«Γιά τό ὅτι πρέπει νά μεμφόμαστε τόν ἑαυτό μας» μέρος α΄

Ζ΄ Διδασκαλία

ΓΙΑ ΤΟ ΟΤΙ ΠΡEΠΕΙ ΝΑ ΜΕΜΦΟΜΑΣΤΕ

ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ

Ἀββᾶ Δωροθέου ἔργα ἀσκητικά

Ἄς ἐρευνήσουμε, ἀδελφοί μου, νά βροῦμε ποιός εἶναι ὁ λόγος πού μερικές φορές ἀκούει κανείς ἕνα προσβλητικό λόγο καί τόν ξεπερνάει χωρίς νά ταραχθεῖ, σάν νά μήν ἄκουσε σχεδόν τίποτα, ἐνῶ ἄλλοτε μέ τόν ἴδιο λόγο, ἀμέσως ταράζεται. Ποιά εἶναι ἡ αἰτία μιᾶς τέτοιας διαφορᾶς; Ἐγώ βλέπω ὅτι ἔχει μέν πολλές αἰτίες, μιά ὅμως εἶναι ἡ μητέρα, θά λέγαμε, πού γεννάει ὅλες τίς ἄλλες. Καί ἐξηγῶ πῶς ἀκριβῶς. Πρῶτα – πρῶτα συμβαίνει πολλές φορές νά προσεύχεται κανείς λέγοντας τήν εὐχή ἤ νά κάνει νοερή πνευματική μελέτη καί βρίσκεται, θά λέγαμε, σέ εἰρηνική ψυχική κατάσταση καί σηκώνει τόν ἀδελφό καί ξεπερνάει τά λόγια του χωρίς ταραχή. Ἄλλοτε δέ συμβαίνει νά ἔχει κανείς συναισθηματική προσκόλληση σέ κάποιον ἄλλο καί γι᾿ αὐτό σηκώνει ὅλες τίς δυσκολίες πού τοῦ προξενεῖ χωρίς νά θλίβεται.

Πάλι συμβαίνει νά ἔχει κανείς τόσο πολύ κακή ἰδέα γιά κάποιον πού θέλει κάποτε νά τόν προσβάλλει καί ἐπειδή δέν τόν ὑπολογίζει σάν ἄνθρωπο, οὔτε κἄν καταδέχεται νά μιλήσει γι᾿ αὐτόν οὔτε γιά αὐτά πού λέει καί κάνει.

Καί σᾶς ἀναφέρω ἕνα σχετικό γεγονός γιά νά θαυμάσετε. Ζοῦσε ἕνας ἀδελφός στό κοινόβιο, πρίν ἐγώ φύγω ἀπό ἐκεῖ, καί τόν παρατηροῦσα ὅτι ποτέ δέν ταρασσόταν οὔτε στενοχωριόταν μέ κανέναν, ἄν καί εἶδα πολλούς ἀδελφούς νά τόν βρίζουν μέ διάφορους τρόπους καί νά τόν προκαλοῦν. Ἀλλ᾿ ὁ νεώτερος ἐκεῖνος σήκωνε μέ τέτοιον τρόπο ὅσα δεχόταν ἀπό τόν καθένα τους, σάν νά μήν τόν ἐνοχλοῦσε κανείς.
Ἐγώ λοιπόν πάντοτε θαύμαζα τήν τόσο μεγάλη ἀνεξικακία του καί ἐπιθυμοῦσα νά μάθω πῶς ἀπέκτησε αὐτήν τήν ἀρετή. Καί τόν παίρνω μιά φορά, ἰδιαίτερα, καί τοῦ βάζω μετάνοια, παρακαλώντας τον νά μοῦ πεῖ, ποιό λογισμό ἔχει πάντοτε στήν καρδιά του, ὅταν τόν βρίζει κάποιος ἤ τόν κάνει νά ὑποφέρει, καί δείχνει τόσο μεγάλη μακροθυμία. Αὐτός δέ μοῦ ἀπάντησε, μέ φυσική ἁπλότητα καί ἀνεπιτήδευτο τρόπο, καί μοῦ εἶπε: «Συνηθίζω νά φυλάγομαι ἀπ᾿ αὐτούς τούς βρομερούς ἀνθρώπους καί δέχομαι ὅσα μοῦ κάνουν, ὅπως ἀκριβῶς δέχονται τά δυνατά καί γεροδεμένα σκυλιά τά βασανιστήρια ἀπό τά τυραννικά ἀφεντικά τους». Ὅταν ἄκουσα αὐτήν τήν ἀπάντηση ἔσκυψα τό κεφάλι μου καί εἶπα μέ τό λογισμό μου. Βρῆκε τό δρόμο του ὁ ἀδελφός! Καί ἀφοῦ σταυροκοπήθηκα ἔφυγα παρακαλώντας τό Θεό νά σκεπάζει κι αὐτόν καί ἐμένα.

