«Ὅς δ᾿ ἄν ποιήσῃ καί διδάξῃ»[1], ὅποιος δηλαδή θά ποιήσει καί θά διδάξει, αὐτός θά κληθεῖ μέγας στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Καί τέτοιοι ἀνεδείχθησαν, ἀγαπητοί ἀδελφοί, οἱ Ἅγιοι Πατέρες, οἱ ὁποῖοι ἐξεπλήρωσαν ὅλες τίς ἐντολές. Ἐποίησαν ὅλες τίς ἐντολές, καί μάλιστα τίς δύο κορυφαῖες, πού οὐσιαστικά εἶναι μία ἀλλά διπλή, ἡ ἐντολή τῆς ἀγάπης∙ τῆς ἀγάπης πρός τόν Θεό καί τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον. Καί πῶς ἐξεπλήρωσαν αὐτή τήν διπλή ἐντολή; Μέ τό νά καθαρισθοῦν ἀπό τά πάθη καί ἔτσι νά γίνουνε δοχεῖα κατάλληλα τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ. Γιατί ἄν κανείς δέν καθαρισθεῖ, δέν μπορεῖ νά φωτιστεῖ, ὅπως μᾶς λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες. Θά πρέπει νά ἀδειάσει ὁ ἄνθρωπος ἀπό τήν βρωμερά ὕλη τῶν παθῶν, τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου, καί ἔτσι νά δεχθεῖ τόν καινό ἄνθρωπο καί νά γίνει καινή (καινούρια) κτίσις. Καί μόνο ἔτσι μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά γίνει καινούριος καί νά γίνει κι αὐτός «φῶς τοῦ κόσμου»[2], ὅπως εἶπε ὁ Κύριος εἰς τούς Ἀποστόλους, γιατί δέχθηκαν τό φῶς τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖο εἶναι τό μόνο ἀληθινό φῶς, καί ἔτσι ἐφώτισαν κι αὐτοί μέ αὐτό τό φῶς τοῦ Χριστοῦ ὅλη τήν οἰκουμένη.
Πῶς μπορεῖ ὅμως κανείς νά καθαρισθεῖ; Θά μᾶς ποῦνε οἱ Ἅγιοι Πατέρες ὅτι γιά νά μπορέσει κανείς ν’ ἀρχίσει νά καθαρίζεται, πρέπει νά ἡσυχάσει. Λέει ὁ Μέγας Βασίλειος, ὅτι «ἡ ἡσυχία εἶναι ἀρχή τῆς καθάρσεως»[3]. Καί ὁ Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Ἀσκητής στό σύγγραμμά του «Περί τῶν οἰομένων ἐξ ἔργων δικαιοῦσθαι»[4], δηλαδή στό σύγγραμμά του πού ὑπάρχει στή Φιλοκαλία καί ἔχει αὐτό τόν τίτλο: Γιά τούς ἀνθρώπους πού νομίζουν ὅτι θά δικαιωθοῦν ἀπό τά ἔργα τους καί πού λένε ὅτι ἐγώ κάνω καλές πράξεις καί ἐλεημοσύνες καί εἶμαι ἄνθρωπος τῆς Ἐκκλησίας καί πηγαίνω στήν ἐκκλησία καί ἀνάβω τό κερί μου.. γι’ αὐτούς γράφει ὁ Ἅγιος καί λέγει, ὅτι δέν πρέπει νά ἔχουμε αὐτή τήν πλανεμένη θέση, ὅτι θά σωθοῦμε ἀπό τά ἔργα μας. Δέν μᾶς σώζουν τά ἔργα μας, ὅσο καλά κι ἄν εἶναι ἤ μαρτυροῦν οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι ὅτι εἶναι. Μᾶς σώζει ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ καί μᾶς σώζει δωρεάν. Δέν μπορεῖ νά κάνει τίποτα ὁ ἄνθρωπος πού νά δώσει ὡς ἀντάλλαγμα αὐτῆς τῆς Χάρης. Μπορεῖ μόνο νά καταθέσει τόν ἑαυτό του, τό αὐτεξούσιό του, τήν ἐλευθερία του, τό εἶναι του στόν Θεό καί νά παραδώσει ἔτσι τήν ἐλεύθερη βούλησή του στόν Θεό καί ἔτσι νά δεχθεῖ τήν κάθαρση ἀπό τόν Θεό, νά ἑτοιμαστεῖ ἀπό τόν Θεό νά γίνει σκεῦος κατάλληλο γιά νά δεχθεῖ τόν Θεό καί νά γίνει κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ.
