Οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἦσαν «ἀντικοινωνικοί;»

«Τότε γίνεται το θέλημα του Θεού πάνω στη γη όπως στον ουρανό» παρατηρεῖ ὁ Ἅγιος Μακάριος ὁ Μέγας στή Φιλοκαλία, «όταν, όπως είπαμε, δεν υπερηφανευόμαστε ο ένας κατά του άλλου, και όταν όχι μόνο χωρίς ζηλοτυπία, αλλά και με απλότητα είμαστε ενωμένοι με αγάπη, ειρήνη και χαρά μεταξύ μας και θεωρούμε την προκοπή του πλησίον σαν δική μας, και την έλλειψή του σαν δική μας ζημία»[1].

Διαλάμπει ἐδῶ τό ἐκκλησιαστικό φρόνημα καί ὁ ἐκκλησιοκεντρικός, γεμάτος ἀγάπη πρός τόν πλησίον τρόπος σκέψης τοῦ Ἁγίου Μακαρίου, ὁ ὁποῖος ταυτίζεται μέ τόν τρόπο καί τό φρόνημα ὅλων τῶν Ἁγίων Πατέρων πού λανθασμένα διακρίνονται σέ ἀσκητικούς καί κοινωνικούς. Ὅλοι οἱ Πατέρες εἶναι κοινωνικοί καί ὅλοι εἶναι ἀσκητικοί.

Οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἀκόμη καί οἱ χαρακτηριζόμενοι (λανθασμένα) ὡς ἀσκητικοί κάθε ἄλλο παρά «ἀντικοινωνικοί» ἦσαν, ἄν καί συχνά κατηγοροῦνται γι’ αὐτό.

Ὁ Μέγας ἀσκητής ἅγιος Μακάριος θέτει τήν ἀληθινή ἀγάπη-κοινωνία- ταύτιση μέ τόν πλησίον ὡς τό κριτήριο τῆς ἐκπλήρωσης του Θείου θελήματος. Γράφει ὅτι πρέπει νά θεωροῦμε τήν προκοπή τοῦ ἄλλου δική μας καί τή ζημία τοῦ ἄλλου ἐπίσης δική μας. Τότε, διδάσκει, γίνεται τό θέλημα τοῦ Θεοῦ στή γῆ, ὅπως καί στόν οὐρανό. Οὐσιαστικά ἐδῶ ὁ Ἅγιος Μακάριος ἑρμηνεύει τήν φράση τῆς Κυριακῆς προσευχῆς: «Γενηθήτω τό θέλημά Σου ὡς ἐν οὐρανῷ καί ἐπί τῆς γῆς».

 Ἡ ἀνωτέρω διδασκαλία τοῦ Ἁγίου ὑπονοεῖ ὅτι ὁ μεγάλος αὐτός ἀσκητής ζεῖ τό περιεχόμενό της ἤ τοὐλάχιστον πιστεύει στήν ἀλήθειά του καί ἐπιδιώκει νά τό ζήσει.

Μέ τίς καίριες ἐπισημάνσεις του φανερώνει ὅτι ἡ ὅλη πνευματική προσπάθεια τῶν ἀσκητῶν δέν στοχεύει στόν ἑαυτό τους, δηλαδή σέ μία αὐτάρεσκη πνευματική ἱκανοποίηση μέ τήν ἐπίτευξη κάποιων «ἠθικῶν στόχων», οὔτε σέ μία αὐτοβελτίωση ἠθικοῦ χαρακτῆρα. Ἀντίθετα ἐπιδιώκεται μία ἀληθινή ἐκκλησιαστικοποίηση-κοινωνικοποίησή τους ἔτσι ὥστε ὁ πόνος τοῦ ἄλλου νά γίνεται δικός τους καί ἡ πρόοδός των συναγωνιστῶν τους δική τους πρόοδος καί χαρά, μακρυά ἀπό κάθε ζηλοτυπία καί φθόνο.