Ὥστε συμβαίνει ὅπως εἶπα, καί ἀπό περιφρόνηση νά μήν ταραχτεῖ κάποιος. Αὐτό ὅμως εἶναι φανερή καταστροφή. Τό νά ταράζεται ὅμως κάποιος μέ τόν ἀδελφό του πού τόν στεναχωρεῖ συμβαίνει ἤ γιατί δέν βρίσκεται ἐκείνη τήν ὥρα σέ καλή ψυχική κατάσταση, ἤ γιατί τρέφει γι᾿ αὐτόν κάποια ἀντιπάθεια. Ὑπάρχουν βέβαια καί πολλές ἄλλες αἰτίες πού τό προκαλοῦν αὐτό καί πού ἔχουν ἤδη ἀναφερθεῖ μέ πολλούς τρόπους. Ἄν ὅμως θέλουμε νά μιλήσουμε μέ ἀκρίβεια, ἡ αἰτία κάθε ταραχῆς εἶναι τό ὅτι δέν ἔχουμε συνηθίσει νά βλέπουμε τίς ἁμαρτίες μας καί νά κλαῖμε γι᾿ αὐτές. Γι᾿ αὐτό νιώθουμε ὅλη αὐτή τήν κατάθλιψη. Γι᾿ αὐτό δέν βρίσκουμε ποτέ ἀνάπαυση. Δέν εἶναι δέ παράξενο τό ὅτι ἀκοῦμε ἀπό ὅλους τούς ἁγίους ὅτι δέν ὑπάρχει ἄλλη ὁδός ἐκτός ἀπ᾿ αὐτήν¹ καί βλέπουμε ἀπ᾿ ὅσους ἀκολούθησαν ἄλλο δρόμο δέν βρῆκαν ἀνάπαυση. Καί περιμένουμε ἐμεῖς νά βροῦμε ἀνάπαυση ἤ νά κρατηθοῦμε στό σωστό δρόμο, χωρίς νά συνηθίσουμε νά κατηγοροῦμε τόν ἑαυτό μας; Πράγματι, ἀκόμα καί ἄν ὁ ἄνθρωπος πετύχει πολλά πνευματικά κατορθώματα, δέν ἐργαστεῖ ὅμως αὐτό τό ἔργο τῆς αὐτομεμψίας, δέν θά σταματήσει ποτέ νά στενοχωρεῖ καί νά στενοχωριέται καί νά χάσει ὅλους τούς κόπους του.

Ποιά δέ χαρά, ποιά ἀνάπαυση δέν θά ἔχει ὅπου καί ἄν πάει, ὅπως ἀκριβῶς εἶπε καί ὁ ἀββάς Ποιμήν², ἐκεῖνος πού μέμφεται τόν ἑαυτό του; Γιατί ἄν τοῦ συμβεῖ κάποια ζημιά ἤ κάποια ἀτίμωση εἴτε ὁποιαδήποτε ἄλλη στενοχώρια, προλαβαίνει καί θεωρεῖ τόν ἑαυτό του σάν ἄξιο τοῦ κακοῦ καί ποτέ δέν ταράζεται. Ὑπάρχει μεγαλύτερη ἀνάπαυση ἀπ᾿ αὐτή;