Λέγει ὁ Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Ἀσκητής, ὅτι ὁ Θεός «τήν ἑαυτοῦ ἐμφάνειαν ἐν ταῖς ἐντολαῖς ἐνέκρυψε»[5]. Ὁ Θεός ἔκρυψε τήν παρουσία Του καί τήν φανέρωσή Του τήν ἐπιφύλαξε σ’ αὐτούς οἱ ὁποῖοι τηροῦν τίς ἐντολές Του. Γιατί Αὐτός μᾶς εἶπε: «ὁ ἀγαπῶν με τάς ἐντολάς μου τηρήσει καί ἀγαπηθήσεται ὑπό τοῦ πατρός μου, κἀγώ ἀγαπήσω αὐτόν καί ἐμφανίσω αὐτῷ ἐμαυτόν»[6]. Ἐκεῖνος πού Μέ ἀγαπᾶ, θά τηρήσει τίς ἐντολές Μου καί θά ἀγαπηθεῖ ἀπό τόν Πατέρα Μου, καί Ἐγώ θά τόν ἀγαπήσω καί θά ἐμφανίσω τόν ἑυατό Μου σ’ αὐτόν.
Ἄρα, θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος ν΄ ἀγαπήσει τόν Θεό. Καί πῶς μπορεῖ κανείς ν΄ ἀγαπήσει τόν Θεό καί ἔτσι νά ἐκπληρώσει τήν πρώτη καί σπουδαιότερη καί περιεκτικότερη ὅλων τῶν ἐντολῶν ἐντολή; Μᾶς λέει στή συνέχεια, ὅτι «αὐτή ἡ ἑντολή», ἡ ὁποία εἶναι συνυφασμένη μέ τήν ἐντολή τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον, καί «εἶναι ἡ περιεκτικοτάτη ἐντολή, αὐτή συνίσταται ἐκ τῆς τῶν ὑλῶν ἀποχῆς καί τῆς τῶν λογισμῶν ἡσυχίας»[7]. Αὐτή ἡ ἑντολή μπορεῖ νά συντελεστεῖ καί ἔχει ὡς ἀναγκαῖα καί ἀπαραίτητα στοιχεῖα καί συστατικά δύο πράγματα: τήν ἀποχή ἀπό τά ὑλικά πράγματα καί τήν ἡσυχία τῶν λογισμῶν. Δηλαδή, λέει ὁ Ἅγιος, τήν ἀποχή ἀπό ὅλα τά περιττά καί τήν μή προσκόλληση σέ τίποτε ἀπό τά ὑλικά. Καί ἀκόμα ἐννοεῖ τήν ἡσυχία τῶν λογισμῶν. Δηλαδή ὁ ἄνθρωπος νά μήν ἔχει καμία μέσα του ταραχή. Νά ἔχει λογισμό ἤρεμο, νά ἔχει λογισμούς καθαρούς καί μέσα στήν καρδιά του νά μήν ἔχει ἐν τέλει κανέναν λογισμό παρά μόνο ἕναν, τόν λογισμό τῆς ἀγάπης πρός τόν Θεό καί τήν διαρκή μνήμη τοῦ Θεοῦ. Καί μέσα σ’ αὐτή τήν ἀγάπη θά ἔχει καί τήν ἀγάπη ὅλων τῶν ἀνθρώπων.