Σύμφωνα μέ τήν διδασκαλία τῶν Ἁγίων Πατέρων, ὅπως αὐτή ἀποτυπώνεται στά κείμενα τοῦ Ἁγίου Μακαρίου, ἀλλά καί ὅλων τῶν ἄλλων Πατέρων τῆς Φιλοκαλίας καθώς καί τῶν λεγόμενων κοινωνικῶν Πατέρων, ἕνας μοναχός, πού ἀπομονώνεται ἀπό τόν κόσμο καί τίς κοσμικές συναναστροφές, δέν πράττει κάτι τό ἐγωκεντρικό καί ἀντιανθρώπινο-ἀντικοινωνικό. Ἀντίθετα στοχεύει στήν διά τῆς ἡσυχίας κάθαρση ἀπό τά πάθη καί μάλιστα ἀπό τό πάθος τῆς φιλαυτίας καί τῆς ἰδιοτελοῦς ἀγάπης, ἡ ὁποία ἀληθινά ἀπομονωνώνει καί ἀποκοινωνικοποιεῖ τόν ἄνθρωπο, ἀκόμη καί ἄν αὐτός δραστηριοποιεῖται κοσμικά.

Καθαιρόμενος καί φωτιζόμενος ὁ ἀσκητής πλουτίζεται-διευρύνεται ὑπαρξιακά καί ἐνεργοποιεῖ τήν θεοποιό Θεία Χάρη, πού ἔλαβε μέ τό Ἅγιο Χρῖσμα. Αὐτή ἡ ἐνεργοποίηση ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα τήν φανέρωση τῆς κρυμμένης ἁγιότητας, τοῦ καρποῦ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὁ καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος περιλαμβάνει μεταξύ τῶν ἄλλων καί τήν ἀληθινή ἀγάπη, πού εἶναι ἡ ἀνιδιοτελής τοιαύτη. Αὐτή ἡ ἀγάπη βιώνεται ἐν τῇ παρουσίᾳ τῶν ἀνθρώπων ἀλλά καί ἐν τῇ ἀπουσίᾳ των διά τῆς ὁλόθερμης προσευχῆς τοῦ κεκαθαρμένου ἀσκητοῦ ὑπέρ αὐτῶν.

Ὁ μοναχός-ἀσκητής δέν εἶναι ἕνα ἀντικοινωνικό, ἀπομονωμένο ἀπό τούς ἀνθρώπους ὄν, ἀλλά ἕνας ἐν Χριστῷ ἀναγεννημένος ἄνθρωπος, πού κοινωνεῖ μυστικά μέ ὅλους τούς ἀνθρώπους.

Εἶναι ἕνας «στῦλος» πού βοηθεῖ-στηρίζει ὅλην τήν οἰκουμένη-ἀνθρωπότητα μέ τίς δακρύβρεχτες προσευχές του, οἱ ὁποῖες ἐκπηδοῦν ἀπό τήν ἀνιδιοτελῶς ἀγαπῶσα καί ὑπαρξιακά διευρυμένη καρδία του.

Ὅταν δέ ἡ περίσταση τό καλέσει, τότε φανερώνει αὐτήν του τήν ἀνιδιοτελή ἀγάπη καί «σωματικά», ὅπως λ.χ. ὁ Μέγας Ἀντώνιος, ὁ
Ὁποῖος, παρά τήν μεγάλη του ἡλικία, δέν δίστασε νά ἀναχωρήσει ἀπό τήν ἔρημο καί νά μεταβεῖ στήν Ἀλεξάνδρεια γιά νά ἐνισχύσει τήν πίστη τῶν Χριστιανῶν, οἱ ὁποῖοι  ἀγωνίζονταν τότε κατά τῆς ἀρειανικῆς αἵρεσης.

Τό φρόνημα καί ἡ διδασκαλία τῶν ἀσκητῶν, τῶν Μοναχῶν, τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Φιλοκαλίας, ὅπως καί ὅλων τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Πατέρων δέν εἶναι ἀντικοινωνικό ἤ ἀτομοκεντρικό, ἀλλά γνήσια Ἐκκλησιαστικό, Θεοκεντρικό καί φιλάνθρωπο.