Ἀλλά μπορεῖ νά πεῖ κάποιος: «Καί ἄν μέ στενοχωρεῖ ὁ ἀδελφός καί ψάξω μέσα μου καί βρῶ ὅτι δέν τοῦ ἔδωσα καμιά ἀφορμή, πῶς μπορῶ νά κατηγορήσω τόν ἑαυτό μου»; Πραγματικά, ἄν ἐξετάσει κανείς τόν ἑαυτόν του μέ φόβο Θεοῦ, θά βρεῖ ὅτι ὁπωσδήποτε ἔδωσε ἀφορμή εἴτε μέ λόγο, εἴτε μέ ἔργο, εἴτε μέ κάποια κίνηση. Καί ἄν ἀκόμα βλέπει, ὅπως λέει, ὅτι ὁ ἴδιος δέν ἔδωσε καμιά ἀπολύτως τέτοια ἀφορμή στή συγκεκριμένη περίπτωση, πιθανόν νά τόν στενοχώρησε κάποια ἄλλη φορά ἤ γιά τό ἴδιο θέμα ἤ γιά κάτι ἄλλο, ἤ κάποιον ἄλλο ἀδελφό νά στενοχώρησε καί ἔπρεπε γι᾿ αὐτό νά ὑποφέρει, ἤ πολλές φορές καί γιά κάποια ἄλλη ἁμαρτία. Ὥστε ἄν, ὅπως εἶπα, μέ φόβο Θεοῦ ἀξετάσει κανείς τόν ἑαυτόν του καί ψηλαφήσει τή συνείδησή του μέ ἀκρίβεια, θά βρεῖ ὁπωσδήποτε ὅτι εἶναι ἔνοχος.

Ἀλλες φορές πάλι βλέπει κανείς τόν ἑαυτόν του νά παραμένει ἥσυχος καί εἰρηνικός. Ὅταν ὅμως τοῦ πεῖ ὁ ἀδελφός κάποιο λυπηρό λόγο, ταράζεται καί γι᾿ αὐτό νομίζει ὅτι δικαιολογημένα στενοχωριέται μαζί του λέγοντας ὅτι: «Ἄν δέν ἐρχόταν νά μοῦ μιλήσει καί νά μέ ταράξει, δέν θά ἔπεφτα στήν ἁμαρτία». Καί τοῦτο δέν εἶναι μόνον αὐταπάτη, ἀλλά εἶναι καί παραλογισμός. Γιατί μήπως αὐτός πού τοῦ εἶπε τή βαριά φράση τοῦ ἔβαλε στήν ψυχή του καί τό πάθος; Τοῦ ἔδειξε τό πάθος πού βρισκόταν μέσα του γιά νά μετανοήσει, ἄν θέλει, γι᾿ αὐτό. Γιατί αὐτός μοιάζει μέ ἐκλεκτό ψωμί, πού ἐξωτερικά ἔχει πολύ καλή ἐμφάνιση, ὅταν ὅμως τό κόψει κανείς, τότε φαίνεται ἡ μούχλα του. Ἔτσι καί αὐτός καθότανε εἰρηνικός, καθώς νόμιζε, εἶχε ὅμως μέσα του τό πάθος καί δέν τό ἤξερε. Μιά κουβέντα τοῦ εἶπε ὁ ἀδελφός του καί ἔβγαλε τή βρωμιά πού βρισκόταν κρυμμένη μέσα του. Ἄν, λοιπόν θέλει νά βρεῖ ἔλεος, νά μετανοήσει, νά εὐχαριστεῖ μᾶλλον τόν ἀδελφό, γιατί μ᾿ αὐτόν, τόν τρόπο τοῦ προξένησε τόσο μεγάλη ὠφέλεια.