Αὐτή εἶναι ἡ ἀναγκαιοτάτη ἀρετή, ἡ ἡσυχία∙ τήν ὁποία πρέπει νά ἐπιδιώξει ὁ ἄνθρωπος ὡς ἀναγκαία προϋπόθεση γιά νά ἐπιτύχει αὐτή τήν περιεκτικοτάτη ἐντολή τῆς ἀγάπης πρός τόν Θεό. Τήν λέμε περιεκτικοτάτη γιατί περιέχει μέσα της αὐτή ἡ ἐντολή τῆς ἀγάπης πρός τόν Θεό ὅλες τίς ἄλλες ἐντολές. Ἄν ἀγαπᾶ κανείς τόν Θεό, θά ἀγαπᾶ καί τά παιδιά τοῦ Θεοῦ, ὅλους τούς ἀνθρώπους. Θά εἶναι ταπεινός, γιατί αὐτόν πού ἀγαπάει θά τόν βάζει πρῶτο καί αὐτός θά ἕπεται. Θά εἶναι πράος καί συγχωρητικός, γιατί αὐτόν πού ἀγαπάει θά τοῦ βρίσκει πάντοτε ἐλαφρυντικά καί αἰτίες γιά νά τόν συγχωρεῖ κ.ο.κ. Ἔχοντας αὐτή τήν ἀγάπη τήν διπλή, τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό καί τήν, συνυφασμένη ὅπως εἴπαμε μ’ αὐτήν, ἀγάπη πρός τόν πλησίον, μετά θά κατορθώνει ὁ ἄνθρωπος ὅλες τίς ἀρετές, καί τήν ἀδιάλειπτη προσευχή καί λατρεία τοῦ Θεοῦ, γιά τήν ὁποία πλαστήκαμε καί ὅπως εἴπαμε καί τίς ἄλλες ἐντολές πού σχετίζονται μέ τόν Θεό καί τόν πλησίον.
Χρειάζεται ὅμως ὁπωσδήποτε νά ἐπιδιώξει αὐτή τήν ἡσυχία, τήν ἡσυχία τῶν λογισμῶν. Καί πῶς μπορεῖ νά γίνει αὐτό; Μέ τό δόσιμο στόν Θεό, μέ τό ἄφημα στόν Θεό. Αὐτό εἶναι ἕνα πρῶτο βασικό στοιχεῖο τοῦ σωστοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνος. Ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν ἀφεθεῖ στόν Θεό, κατά τό «ἑαυτούς καί ἀλλήλους καί πᾶσαν τήν ζωήν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα», δέν μπορεῖ νά ξεφύγει ἀπό τά διάφορα ἄγχη τῆς καθημερινότητας. Ὅλη αὐτή ἡ δαιμονική κατάσταση, ἡ ἀγχοτική κατάσταση, ἡ φοβική κατάσταση τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου ὀφείλεται στήν ὀλιγοπιστία του, στήν ἀπιστία του, στήν ἔλλειψη ἐμπιστοσύνης δηλαδή στόν Θεό, στήν Θεία Πρόνοια. Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος δέν ἀφήνεται στήν Πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ἀλλά στηρίζεται στά μπράτσα του, στίς γνώσεις του, στίς διανοητικές του καί τίς σωματικές του δυνάμεις, στίς ἐφευρέσεις του, στήν τεχνολογία, στήν ἐπιστήμη καί ὄχι στόν Θεό. Γι’ αὐτό καί γεμίζει μέ ἄγχος καί ἀνασφάλειες καί φοβίες. Καί ἔτσι δέν μπορεῖ ποτέ νά ἔχει εἰρήνη λογισμῶν.
Ἐπίσης, βοηθάει πάρα πολύ ἡ ἐξωτερική ἡσυχία γιά νά μπορέσει ὁ ἄνθρωπος νά ἐπιτύχει καί τήν ἐσωτερική ἡσυχία.