Ἡ ὅλη προσπάθεια, ὅπως τονίζει  ἐδῶ ὁ Ἅγιος Μακάριος, στοχεύει στό νά ἐκπληρωθεῖ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ στή γῆ, ὅπως καί στόν οὐρανό. Γι’ αὐτό ἀγωνίζεται καί σ’ αὐτό μᾶς ὁδηγεῖ γράφοντας τίς φωτισμένες Πενήντα Πνευματικές Ὁμιλίες του. Κέντρο ὁ Χριστός καί ἡ ἡ ἀγάπη πρός Αὐτόν. Ἀπό αὐτήν ἐκπηδᾶ ὡς φυσική συνέπεια ἡ ἀγάπη πρός τό συνάνθρωπο. Ἡ βίωση διά τῆς ἀληθινῆς διπλῆς σταυρικῆς ἀγάπης τοῦ Μυστηρίου τῆς ἑνότητας μέ τόν Χριστό καί τόν συνάνθρωπο δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά ἡ βίωση τοῦ Μυστηρίου τῆς Ἐκκλησίας[2], ἡ βίωση τῆς ἀληθινῆς ἐν Χριστῷ κοινωνίας μέ τόν πλησίον, τῆς μόνης γνήσιας κοινωνικότητας.

 Σ’ αὐτό στοχεύει ὅλος ὁ Πνευματικός ἀγώνας. Κάθε τί πού προάγει τήν ἑνότητα μέ τόν Χριστό καί τόν συνάνθρωπο, δηλαδή κάθε τί πού συμβάλλει στήν Ἐκκλησιαστική ἑνότητα υἱοθετεῖται ὡς πράξη καί θεωρία ἀπό τόν Ἅγιο Μακάριο καί ὅλους τούς Ἁγίους Πατέρας. Κάθε τι πού ἀπομακρύνει ἀπό αὐτήν τήν ἑνότητα ἀπορρίπτεται.

Οἱ ἀρετές, οἱ ἀσκητικοί ἀγῶνες προβάλλονται ἀπό τούς Πατέρες τῶν Φιλοκαλικῶν κειμένων ὄχι ὡς αὐτοσκοπός, ἀλλ’ ὡς μέσον γιά τήν ἐπίτευξη αὐτῆς τῆς ἐν τῆ Ἐκκλησίᾳ ἑνότητας καί κοινωνίας.

Τά πάθη, οἱ ἁμαρτίες ἀπορρίπτονται διότι ἀπομακρύνουν ἀπό αὐτήν κοινωνία καί ἑνότητα, μέ τόν Χριστό καί τόν πλησίον καί ἑπομένως ἀποεκκλησιαστικοποιοῦν-ἀποκοινωνικοποιοῦν τόν ἄνθρωπο.

Ἡ ὅλη προσπάθεια τοῦ Ἁγίου Μακαρίου, ὅπως προκύπτει ἀπό τήν ἀνωτέρω προτροπή του στοχεύει στό νά μᾶς ὠθήσει στή βίωση τοῦ Μυστηρίου τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς ἀληθινῆς κοινωνικότητας.

Θέλει νά μᾶς ἐμπνεύσει ὥστε νά ζοῦμε ὅλοι ὡς «ἀλλήλων μέλη», μέ τήν συνείδηση ὅτι ὁ ἄλλος εἶναι «σάρξ ἐκ τῆς σαρκός μας». Μᾶς ἐπισημαίνει τήν ἀνάγκη νά γίνουμε «ὅλοι ἕνα» σύμφωνα μέ τόν ἐκπεφρασμένο στήν Ἀρχιερατική προσευχή πόθο τοῦ Κυρίου μας.

Μόνο ἐντός τῆς Ἐκκλησίας εἶναι δυνατόν νά ζήσουμε αὐτήν τήν ἑνότητα. Τότε καί μόνον τότε βιώνουμε τήν χαρά-πρόοδο τοῦ ἄλλου καθώς καί τήν ζημία τοῦ ἄλλου ὡς δική μας ἀντιστοίχως.