Γιατί κάθε ἀγωνιστή δέν τόν καταβάλλουν καί δέν τόν ἐπηρεάζουν στό ἴδιο μέτρο πάντοτε οἱ πειρασμοί, ἀλλά ὅσο προοδεύει στήν πνευματική ζωή, τόσο ἐλαφρότεροι τοῦ φαίνονται. Γιατί ὅσο προοδεύει ἡ ψυχή, τόσο δυναμώνει καί μπορεῖ νά βαστάζει ὅσα τή βρίσκουν. Ὅπως ἀκριβῶς, ἄν ἕνα ζῶο εἶναι γερό καί τοῦ φορτώσει κανείς βαρύ φόρτωμα, τό σηκώνει εὔκολα. Καί ἄν ἀκόμα τύχει καί σκοντάψει, ἀμέσως σηκώνεται καί δέν καταλαβαίνει σχεδόν καθόλου ὅτι σκόνταψε. Ἄν ὅμως εἶναι ἀσθενικό καί ἀδύνατο ζῶο, τότε καί τό παραμικρό τό γονατίζει. Καί ἄν τύχει νά πέσει ἔχει ἀνάγκη ἀπό πολλή βοήθεια γιά νά σηκωθεῖ. Τό ἴδιο συμβαίνει καί μέ τήν ψυχή. Ὅσο ἁμαρτάνει, ταλαιπωρεῖται ἀπό τήν ἴδια τήν ἁμαρτία. Γιατί ἡ ἁμαρτία ἔχει τήν ἰδιότητα νά ταλαιπωρεῖ καί νά φθείρει αὐτόν πού τή διαπράττει. Ἐπομένως, ὅ,τιδήποτε καί ἄν συμβεῖ, τόν καταπονεῖ. Ὅταν ὅμως προκόψει ὁ ἄνθρωπος, ξεπερνάει διαρκῶς εὐκολότερα ὅλα ἐκεῖνα πού τόν κούραζαν κάποτε. Ὥστε τό νά θεωροῦμε αἴτιο γιά ὅσα μᾶς συμβαίνουν τόν ἑαυτό μας καί κανέναν ἄλλο, μᾶς εὐεργετεῖ πάρα πολύ καί μᾶς βοηθάει νά προκόψουμε καί μᾶς ἀναπαύει. Καί πολύ περισσότερο μᾶς βοηθάει τό νά πιστεύουμε ὅτι τίποτα δέν παραχωρεῖται νά μᾶς συμβεῖ χωρίς νά εἶναι κάτω ἀπό τήν Θεία Πρόνοια.

συνεχίζεται...

Τῷ Θεῷ πρέπει κάθε δόξα τιμή καί προσκύνηση,
τώρα καί πάντοτε καί στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων.
Ἀμήν!

Ἀπό τό βιβλίο: «Ἀββᾶ Δωροθέου ἔργα ἀσκητικά» (Ζ΄ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ σελ. 205-211)

Ἐκδόσεις «ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ»,

Ἱερά Μ. Τιμίου Προδρόμου Καρέα

1«Ὁ μακάριος Θεόφιλος ὁ ἀρχιεπίσκοπος παρέβαλε ποτέ εἰς τό ὅρος τῆς Νιτρίας· καί ἦλθεν ὁ ἀββᾶς τοῦ ὄρους πρός αὐτόν. Καί λέγει αὐτῷ ὁ ἀρχιεπίσκοπος· Τί εὖρες ἐν τῇ ὁδῷ ταύτη πλέον Πάτερ; λέγει αὐτῷ ὁ γέρον· τό αἰτιᾶσθαι καί μέμφεσθαι ἑαυτόν πάντοτε. Λέγει αὐτῷ ὁ ἀββᾶς Θεόφιλος· Ἄλλη ὁδός οὐκ ἔστιν, εἰ μή αὕτη». (Ἀβ. Ποιμ. P.G. 65, 356B).

2«Εἶπεν ὁ Ἀββᾶς Ποιμήν, ὅτι εἶπεν ὁ μακάριος Ἀββᾶς Ἀντώνιος, ὅτι: Ἡ μεγάλη δυναστεία τοῦ ἀνθρώπου ἐστίν, ἵνα ἐπάνω αὐτοῦ βάλη τό ἴδιον σφάλμα ἐνώπιον Κυρίου, καί προσδοκήση πειρασμόν ἕως ἐσχάτης ἀναπνοῆς». (Ἀβ. Ποιμήν P.G. 65, 353).