Ἀκόμα θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά καταστέλλει τά διάφορα πάθη του, τά πάθη τοῦ θυμικοῦ καί τοῦ ἐπιθυμητικοῦ∙ νά χαλιναγωγεῖ τόν θυμό του, νά ἀσκεῖται στήν πραότητα, στήν ἀνεξικακία, στή συγχωρητικότητα, στήν ἀγάπη, ὄχι μόνο γι’ αὐτούς πού τόν ἀγαποῦν, ἀλλά καί γι’ αὐτούς πού δέν τόν ἀγαποῦν, πού εἶναι ἀδιάφοροι ἀπέναντί του ἤ καί ἐχθρικοί. Ἄν δέν ἀσκήσει αὐτές τίς ἀρετές, δέν μπορεῖ νά ἔχει ἐσωτερική ἡσυχία, ἡσυχία στούς λογισμούς του. Πάντοτε θά ἔχει λογισμούς ἐναντίον τῶν ἄλλων, λύπης, μνησικακίας, ἐκδικητικότητας καί πολλούς ἄλλους οἱ ὁποῖοι σχετίζονται μέ αὐτούς∙ ἀκόμα καί λογισμούς ζήλειας, φθόνου καί χαιρεκακίας καί πλῆθος ἄλλων λογισμῶν, πού λίγο ὡς πολύ εἶναι γνωστοί σέ ὅλους μας.
Θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά χαλιναγωγεῖ καί τό ἐπιθυμητικό του, ὄχι μόνο τό θυμικό, καί νά μήν ἔχει καμιά ἐπιθυμία παρά μόνο μία, νά θέλει νά ἀρέσει στόν Θεό. Νά μήν ἐπιθυμεῖ τήν ὕλη, τήν πολυτέλεια, τήν σωματική ἄνεση, τά χρήματα καί νά μήν ἔχει καμιά προσκόλληση σέ ὅλα αὐτά. Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος εἶναι δοσμένος σ’ αὐτά. Κυνηγάει τά χρήματα∙ νομίζει ὅτι μέσω αὐτῶν θά πετύχει τήν χαρά καί τήν εὐτυχία. Κυνηγάει ἀκόμα τήν δόξα τοῦ κόσμου, τήν κοινωνική καταξίωση, καί πάλι εἶναι γεμάτος ἄγχος καί ἀνασφάλειες. Ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν καθαριστεῖ ἀπ’ ὅλα αὐτά, ἄν δέν καθαριστεῖ ἀπό τόν θυμό, ἀπό τήν ἐπιθυμία, ἀπό τήν αὐτοπεποίθηση, ἀπό τόν ἐγωισμό, ἀπό τήν ἐπιθυμία γιά αὐτάρκεια καί τό αἴσθημα τῆς αὐτάρκειας, ἄν δέν καθαριστεῖ ἀπό τήν ὑψηλοφροσύνη, δέν μπορεῖ νά ἔχει εἰρήνη λογισμῶν, ἐσωτερική εἰρήνη.
Ἄν δέν πολεμήσει ἐπίσης τήν ἀμέλεια, τήν ἀκηδεία, τήν ἀδιαφορία γιά τή σωτηρία του καί δέν πολεμήσει τά διάφορα ἁμαρτήματα καί πάθη, ὄχι μόνο αὐτά πού σχετίζονται μέ τήν πράξη, αὐτά δηλαδή τά κακά πού πρέπει νά ἀποφεύγει καί πολλές φορές δυστυχῶς δέν ἀποφεύγει, ἀλλά ἀκόμα πρέπει νά φροντίσει νά ἐξαλείψει καί τά ἁμαρτήματα πού λέγονται τῆς ἐλλείψεως. Δηλαδή νά πολεμήσει τήν ἀδιαφορία πού τόν κατατρέχει γιά τόν πλησίον, τήν ἀδιαφορία γιά τό κοινωνικό σύνολο, γιά τήν Ἐκκλησία, γιά τά πράγματα τῆς Ἐκκλησίας, γιά τήν πίστη, γιά τήν ἠθική, αὐτά ἀκριβῶς πού πολέμησαν καί οἱ Ἅγιοι Πατέρες στόν ἑαυτό τους καί ἔτσι ἀναδείχθηκαν