  Ὁ Ἅγιος Μακάριος, ὅπως καί ὅλοι οἱ Ἅγιοι Πατέρες, τῶν ὁποίων τά κείμενα μελετοῦμε στήν Φιλοκαλία, δέν μᾶς διδάσκουν μία «ἀτομική πνευματικότητα», πού ἀπομονώνει τόν πνευματικό ἀγωνιστή ἀπό τόν πλησίον, ἤ ἀπό τό κοινωνικό σύνολο καί τήν Ἐκκλησία. Ἀντίθετα στόχος τους εἶναι ἡ καλλιέργεια μιᾶς πνευματικότητας πού ἑνοποιεῖ, κάνει τόν ἄνθρωπο νά νιώθει «ἕνα» μέ τόν Χριστό καί μέ ὅλους διά τῆς ἐν Χριστῷ ἀγάπης. Κάνει τόν ἄνθρωπο νά ἀγωνίζεται ὄχι ἐγωκεντρικά καί ἠθικιστικά, ἀλλά ὡς μέλος τοῦ μυστηριακοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ καί ὡς μέλος τῶν ἄλλων.

Ὁ ἀγώνας του δέν εἶναι γιά τόν ἑαυτό του, ἀλλά γιά τόν Χριστό καί τούς ἄλλους. Βοηθώντας τούς ἄλλους ἔχει τήν πλήρη πεποίθηση ὅτι βοηθᾶ τόν ἑαυτό του, ἀφοῦ ὁ «ἄλλος» εἶναι αὐτός ὁ ἴδιος καί ὁ «ἑαυτός» του εἶναι ὁ ἄλλος.

Βιώνει τότε τήν ἐν Χριστῷ καί τήν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ καί μόνῳ ἐν αὐτῇ κατορθουμένῃ ἀληθινή κοινωνία, κοινωνικότητα καί ἑνότητα.

Εἴθε, μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, αὐτήν τήν γνήσια ἐν Χριστῷ κοινωνία καί ἑνότητα νά τήν βιώσουμε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἐπί τῆς γῆς γιά νά ἐκπληρώνεται τό θέλημα τοῦ Θεοῦ σ’ αὐτήν, ὅπως καί στόν οὐρανό. Ἀμήν!

ΤΩ ΔΕ  ΤΡΙΑΔΙΚῼ ΘΕῼ ΔΟΞΑ ΠΑΝΤΟΤΕ ΝΥΝ ΚΑΙ ΑΕΙ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΑΣ ΑΜΗΝ!

Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης

http://Hristospanagia3. Blogspot.com

---

[1] Ἁγίου Μακαρίου τοῦ Αἰγυπτίου, Παράφρασις Συμεών τοῦ Μεταφραστοῦ εἰς ρν κεφάλαια, εἰς τούς Πεντήκοντα λόγους τοῦ Ἁγίου Μακαρίου τοῦ Αἰγυπτίου, Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν Νηπτικῶν, Μετάφραση Ἀντώνιος Γαλίτης, Τόμος Γ΄, Ἐκδόσεις Τό Περιβόλι τῆς Παναγίας.

Τό πρωτότυπο κείμενο: κζ΄. Τότε γίνεται τό τοῦ Θεοῦ θέλημα ὡς ἐν οὐρανῷ καί ἐπί τῆς γῆς (Πρβλ. Ματθ. στ΄, 10), ὅταν μή ὥσπερ εἴρηται, ἀλλήλων κατεπαιρώμεθα· ὅταν μή μόνον ζήλου χωρίς, ἀλλά καί μετά ἁπλότητος, ἐν μετοχῇ καί ἀγάπης, εἰρήνης τε καί χαρᾶς συνημμένοι ὦμεν ἀλλήλεοις, τήν τοῦ πλησίον προκοπήν ἰδίαν, ὡς δέον, καί τήν ἐκείνου ὑστέρησιν ζημίαν ἑαυτῶν λογιζόμενοι. (Ἁγίου Μακαρίου τοῦ Αἰγυπτίου, Παράφρασις Συμεών τοῦ Μεταφραστοῦ εἰς ρν κεφάλαια, εἰς τούς Πεντήκοντα λόγους τοῦ Ἁγίου Μακαρίου τοῦ Αἰγυπτίου Φιλοκαλία, τόμος Γ΄, σελ. 180, ἐκδ. Ἀστέρος).

[2] Βλ. τήν σχετική μας μελέτη: Ἱερομονάχου Σάββα Ἁγιορείτου, Τό Μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας κατά τόν Ὅσιο Γέροντα Πορφύριο, Μεταπτυχιακή διατριβή.