επειδή νηστεύουν και αγρυπνούν, έχουν την αξίωση να ησυχάζουν την ημέρα, αλλά καταναλώνουν τις νύχτες σε ιερούς ύμνους και ολονυχτίες και τις ημέρες σε προσευχές και χειρονακτική εργασία, μιμούμενοι τον αποστολικό ζήλο. «Διότι εάν σε Εκείνος, στον Οποίο είχε στρέψει τα βλέμματα η οικουμένη για τη διατροφή των όσων πεινούν, ήρθε σε εργαστήριο, άσκησε τέχνη, και δεν κοιμάται ούτε κατά τη νύχτα, είναι», λένε οι μοναχοί αυτοί, «πολύ δικαιότερο να καταναλίσκουμε εμείς τη σχολή και ησυχία μας στην πνευματική εργασία, εμείς οι οποίοι ζούμε στην έρημο και η ταραχή των πόλεων καθόλου δεν μας εμποδίζει».

Να αισθανθούμε ντροπή όλοι, και οι πλούσιοι και οι φτωχοί, όταν εκείνοι, μην έχοντας τίποτα εκτός από το σώμα και τα χέρια τους, βιάζονται και φιλονικούν για να εξοικονομήσουν τα απαραίτητα για τους φτωχούς, ενώ εμείς, με όλη την αφθονία των αγαθών την οποία έχουμε, δεν διαθέτουμε για τον σκοπό αυτό ούτε τα άχρηστα σε εμάς. Πώς θα απολογηθούμε και πώς θα δεχθούμε τη συγχώρεση;

Και να σκεφτεί κανείς ότι αυτοί κατά την παλαιά εποχή ήταν και φιλοχρήματοι και κοιλιόδουλοι εκτός των άλλων κακών· διότι εκεί ήταν οι λέβητες για τα κρέατα που θυμούνται οι Ιουδαίοι, εκεί η τυραννική κυριαρχία της κοιλιάς[βλ. Έξ.16,3:«Διεγόγγυζε πᾶσα συναγωγὴ υἱῶν Ἰσραὴλ ἐπὶ Μωυσῆν καὶ Ἀαρών, καὶ εἶπαν πρὸς αὐτοὺς οἱ υἱοὶ Ἰσραήλ· ὄφελον ἀπεθάνομεν πληγέντες ὑπὸ Κυρίου ἐν γῇ Αἰγύπτῳ, ὅταν ἐκαθίσαμεν ἐπὶ τῶν λεβήτων τῶν κρεῶν καὶ ἠσθίομεν ἄρτους εἰς πλησμονήν· ὅτι ἐξηγάγετε ἡμᾶς εἰς τὴν ἔρημον ταύτην ἀποκτεῖναι πᾶσαν τὴν συναγωγὴν ταύτην ἐν λιμῷ (:Γόγγυζε όλο το πλήθος των Ισραηλιτών κατά του Μωυσή και του Ααρών και είπαν προς αυτούς: “Καλύτερα να είχαμε πεθάνει στην Αίγυπτο χτυπημένοι με μία από τις πληγές, που είχε στείλει εκεί ο Κύριος στην Αίγυπτο, όπου επιτέλους καθόμασταν κοντά στα καζάνια τα γεμάτα κρέας και χορταίναμε ψωμί και φαγητό, παρά που μας βγάλατε στην έρημο αυτήν να μας θανατώσετε όλους με την πείνα”)»]. Μεταβλήθηκαν όμως όταν το θέλησαν και αφού δέχθηκαν τη φωτιά του Χριστού, μεταφέρθηκαν όλοι μαζί στον ουρανό και ενώ ήταν θερμότεροι από τους άλλους και περισσότερο επιρρεπείς στον θυμό και τη σωματική ηδονή, μιμούνται τις ασώματες δυνάμεις στη μετριοπάθεια και την λοιπή πνευματική αταραξία. Αν έχει κάποιος επισκεφτεί τη χώρα, εννοεί αυτά που λέω.