πραγματικά Ἅγιοι Πατέρες. Ἀγωνίστηκαν γιά νά φυλάξουν τήν πίστη ἀκέραιη, τήν πίστη καί στό ἐπίπεδο τοῦ δόγματος ἀλλά καί ἐπίσης καί στό ἐπίπεδο τοῦ ἤθους. Δηλαδή τήν ὀρθή ἀντίληψη καί γιά τόν Χριστό μας, γιά τήν Ἁγία Τριάδα, αὐτό πού λέμε Ὀρθοδοξία, ἀλλά καί τήν ὀρθή ἀντίληψη γιά τήν ζωή, γι’ αὐτό πού λέμε ἦθος, ἠθική, γιά τό τί εἶναι -γιά παράδειγμα- ἡ σαρκική ἁμαρτία, πού δυστυχῶς σήμερα πολλοί τήν ἔχουν ἀμνηστεύσει∙ γιά τό ὅτι εἶναι φοβερή ἁμαρτία. Καί ἀκόμα φοβερότερη εἶναι ἡ ὁμοφυλοφιλία καί οἱ ποικίλες σαρκικές διαστροφές. Ὅλα αὐτά εἶναι αἱρέσεις στό ἐπίπεδο τῆς ζωῆς, στό ἐπίπεδο τοῦ ἤθους. Κι αὐτά τά καταπολέμησαν οἱ Ἅγιοι Πατέρες καί ἐμεῖς ὀφείλουμε νά τά καταπολεμοῦμε. Ἀλλιῶς δέν θά μποροῦμε νά ἔχουμε εἰρήνη ἐσωτερική, εἰρήνη στούς λογισμούς μας, γιατί θά μᾶς ἐλέγχει ἡ συνείδησή μας. Αὐτός πού ἀδιαφορεῖ, αὐτός πού σιωπᾶ ὅταν ἡ πίστη καταστρέφεται, ὅταν ἡ ἠθική καταστρέφεται, αὐτός δέν μπορεῖ νά ἔχει μέσα του ἐσωτερική εἰρήνη, ἀλλά θά ἔχει λογισμούς, θά ἔχει ἐνοχές. Γιατί αὐτός πού σιωπᾶ, αὐτός πού ἀδιαφορεῖ, γίνεται συνένοχος ὅλων αὐτῶν πού γκρεμίζουν - καταστρέφουν τήν πίστη καί τήν ἠθική.
Πρέπει, λέει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, νά ἡσυχάζει κανείς λίγο, ὥστε μέ ἀθόλωτο τόν νοῦ του νά συνομιλεῖ μέ τόν Θεό καί νά ἀποσπᾶ τόν νοῦ του ἀπό αὐτά τά ὁποῖα τόν παραπλανοῦν. Νά ἡ ἀναγκαιότητα τῆς ἡσυχίας, γιά νά μπορέσει ὁ ἄνθρωπος νά ἀρχίσει νά ἐργάζεται στόν ἑαυτό του καί νά καθαρίζεται ἀπό τά διάφορα πάθη (γιά τά ὁποῖα μιλήσαμε προηγουμένως). «Ἡ ἡσυχία εἶναι ἡ ἀρχή τῆς καθάρσεως τῆς ψυχῆς»[8], θά μᾶς πεῖ καί ὁ Μέγας Βασίλειος.
«Σκοπός», ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, διαβάζουμε στήν Πατερική Συλλογή «Φῶς στά Φῶτα», «σκοπός εἶναι νά ἀποκτήσει τήν ἐσωτερική ἡσυχία. Νά ἀξιοποιήσει τόν θόρυβο βάζοντας δεξιό λογισμό». Γιατί βέβαια μέσα στόν κόσμο εἶναι δύσκολο νά βρεῖ κανείς ἡσυχαστικό τόπο. Ἀλλά μπορεῖ νά ἐπιδιώξει καί νά ἐπιτύχει τήν ἐσωτερική ἡσυχία, τήν ἡσυχία τῶν λογισμῶν, ὅπως εἴπαμε. «Ὅλη ἡ βάση», ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, «εἶναι ἡ καλή ἀντιμετώπιση. Ὅλα μέ καλούς λογισμούς νά τά ἀντιμετωπίζει. Μέσα στόν θόρυβο, ἄν πετύχει τήν ἐσωτερική ἡσυχία, ἔχει πολλή ἀξία! Ἄν δέν πετύχει τήν ἡσυχία μέσα στήν ἀνησυχία, οὔτε στήν ἡσυχία θά ἡσυχάσει!
Ὅταν ἔλθει στόν ἄνθρωπο ἡ καλή ἡσυχία, ἡσυχάζουν ὅλα μέσα του καί τίποτε δέν τόν ἐνοχλεῖ! Ἄν θέλει τήν ἐξωτερική ἡσυχία γιά νά ἡσυχάσει ἐσωτερικά, ὅταν βρεθεῖ στήν ἡσυχία, τήν ἡμέρα θά πάρει ἕνα καλάμι καί θά διώχνει τά τζιτζίκια καί τό βράδυ θά διώχνει τά τσακάλια, γιά νά μήν τόν ἐνοχλοῦν... Θά διώχνει, δηλαδή, αὐτά πού θά μαζεύει ὁ διάβολος. Τί νομίζετε; Ποιά εἶναι ἡ δουλειά του; Ὅλα μᾶς τά φέρνει ἀνάποδα, μέχρι πού μᾶς ἀναποδογυρίζει»[9]. Ἄν ὅμως ὁ ἄνθρωπος ἐργάζεται σωστά, ὅπως εἴπαμε, καί ἡσυχάζει ἐσωτερικά, τότε δέν θά τόν ταράζει ἡ ἐξωτερική ἀνησυχία καί ὁ ἐξωτερικός θόρυβος. Ὡστόσο δέν παύει νά ἰσχύει αὐτό πού λένε οἱ Ἅγιοι, ὅτι καί ἡ ἐξωτερική ἡσυχία βοηθάει ὁπωσδήποτε καί μάλιστα τούς ἀρχάριους.
«Πρῶτα ἀπ' ὅλα ἡ ψυχή», ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος πάλι, «θά πρέπει νά ἀποκτήσει τήν ἐσωτερική ἡσυχία, μέσα στήν ἐξωτερική ἀνησυχία, γιά νά μπορέσει νά ἡσυχάσει ἔξω στήν ἡσυχία! Ὅταν δυσκολεύεται κανείς νά λέει τήν εὐχή μέσα στόν θόρυβο, εἶναι γιατί ὁ νοῦς δέν εἶναι δοσμένος στόν Θεό». Νά αὐτό τό δόσιμο, γιά τό ὁποῖο μιλήσαμε προηγουμένως, τό ὁποῖο εἶναι ἀναγκαιότατο, προκειμένου νά ἐπιτύχουμε τήν ἡσυχία στούς λογισμούς. «Πρέπει νά φθάσει ὁ ἄνθρωπος», ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, «στήν θεία ἀφηρημάδα, γιά νά ζήσει τήν ἐσωτερική ἡσυχία καί νά μήν ἐνοχλεῖται ἀπό τόν θόρυβο στήν προσευχή. Φθάνει στό σημεῖο ἐκεῖνο τῆς θείας ἀφηρημάδας, πού δέν ἀκούει πιά τούς θορύβους ἤ τούς ἀκούει ὅταν θέλει ἤ, μᾶλλον, ὅταν κατεβαίνει ὁ νοῦς ἀπό τόν Οὐρανό. Καί θά φθάσει σ' αὐτό τό σημεῖο, ἄν δουλέψει πνευματικά, ἄν ἀγωνισθεῖ. Τότε θά ἀκούει ὅποτε αὐτός θέλει.