Αν όμως κάποιος δεν έχει πατήσει ποτέ το πόδι του σε εκείνες τις σκηνές, ας φέρει στον νου του εκείνο, που είναι ακόμα στα στόματα όλων, αυτόν που μας έδωσε η Αίγυπτος αμέσως μετά τους αποστόλους, τον μακάριο μέγα Αντώνιο. Ας συλλογιστεί ότι και αυτός έζησε στη χώρα που έζησε και ο Φαραώ. Σε τίποτα όμως δεν ζημιώθηκε αλλά και τον Θεό αξιώθηκε να αντίκρισε και παρουσίασε τέτοιο βίο, όπως απαιτούν οι νόμοι του Χριστού. Θα το μάθει κανείς αυτό με ακρίβεια αν αναγνώσει το βιβλίο που περιέχει την ιστορία της ζωής εκείνου[βίο του μεγάλου Αντωνίου, του καθηγητή της ερήμου, έχει ως γνωστό συγγράψει ο μέγας Αθανάσιος, που έγινε μέγας βιογράφος εξίσου μεγάλου βιογραφημένου], στον οποίο θα συναντήσει και πολλές εκδηλώσεις του προφητικού χαρίσματος. Προφήτευσε για τους προσβληθέντες από την αρειανή νόσο, και μίλησε για τη βλάβη που αυτοί θα προκαλούσαν, αφού ο Θεός τους υπέδειξε τότε και προδιέγραψε μπροστά στα μάτια τους όλα τα μελλοντικά. Αποτελεί και αυτό μια απόδειξη εκτός των άλλων, ότι καμία από τις αιρέσεις δεν διαθέτει τέτοια προσωπικότητα. Αλλά για να μην τα πληροφορηθείτε όλα από εμένα, εγκύψτε στα λεγόμενα του βιβλίου και θα τα μάθατε όλα με ακρίβεια και πολύ πνευματική κατάρτιση θα αντλήσετε από εκεί.

Σε αυτό και σας προτρέπω. Όχι για να αναγνώσουμε μόνον τα γραφόμενα,αλλά και για να μιμηθούμε και να μην προβάλλουμε ως δικαιολογία ούτε την πατρίδα, ούτε την ανατροφή, ούτε την κακία των προγόνων. Αν θέλουμε να προσέξουμε τον εαυτό μας, τίποτα από αυτά δεν θα μας εμποδίσει· διότι και ο Αβραάμ είχε πατέρα ειδωλολάτρη, δεν συνέχισε όμως την παρανομία του. Και ο Εζεκίας επίσης τον Άχαζ, αλλά όμως και αυτός έγινε φίλος του Θεού. Και ο Ιωσήφ στο κέντρο της Αιγύπτου τότε κέρδισε το στεφάνι της σωφροσύνης, καθώς επίσης και οι τρεις παίδες στην καρδιά της Βαβυλώνας και στο κέντρο του ανακτόρου, ενώ ήταν μπροστά στρωμένη συβαριτική τράπεζα [Σύβαρη, πόλη της μεγάλης Ελλάδος, φημισμένη για τον πλούτο και την τρυφή μέσα στην οποία ζούσαν οι κάτοικοι της. Συβαριτισμός ονομάζεται αντίστοιχα η νοοτροπία που αποδέχεται τον συβαριτικό τρόπο ζωής] έδειξαν το άκρον άωτον της πνευματικότητας. Επίσης ο Μωυσής μέσα στην Αίγυπτο και ο Παύλος ενώπιον όλης της οικουμένης. Και για κανένα από αυτούς δεν βρέθηκε εμπόδιο στον δρόμο της αρετής.

Αυτά ας έχουμε και εμείς στον νου μας και ας απομακρύνουμε τις περιττές αυτές προφάσεις και δικαιολογίες και ας αναλάβουμε τους ιδρώτες της αρετής. Έτσι θα προσελκύσουμε και τον Θεό σε μεγαλύτερη αγάπη προς εμάς, θα Τον πείσουμε να βοηθήσει τους αγώνες μας και θα απολαύσουμε μεγαλύτερα αγαθά. Είθε να τα επιτύχουμε όλοι εμείς, με τη χάρη και τη φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, στον οποίο ανήκει η δόξα και η δύναμη στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

· http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Mathaeum.pdf

· Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς», ΕΠΕ, εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», τομ. 9, ομιλίες ΣΤ΄(επιλεγμένα αποσπάσματα), Ζ΄(κατ’ επιλογήν) και Η΄(κατ΄επιλογήν), σελ. 188-209, 226-249 και 258-281 ,Θεσσαλονίκη 1978.

· Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 63, σελ. 125-134, 153-165 και 171 – 186.

· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.

· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.

· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.

· http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

· http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

· http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

· http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Mathaeum.pdf

· Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς», ΕΠΕ, εκδ.οίκος «Το Βυζάντιον», Ομιλία ΣΤ΄(επιλεγμένα αποσπάσματα) τομ. 9, σελ. 188-205 ,Θεσσαλονίκη 1978

· Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 63, σελ. 125 - 134( ή: 59-63 του PDF)· (https://drive.google.com/file/d/0ByZQkrKg4yKLbUtJbURIc2hhZFE/view)

· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.

· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.

· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.

· http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

· http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

· http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html