Ἡ ἐξωτερική ἡσυχία μέ τήν διακριτική ἄσκηση πολύ γρήγορα φέρνει καί τήν ἐσωτερική ἡσυχία, τήν εἰρήνη τῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιά τήν λεπτή πνευματική ἐργασία, γιατί ὅσο ἀπομακρύνεται κανείς ἀπό τόν κόσμο, τόσο περισσότερο ἀπομακρύνεται καί ὁ κοσμος ἀπό μέσα του»[10]. Ἐδῶ βέβαια μέ τή λέξη κόσμος ἐννοεῖ ὁ Ἅγιος αὐτό πού λέει ἡ Ἁγία Γραφή, δηλαδή τά τρία κορυφαῖα πάθη πού ταλαιπωροῦν ὅλους τούς ἀνθρώπους: τήν φιληδονία, τήν φιλαργυρία καί τήν φιλοδοξία. Ὅσο κανείς φεύγει ἀπ’ αὐτά, ἀπό τήν ἄλογη ἀγάπη στά χρήματα, στήν ὕλη, στήν δόξα καί στίς σαρκικές ἀπολαύσεις καί ἡδονές, τόσο καί αὐτά φεύγουν ἀπ’ αὐτόν. Ὅσο ἀποφεύγει δηλαδή τούς ἐρεθισμούς τῶν παθῶν, τόσο καί τά πάθη φυγαδεύονται καί φυγαδεύονται καί οἱ λογισμοί πού συνδέονται μέ τά πάθη. Φυγαδεύονται οἱ κακοί λογισμοί καί ἐξαγνίζεται πιά ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου καί γίνεται ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος.
«Πολύ βοηθάει στήν πνευματική ζωή ἡ ἡσυχία. Καλό εἶναι νά ἔχει κανείς κάποια ὥρα τῆς ἡμέρας», συμβούλευε ὁ Ἅγιος, «νά ἡσυχάζει, νά ἐξετάζει τόν ἑαυτό του γιά νά γνωρίσει τά πάθη του καί νά ἀγωνιστεῖ νά τά κόψει, γιά νά καθαρίσει τήν καρδιά του. Ἄν μάλιστα ὑπάρχει στό σπίτι ἕνα δωμάτιο ἥσυχο, πού νά θυμίζει ἀτμόσφαιρα κελλιοῦ, αὐτό εἶναι πολύ καλό»[11]. Νά ἔχουμε ἕνα ἥσυχο μέρος στό σπίτι μας, ἄς εἶναι καί μικρό, ἀλλά νά ἔχει εἰκόνες, νά ἔχει καντηλάκι καί νά μποροῦμε ἐκεῖ νά πηγαίνουμε νά ἡσυχάζουμε (καί ὅποιο ἄλλο μέλος τῆς οἰκογένειάς μας θέλει), νά διαβάσουμε κάτι, νά συγκεντρωθοῦμε στόν ἑαυτό μας, νά ἐξετάσουμε τόν ἑαυτό μας σέ τί σφάλλαμε, νά προσευχηθοῦμε καί ἔτσι νά ἀνανεωθοῦμε πνευματικά.
«Οἱ ἄνθρωποι», ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, «ἀναπαύονται στήν ἀνησυχία καί ὄχι στήν ἡσυχία», γιατί; «Γιατί ὑπάρχει ἀνησυχία μέσα τους»[12]. Ὑπάρχει ἡ ἀνησυχία τῶν παθῶν καί ὄχι ἡ εἰρήνη τῶν λογισμῶν.
Ἄς ἀγωνιστοῦμε μέ τά μέσα πού ἔχουμε, ἀγαπητοί ἀδελφοί, νά ἐπιτύχουμε αὐτή τήν ἐσωτερική εἰρήνη, τήν ἀδιατάρακτη γαλήνη τῶν λογισμῶν μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ καί νά ἀγωνιστοῦμε μετά καί νά τή φυλάξουμε. Γιατί μπορεῖ νά φτάσει κανείς καί νά τήν ἀποκτήσει κάποια στιγμή, ἀλλά, ἄν δέν προσέξει, εὔκολα τή χάνει.
Συμβουλεύει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, ὅτι πρέπει νά κάνει τό πᾶν ὁ χριστιανός, ὥστε ποτέ νά μή χάνει αὐτή τήν ἐσωτερική εἰρήνη τῶν λογισμῶν. Ὅ,τι κι ἄν συμβαίνει, θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά φυλάει αὐτή τήν ἐσωτερική εἰρήνη. Καί βέβαια, ἀναγκαιότατη προϋπόθεση σ’ αὐτό εἶναι, ὅπως εἴπαμε, ὅλα αὐτά τά ὁποῖα ἀναφέραμε προηγουμένως: καταπολέμηση ὅλων τῶν παθῶν καί κατεξοχήν καί πρωτίστως ἡ καλλιέργεια τοῦ ταπεινοῦ φρονήματος. Ὅπως λέει ὁ ἀββάς Ἰσαάκ ὁ Σύρος: «κι ἄν κολλήσει ὁ οὐρανός στή γῆ, ὁ ταπεινόφρων οὐ θροεῖται». Αὐτός πού ἔχει ταπεινό φρόνημα, πού ἔχει τελεία ἀπελπισία ἀπό τόν ἑαυτό του καί τελεία ἐλπίδα στόν Θεό -αὐτός εἶναι ὁ ἀληθινά ταπεινόφρων- αὐτός, κι ἄν κολλήσει ὁ οὐρανός στή γῆ, κι ἄν ἔρθουν τά πάνω κάτω, κι ἄν πραγματοποιηθοῦν ὅλα αὐτά τά φοβερά, μέ τά ὁποῖα μᾶς ἀπειλοῦν ὁ διάβολος μέ τά ὄργανά του, καί πάλι ὁ ταπεινόφρων οὐ θροεῖται! Δέν ταράζεται. Κι ἄν ὅλος ὁ κόσμος πέσει ἐπάνω του καί ὅλοι τόν κατακρίνουν καί τόν κατηγοροῦν καί τόν κυνηγοῦν καί πάλι δέν θά ἀγωνιστεῖ νά τούς πείσει ὅτι δέν κάνουν καλά καί ὅτι τόν ἀδικοῦν, ἀλλά ταπεινά θά βάλει μετάνοια καί θά συνεχίσει ταπεινά τή ζωή του καί τόν πνευματικό του ἀγώνα.
Ἔτσι ἀγωνιζόμενοι, ἀδελφοί, θά ἔχουμε ἀδιατάρακτη τήν ἐσωτερική μας εἰρήνη καί θά ἀξιωθοῦμε καί τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ.
Τῷ δέ Θεῷ ἡμῶν δόξα πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης
[1] Ματθ. 5, 19.
[2] Ματθ. 5, 14.
[3] Ἐπιστολή 2,2, P.G. 32,228, Μεγάλου Βασιλείου.
[4] Περί τῶν οἰομένων ἐξ ἔργων δικαιοῦσθαι, Ἅγιος Μᾶρκος Ἀσκητής, Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν, Τόμος Α΄, (στό ἑξῆς: Περί τῶν οἰομένων ἐξ ἔργων δικαιοῦσθαι, Ἁγίου Μάρκου τοῦ Ἀσκητοῦ).
[5] Περί τῶν οἰομένων ἐξ ἔργων δικαιοῦσθαι, Ἁγίου Μάρκου τοῦ Ἀσκητοῦ.
[6] Πρβλ. Ἰωάν. 14, 21.
[7] Περί τῶν οἰομένων ἐξ ἔργων δικαιοῦσθαι, Ἁγίου Μάρκου τοῦ Ἀσκητοῦ.
[8] Ἐπιστολή 2,2, P.G. 32,228, Μεγάλου Βασιλείου.
[9] Μέ πόνο καί ἀγάπη γιά τόν σύγχρονο ἄνθρωπο, Ἁγίου Παϊσίου Ἀγιορείτου, Λόγοι Α΄, Ἱ. Ἡ. "Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος", Σουρωτή Θεσ/νικης (στό ἑξῆς: Μέ πόνο καί ἀγάπη γιά τόν σύγχρονο ἄνθρωπο, Ἁγίου Παϊσίου).
[10] Μέ πόνο καί ἀγάπη γιά τόν σύγχρονο ἄνθρωπο, Ἁγίου Παϊσίου.
[11] Ὅ.π.
[12] Ὅ.π.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου